Auctores finium regundorum. Nicolai Rigaltii observationes et notae, item glossae agrimensoriae

481쪽

OBSERVAT IONES ET NOTAE. tot continuo Apulo littore incinctiis, nomine. Urias.&a Plin. Vria Vrbs. Sed an inde ager Vritanus, an

potius qui supra orianus M vLTAt sv NT in professione. J Haec, & quae M. tota pagina continentur, habes supra, sub nomine Aggem pag.8 . Vnde quaedam di su ppleri & detrahi& emendari possint. ADEvNDIs I N partibus breues agri assig. iii3. Legendum Vῶ sup. p. 07. a Diuis Imperatoribus agri sunt assig. Ti B v Rii Ni vero distant. J Vide Aggen p. 63. Quo D si spissi OR ES. J. Terminorum atq; spissiores dicuntur,alij vero micidiores&ex Omni

latere extenuati.

I N svo letere decidunt. Junde&termini pleu, rici; a veteranis & consortibus pro obseruatione partium siue portionum constituti, qui rationem timodum jugerationis ostendunt portus quam rςYcturam limitum. Decidunt autem in suo latere,quia . pacis decisionisve causa constituuntur vel obseruantur. Vid. p 'I L EX O M ii V M eas praedamnauit. J Tiberij, i scilicet,his verbis: Haec autem jugerationis modum seruandi causa sunt sita: quibus etiam termini lapidei certam distinctionem dant, Quos Oportet non ad fidem nec ad rationem eorum limitum , qui majorem modum agri recipiunt, pertinerc.

MAt OR potestas limitum.J Maximorum limitum, Decumanorum scilicet& Cardinum, , jor est potestas,mnoremq. agri modum regunx. AIqμφ

482쪽

Mu NICO LAI R GAITII ante omnia redintegrandus est fundus suis limitib.

Per maximorum limitum rationem, tum de com

Portionalium terminorum positione quaerendum. Videteg. Tib.& Aggenum iii Contr. de Potit. term. REGIO Nis Campaniae & Aureliae.J bcio quid Cnufrius &alii viri doctisti mi quid item inscripti nes antiquae & vetus itineraria tabula de Aurelia via suggerant. Heic vero nihil est quod anxie disquiramus. nam Aurelia eadem quae Campania. Interpo lator istius fragmenti felicem illam ac beatam Campaniae amoenitate, & viait Plinius,gaudentis natu rae OpuS, quia prae ubertate auro contra aestimanda esse videbatur, Aureliam appellauit. Legendum igitur : Pars vero camporum & siluae regionis Campaniae, Vel potius Aureliae, &c. At hoc frigidum est, inquies, &inficetum.Neque ego negauerim. Sed hanc lectionem comprobat pag. 98. Absq. hoc esset, cotenderem legendum esse,Bruttiorum & Valeriae. Vid. pag. 317. &l.Vlt.C.Th. Quib. est Vs. concess GREGALEs LAPiDEs.JVt contra, Egregij termini. y Frontinus ipse in lib. Strateg. dixit, Milites gregales. C OR O N A R V M naturam saxis signantcs J Hoc est, naturamiiue habitum locoru, quae oppidorum siue coloniarum territoria ambitu suo cingunt & coronant. Sic paullo post: Cingulum Florentinum. ARCus . VEL sERIA s. J L. Arcas, vel, Serias.

δε post haec aliquid desse puto.

COLONIA FOEDATURAE. J Legendum ut p. 93. colo. Fida Tuder. Et ex albo onus delenda ita colonia Foedaturae, quae nusquam fuit.

483쪽

HABENT E s longum tetrantem. J Longum untetrantis actum. Ouidius L Meram.Cautus humum Iongo signauit limite mensor.. TUSCI A E PRIVs & Campaniae & Apuliae. IAliquid amplius legitur p. 91. verum haud emendatius : Tusciae prius & Capaniae, Apuliae & variae regionis vel acta territoria: Quae procul dubiosunt insitiva: quisquis autem primum inseruit, scripsisse vic tur: Tusciae, Bruttiorum, Campaniae Apuliae

LEGEM posuerunt men res. J Hucusque his fragmentis quasi ruderib. oppressa jacuit lex vetus.

dignissima tamen quae a nobis eruta Proponatu .

uti de plano recte legi possit. Est autem hu)usmodi.

484쪽

Hoc opus OMNE. 3 Haec erat publicis opetibus fomesa solemnis ad fraudes redemptorum coercendas. Sic in veteri lege parieti faciundo .:

ai8. . MEDII TER MINI, qui dicuntur epipedonici.JQui scilicet in eo sunt statu, ut potius in plano esse videantur , in cin quam aut supra terram erecti, aut in terram demim vel adacti. 1 1 Mi TΕs E I Vs in horam sextam conuersi. JPlinius i. m. s. ubi de Italiae situ, Incedit per maria, coeli regione ad meridiem quidem : sed si quis id diligenti subtilitate exigat, inter sextam noram primamq. brumalem. Ab hac positione dicuntur sextaneae limitum partes,&limitesipsi sextanei.

innuit Legem Tiberi Caes. quam habes pag. 47. INTERAMNE fluminea. J Pagina nyaegitur.

