Auctores finium regundorum. Nicolai Rigaltii observationes et notae, item glossae agrimensoriae

171쪽

vecturas aut copias deuehendas indicere,aliquando& ex quadam parte soli. quamuis alium statum generalem controuersiae accipere debeant, quae de loco non exiguo mouentur,res tamen publicae cum priuatis si agunt, quasi iure territorij iolent vindi are, & hunc statum generalem constituunt eis locis, quae loca reb. p. adierere conantur. eiusmodi lites non tantum cum priuatis hominibus habent, sed & plerumq. cum Caesare. qui in prouincia non exiguum possidet. non est dubium necessarias esse mensuras in eiusmodi controuersia, quamuis allo nomine appellatur Locorum, tamen facit quaestio

DE LOCIS PUBLICIS.

. Controuersia est status iniectivi. Sunt autem loca publica complura: scd ex his quaedam loca priuatam exigunt defensionem. & quamuis haec loca diuersis appellationibus contineantur, Unam tamen habent controuersiam coditionis Sunt autem loca publica haec quae inscribuntur, ut siluae & paleua publica Augustinorum. haec videntur hominibus data quae etiam vendere possunt. est alia inscriptio , qua diuersa significatio videtur esse in quo loco

inscribitur, si LVA ET PASCUA AUT FUNDUS SEPTICI AN Vs COLONIAE AUGUSTAE CONCORDIAE,

haru inscriptio videtur ad personam coloniae ipsius pertinere quae nullo modo alienari possut a Repub. ut si quid in tutelam aut temploru publicorum aut balnearum adiungitur. habent& Respublicae loca subur-

172쪽

suburbana inopum funeribus destinata; quae loca culinas appellant. habent & loca noxiorum poenis destinata. ex his locis cum sint suburbana, sine ulla religionis reuerentia solent priuati aliquid usurpare& hortis suis applicare. & de his locis si Resp.formas

habet cum cotrouersia mota est, ad modum locum restituit. sin autem, utitur testimonijs & quibuscunque potest argumentis. DE LOCIS RELICTIS ET EXTRA CLUSIS. Controuersa est status iniectivi. manifestum est enim de loco agi, sed per aliam personam. Loca autem relicta&cxtractusa non sunt nisi in finibus coloniarum , ubi assignatio peruenit Vsque qua cultum fuit quatenus ordinatio centuriarum intermissa finitur. vltra autem siluestria fere fuerunt &iuga quaedam montium quae visa sunt finem coloniae non sine magno argumento facere posse. Ergo fi nes coloniae inclusi sunt montibus: propter quod haec loca quae adsignata non sunt, relicta appellantur: extractusa, quod extra limitum ordina tionem sunt, & tamen sine cludantur. Haec plerun que proximi possessores inuadunt, & opportunutate loci inuitati agrum obtinent. cum his controuersiae a rebus pub. solent moueri. DE LOCIS SACRIS ET RELIGIOSIS. Controuersia est status iniectivi. agitur enim de locis. sed cum aut sacra aut religiosa nominentur, statum generale iure ordinario accipiunt. Primum

173쪽

cnim quaeritur an ea loca ullo modo usucapi possint: deinde, quatenus possint. secundum locum habent

mensura . Locorum autem sacrorum secundum

legem P. R. magna religio & custodia haberi debet. nihil enim magis in mandatis etiam legati prouinciarum accipere solent, quam ut haec loca quae sacra sunt custodiantur. hoc facilius in prouincijs serua. tur. in Italia autem dcnsitas possessorum multum improbe facit & lucos sacros occupant, quorum solum indubitate P. R. est, etiamsi in finibus colo niarum aut municipiorum. De his . solet quae illo non exigua moueri, inter P. R. & priuatos. sed de Inter respublicas frequenter huiusmodi sententia agitatur de his locis in quibus conuentus fiunt maiores,& aliquod genus vectigalis exigitur. nam & de rebus sacris quae constitutae sunt In agris mutata tantum persona similes oriuntur quaestiones: sicut in Africa inter Asdrumentinos & Tisiaritanos de aede Mineruae, de qua iam multis annis litigant. sunt& loca sacra, quae re vera priuatis finibus P. R. coli debent. haec plerumque interuentu longe obli

rijs formae earum plurimae extent: haec maxime aut in loco urbis aut suburbanis locis a priuatis deti

nentur.

