장음표시 사용
91쪽
pertinens adfundostscd incommune propterquod cacompascua multis locis communia appellantur :in quibusdam prouincijs pro indiuilo haec fere
pascua certis perionis data sunt depascenda: sed in communi quae multi per potentiam inuaserunt, &colunt, de corum proprietate ius ordinarium solet
moueri,atque interuentu mensurarum demonstra
tur, ut sit assignatus ager. Nam peremptiones Vel hereditates livius generis controuersiae fiunt. Quaedam loca sertintur ad personas publicaq attinere. nam personae publicae etiam coloniae appcllantur, quae habunt assignatian alienis finibus quaedam loca, quae solemus praefecturas appellare. Harum praefectitrarum proprietatos manifeste ad colonos pertinent , non ad cos quorum fines sunt diminuti.
Solent S priuilegia quaedam habere boneficia principum , quod longe & remotis locis saltus quosdam reditus causa acceperunt. quae proprietas ad eos qui bus data est, indubitate pertinet: sunt &aliae pro prietates quae municipijs a principibus sit ni cessae. DE possessione fit controuersia, quoties de totius fundi statu per interdictum, hoc iure ordi natio litigatur. Doc non cit disciplinae nostrae iudicium, sed apud praesidem prouinciae agitur: & ex lege restituitur possessio cui poterit adtinere. In his secundum locum habet disciplina nostra, sicut lex ait, nisi de possessonis itatu quaestio fuerit terminata, non licet mentori praeire ad loca.. D E fluuiorio obseruatio est, si haec in occupatorijs agitur agris i quicquid vis aquae abstulerit,
92쪽
repetitionem nemo habet, quae res necessitate ripae muniendae iniungit: ita tame ut sine alterius damno quicquam fiat. Si vero in.diuisa & assignata regione tractabitur,nihil amittet possessor. quoniam formis
per centurias certus .cuique modus adscriptus est. circa Padum autem cum ageretur, quod flumen torrens, & aliquando tam violentu decurrit, ut alueum mutet, & multorum late agros trans ripam, ut ita dicam, transferat,saepe etiam insulas efficiat, Cassus Longinus vir prudentissimus iuris auctor hoc statuit, ut quicquid aqua lambendo abstulerit, id pos
sessor amittat. quoniam scilicet ripam suam sine alterius damno lucri debet. Si vero maiore vi decurrens alueum mutasset, suum quisque modum agnosceret: quia non possessoris neglegentia, sed tempestatis violentia abreptum apparet. Si vero in .sulam fecisset a cuius agro fecisset id pos iideret, at si ex communi quisque suum reciperet. Scio enim quibusdam regionibus cum assignarentur agri, ad scriptum aliquod per centurias flumini. hoc autem prouidit auctor diuidendorum agrorum: ut quoties tempestas fluuium concitasset, non per regionem excedens alueum vagaretur, sed sine iniuria cuiusquam deflueret. hos tame agros,id est hunc omnem
modum qui flumini adscriptus est,R. P. quibusdam
vendidit. Hae quaestiones maxime in Gallia tota mouentur, quae multis contexta fluminibus immo, dicas Alpium nives in mare transmittit, & subitarum regelationum repentinas inundationes pati tur. Aliquibus locis impetrauerunt' possessores a
93쪽
praeside prouinciae, ut aliquam latitudinem flumini . daret. Nam & in Italia Pisauro flumini latitudo est
assignata eatenus quouique alluebat. D E Iure territorij controuersia est,cum quidam 'priuatorum, aut pomerium eius Vrbis priuatis operibus in uerecundo vult peruadere, aut arare de locis publicis, hoc est ad 1plam urbem pertine illi S, quidam priuatorumVlurpare tentaverit. Pomerium autem Vrbis est, quod ante muros spatium sub certa
