장음표시 사용
41쪽
tione praetereuntia per viam eorpora possint
intra clausum cubiculum videri, cum itidem omnino circumstantiis, motibus, coloribus,& similibus . His accedit, quod oculus in tenebris positus videt objectum illuminatum Is vero sit in Aere illuminato, neutiquam videre poterit objectum in tenebris existens. Sunt qui distinguunt colores in Reales. &Apparentes: holque a lumine quidem haberi dicunt 3 illos autem rebus inesse. Sed nulla ratio suppetit, ut hanc diversitatem in coloribus re ipsa admittamus , cum caeteroqui
communis habitudo, & apparentia in utrisque sit. Sola autem differentia erit in eo, quod in coloribus, Realibus dictis, diuturnior permansio, in Apparentibus vero bre-ivior , seu fugacior habeatur: quod provenit ex dispossitione partium, seu superficierum objectorum visibilium: si enim haec'uniformem, & aequalem superficierum habitudinem sortita sint, uniformem quoque luminis
reflexionem essicient, adeoque eumdem semper colorem exhibebunt 3 si vero difformem , di inaequalem, varietatem ostendent. Verum ut res haec melius intelligatur. Sciendum, tria in universum requiri ad colorum varietatem efformandam, nimirum habitudinem, seu texturam variam corporum
visibilium; diversam luminis res ionem,
M. cum intermistis umbris modificationem 3α demum tum varium oculi videntis. Cum corpora tersa sunt, ac poliis , ut lumen intra se non admittant. sed omnino ad eumdem angulum reflectant, quia illud resiliens fulgorem veluti in Aere excitat , dc multa luce oculum premit, specularem splendo rem exhibent, ut in polito Clypeo est obiervaret, etiamsi ob chalybis exiguorum Porinrum multitudinem videatur nigrorem praeie-serre: at si ea sit corporum ruperficies, ut Tadii luminis reflectantur quidem omnes, sed turba tu, dc non ad eumdem angulum, al-s color exurget Demum si corpora Iaevi. gata non sint, sed porola multum, aut eae a
vata ,pita ut lumen minime resiliat, sed quodammodo intronussum poris illud excipiant , nullus color, si ve nigror emerget, etiamsi albo corpore snt interius illita. Sic paries dealbatus, frequentioribus tamen s
raminibus excavatus, candorem non mani infestat: parietes ipsi licet aequaliter dealbati,
nisi a Lumine aeque illustrentur, nec albi aequaliter apparebunt, sed alter altero albicantior, vel contra ad sustum magis inclia nans, prout lamen vel directe magis, vel reflexe, subibit. me idem ollendunt vestes sericae diversorum colorum flamentis interis textae, ac versicolores appellatae: hae nam que ab uno situ spectatae unim exhibent C lorem , ab alio, alium, & quidem varium, a varia dispositione intertextorum filorum, atque incidentis, & deflectentis inminis . Idem est experiri in depictis Mis versicoloribus, diverit mode ad lumen expositis. Ita quoque ligna E. g. quae primo viridis , aut
sulca videbantur , aliter, at iterque Colorata conspiciuntur , cum Carbones sunt . cum comburuntur, et *ertuntur in cineres. Quae igitur corpora visibilia nou eam facile partium texturam mutant,dissicile etiam colorem variant, & e contra. Quo fit, ut
parietes, panni linei, lanei, seriei, aliaque similia, quae faellius in superficie mutationem iubeunt, promptius quoque in colore mutentur : lapides Nero pretiosi. crystallus, vitrum , marmor, aliaque hujulcemodi sena- per eumdem colorem reserunt, utpote quorum superficies immutari nequit , Ec si a lu- pervenientibus quibuscumque corporibus ea inficiatur, facile ob leWorem detegitur. Et haec breviter de Colonibus dicta sunt. 3Praeter colorum varietatem addidit Gale nus in textu , Capillos in temperato capite medios esse inter crispos, de simplices, nec facile calvitium iubire . HmC videamus
pariter , unde Capillorum crispitudo , ocmollities, itemque calvitium contingat. Capillorum crilpitudinem retulit Aristot les 3. de generatione animalium ecl. ad duo , videlicet ad meatumn tortuositarem, & adsiecitatem terrestrem materiae.fuliginosae ἔcui consentit Galenus 2: de temperamentis
cap. . ubi ob siccitatem, pilos agni admotos statim intorqueri exist mat ι capilli enim cum ab exhalationibus terrestribus, & ω-cioribus generentur, ab ambiente calido comtorquentur , quoniam modica humiditast,
quae in illiu est, facile absumitur, ideoque Capilli inflectuntur, &crispi sunt 3 qua ratione AEthiopes crispos capillos habent ι P Ioni vero, Novergi, aliique Tonam frigidam incolentes , tenues, longos , molles, de simplices gellant. Unde deducitur, quotiquemadmodum crispitudo capillorum sicci-
latem , caliditatemque arguit, sic e Comverto laxitas , & mollities frigiditatem i, humiditatemque designat , ratione scilicecillius excrementi, ex quo progignuntur.
De Calvitio insuper docet idem Aristote
les cieatias F. de grueratione κηimalium c. 3. quod Capitis siccitatem indicet, ejusque humiditatis defectum ι exemplo a plantis de sumpto, quae tunc defrondescunt, cum his more privamur. Addit tamen Galenus 2. de
42쪽
empe amentis cap. s. conferre ad Calvitium, duriorem cutis constitutionem, quae nimirum intempestive extenuetur , de arescat, ademque vaporoia fuligo deficiat, parique constipentu r. Atque hine in plantis pedum, de volis manuum pili nullatenus enascuntur, quoniam ibi eutis densior, cte compactior est. At plures alias Calvitii causas addit Avicenna T.