Interamne Flaminia . Vnde incertum est, an Interamnam aliquis interpretari voluerit Flaminiam; an vem auctor ipse Flaminiam indicauerit, quae inter prouincias Italiae recensetur ab Valentiniana& Valente lib. I. C. Th . Quibus equorum Usus conces. Et in antiquis inscriptionibus reperitur.

485쪽

OBSERV ATIONES ET NOTAE. ros

PRO MERITO CAsΤRl. J Legendum, Pro i*3 merito. Cailrimonium oppidum. &c. HERMvLAs. J Unia... Hermas etiam siue i 28 hermulas vocabant m bt ρις o δὲ s. γνο ομ εἰ. Τι - του λοό- . inquit Hesychius. Isidorus: Mercuris, lapidum congeries in cacumine collium. DivERs I s metallis materiae ligneae vel saxor.JMateriae ligneaemetalla vocat terminos ligneos in terram defossos, Voratos, ut quidam agrimensores loquuntur, hoc est, depactOS. Saxorum autem metalla non improprie dici, obseruabimus ad pag. aέη

In lib. Mem. manu Aem. Ranconeti,tantum reperi: i.

Sequentes figurae ipsius Ranconeti manu delinea tae sunt. deinde sequitur liber si CWO FLACCIDE CONDIT. AGR. ab eodem emendatus, ut ab Adriano Turnebo est: editus.

Heic desunt cotrouersiae dePosition e terminorum, I 4 de Rigore, de Fine, & de Loco, haud leui desiderio requirendae, quum ob eruditionem jure placeant 'quas habenis reliquas. Hujusmodi autem rerum pretia qui fatis intelliget, quantum admirando Contendere poterit, admiretur Iac. Cujach secundam libro decimo Obseruationem, ex istis aucto-

486쪽

NICO LAI RIGALT 'ribus ingenio tissime cofectam atque compositam. In scribitur autem, De controuersijs agrorum, quae

per mensores dirimuntur.

O .RDo veteris assignationis. JCod. Mem. Ordo Veteranis astignatus. Ordo scilicet modi uniuersi per'. eXtremitates mensura comprehensi assignatique: tum etiam ordo comportionalium terminorum quos veterani inter sese pegerint. Sed ferri potest, ordo veteris assignationis, & explicari, Lex Veteris consecrationis. vi p. 86. Lege & consecratione Veteri manet. Et p. 81. Iure ordinario diuisus est. NEQVE enim hic interuentu. J Liber Mem. Neque enim hic mensurarum interuentUS. 14, COMM ALVERUNT. J Mem. Conualuerunt. PECU NI AM etiam quarumdam.J Mem. In Italia pecuniam et. qu.

SED ABDUCTVM esset elotum J Scribendum videtur: Sed si abductiim est dies olum. Vel, ut in. cod. Mem. ablutum. 49 CVIVS IN IVRl A M. C. Mem. Cum injuriam. . A Llo nomine appellatur, locorum. J Conrro' uersiam De locis significat. Sic in l. Q umq: pedum, C. Fin. reg. Finalis jurgij vel locorum libera pera gatur intentio. id est, controuersiae de Fine & controuersiae de Locis. . '

487쪽

CA L s AS i O N E s. inpud Boetium,Calauiones. Aliquis scribere voluit, Scoros Ones: aut etiam de- Prauat IuS,COrrosiones,Vt alicubi legitur. HYGENI AUG. Li B. JHic etiam Hygeni liber i oin codice Memmiano Ranconeri manu emendatuscit, figuris ab eodem delineatis. SOLI PVLCER HABITVs. J Virg. I. Georg. habitus locorum. ubi Seruius : Habitus locorum, inquit, pollibilitates vel naturas accipiamus, quas Graeci χλ ἔξυ vocant. Columella lib. III i. Refert tamen cujus generjs, aut quo habItu vitem pro re-:gionis statu colere censeas. &cap. t C. Statum coeli locique &ipsius vitis habitum observemus. Celsus l. xii. Quem. seruit. amit. Fundus qualiter te habens, ita cum in suo habitu possessus est, ius non deperdit. AB ET RusCo R. disciplina. J Frontinus in fragm. Scriu. Varronem hujus sententiae auctorem laudat. Limitum,inquit, prima origo, sicut Varro descripsit, ad disciplinamEtruscam noscitur pertinere. A RusPICvM. J In cod. Arc. Artificium. AB HOC EXEMPLO. JQuae sequuntur, Vsq. ad , limites autem appellati, &c. Iterum habes p. 2s. Scriueriana fragmenta: Ab hoc fundamento majores nostri in agrorum mentura Videntur consti- tuisse rationem. Primum duos dcc. VNvM Q.VI AB Oriente in Occid. alterum a Merid. ad Sept.JSic Geodactae Graeci lineas constituunt,&in climata siue aera distingunt. Pedias musi

