De perfecti coniunctivi usu potentiali apud priscos scriptores latinos

71쪽

quidem aetato potentialis persecti activi ultra angustos suos

terminos progressus est. Id tum demum fieri p0tuit, cum Graeca elegantiae imitatio ad ipsum sermonem conformandum procedebat i e Ciceroniana aetate i).Graocis enim litteris politi et exculti R0mani magis magisque propensi et apti fiebant ad Graeci sermonis venustatem a subtilitato et aestimandam et in propria lingua imitandam Atticis autem urbanum affirmandi genus quod fit poroptativum cum a particula iunctum mirum in modum placuisse quis est qui nesciat δ) Quapropter permirum seret, si is, qui ad summam elegantiam latinitato adduxit Atticaeque urbanitatis amantissimus ac peritissimus fuit, dico Cicero uem potentiali modo non esset usu tamquam adminiculo, quo sententias iudiciaque leniore quodam et blandiore rationis vestimento indueret. Atque ut non modo praesentis, verum etiam perfecti potentialem in suum usum converteret Suaque arte excoleret, nescio an incitatus sit exemplo et c0mparatione Graeci oristi. - Nec tamen omnes Ciceronis aequales Graecis studiis favisse o0nstat: superstites erant quidam veteris temporis laudatores et defensores, qui et antiquum sermonis genus colebant et Graecorum imitationem expellere studebant. Quo in numero imprimis habendi sunt Varro et Lucretius δ). Atque etiam Sallustius, quamvis enixe ad Graeca studia ineumberet, n0ntam ad Graecorum, quam ad priscorum Latin0rum, imprimis Catonis, exemplum elocutionem c0nformavit. Quo factum est, ut cum Ciceroni aliisque iam usitatus esset perfecti p0tentialis, Varro, Lucretius alii eum spernerent. Facile igituri Lies iam in Plauti et Orontii locutions quasdam Graeci sermonis idiomata deprehendas, tam sn ea ad totum dicendi colorem immutandum nihil m0menti adferunt. a Cons. L. Selimidi, o tractandae syntaxis Graecae rations Marb.i 870 p. 6. 3 Amraseis nihil iampsit nisi philosophi eam ratio nom. Ex LatiniS scriptoribus Ennium ad imitandum sibi proposuit.

72쪽

perspicitur, cur Lucretius quidem nubium xhibeat exemplum i). Varro auto semel in libris, qui supersunt, e coniunctivo usus est, et quidem in eo pere, quod summa aetate LXXX annos natus de re rustica conscripsit: Non

negarini, inquam, ideo apud divae vininae sacellum sustoribus satam foum II, i, b). Nec plus unum exemplum Oxhibo Sallustius de iis αud facile compertum αττα

Atque etiam Cornificius rarissime admisit illum per eoni usum animadvertendum tamen si pluralem modestiae', cuius apud antiquissimos scriptores vestigium est nullum, non alienum ess ab hoc rhetore nos quidem unam de quinque rebus plurimum posse non facile diae erimus egregie magnam esse utilitatem in proiiuntiatione, audacter confirma erimus III, 9, 19)'). Quid quod etiam in C i ci rim i s scriptis prioribus non tam frequens est ille modus, quam in posterioribus 8 Atque in libris do invention scriptis nullum inveni Xemplum.

ii Apud Catullum unum logitur exemplum Diae erit hic aliquis 6 7, 37). Logicum perfectum exstare puto carm. 0, 32 Utor tam bene quam mihi pi marcim. Ceterum animadvertendum est e0s poetas, qui n0 tam in meditation et iudiciis sobrie faciendis v0rsantur, quam inflammat pectore vehementes animi concitationes et affectus carminibus effundunt, tiam inferi0r aetate parcius usos esso potentiali. Horatius exhibet carm. 6, 14 uis artem tunica tectum adamantina digne irripis errit', ib. II 3, 5 Illum et parentis cris di serim sui fregisse ceroicem, sat Ιb, 44M ego contulerim iucundo anus amico.* Ibid. b, 4 capessito rem publicam, neque quemquam eae calamitate aliorum aut imperatorum superbia metus in Dercit, coniunctivus est hortativus. Non tetigissem hunc locum, nisi noliner Lat. r. II p. 3 inpolsntialis modi exempla eum rettulisset. Ceterum ipse paulo infra p. 40)idem exemplum coniunctivi iussi vi genori attribuit addens ei sturherer Ausdruele scit neque ceperit fur neDe propter calamitatem aliorum metueritis. 3 Schmal l. s. s. hoc exemplum praetermisit notandum tamen eundem in Iandb. d. l. Altortum sw. II p. 258 oster haec dixerimus ea si ei Cornific. u. Gα, hausiger m psittatein.