q. tr. I. c. a. nempe materiae deiectum , tutis
duritiem , & siccitatem, meatuum laxitudinem, & exhalationem acrem, ac erodentem 3 quamvis haec ultima causa potius pertineat ad morbum , quam ad aetatam muta tionem . Uerius tamen tot esse pollunt Cab vitii causae, quot sunt requisita ad capillovum generationem. Tria autem in umFerinium ad hanc requiruntur, videlicet calor , tamquam causa essiciensi, ac extenuans -- morem in Capillos commutandum: fuligo ipsa e crementosa , tamquam materia , &cutis porosa , tamquam suriectum , di loeus. Quotielaumque igitur conditiones istae vel defieiunt, τῶ depravantur, eapilli vel non tignuntur, vel nati decidunt. Itaque .si ea. a sit urentior, vel debilior , Cutis rarior, vel constipatior plus justo, & fuliginosa ma- teria, vel debito tenuior, & acrior , vel ex adverta crassior, de compactior, Calvitium
sequitur, ut latius alibi os endimus. ia Adbeit in textu Galenus, signa antedicta, atque inserius dicenda accipere oportere inhabitationibus loeorum temperatis: Etenim si quis moderata te erie gaudeat, sed regiones inhabitet calidiores, vel frigidiores, aut se exponat ambienti intemperato, pr cul dubio deelinabit ab indiciis iupra traditis. de moderata temperatura. Plurimum namque valet Ceeli clementia, vel inclementia, variusque situs illius ad permutandas nedum
temperaturas, verum etiam mores, dc cor.
rum constitutiones et atque hinc experimur albicante eure, & roleo colore decoros, si diutius Soli exponantur, nigrore cu tis infici, eum duritie . & asperitate : Contra vem Rura incolentes , si deferantur in Urbes, ibique diuturno tempore immorentur,. albidiores, molliores, minusque asperos evadere . Sed de praeter honam habitationem conseret quoque in idem ciborum delicatiorum usus , ut addis etiam hac ea-rim. M. Galenus, de qua re iusius infra. 9 Neretamen hinc quis deducat, se peremeaneaM esse humorum in Carpore pinia minantium non sideraticinam ad dignoscen das Cereta, temperaturas .. Siquidem non Olum i earum temperiem, sed etiam hinx in natum ii de eonvitisenem , ita Cor-
pore praedominantium , ad eumdem finem commemorat Galenus : etenim Capilli ex humorum fuliginibus oriuntur, ut propterea juxta varietatem eorumdem, Capilli quoque varietatem subeant , cohaerenter communi indicorum assertioni ex Galeno dein iumptae e suasis ,-- Mandat in corpo re, talis ealor avaret in cute. Demum claudit Caput hoc Galenus reserens breviter caeterarum Cerebri temperierum n mediocritate recedentium indieia ,& inquit , in Cerebro calidiori, cum magno reeessu, allata indicia esse validiora 3 cum modico vero recessu , imbecilliora :quam regulam intelligendam quoque is die in reliquis omnibus partibus , quarum temperaturarum indiciae tradenda sunt, ut
XIV. in Galeno. Signa ealidi Crectri.
nuper dirimus, sunt, quod ea , quae circa Caput omnia mMeuniora , D' calidiora , ων tuae tu oculis venae magis sensui parem is Capilli quoque in bis raniti celeνιter in ca Fιte proveniam, em cum plurimum ineat ditate a mediocri temperatura recesserim , netra, i ' rubusti, os eriDi sunt' eum vera
non multum , subflavi quidem ab initio sum ,
deinde nimicant, ae progressientibis aetat bus calvitium patiuntur , atque es magis, 'qui plus modico su ut calid ores . Exrementa vero , qas per palatum, nares, ocu loν , ον aures pauca, ἐν concocta ipsis exι- flant , cum integra, babuerint sanitatem. Cum vera eis Caput remetu li raritimo enim mae tum praesertim cum nullam Nactus Iem verint rationem, tale quid αν areddit, mura
43쪽
PAR A P. ΗRIS I S. Dostquam indicia temperatae Cerebri coninx stitutionis retulit Galenus, prosequitur
calidioris Cerebri temperiei signa recensem is Quoniam vero per recessum a moderamine, dc ab optima temperatura poterant Omnes qualitates excedere, de tum Simplices, tum Compositae , propterea memorat indiei a primum singularum qualitatum excedentium, deinde signa ualitatum con positarum 2 factoque initio ab excedente caliditate , tr dit plura signa temperamenti calidioris. Primum enim inquit, ea , quae irca Caput, sunt, omnia rubicunda, Ac ealida magis apparere.