mensura dimissum est. Scd & aliquibus urbibus &intra muros suntli modo est statutum, propter custodiam fundamentorum . quod a priuatis operibus obtineri non oportebit. Hic locus est qui a publico
D nullo iure poterit amoueri. Habet autem conditio - nes duas: Unam urbani soli, alteram agrestis: Vrbani
soli, quod in . tutela rei urbanae assignatum est: is agrestis, quod publicis operibus datum est aut de stinatum. In tutela rei urbanae assignatae sunt sylvae, de quibus ligna in reparationem publicorum moenium traherentur: hoc enus agri tutelatum dicitur. Nam aliquarum urbium maxima pars finium coloniae est adtributa. Coloniae sunt. , quae ex eo onomine accipiuntur,quod Romani in eisdem ciuitatibus colonos miserunt. Illarum ergo Vrbium maxima finium pars data est colonijs,quae inremotiora iloca,& longe a mari positae videbantur: ut numeruS ,
ciuium quem multiplicarc diuus Augustus conabatur, haberet spatia in quae subsistere potui siet. . Nam & in Piceno fertur inter montium Praecutia- , norum quandam partem oppidi Asculanorum sine o
94쪽
circundari. Sed hoc conciliabulum fuiste, & postea fertur in municipij ius relatum. Nam omnia antiqua municipia habent suum priuilegium,VtTuder. i. tini qui apud principes egerunt ut Fanestres incolae, di essent alienigenae qui intra territorium incolerent, honoribus fungi in colonia non deberent: sed Fanestres hoc postea impetrauerunt, ut eis liceret fungi honoribus territorij . AEque iuris controuersia agitatur, quoties propter exigenda tributa depos a sessione litigatur: cum dicat una pars in sui eam fine
territorij constitutam:&altera e contrario similiter quaeret. Haec autem controuersia territorialibus estsnienda terminis. Nam inuenimus saepe in publicis instrumentis significanter inscripta territoria: Vt,ex collegio quod appellatur illorum ad flumen illud, & super flumen illud , ad riuum illum, aut viam illam, & per viam illam, ad infima montis illius, ut locus appellatur ille: & inde per iugum montistius . in summo,&per summum montis, per di Uergia aquae, ad locum qui appellatur ille: & inde deorsum verius ad locum illum, &inde ad compitatum illius,& inde per monumentum illius ad locum illum,unde primum coepit scriptura esse. Saepe enim
quorundam aut monumenta, aut fossae, aut quorundam sacellorum, aut fontium, unde riui flami naque incipiunt, obseruantur fines territoriorum. Si autem rationem appellationis huius tractemus,
Territorium est quicquid hostis terrendi causare constitutum eiL MD E iure subsecivorum subinde quaestiones mo-
95쪽
uentur. Subseciva autem ea dicuntur quae assignari non potuerunt, id est cum sit ager centuriatus in loca culta diuisus, quae in centuriaS erant, cum cen ruria expleri non potuit, subsecivum appellant. Haec aliquibus auctor diuisionis aut sibi reseruauit, . aut aliquando concessit, aut R. P. aut priuatis personis, quae subseciva quidam vendiderunt , quidam vectigalibus certo tempore locant. Inspectis igitur perscrutatisque omnibus conditionibus, inueniri
poterit quid sequi debeamus. Nam Domitianus per totam Italiam subseciva possidentibus donauit: edictoque hoc uniuersis notum fecit. leges itaque
semper curiose legendae interpretandaeque erunt.