DE AQUA PLUVIA ARCENDA.

Controuersia est status iniectivi. per quod cim' que enim solum transit. ad ius ordinarium magis

respicit conditio eius quam ad mensuras, nisi si per

174쪽

extremitatem finis vadat, propter quod statum generalem etiam alium accersire debet quas geminatione quadam defendendi,quod & per finem eat, &sit lis de pluuia arcenda. haec controuersia per regio nes Varios generibus exercetur, sed quasi ad eandem rcspicit conditionem. in Italia aut quibusdam prcnuinchs, non exigua est iniuria si in alienum agrum

aquam immittas:in prouincia autem Africa, si transire non patiaris. eiusdem conditionis est contro. uersia de cloacis ducendis &fossis caesis qu od totum, nisi per finem agatur, ad ius ordinarium pertinet.

DE ITINERIBUS.

Controuersia est status iniectivi. insicitur enim loco quaestio & defenditur populo quod forte a priuatis possidetur haec quaestio multipliciter tra

ciatur. nam in agris centuriatis excipitur limitum latitudo causa itineris. sed cum illi recturas suas per qualiacunque loca extendant, hoc est, qua ratio dictauit per deuia & montuosa qua iter nullo modo

fieri potest : quae loca foliasse possessoribus siluae

causa sunt utilia. horum loco non inique per quae possunt loca commodiora iter commutant. nam quae sit conditio itinerum non exigua iuris tractatio est. agitur cnim utrumne actus sit, an iter ambitus per quae loca quid licear populo iure continetur. Satis ut puto dilucide genera controuersiarum exposui.Nam & simplicius cnarrare coditioncs earum existimaui quo facilius ad intellectum pertinerent.

175쪽

persequendum est. Respicio enim quantum quod mensori iniungatur. & puto diligentius exequenda quae ad. prouidentiam pertinent nunc artificis.disticillimus autem locus niceit, quod mensori luducandum est. Sed nec minus ille exactus quod est aduocatio praestanda, quanquam diuersa sint &longe inter se discernere debeant. prudentiam tamen eandem artifices habere debent, & qui iudicaturi sunt, & qui aduocationes sunt praestaturi.

AGGENI URBICI LIBER EXPLICIT.

176쪽

FRAGMENTA

TERMINALIA.

Φ - currentis finem faciunt. Etenim sepulcra in extrumis finibus facere soliti sunt. quod rationes finium recipere videntur. Item concurrentium linearum atque secantium se inuicem in utriusque custodit limitum rationem discernit.

Sunt etiam monumenta in exterioribus consti

tuta quae fidem publicam tenent. finalia esse arbi

tramur.

Ideo sepulcra sequenda sunt, quae extremis finibus concurrentib. plures cursus agrorum eXpectant. omnia enim monumenta dominos testantur. Sunt &terinini cursorij in efiigiem tituli consti ruti, rectitudinem tenentes , & inter se spatium habentes.

Sunt & mixti termini. pro parte lapideos posuerunt: alios ligneos, qui sacrificales appellantur. Certa loca. riui . finales. canabulae vel nouercae quod tegulis constituuntur. Scurpiones,ubi duo fines cuneati se iungunti. Si sorte in campestria loca, ubi agri in planitia sunt constituti in iugoribus , & signata sunt in quib. locis, ut supra diximus, similia signa inueniuntur. Item in terram Voratos, rivis,arboribus,antemis,ss, intactis,ut supra diximus, sacrificales. Tumor terrae in effgiem limitis constitutus.

177쪽

Petras maiores molares. Foueas Vel metas.

Lacos &legonatos ex fabricis constru chos. CalasasioneS. Alicotiens enim petras quadratas & scriptas, quae indicant cuius agri quis dominus, quod ipa

tium tueatur.