Secundo venas in oculis, & sacie patenti res esse . Tettio, Capillos mox itatim ab ortu generari. Quarto, eosdem fieri nigros, robustos, dc crispos, si tamen eator plurimum recesserit a mediocritate 3 si vero non multum , primo subflavos, deinde nigricantes observari s ita tamen, ut majorem calorem ostendant Capilli nigri, quam subflavi. Quinto, in progressu aetatum calvitium subire, & eo magis, accitius, quo calor fuerit
intensior. Sexto , excrementa ex palatin au
ribus , naribus, & oculis prodeuntia modica esse, quin etiam maxime concocta; si in caeteris tales homines integram sortiti fuerint sanitatem , sin secus incocta, sed cruda apparebunt , dc Caput excrementis implebitur: idque praesertim, si rectam vivendi rationem minime servaverint. Septimo ex nimio ei. , Vel potu, potissimum calorifico saei leeorum Capita gravari 3 praecipue vero ab odoribus acutis offendi, itemque ab iis, quae extrinsecus ad calidum alterare valent, ut ecfler ealidus, aestivus , dc austrinus, eoque magis, si calido humidum conjungatur. Denique in his somni erunt breves nec admindum prolandi. At Iata autem indicta , non distributive, di singulatim accipienda sunt, sed coniunctim , sive, ut Graeci dicunt in Sydromen ι tum quia seorsim sumpta fallacia forent , tum quia multa ex enarratis,
non magis Cerebri, quam alterius cujusvis Visceris, calidam rem periem possent designare. Hinc rubor faeiei, venarum ocularium inflatio , dc Capillorum nigrities , Sanguinem solummodo ea lidiorem arguunt, quo non magis Cerebrum , quam reliqua Viscera ad calidum alterari possunt. At unde allata haec indicia in Syndromen accepta calorem in Cerebrui tace dentem significent: Ratio di versa resertur . pro illorum varietate r licet in universum facilius,&Congruentius ad Sanguinis conditionem revocari debeant. Equidem saetes,& ea, quae circa Caput sunt, rubicunda apparebunt 3 quoniam Sanguis, unde rubor,& vigor exur git, tenujor, ae floridior et , adeoque partes Capitis, & faciei cutim roseo, sanguine
que colore perfundit. Eadem ratione cim cumiacentes Capitis partes calidae magis o servantur a quoniam uni verius calor in Aniis mantibus, nonnisi a Sanguine promanat Icumque hic per angustas, di exiles Μeningum Cerebri venulas,atque arteriolas excur rens , prae sui volatiluate, floriditateque se mentescat magis, atque vi elastica turgeat, proindeque latius spatium exquirat , pro,pterea non mirum, si per eas partes calorem solito majorem concitet, & inserat. Cur au tem potius in his, quam in aliis partibus cor poris calor i ste manifestetur , ratio petenda erit ex propria , peculiamque Capitis, dc Orebri , eorumque partium constitutione : Siquidem licet Sanguis universas partes corporis irriget. laveat, dc calefaciat, si tamen istae aliqua ratione ipsum melius repurgent, vel ob latiores venas, arteriatque in ampliori spatio excipiant, atque in tuis meatibus, ac poris admittant, aut aliter, aliterque propter alios liquores ibidem ingenitos , vel aliunde confluentes, quos fermenta partium vocant, temperent, aut infringant, temperatiorem calorem ostendent: quod si contra acuant, et in sensibiliorem sermentationem promoveant, intensiorem calorem subibunt.
Sie hypochondriaci in seipsis experiuntur, Chylum, dc Sanguinem praeternuentem per
viscera imi ventris, veluti servorem excitare , indeque totum corpus aestuationibus er
tiari r sic nonnulli alii de Renum, dc Lum
borum calore nimium servente conqueruntur : alii de Stomachi ardore, oc alii de th racis, de cordis aestu . Contra vero in aliis , quibus contraria contingunt. Eamdem ob causam accidit, quod ven oculorum, de Faciei patentiores snt, quoniam in his Sanguis servidior cum sit, facileque lament stens, venas proinde, dc Arterias eumdem eontinentes serte natura latiores efficit.: quasi s Hrtasse angust iores,vel compressiores notcontingat, circulans per ipsas Sanguis vim patitur, suique expansione ealdem dilatans, de turgidas , conspicuasque reddens rub rem procreat, nisi tamen in apieibus, ecoscillis aditum sibi faciat r hinc pari serpulsus majores , ac validiores fiunt , cum
manifesta arteriarum tumefactione . Qua mobrem ubi Sanguini vegetior:el .. calor exuperat, de arteriae , ac venae necessariolatiores erunt , adeoque pullationes s quae exinde .
44쪽
exinde proficiscintur , vehementiores ob-lervabuntur.
Capilli praeterea mox ab ortu generantur, quoniam ex superius dictis, utraque causa ad illorum generationem concurrens , essi eiens scilicet, ct materialis, statim a nativitate viget 3 proindeque non solum promte comparebunt, sed etiam nigri: siquidem
ligo, quae materia illorum est , a vegeto calore uritur, oc rarescit, emite magis si coniungatur liccitati : hoc est,. si humidi. tas , quae alborem in illis infert , deficiat,
aut absumatur. Addit tamen Galenus, calorem lolim acutiorem nigritiem Progignere, remissiorem vero flavedinem 3 q iana brem a Medicis nigrorum capillorum generatio ad humorem atrabitarium referri iolet 3 flavescentium vero ad biliosum . Similiter robusti, de crispi fient a calore intensiori, qui a parte sanguinis ssoridiori exoritur , sicut ex adverso molles ab humidi. rate , seu a parte sanguinis glutiaosiori , pari ratione, ut ex dictis patet. A calore insuper excedente siccitati coniuncto accidet quoque Calvitium , tum quia fuligo plus iusto extenuatur , & evanescit, tum etiam, quia pori Cutis magis rarii re patuli fiunt , tum demum , quia
aeres humores ex tali temperamento desi-Lnantur , unde sequitur veluti in eorumdem radicibus extenuatio, dc erosio : eo autem citius, de essicacius i sta evenient, quo calor acutior, atque intensior suerit, a conditio.
Re Sanguini , de primis particulis inlisa.
Excrementa inruper palati , oculorum, aurium, nariumque modica erunt, & c cocta , quoniam ob excedentem calorem ea siccantur, & crat sescunt, cum edi Aristin tele, eoari a calore procedat, propriumque caloris esse dicatur, attenuare, Concinquere, atque superfluam humiditatem absumendo, reliqua cogere , dc conterminare. Addit tamen Galenus, quod haec ita erunt, si integra sanitate homo de caetero fruatur finsecus, Itera modica erunt tamen haud quaquam incocta . de caput excrementis im-tlebitur , quoties praesertim errorem in victui se commiseris: siquidem tune excrementa vitio ventriculi eumulata , & majori parte in Caput translata, ejus venas, atque arterias opplent, dc Cerebrum aggravant. Idem etiam aceidit a nimio et , potuque
Praeter tam calidiori, aut ex aromatibus conis
ect I i haec enim facillime Caput petunt, ΔΚCerebrum eonturbant. Ab Moribus quoque, eadem de eausa, promptissime offendetur, sicut pariter ab M omnibus, quae ad cautam
alterare valebunt, ut Aer aestivus , dc austrinus , documento Hippocratis 3. Obor. S. ubi dieitur, Aoνν Caput gravant, cyc.