488쪽

Ci es, βορώ, - νότου. Vitruvius lib. I. cap. i. Discipli nam vero medicinae architectum nouisse oportet, propter inclinationes coeli, quas Graeci .Qιιωυ dicunt,& aereS locorum, qui sunt falubres aut pesti lentes. Idem, cap. 4. Calor cum excoquit, aeribus firmitatem eripIr.ici. QVE M cardinem nominauerunt a mundi card.JCod. Arc. Quem nominauerunt mundi cardinem.

Si CvT DVO poudo nunc dicimus dup. J Arc. Et duopondium & duo viginti,quod dicebant anti-rui, nunc dicitur dupondium & viginti: sic etiam

uodecimanus decimanus est factus. P R o R s v s. J Festus: Prorsi limites appellantur in agrorum mensuris qui ad orientem directi sunt. LiMIΤEs A LIMO.J Vide in excerseis,pag.227. Festus: Limus,obliquus, id est transuersus, unde &limina. Fragmenta Frontini Scriueriana: Limites appellati sunt transuersi; a limo antiquo verbo. a quo dicunt poetae limos oculos,& limum cinctum,&c. quae ab Grammaticis interpolata fuisse puto. Scrutus xia. Aen. Limus est vestis quae in extremo

sui habet purpuram limam, id est, flexuosa unde& nomen accepit. nam limum obliquum dicimuci unde de Terentius, limis dicit, id est, obliquis. Do natus: Limis est Mansuersus. unde limen dicitur

489쪽

ops ERVATIONES ET NOTAE. rostquoque,quod ingredientibus exeuntibusque trans . uersum eis. Glossae veteres: Lime&, , -αγέρο.M. Limis, obliquis oculiS. LiMvM CINCTUM.J AT Limum,conclusum, hoc est concinctu . OMNI s ERGO huius recturae long. ration. Membranae Arcerij & Herueti: Omnis ergo hujus mensurae ac recturae longitudo rationabiliter li

ALii L I N E A R I I. J Arc. & Herv. linealia, Ser uius: Limites alij minores erant in obliquum discre ti,qui lineares appellabantur, & agros per centurias siue per jugera diuisos coercebant. SVBRvNCIVI. J A runcone seu runcina,dicti

subrunciui,quemadmodum in libris pontificalibus,

inter cetera deorum .indigitamenta, reperitur, Subruncinator, Ut notat SerV. I. Georg.

PRO aestimio ubertatis. J Arc. proe -- timio ubertatis aestimatione sunt insignatae. CONsTIT vT ION EM JMS. Arcerij &Hervetis ι consuetudinem. Paulus i. Σxui. De aqua & aq. pl.

Quod principis aut senatus jussu, aut ab his qui

primi agros constituerunt, opus factium est,&c. NON Omnis agror. men. J Absurda est lectio in M S. Arc.& Her. nostri omnes agrorum mensuram in orientum potius quam in occidentem spectare voluerunt. Nam hoc falsum esse clamant sequentia. .

LN ORIENTAM s. Κα s. J Haec indueenda videntur. .

IN OCCIDENTEM templa spe L Vitruvius, 'o iij

490쪽

IIo . NICO LAI RUGALTI Il. 1iu. Signum quod erit in cella collocatum, spectet ad vespertinam coeli regionem: uti qui adierint ad aram immolantes aut iacrificia facientes, spectent ad partem coeli orientis. Q, o D in semel. J MS. Arc. & Herv. quotiens. semel. . '.

Posi T A auspicaliter groma J Hyginus lib. de

castrametatione: Parte laeua tribunal 1tatuitur, ut augurio accepto insuper ascendat, & exercitum nolici auspicio alloquatur.

GROMA. JHygin. ibidem. In introitu praetorii partis mediae ante Viam principalem Gromae locus appellatur. Paullo post: Adposito in eodem loco

ferramento,groma superponatu Vt portae castrorum in conspectu rigoris itellam efficiant. & professores eius artis caula suprascripti Gromaticlitant cognominati. Festus: Groma appellatur genus machinulaCcujusdam,quo regioneS agrI cujusque cognosci possunt. quod genus Graeci dicunt γύμνια.

Lucillius. Viamque - ' Vis degrumari, ut castris mensor facit olim. Veteres Glossae : Gruma, γνωμωρ. Item: Gruma,

lim. emiserunt. . . . a

164 .l N A G MOAC A M P. est circaCapuam.JCieero, de lege Agrar. ager Campanus hac lege diuidetur, orbis terrae pulcerrimus, & Capuam colonia dedu-