73쪽

In rationibus Cicer perfecti p0tentialem posuit primo i):d lege gr. II. c. 2 a. 69l. 63. Diae erit enim fortasse quispium p. ur. 29 60 a. 691. 63. verissime dixerim seceare te nihil neque ulla in re esse huiusmodi, ut corrigendus potius uuam leviter in flectendus esse videare in epi

stulis ad Att. ΙΙ, 2, 2 a. 91 60. O magnu=n hominem la quo multo plura didiceris, quum de Procilio ad sani VII, 1l,l a. 70l. 53. Ego omnibus, unde petitur, hoc onsilii

dederim, ut si singulis interregibus binas advocationes postulent in philosophicis libris de rep. I. u. 3 a. 700. 54. μι l

facile diserim, cur . . . e. 4 non dubitaverim me να-vissimis tempestatibus . . . obvium ferre c. 40 Qiιis enim te solius,ut de maiorum dixerit institutis . . . aut de optimo statu eivitatis II. c. 26 Quis enim uno hominem rite di-Xerit' e. q. s. III. c. 33 nullam quidem citius negaverim esse rem sublicum quam quile tota sit in multitudinis potestate. Ceterum philosophica scripta aeque ac rhetorica )- si discesseris a libris de inventione ineunte aetate confectis praeter cetera exemplorum frequentia sunt in-ὶ In prioribus orati0nibus D0nuumquam futurum I. in similibus sententiis usurpavit quem quidem Sum etiam p0Stea retinuit Ouaeret fortasse quispiam p. Cluent. c. bri quaeret quiviam d. leg. gr. II c. 8, p. rch. c. 7 dicet aliquis Verr. II 2 c. 24; nam si quis hoc forte dioet p. Mur. 29 66; dices Verr. II l . 22 fortasse dices p. Caec. c. 13. Coniunctivus praesetitis est p0situs I. cum particula forsitan iunetus forsitan quaeratis . Rosc. m. 2 forsitan hoc tibi veniat in mentem p. Rosc. C. O. 3 nonnulla foraitan conformare et eviter emendare possim . Mur. 29 60 forsitan meliores illi accusatores habendi sint Verr. II 1 c. b. II. deest forsitan Nam vere dicam uirites d. l. agr. II c. x Scire eae te pervelim . Sull. 7, 32 si quis mihi hoc iude dicat p. Caec. c. 3. 2 Libri de orator scripti haec exempla praebent: 9, 36 Uuis enim tibi hoc concesserit II 9, 9 uis enim hoc non sua sponte viderit neminem posse dicere fortasse ut ex.); ΙΙ 72, 29 Ouod forsitan aliquis iure inriserit; Ι ῖ, 295 Me ero lubente . . . diaeerit III 3, Ouis enim non iure beatam . . mortem illam . . . diaeerit II 38, 53Neque enim illud fugerim dicere.

74쪽

signes. Respiciendum sane est non solum rebus ibi tractatis maxime convenire iudicandi rationem cautam et moderatam, verum etiam Ciceronem longius aetate provectum, eum scribendi suam artem iam plane excoluisset, ad ill0 libros conscribendos se contuliSSe.

Ut Ciceronis sic otiam Caesaris libri tantum habent urbanitatis et elegantiae, ut paene Attico stilo perscriptae esse videantur. Eo magis potest mirum videri, quod belli Gallici civilisque commentarii nullum perfecti potentialis exemplum exhibeant. Cuius tamen rei quae sit rati non ita difficile est cognitu. Nam a iis a e personae p0tentialem ne potuit quidem ponere scriptor, quoniam inenarrandis rebus a se ipso gestis semper tertia utitur persona prima ad se ipsum significandum non posuit nisi in huiusmodi nuntiatis ac plerumque exstat numerus pluralis, veluti ut supra demonstravimus b. G. V. c. 19, VI. c. 34,