Denique somni breves erunt, nec admodum profundi, aut quia Somaus ex sentenintia Aristotelis , eiusdemque Galeni, fit reseia gerato, & humectato primo sensorio , idest Cerebro, quod eum in his calidius sit, de
siccius, nequibit longiori lbmno sopiri : aut, quia potius ubi Sanguis acrior est, Ec tenuior, biliolus dictus, ibi lomnus, vel nullus, vel brevior fit i aut etiam, quia ex Sanguine te nutori , spiritus tenuiores, agilioresque pro signuntur, qui prae sua mobilitate Cererum , undequaque pervadunt, nec sinunt eius porositates, rorida, humidaque substantia convenienter persundi, & irrigari, atque adeo quiete sopiri, quae somnus est. Hine experimur vigiles eos omnes esse, qui calidi , gracilesque Pant somnolentiores vero ex adverso , qui humidi, atque Obesi . Sic pariter alimenta , quo vaporosiora sunt, eo promptius, Ac emcacius somnum afferunt. Unum superest nunc discutiendum ad in istegram hujus Capitis explanationem , idque est: cur Galenus dieat Caput calidius facile ab odoribus praesertim acutis, nec non a cibis, potibulque calidis gravari, sicut par ter ab aere, caeterisque causis calefacientium potius ab ill eberet, ex natura calidorum, disssolvi, di attenuari r quae enim gravant, opplent I at calida non opplent , sed calefaciendo dissolvunt , &extenuant. Accedit, quod odores sunt ob. lecta olfactus , quare vix videntur nares praetergredi, potissimum ex sententia Ari-itotelis a. de Anima, text. 9 7. O. Libro de
sistit in exhalatione sicca , unde res ou rabiles ad ignem expositae statim extenua tur, atque in auras abeunt.
Ad quod tamen dicimus, alimenta calidae potum , de similia Cerebrum laedere, quia illud calore magis assi unt: sub quo sensu
intelligendus hoc loco Galenus memorans laesionem cerebri consimilis qualitatis alteratione. Quod autem dicat, ab his etiam magna ex parte gravari, id accidit, quia e Gmodi cibi, ec potus calorem praesesereutra ν' vapores plurimos ad Caput per Sanguinem emittunt , unde illud gravari contingit . Quamvis insuper ex doctrina Aristotelis Nares dicantur sedes Olfactus, cummunior tamen sententia Anatomi eorum procinlismam miliares statuit 3 quin Galenus , LAbro de Olfactu, etiam ad cerebrum, &primores ventriculas ostendit , argumentodia
45쪽
deducto ab exemplo cujusdam, qui assumpta Per Nares nigella, cerebrum vellicari, &morderi persenti it 3 unde haud perperam opinatus est etiam ad cerebrum acutorum Corporum particulas, licet eramusculas, pertingere posse . At quamvis cerebrum minime pertingant, adhuc tamen gravare illud possunt halitu tenuissimarum particularum per processus mammiliares ad cerebrum delato, qua ratione comperimus plurimos a rebus odoris capite dolere, non alia sane ratione, nisi qu a acuti, & tenues halitus facillime Quamcumque subitantiam pervadunt, praesertim vero cerebrum sua natura molle adi porosum. Reliqua patent ex dictis.
X U. in Galeno. Signa frigidi Cerebri
T. 22. Rhidioris iero, quam oporteat
Γ cerebri indieia sunt , plura
in propriis meatibus eis ementa, capilli
post nativitatem tempore nascuntur, tenues,
atque ab initio male nutriti , faede a causis frigidis offenduntur , atque Me ipso offensionis 'tempore distillationibus , is gravedinibus capiuntur: neque si tetigeris partes ad Caput attinentes , admodum residue sentiuntur et neque si inspexeris, rabicundae
apparent , oculorum venae, mutuo vi
sum effugiunt , somnolentiores quodam
PAR a P T R AE aer s. est calidioris Cerebri temperaturam,
prole quitur Galenus referre indicia aperiei Cerebri frigidioris , atque pluraroque ad illam dignoscendam affert, deisma pi a pariter en itidem sontibus, quorum in Orebro calidiori meminerat. Primum
autem excrementa inquit , in propriis meatibus plura eum ulari. Secundo, capillos recto S,
α rusos nasci , itemque stabiles, & qui longo
post nativitatem tempore nascuntur, tenues, oc ab initio, sive prima aetate male nutriti. Tertio, a frigidis alterantibus facile offendi, adeoque di ii illationibus, & graved inibus codiripi . Quarto ad tactum partes externas Caepitis minime calidas praetentiri, minimeque rubicundas apparere . Quinto oculorum , &saciei venes visum effugere, utpote nimium ites. Sessito suaviolantiores quodammodo ra uia esse , qui eo temperamento sunt praediti. Quae Signa ex superius probatis facile rati nibus consona ostendi possunt . Siquidem cum Cerebrum ad frigidum inclinat, pr culdubio excrementa narium, aurium, lorum , & palati copiosiora ciunt , nam quemadmodum calor extenuat , & ditatvit 1 ita frigus e contra condensat, & murutiplicat, dc ubi cococtio, ac nutritio calorqfovetur , contrariis ex causis torpet , .dclanguescit, cum Cerebri temperies a Samguine minus vegeto procedit. Capilli insuper recti,& rufi erunt, nee non stabiles, ac firmi, qui scilicet calvitio obno xii non sint, quoniam effectus frigoris est fuligines delaxare, cutim in radice capillo. rum adstringere , ideoque calvitium impe dire. Tarde autem capilli, & pili nasce tur, quoniam causa esticiens, nempe calor , languidus est : eruntque tenues , ct male nutriti ob desectum fuliginosae materiei A seisidis causis facillime Caput offendetur , quia nulla, vel levis aderit resissentia ex parte caloris, ac vividae Sanguinis substantiae: unde quemadmodum calidius Caput ab Aere , caeterisque calefacientibus osten ditur, ita ex adverso stigidum a frigidis'. Eadem ratione subdit , ex quacumqualevi causa affectiones catara hales patietur, quamobrem obnoxium erit distillationibus.& gravedinibus , ob facilem pituitosi, &increscentis humoris delapsum ad nares ,
venae, & Arteriae , ut te exi Ira, vin apparebunt, quoniam iu frigore, seu ine tiori Sanguine amplificari non possunt: ru bicundus color, qui a vegeto Sanguine ex ritur, nullus erit, quin potius albicans adiparebit 3 Hinc partes externae frigidae etiam ad tactum observabuntur, vel cum minimo calore, praesertim in .sieme . . Postremo frigido Cerebro praediti , somno lentiores erunt, ob rationem superiori Capite.allatam. Usus tamen est Galenus par ticula, quodammodo, ut nimirum designa.