Non enim omnis titulus inscriptionibus est inductus. quoniam aliquibus locis non sunt lapides scripti sed in effgiem terminorum positi, quos cur

Nam&ipsi montes omnino loca determinant. Quod auctores in libro descripserunt propositione litterarum ad singula nomina fundorum quae ex posuerunt, sine dubio erit obseruandum. Termini vero non unam mensuram inter se

continent.

Iubente Augusto Caesare Balbo mensore, qui omnium prouinciarum mensuras distinxit ac declarauit per quae testimonia suprascripta fines loco

rum terminantur.

Sunt enim termini quib. fides non est adhibenda. isti dicuntur itineri. omnes limites itineri publico seruire debebant, qui dextra ac sinistra fines priuatos diuidunt & in medio iter publicum. iiij tales non sunt in omnibus locis. Utique sub omnes terminos signum inuenire oportet. Quod ergo fuerit inuentum pro loco termini observentur, &custodiri debet ut ab uno ad unum dirigantur, & si nota sit, ad notam.

178쪽

Si enim sunt certae leges consuetudines & obser uationes. semper signum in omnibus finibus post

tum est. aut aliqui cineres: aut carbones ' aut testae: aut ossa: aut vitrum : aut massae ferri : aut aereae:

aut calce: aut gypso: aut vasa fictilia inuenimus. &cum quibusdam saxorum fragminibus conculcabant atque diligenti cura firmabant, ut firmius starent. tale ergo signum inter dominos inter quos fines terminabantur, faciebant. Termini vero non sunt omnibus locis. sed infinita alia multa sunt testimonia.

Sunt & medij termini dicti epidonici, longum &

crastum distant a se in pedes trecentos . Ceteri propositionales sunt, & inter se suos limi tes Geruant, quos Veterani per obseruationem partium statuerunt custodiendo: qui non ad rationem vel recturam limitum pertinent; sed modum iuge rationis custodiunt. aliqui distant a se in pedes D C. Hij tales dispiciendi erunt, quia lex eadem limitum

eos praedamnauit. E I N I T.

179쪽

HYGENI AVG. LIB.

DE LIMITIBUS

CONST IT VENDIS.

MNTER Omnes mensurarum ritus siue actus eminentissima traditur limitumconstitutio. IM Est enim illi origo coelestis & perpetua con tinuatio cum quadam latitudine recturae diuidens nostra. hac forma soli pulcer habitus semper est,& agrorum speciosa designatio. constituit enim

limites non sine mundi ratione. quoniam decumani secundum solis cursus diriguntur cardines a poli axe. Vnde primum haec ratio contituta est: ab H truscorum aruspicum disciplina , qua illi orbem terrarum in duas partes secundum solis cursum diuiserunt: dexteram appellauerunt, quae septentrioni subiacebat ; sinistram, quae ad meridianum temrarum esset. Ortum &occasum, quod eo sol &luna spectant, ' alteram lineam duxerunt a meridiano in septentrionem,& mediam ultra anticam, citra osticam nominauerunt. ex quo haec constitutio imitibus templorum adscribitur. Ab hoc exemplo antiqui mensuras agrorum normalibus longitudinibus incluserunt. Primum duos limites constituerunt: Unum, qui ab oriente in occidentem dirigeret : hunc appcllauerunt duodecimanum, ideo quod terram in duas diuidat partes, & ab eo omnis ager nominetur. Alterum a meridiano ad Septen

trionem,

180쪽

D E LIMITIB. C O N s Τ I T. Isiarionem, quem Kardinem nominauerunt, a mundi Kardine.

Duodecimanum postea decimanum appellauerunt: quare a decem potius quam a duobus, sicut duo pondo nunc dicimus dupondium, dc quod di cebant antiqui duo vinginti: nunc dicimus viginti, similiter duodecumanus, decumanus est factus.

tata

Reliquos limites fecerunt angustiores,& qui spectabant In orientem, prorsos: qui ad meridianum, transuersos appellauerunt. Limites autem appellati a limo, antiquo Verbo, id est, transuersi. Nam & limum cinctum, ideo quod purpuram transuersam habeat. item limina hostiorum, postea &prorsos & transuersos limites