VII. c. 76), de quibus supra scripsimus ib. II. 1b , quam famam supra docuisnus b. c. III. c. 80 i) rarissime sciti

gularis invenitur Caesar his de causis, qua commemoravi b. G. IV. c. li); quem l C0mmium Atrebatem supra demon- Straveram a Caesare in Britanniam praemissum ib. 27). Qu0d

autem secundae et tertiae personae desunt exempla, ex Sermoni proprietate facile explicatur Caesar paene Thucydide0m0re est ita verbis astus et pressus, ut Nescias, utrum res oratione, an verba sententiis inlustrentur ). Neque haeret scriptor in rebus iudicandis ot contomplandis, sed ipsa facta quasi l0cuntur resque quasi gerantur sub aspectum paene

subiciuntur. Cum igitur Cicer0niana aetate non ita valde increbresceret

i In primario nuntiato eiusmodi verba duobus tantum locis occurrunt: b. c. II c. 10 Demonstravimus L. Vibullium Rufum bis in potestatem pervenisse Caesaris ibid. c. t Ouibus rebus neque tum respondendum Caesar existimavit neque nunc ut memoriae prodantur satis causae ut amu8.2 Cic. d. r. II 3, 56 ubi do hucydidem id iudicium spectat.

75쪽

p0tentialis modus perfecti, magno opere augebatur et ampli-fieabatur hic loquendi usus inde ab Augusti tempore vide supra p. b. Ac nescio an ad frequentandam hanc modestam et quasi verecundam iudicandi rationem, qua fit per dictionem potentialem, aliqua ex parte impulsi sint homines sensu quodam nimis submisso ac paene servili, qu magis magisque assuefiebant e imperiosa et superba Caesarum

dominatione.

Do perfecti deponentium et passivi generis coniunctivo potentiali.

Hoc potentialis modi genus ut apud posterioris aetatis scriptores sic in prisca latinitate raro occurrit. Sed tamen cum postea verbum deponens paulo usitatius fuerit quam passivum ), apud priscos scriptores h0 discrimen in condicionalibus saltem enuntiatis non cernitur. Atque in protas condici0nali perfecti coniunctivus verbi et deponentis

et passivi perinde atque activi positus est pro futuri X-

acti coniunctivo. Apodos eos autem nil Lum inveni exemplum. Contra in enuntiatis condici0ne n0 adstrictis duo inveniuntur exempla id sane mirum videri potest, quoniam activi perfecti coniunctivum, littera fictum numquam ita usurpatum esse Stendimus. Quae res quomodo sit expedienda, infra videbimus. - Omnibus locis participi additum est coniunctivus praesentis verbi substantivi sim sis sit siet simus sient ); 0 invenitur sitis δ) uno l0c Lucretian01 V1d Zumpi L. Gr. g. 28, 1; advi l. s. s. p. 109; rusger L. Sprachi. p. 611 g. 4b7J not. I. in marg. inf. Κuehne L. r. IL p. 132: de Koni des Deponens, inquit, omm selten or Sed ipso plura deponentium x0mpla adfert quam passivi generis.)2 Semel pro sient legitur fuant. In vetando haec pers posita est Liv. V 3, 3 ne id mirati sitis, priusquam quale sit audieritis Schmal l. s. s. p. 349 hunc locum minus recte ad potentiale genus refert.

76쪽

persectum positum est, quo acrius Xprimeretur praeteritum in futuro'.

In rotas condicionali occurrunt Ι. haec verba deponentia:

Plaut. Epid. 19 Ego te servabo. Edepol ne illi melius, si nancti fuant. Pseud. 33 Ex tua re non est, ut ego emoriar. Quidum ileso quia, Si ego emortuos sim, Athenis te sit nemo

nequior. Pseud. 981 Credo, in tenebris conspicatus si is me, s-stineas manum.

Pseud. 1070 Roga me iginti minus, Ille hodie si illa sit sotitus muliere, Sive eam tuo hodie nato, ut promisit, dabiti).

Attraction modorum coniunctivus effectus videtur praecedente particula ubi Trin. 496 Mirum quin tu illo tecum divitias feras Ubi nor- tuos sis, ita sis, ut nomen cluet. II. assivi generis exempla :a Leg. XII tab. D. VIII, 11 Sch0el Si no furtum faetum sit, si in occisit, iure caeSu8 Sto. Plaut. Asin. 785 Post si lucerna aestincta sit, ne quid sui Membri commoveat quicquam in tenebris. tinet sit , Flecheis. G0etz-L0ewe; intincta est BDEJF; erit Ussing. sit confirmatur coniunctivis sit v.

i Vide orsn a. h. l. v. 10b eius edit.)8ὶ articipium ad disclivi naturam proxime accedit his locis Enn. ann. 58b ueli. Non si lingua loqui superet, atque ora decem sint In metum s atque; f. ueli. a. h. l. ferro cor sit pectusque reminetum; Lucii XIV, 6 Si mihi non praetor siet additus atque agitet me, Non male sit ἰle ut dico me eaeenterat unus cons. Verg. Aen. VI 0 Teucris addita Iunol acrob. VI 4, 2).