ret, non simpliciter, & gravi sopore illos tentari , quemadmodum evenit frigidis . humidisque plus justo , videlicet a causa morbosa , sed solum comparate ad praecedentem Cerebri temperaturam calidiorem . Caeterum , quae pro calidiori Capite antea dicta sunt, ex conditione, dc diathesi Sanguinis vividioris , floridiorisque . ad stigiadam ejusdem temperaturam explicandam. si ex adverso referantur , optime, ac bre vissime, memorata signa in commodiorem. sensum explἡnata intelligentur .c
46쪽
. T. 23. Icelam Cerebri is o sunt , meatus Dyer uitatibus
rarentes , sensuum perspicaritas : Dat . autem ad vigilias prompti, is, evisios ba-yentes robus q*nos , or celerrime eis. geriti in scuntur p erisW autem potius Iunt , quam recti; esto autem calvi ium.
dicia antea retulemi Galenus, ita nunc cerebri siccioris signa memorans, inquit illa, parcitatem affluentium superfluitatumι sensuum perspicacrtatem, promptitudinem ad vigilandum , capillos robustos , celerem eorumdem generationem , crispitudinem, Ac citam denique calvitiem .
Quod exerementa in his pauca sint, patet Isiquidem siccitas serosas supernuitates a sumptas indicat . Sensuum perspicacitas aderit , quia ubi sensus ab excedenti humiditate hebetantur , istius penuria , seu siccitate, ne isse est exacui, de perspicaces fieri, neque lalum in sensibus externis, sed etiam in in ternis. Uigilia potius vigebit, quoniam desunt humores, qui cerebrum humefaciendo, de irrogando ad soporem disponant. Capilli robusti fient, ratione siccioris fuliginis, equa illi progignuntur, & non secus, ac mollities ab humiditate, ita durities, & crispitudo a siccitate provenire dicitur . Denique Calvitium cito apparebit, tum quia fuliginosa materia progressu ariatum mais an nuatur , dc absumitur 3 tum etiam, quia animia humoris inopia radices capillorum sterilescunt, ut in plantis experimur 4 Quae omnia cum ex supradictis clarissime pa-- leant, ulterius examinanda non sunt. Solum addam, siccitatem hoc loco mem ratam revera non aliunde provenire, quam a desectu humoris , seu serosae humiditatis cum sanguine commistae, &per iteratas ci culationes a sanguine in glandulis secretae, quae cum multa seerit, ec excedens, humidiorem constitutionem ingenerabit ι cum Vero parca, aut diminuta, sicciorem corporis, & consistentiorem partium habitudinem effetet. Nam, ut alibi ostensum est, vigentin sanguine plures particularum habitudines, illum, vel ad hanc vel ad aliam diathesim, seu constitutionem disponentes, potissimum
dem observatur, altera vivificans a dc partes roborans, adeoque calefaciens, altera nutrimentum .dc argumentum praebens, proindeque auctifica appellata. Quo ergo una,vel altera ex his in sanguine praevaluerit, eo r bur, dc talor magis, vel contra frigus, sivem ius calor minor, dc remissior in partibus persentietur 3 mdeque nutritio, dc hutnesa. io a praevalente portione auctifica, sicut etiam serosa, & lymphis a sensibilior observabitur: dc qua ratione per aetatum nutati nes, istae aut praevaluerint, aut defitient. eaedem mutationes in individuis exorientur puel ad unam, vel ad aliam habitudinem imclinantes, ut ex traditis speculanti palam fiunt. At vero mutationibus hisce plerumque adjiciuntur aliae ex adventitiis, atque extrinsecis causis sorte fortuna provente tes , dc ex continuato earumdem causarum usu me nomiam corporis permutantes, de quibus non est hujus loci pertractare.
cuaquam calva sunt, sensuI amem turba- Dura, is excrementorum multitudo, somni multι, atque profandi. Et hae quidem - ωes sunt intemperaturae,
nuntur hujus intemperiei signa capilli plani citra calvitium , sensus turbulenti, excrementorum copia, somni multi, ac msundi et quae sane ex nuper dictis clara sunt. Alia plura indicia patebunt , inferius dicendis, de reliquis Cerebri compositis intemperiebus.
T. asd om sita autem primum ratia. da, o Mea, secundum quam, P superfluuatibus earent, is sensibus un
47쪽
dem humidius , paulo vero calirius , via mentia quidem erunt , ae manima humiditatis indisia , debilia autem e seditatis .
Communis vero haec ratio in omnibus eominpositis intemperaturis existit.