,, D E locis publicis siue populi Romani, siue coloniarum municipiorumve controuersia est, quoties Diea loca quae neque astigia ala, neque vend ita fuerint, is ab alijs obtinebuntur, vi subseciva concessa. Multis is enim locis comperimus loca publica reperiri, ut ex ,, proximo in Sabinis in monte Mutela, qui nunc a priuatis operibus obtinetur. Nam & regione Rea,
tina itidem sunt loca R. P. Loca autem quae sint pirublica videamus.. Sunt sylvae, de quibus lignorum copia in lauacra publica ministranda caedunturi Sunt & loca publica,quae in pascuis sunt relicta quibuscunque ad urbem venientibus peregrinis. Sunt in suburbanis loca publica, inopum destinata n .ribus , quae loca culinas appellant. Sunt& loca no xiorum poenis destinata. ex his locis cum sint suburbana, sine ulla religionis reuerentia, solent primata aliquid usurpare , atque hortis suis applicare. Sunt
96쪽
autem loca publica coloniarum , ubi prius fuere eonciliabula, & postea sunt in municiph ius relata. Sunt& alia loca publica, quae praefecturae appellantur. Nam & pomeria urbium,. de quibus iam , superius suo loco disputauimus, publica loca esse noscuntur. Multis modis loca publica dici possunt: sed dum diuersis conditionibus constringun-sur, non possunt nisi su a su is locis incidere. Nam ubi vis aquae aluei Tiberis populi Romani tantummodo insulam fecit. hunc alueum suis circundataeterminis, quae casalia non Utuntur.
DE locis relictis & extractu sis controuersia est inlia agris astagnatis. relicta autem ea loca sunt, quae siuore iniquitate locorum assignari nequiuerunt, siue ex re voluntate conditoris, hoc est mensoris relicta, limi-
tes minime acceperunt. Dicuntur & ea relicta loca quae vis aquae obtinuit. Haec loca &insoluta vocantur,& iuris subsecivorum esse noscuntur. Ex tractusa loca sunt aeque iuris subsecivorum, quae ultra limi- ρε tes, & vltra snitimam lineam erunt. finitima autem e. . linea, aut mensuralis est, aut aliqua obseruatione, .e aut terminorum ordine seruatur. Ergo fines colo- .
niae inclusi sunt montibus. Propterea haec loca, quod assignata non sint,relicta appellantur &extra- clusa: quod extra limitum ordinationes sint, & tamen fine cludantur. Haec plerunque proximi pos sessores inuadunt, & opportunitate loci irritati
agrum obtinent, cum his controuersiae a rebus ,
publicis solent moueri. ED E locis sacris &religiosis controuersae plurimae μγ
97쪽
iure ordinario finiuntur. Si enim loca sacra aedificabantur, quam maxime apud antiquos in confinio constituebantur, ubi trium vel quatuor possessio num terminatio conueniret: & unusquisque pol- fessor donabat, certum modum sacro illi ex agro
suo: & quantum donasset scripto faciebat, ut per
diem solennitatis eorum priuatorum agri, nullam
molestiam inculcantis populi sustinerent: sed & siquid spatiosius cedebatur, facerdotibus templi illius
proficiebat. In Italia autem multi crescente religione sacratissima Chriltiana,lucos profanos siue tem plorum loca occupauerunt, & serunt: sed hoc ideo existimaui dicendum, ut magisterium suum si vult mensor ostendere, modum concessum fano illi demonstret: locorum autem religiosorum similis est conditio. Et his namque secundum cautionem a modus restituebatur antiquitus. Nam sanctum estra plerunque,Vt incorruptum, & a sanciendo sanctum
Ddicitur. religiosum a religando mentes, ne male agant homines, vel a relinquendo. Sacrum autem
propre dei eis: religiosum hominum. profanum autem, quod dum sanctum fuisset, pollea in
usu hominum factum, hoc est extra fanum, extra D sanctuarium profanum dictum est. M ilea vero is habent iuris sui hortorum modum circumiacen Diem, vel praescriptum agri finem. Nam lucos frequenter in trifinio & quadrifinio inuenimus, sicut in suburbanis & circa publica itinera constitutum esse perspicimUS. O, D E aquae pluuiae transitu controuersia est, in
98쪽