77쪽

Aul. 749 Postii si prehensi imu8, incusemus ebrios Nos feciSSe. Cas. III, 6, 15 Quid, o quam mo recreas me ere is Cena modo si sit cocta. Moti 164 Castum si si et collessium ata . . .

Hae tantum litterae in c0d A legi 08sunt. Elin ann. 439 ueli. Si luci, si Noae, si moae, si iam dat si sit fruae. Cat d. gr. III, 2 olla ubi lectu siet, βαt. Attracti modorum hoc loco statuenda videtur: Plaut. 0en I, 1, 19 147 Si auctoritatem oste defugeris, Ubi dissolutus tu sies, ego pendeam. b. uer III, 845 Nec si materiem nostram collegerit aetas Post obiti- . . . Atque iterum nobis fuerint dat lumina vitile, Pertineat quiequum tamen ad nos

id quoque uotum ).

De forma fuerint vide supra Prorsus legitima est ratio huius loci Varroniani: r. r. 1, 60 ore hites nigras, ale si sint confricatae dies quinque, et tum sale incusso, biduom si in sole positae fuerint, manere idoneas olere scit. seribit Cuto . Positus h. l. paene est pro adiectivo, quare vertas oportet foenn sie gelegei haben oerden non: enn te geleg seinto erden. 0ns Liv. XXVII, 23, 18 8 . . cunctatiι8 fueris ). III. Supersunt quaedam Xempla praeter illum Varronis locum in ratione aliunde suspensa obvia: Attius 10 Ribb. At contra, quantum obfueris, si victus sies, Considera, et quo revoces Summum exerciti. Ter Adelph. 282 Obsecro te hercle, hominem istum impuri8sumum Quam primum absolvitote, ne, si magis inritatus siet, Aliqua ad patrem hoc permanet.

1 Cons. contra data sit os Enniano supra adlat0.2 D vocis cunctatus ratione conf. eue ΙΙ p. 122.

78쪽

Non ex condicione suspensa, sed in absoluta ratione p0sita sunt duo exempla Terentiana:

1. Andr. 203 Ubi is facilius passus sim quam in hac re me deludier . Si reo Call. cod. A desideratur in hac fabulae parte. 2. Adelph. 43 Haud it mali quid ortum eae hoe sit sublice. haud scio mali scio in rasura me Donati ed prino.

in lemmate.

Quaeritur, qui factum sit, ut pers potentiali verborum dep0nentium usus sit Terentius, cum in activo genere solas sermas sibilantes velut filaeim), non formas in erim desinentes velut fecerim prisci scriptores ita usurpaverint. Etenim cum sibilantibus sermis praeteriti n0tio desset, non tam ad harum quam ad pleniorum in erim formarum analogiam coniunctivum perfecti passivi pro praesentis vel futuri p0tentiali usurpatum esse nonnulli existimant ).i Cum particula ubi propter obliquam orationem coniunctiVus consociatus est: laut Aul. 229 in mentem enit, e bovem esse et me asellum: ubi tecum coniunctus siem, Ubi onus nequeam ferre pariter iaceam ego asinus in luto. er Phorm. 4l Ita tandem quaeso item ut meretricem ubi abusus sis, Mercedem dare eae iubet ei atque amittere γη Dieae Stelle ma das orbit fur Vergit Georg. 3, Id non illas quisquam saltu superare viam sit passus abgegeben haben anuhren sichwoh nae Vergit unciohs Veli Pat. I, 8, 2 miratus sim und in sputerer Zei Macrob. Sat. I, 24, I precatus sim richteten Schmal Tabul lexicogr. I p. 493. Alterum Terentii locum Ad 443 Schmal omisit. Passus sim legebatur in antiquioribus editionibus etiam Cic. Tusc. I 23 g. b nisi quid habes ad haec. Ego ero facile sim passus sic. 0d. C ne in mentem quidem mihi liquid contra enire. Orelli restituit sum