CAlidae , humidaeque temperiei, indicia duplicia facjt: & quidem si calor, oc
mento. Capillos vero babent nigros , erispos, os tangentibus caput calidi sentiuntur , , sunt rubicunt , usque ad aetatem con
PIRA PHRASIS. A Simplicibus Cerebri intemperiebus per
git Galenus ad compositas, & primum
Calliatoris, ac siccioris indicia tradit, ab eis
dem Capitibus deprompta, nempe a defectu i humiditas parum a mediocritate recesseritit. superfluitatum, seu excrementorum s a sen- l inquit, signa esse bonum, & floridum eoi suum vigore, & acutiet ab immodica vigi- l rem faciei, qui mistus ex rubro , & albo est,tia : a cito, & sacili calvitior a celςrrima l ob sanguinis abundantiam, & floriditatem, Capillorum generationer a Capillis nigris, i ut idem Galenus docet Iib. de constitutione Arisdicrispis: a sensu tactus ealidiori in parti-ltur Secundo, calorem sensibilem circa ominbus Capiti adjacentibus: a rubore earum-llos, faciem,& tempora. Tertio oculorumdem, α praesertim faciei, usque ad aetatem venas magnas, & latas apparere . Quarto Consistentiae, sive, ut alii exponunt, usque excrementa esse aliquanto maiora , quam in ad summum vigorem Iuventutis, puta ad l calido, siccoque Cerebro, nec non mediocri- annum trigesimum quintum, aut paulo ulte- l ter concocta. Quinto capillos rectos, ac se, rius, quo tempore nomo perfectus evadit,lflavos esse: rectos quidem ex humiditate, tam in incremento Corporis, quam in ope. l cum crispitudo a siccitate provenint 3 lubflavos vero a calid itate contemperata., pr pter adjunctam humiditatem, cum ex iii perius dictis, tunc calor nigros capillos res dat , cum urentior est ,.& siccitati conjunctus. Sexto, non facile calvos fieri, retusa se ilicet calid itate ab adjuncta humiditate, cum calvitium ex doctrina Hippocratis Sepiae 3. text. I. atque ex supra traditis, mintius a siccitate dependeat . Septimo, laedi rationum omnium praestantia.
XIX. in Galeno. Signa ealiri, humidi Cerebri.
t T. 26. QI vero bumiditas ad ungatur eah-l a causis calidis , humidisque , potissimum o ditati parum utriusque qualitat, i ab Aere vaporoso, & Austrino . bus superantibus medioeritatem i euor bonuν, t Quod si excessus caloris, ct humid itatis calor , Os oculorum venae magnae , O, i supra medioeritatem multus sit, intra latitu- plura exeramenta, mediocriter cocta, O,l dinem tamen sanitatis, tunc Cerebrum obn capilli redi subflavi, im non saeue earei lxium erit aegritudinibus , praecipue vero di sunt . Implentur vero, atque aggravantur i stillationibus, & catarrhis, atque excremem eorum Capita a calid ν ι at fit humectentur, itis insuper ejusdem conditionis abundabit, tunc multo magis excrementorum habent i facileque laedetur a calefacientibus, & h multitudιnem . Et si plurimum caliditas, i mectantibus, itemque ab Australibus ventis se atque humiditas creverat, bis Caput aegritu-l quam proxime offendetur ι juvabitur vero abdinibus es obnoxium , atque exerementis i Aquilonaribus, consumpta nimirum supe abundans, ον quod facile a calefacieηιibus, i flua humiditate. Insuper qui calido, humi- atque tamectantibus offendatur . Auster vero i doque emedenter Cerebro lunt praediti , diu semper eis adversatur, atque optime in Aquι-l vigilare nequeunt , semelque in somnum sine se babenι: non tamen diu vigilare post prolapsi , gravi sopore capiuntur, & simul sunt, cum se ad somnum converterint, luna vigilant, somnia patientes variis ima uigravi somno, hoe es Comate , tentami ginationibus plena, hoc est, variis phantas rur, ustilant, is somnia habent imagi-l niatibus turbata, quae ab evaporationibus in nationibus plena s visus eιs turbulenti, ne. ICerebrum per alimenta delatis , imaginaque satis sensibus vigent. suod multum ineali ditate Cerebrum a mediocritate recesserit , paululum autem humidius extiterat ,ealidae temperaturae indicia quidem superativam perturbant , Ec spiritus irrequietos reddunt . Demum nec visus acie praecellunt, nec reliquis sensibus satis vigent. At si Cerebrum in calore plurimum a me
bunt, cum quibur levia quaedam humidita. t diocritate recesserit, paululum vero humidius tu Ag co ingentur et veluti fi siue quia i extiterit,tune indicia calorem attestantia mamn is
48쪽
nifestiora erunt ι leviora vero . quae humid talem consequuntur. Et contra, si humidi. assuerit abundantior 3 remissor vero calidi. tas, signa illius erunt sensibilia, & istius o scuriora. Id quod in caeteris temperaturis compositis, tum Cerebri, tum reliquorum viscerum,observandum esse docet, de quibus infra.
λ' bra intemperatu- quantum ex se est , frigidum , minime coloratum eaput reddunt: semper enim memorq repetenda , quae a nolis ab initio est distinato p
Fra , ut praeterea advertamus , quantum ex humorum temperatura alteremur, quae circa sum eo stunt. Protinus autem δέ remori temperaturae venis earentes habent oc
IM, a causis frigidis faetis Dduntur. μα-- is, inaequati sanitate fruuntur, quon amnonnunquam levissima habent evita , c, meatus, qui timerfluitatibur careant : nonnumquam vero is gramedinibus ς distiLIationibus parva ex causa capiuutur.
PARI PHRA SIS. Noli dissimili modo a supradictis digno-lcetur Cerebrum frigidum, & siccum. Et quidem primo Caput ad tactum frigidum percipietur. Secundo cutis satiet non est e lorata, idest non rubore, sed potius pallore
ladabitur. Tertio venae oculorum erunt ad ea exiles , ut minime appareant . Quarto a causis frigidis iacile laedetur. Quare eo prae diti temperamento inςquali sanitate fruentur. quoniam, ut subdit Galenus , nonnumquam levissina a habent capita, & excrementorum moderatos efduxus: nonnumquam vero, &gravedinibus , & distillationibus , quam misque ex causa corripientur. Verum hujus signi, quamvis mentio in hoc textu fiat, non tamen lassicienter illius ratio explicatur , praeter tim , quia ejusmodi discriminis eausa nulla affertur, cur nimirum aliquando levissima habeant capita, aliquando vero distillationibus capiantur. Attamen si attendatur disjunctiva temporis particula , nosnum quam , facile divertitatis ratio eruetur: et nim cum Cerebrum simul frigore,& siccitate afficiatur, propter debilem, effoetamque sanguini Gratim, si ab externis lausis frigefacientibu alteratio accidat, Caput gravedini- Toreti op. ind. TOm. v.
bus, ct distillationibus eortipietur; si vero
caulae extrinsecus alterames liscae suerint, ut sunt venti Aquilonares, tunc ob intensiorem siccitatem ab extrinseco superadditam, menta adeo extenuabuntur,ut sere Cerebrum deserant leve, & quodammodo vacuum, qa stilicet ubi Cerebrum ab excrementorum humidorum congerie opprimebatur , iisdem extenuatis,& absumptis, inanitum remanet , eorumque gravamine exoneratum .