qua si collectiis pluuialis aquae transuersum secans reii nem alterius fundi in fluit, si aqua ex pluuia colia relecta riuum i ccerit, per longinquitarem temporum,& ut solet videri, ripam ex utraque parte mediam secans crexerit: & hoc intra fines alterius, dumque riuus ille limite includitur, possessor vicini agri calumniose sibi velit fines ad riuum usque defendere , non mediocris exinde controuersiae genus ex o ritur . sed hoc mensoris est peritia finiendum . . D E itineribus controuersia est, quae in arci finiis ceagris iure ordinario finitur : in assignatis, mensura- rerum ratione: sed multi limitas exigente ratione percidcuia & confragosa loca eunt, qua Iter fieri non po retest:& sunt in usu agrorum in eis locis,ubi proximus reposscstor est, cuius forte sylua limitem dctinet, &re transitum in uerecunde denegat, cum itineri limi retem, aut locum limiti debeat. Nam plerumque viare dum cum limite currit, etiam si vicinalis est, aut lignaria, aut priuata, finem praeitar. regammante vero via vel limite dum a se vicique discesserint desit via finem praestare, erit controuersia, sed in spectio artificis eam finiet. Satis ut puto dilucide genera controuersiarum, Vel primum agri qualitatem exposui nam & simpliciuS enarrare conditio-
nes earum existimavi, quo facilius ad intellectum iperuenirent. Nunc quemadmodum singula pertractares debeant persequendum est : vel quot sint . status eorum, id effiniectivus,expositiuus,subiecti
ius, recuperativus, astumptiuus, initialis, materialis. effectivus. Sunt enim Vm. eX hiS Omne genuS conr- -
99쪽
8o AGGENI COMMENT. IN FRONT.trouersiarum exoritur. Iniectivus ergo status est generalis. nam siue de possessione, siue de fine controuersia nascatur, per hoc repetitio iusta iniustaq; i nhcitur. Expositiuus est status controuersiae, quoties finitimorum argumentorum caret demonstratione, & partium magis exigit narrationem, per quam exponendum sit, quo sint genere terminan . dae, aut persuadendum iudici etiam si loci natura finitimam exhibeat similitudinem. Subiectivus status est controuersiae, cum relinquitur status generalis, & alio quolibet statu controuersia defenditur. Recuperativus est status, quoties non a trifinio, aut
quadrifinio, sed ex quolibet alio finis loco incipientis termini recturam dirigit, &pcrincessum definitionis loca quaedam alteri fundo adquirit,aut solum auferet, & eius loco redditur. Assumptiuus primae
controuersiae status, qui est depositione terminorum , in rigorem aut in finem transcendit. Initialis controuersiae status de rigore pertinens ad materiam , transcendit in controuersiam, quae est loco tertio : de fine status materialis non conditionem mutat, neque materiam ess cita Materialis status est , ex quo omnes controuersiae incipiunt de loco duntaxat. nam transcendentiam non habet de hoc effectivus, sed dum consummatus fuerit nascitur. Nam effectivus est cum de loco litigatu r,&idoneas partes ad litigium aduocationes instituunt. Respi cio etenim quantum sit quod mensoris prouidentiaeiniungatur: sed nec minus aduocatis, quorum
ars licet diuersa sit, prudentiam tamen &simplici
100쪽
DE LIMITI B. AGRO R. 8 tacitatem eandem habere debent & qui iudicaturi sunt. &qui aduocationes sunt praestaturi. In iudicando autem mensor bonus vir &iustus agere de bet, nulla ambitione aut sordibus moueri, seruare OpInionem, & arte & moribus omnis illi artificii veritas custodienda est, exclusis illis similitudini bus quae falsae pro veris subhciuntur. quidam enim per imperitiam, quidam per imprudentiam peccant. totum autem hoc iudicandi ossicium hominem bonum, iustum. sobrium,castum, modestum,& artificem egregium exigit. Hoc autem posscs res aequo animo Ierre non possunt. Nam cum his veritas exposita fuerit, aduersus sinceritatem artis facere cogunt. M ulta sunt enim in professione quae generaliter pro veris offerantur: multa quae speci liter, quaedam quae argumentaliter, quaedam con iecturaliter etiam mentiri artifices coguntur.