3 Cons. advigli sententiam . . . p. 107.

79쪽

Sed primum reputemus portet Terentium sermonis conformatione testibus Cicerone et Caesare aequalibus scriptoribus aliquantum praecucurrisse et aliqua ex parte accessisse ad Ciceronis aetatis sermonem S gros der Untem

schie gwisehen de Spraehe de . . . eide Komihercist sobe de uten is ander se iis die Aehnlio Ithei in derDiktion de Cicero und Terenελ). Quod igitur Terentius in potentiali modo usurpand0 0ngius quam alii eius

aetatis scriptores processit, mirum n0n est. At qui ori potuit, ut in activo genere pers potentiali r littera insigni abstineret, admitteret contra in passivo eiusdem temporis potentialem γ quidem duo illa exempla muli propius ad perfecti praesentis naturam quam ad historici praeteriti' s. a0risti' potentialem accedere censeo. Etenim prioris

senti igitur vel futuro non utitur Simo senex, quia re Spraeterita comparat cum re instanti Participium autem perfecti cum sim coniunctum ad eam rationem significandam idoneum videbatur, quoniam constat e praeterito et praesenti. Quam ob rem passus sim potius perfecti praesentiae vim adsiscere, quam ad solum futurum spectare videtur. Quam rati0nem etiam clarius cognoscere licet in Adelphon versu. Etenim Demea senex Hegionis pr0bitatem honestatemque collaudans iudicium facit multorum annorum experientia pr0batum: nam, ut ipse illo loco pronuntiat, a puer familiaritate coniunctus erat cum hoc homine antiqua

virtute o de v. 442). Quem virum optime moratum

futuro tempore in eadem mente, qua antea fuerit, perseveratu-1 Schmal Ηaudb. II p. 24 l. - Licet potentiali peri pass. apud Ciceronem non reperiatur, tamen in v o Dam di saeptu pers pass.c0niunctivus pro praesenti positus est e. g. .mur. 3l, 6 commotus ne sis cons. illiner . r. II p. 143. tquo ab sodem in finali enuntiato d. ossi II 10 Sed ne quis sit admiratus dictum si pro ne qui admiretur.

80쪽

rum Sse id Demea nostro versu significare vult. Duplex

igitur noti praeteriti et futuri comprehenditur uno verbo ortum sit. Accedunt igitur haec duo exempla Terentiana prope ad similitudinem coniunctivi qui est actum sit in Haut 456 cons supra p. 15. 20.). Sane in activo genere perfecti praesentiae potentialis positus esse n0 videtur vide supra p. 16 sqq. Sed passivi perfecti coniunctivus facilius quam activi in hunc modum usurpari p0tuit, quia in forma v. c. aeu sim praesentis natura aperte expressa est addito coniunctivo sim. Accedit, qu0 participium in tus -t08 gr. τος in prisoalatinitat nondum plane transierat in praeteriti naturam. Hoc enim participium iiiiii inter praesens et praeteritum medium fuisse, liquet eae peratus et feriatus, quae praesentium loeum obtinent').E0dem pertinet, qu0 antiquissimi saepenumero formas fui fu0rum uero pro sum erum ero cum participi in tus

222, 3 R hurteo studio πιτύφι0ν - αγωνα, quom qui certassit animo bellus homo mugis delectatus sit Stoicorum sineratio, quam athletarum. qu quis u0dd.; quom qui iese quo qui . . . delectatur Gerlach, sit supplevit aliten. Luebbor I p. 53 vertit Dai Etiam iudicativus actum est ad rem rituram spectata pr. Eun. TIT Actum est, si quidem tu me hic etiam, nebulo, ludisicabere. 2 Cons. s. g. illo, ur Lehre vom Particip. in Sprachisissensch. Abhandi aus G. Curtius Gramm Ges.' Lips. 874 p. 7 Sq. 78 sqq. 6.8, advi l . . . . 07. 3 Exempla praebet eue I p. 56 sq. , ad vi l. S. S. P. 24, Brix et Loren admi l. v. 02, Brix adoriri. 383, Lia ad 0st.2694 conf. a a se ad eis schol adn. 47. - posterioris sermonis consuetudin c0ns M a dis 4 l. s. s. p. 2l8 sqq. Κithnas Livian Syntaxp. 204, Neu II p. b5 sqq. Draeger I p. 276 sqq. - Participium per pass. Secundarii enuntiati vice fungens etiam apud prisco scriptores, id quod negat Draeger II p. 76, aliqu0tiens praesentis notionem adsciscit cons. Plaut. Amph. 964 ratus , Sin. 878 ampleaeus .