XXI. In Galeno. De Sensibus. aὶ TEXTUS. SEUur autem rerum , in juventute quidem
omnes vigenι, atque omni vitis carentsed progrecente aetate cato marcescunt: θν ut silmmatim dicatur , omnes celerrimam circa Cainput senectutem ostendunt ; quare os esto cani sunt, capiati vero ipsis quidem genitis, Ῥιπexeunt , male nutriuntur, G rufi sunt . In progressu autem aetatis, superante magie frigiditate easiaetatem, quam fecitate tam ditatem , multam non eamescunt . Contra vero si eontigerat, Meιtatem quidem plurimum domanara humiditati; fragiditatem --ro eatissitati, parum earei fiunt bi.
PARA PHRASIS. V. pter antedicta Signa demonstrantia si
cum, frigidumque Cerebrum, alia Gai nus a sensibus deducit: unde inquit, lenius in his, cum in iuventute sunt, peripicaces esse, quamvis progressu:ςtaris cito marcescant, sive hebetentur. Et quidem in juventute sensus omnes vegeti, perspicaces, ac praevalentes sunt, tum quia per id temporis siccitas conjungitur eum caliditate , seu vigore juvenili, neque frigiditas a vegetiori languine multum prae valet , tum quia Cerebrum excrementis minime gravatur, adeoque Nervi, & organa sensumn inde dependentia , puriora sunt . tum etiam, quia Spiritus animalibus operationibus addicti , tenuiores progignuntur, ac propterea efficaciores evadunt in peragendis iunctionibus hegemonicis 3 tum demum, quia ipsam et Cerebri substantia in iuvenili aetate purior semper , tenuiorque fit comparata ad alias aetates. valde autem conferre , dictum est lupra, ad Ingenium te nuitatem substantiae Cerebri medullaris ι
49쪽
int vero procedente deinceps aetate,hebetanis tur sensus Onanes, eoque magis, quo ad senium fiet accessiis 3 siquidem per subiequentes aetates cumulari incipiunt excrementa, di
calor, qui in aetate juvenili vegetior erat, lurimum tractu temporis imminuitur, su- indeque etiam spiritus deficiunt 3 unde po- si modum sensus , tum interni, tum externi, impense torpent. Quae sane omnia ob mutationem sanguinis perpetim succedentem in aetatibus, ct in partibus primis eveniunt. Addit ulterius, hoc celerrimam circa Ca- ut senectutem ostendere. Sub quibus veris, quid intelligere voluerit, non bene ab Expositoribus explicatur. Melior tamen , &congruentior expositio videtur, quod sensus quemadmodum in Adolet centia , & Iuventute plurimum vigent, ita cito consenescant, ct elangueant, ut proinde in Virilitate, vel cruda senectute, torpeat Visus , Auditus,& Olfactus . Solent & hi in aetate prima multum iudicio, consilio, ac prudentia prae pollere I ad Senium vero perducti, stolidi,
ac mente capti fiunt. Observat pariter Sanctorius, hos pati citam mutationem in facie, ut propterea adhuc Adolescentes vultum senilem exhibeant, aut emaciatum , signumeridentissimum languidae Cerebri constitutio nis, atque effoeti sanguinis, unde intempestive facies extenuatur, ac senilis, & rugosa redditur. Hinc etiam accidit, quod immature quoque moriantur, vix sextum, aut septimum annorum septenarium transgressi. Hac eadem de causa compertum aegrotan res faciem, & aspectum suorum Parentum, aut Λvorum in aegritudine repraesentantes, certo eκ illa infirmitate diem ultimum obire. Canities insuper his est familiaris 3 quamobrem in textu adiicit Galenus, eos cito canos fert,eapillos tarde admodum in iis exoriri, &natos male nutriri, ac rusos apparere. O nities namque accidit propter caloris languinrem, Quoniam ex Aristotele I. de generat. Animal. c.4. Ο S. Os 3. derisoria eorumdem, x. II. Canities dicitur languor, & aegritudo capillorum , orta ob caloris imbecillitatem. Ob eamdem causam capilli vix exeunt , ct extra cutim distenduntur, quin etiam male nutriuntur, dc increscunt, quoniam calor exiguus est, impotens suliginosam capillorum materiam, quae adhuc inepta est, per poros cutis impellere, & extra protrudere :imo ipsamet fuligo ob curis constipationem a frigida intemperie inductam vix egredi potest, unde sequitur, ut male illi nutriantur, dicrelcanti Rufi vero observabuntur, nequeunte scilicet Sanguine prae sui lentore nigros , vel flavos illos progignere. Postremo,
si progrediente ad seneautem aetate potius siccitas , quam frigiditas, ob inopiam parotis glutinotae praevalere videatur, calvitium magis accidet 3 si vero frigiditas praevaluerit, hoc e st langueat magis porida , quam glutinosa substantia, calvitium tardius apparebit . . Amniam calvitium, eg dicti Iruxenit ab inopia partis glutinosae. '
rebri temperaturae faciunt homines gravis omno tentar/, Ο, ad somnum facile converti, sensibus quoque minime viogentes, atque excrementis redundantes, o
qui Caput Irstiditati, ae νυDtιoni babent o noxium , aedistillationibus , θ' gravessinibus, facile tentamur, neque tamen λ ealvi fiunt. T. 29. Haec igitur indisia sunt Cerebri te, raturae, a quibus progrediaris ad unumquoique sensorum dignotiones transferre licebit.
PARA PHRASIS.INdicia temperaturae Cerebri frigidae, humidςque reseruntur. Primo,quod ejusmodi temperamento praediti gravi somno tentantur, & experrecti iacile denuo in somnum relabuntur. Et quamvis in Cerebro calido, humidoque etiam dictum sit, homines facile ad somnum inclinare, ibi tamen facilis in eisdem expergefactio adjungitur, quae in his
nulla est 3 nam in textu dicitur, quod gravi somno tentantur, & ad somnum facile con . vertuntur: quia ibi humida, seu glutinota substantia sanguinis juncta est cum vegetiori cruore, hic vero cum hebetiori copulatur. a Secundo tensus istorum eamdem ob cauis lani vigentes non sunt, sed obtusi, quoniam vigor a robore rutilantis sanguinis, hebetudo vero ab ejusdem desectu procedit; quin imo isti nedum obtusos sensus habent, v rum etiam stolidi, atque omnino inepti o
servantur. Tertio, excrementis abundant,& praesertim pituitosis, & aqueis, unde illorum capita obnoxia sunt repletioni, gravem dini, dc distillationi, Quarto demum, calvitium m
50쪽
vitium non lubeunt, quoniam in ipsis humidum excedit: calvitium autem ab illius inopia proficiscitur. An his modo Indiciorum generibus docet Galenus progredi posse ad dignoscendas re
Iiquorum omnium sensuum a Cerebro dependentium temperaturas, consideratis nimirum in illis, tum sensitivis, tum moti vis Opera tionibus, nec non partium magnitudine , conformatione , figura , itemque iuvantibus,& nocentibus, aliisque, ut de Cerebro memoratum . Verum , ut exemplum aliquod
referret, adiicit indicia Temperiei oculorum, ut ab his reliqua sensoria dignoscenda deduci possint 3 de quibus nuncia
tionem . T. 3o. Iutcumque tangentibus quidem mani esse calii existunt, c91 1aeui, ac
crebro motu cientur, is venas latas habent,
hi ealidi omnes sunt 3 frigidi vero his contra. νιi . Et bumidi quidem molles simul, ων muLia hamiditate pleni ν fieri vero duri simul, aridi . A similibus autem 1πα temperaturse ausis Deile offenduntur , I Uantur autem a modico contrariorum usu et sed Me quidem commune in omni cujuscumque partis tempe-vaturae Henotione oportet meminisse ἀ
PARA PHRASIS ET quidem ab iisdem sontibus signa te mis
perierum oculi deducit : aitque calidos esse oculos, si ad tactum calidi percipiantur: si facili, di crebro motu cientur: la venas latas habeant: & si a calefacientibus laedantur , juventur a frigefacientibus . Contra
vero frigidi erunt, si juventur a calidis , laedantur a frigidis . Sed & humidi, molles simul, dc multa serositate scatentes: sicci vero , duri simul & aridi erunt. Ita in pueris,& sceminis facilis illacrymatio, nulla , vel difficilis in senibus. Sed cur ab Aristotele 22.IH. problem.2O. facilis illacrymationis causa ponitur calor,&aeritudo st Quoniam is ibi respexit ad causam effectivam, glandulax oculorum, unde Iaz mae prosiliunt poritantem. Atque hinc vitur quoque Problema illud , cur a dolore simul, dc a laetitia , quae oppositae passiones strat, lacrImrata contingant. Quia nimirum,
ut docet Alexander Aptu Hisaeus I .fect . Pe blem. 3I. coarinantur musculi, & glandulae
oculares in dolore: quemadmodum experimur ex ambiente frigore comprimente; in laetitia vero laxantur, amplificanturque, ut pro pterea serositates lacrymatum continere ne-
laeant , sicuti ex fumo, Sole, aliisque similiabus . Hinc pariter nonnulli facilius ob laetiqtiam lacrymantur, quam ob dolorem, ut sunt Senes,durioris texturς Corpora,& Melancholica dicta, quoniam in his promptior, ac facilior est laxatio glandularsi, quam compresso Quemadmodum ex humia itate mollities .& facilis illacrymatio, ita ex opposito ob illius penuriam , oculorum durities,&ploratus difficilis succedit: & si quae unquam lacrymae ab illis prosiliunt, aridae sunt. Dicuntur
autem lacrymae aridae, quae cum comparent, illico exsiccantur, & evanescunt, ob tenuem, facileque evaporabilem illarum serositatem . Caeterum signa delumpta a juvantibus, dc nocentibus communia sunt cum reliquis ca terarum partium temperaturis 3 siquidem a fimilibus causis offenduntur, a contrariis vero juvantur, si tamen modicus sit earumdem usus; Unde obiter notandum , Conservati nem hic , eκ mente Galeni, a contrariis, non a siniaibus memorari, cum tam ea de signis Temperieram Corporum, intra limites sanitatis contentorum, agat
X XI V. In Galeno . De Magnitudine oculorum .
T. 3I. J Agnitudo oculorum quidem, 1 L tibi eoneinnitas adsita 3 ope
rationum virtus, multitudinem bene tempe-
atae substantiae ostendit , ex qua sunt conformatis quae si defint,multam quidem substantiam, non tamen bene temperatam, ostenduntia
A Μ gnitudine etiam oculorum indicia
desumit, atque inquir, oculorum magnitudinem cum concinna figura, re viden di acutie conjunctam, ostendere bonam iti lorum temperiem, melioremque compositi nem , quae duae lunt conditiones superius reis latae ad cujuscumque partis lalubritateni denotandam requisitae. At si contra, Magnitudo oculorum praeseserat concinnitatem , at v dendi acuti e careat, tunc arguet quidem materiei copiam ; sed debilem virtutem ,. ade que Visionis organum nota esse bene temperatum , aut convenienter constructum.