장음표시 사용
511쪽
ideo dolor interior , per se loquendo , est maior, tanquam de maiori malo extuens , propter hoc quod interiori apprehensione magis cognoscitur m
Ad tertium dicendum , quod immutationes cor Porales magis causantur ex dolore exteriori : tum quia causa doloris exterioris est corrumpens co
iunctum corporaliter , quod exigit apprehensio tactus ; tum etiam quia sensus exterior est magis corporalis , quam sensus interior ; sicut & appetiatus sensitivus , quam intellectivus . & propter hoc, ut supra dictum est , c a I. ar. 4. ex motu a Petitus sensitivi magis corpus immutatur, & similiter ex dolore exteriori magis , quam ex dolore i teriori .
EX art. habes immo : quomodo per rationem stendas , merito insinuatum fuisse a scripturis, quod dolor interior est maior, quam exterior . Ut Eces. 23. secundum quod adducitur , & explicatur u argv. eonre. R in cori fin. Item I. Machab. 6. neidis in languoνem prae trifitia . Renomata in in eo trifitia magna, oe arbitratus es, se mori. Ecea pereo tristitia magna. His enim verbis ostenditure quod dolor cordis interior , eum de per se , idest, ut talis dolor , inducat mortem amaram , est maior , quam exterior: qui nec per se , sed per acciadens, idest ratione sensibilist immutationis , inducit
mortem, nec tam amaram. Vide resp. ad tertium,& art. 6. ad sectindum . Item Luc. a. Tuam νpsius
animam pertransibit gladius. Ubi secundum E. Hi ra. dc notatur : quod martyrium B. Virginis matris in tempore passionis filii sui fuit maius omnium a Itorum martyriis , quoniam alii in corpore dolores sustinuerunt , haec in corde ; aliorum corpora RI dius pertransivit, huius vero animam . Vide an Σω π. Per praedicta ergo omnia Theologis scholastixas aperte concludendum relinquitur r quod dolor cordis praeeminet dolori corporis , tanquam & m
ior , & universalior , per se Ioquendo , idest stan- do in eo, quod dolores sunt . Secundo vides : qu modo , &
512쪽
M QUAEST. XXXV. ART. VIII. ARTICULUS VIII. Utrum snt tantum quatuor species tristitia
AD Octavum sic proceditur . Videtur , 'ina
Dam. c lib. a. orth. s. e . I3. in conuenienter quotior tristitiae species a net et quae sunt accidia , achos , vel anxietas secuudiura Gregor. Nemes. A de nat. Bom. 19. -- ferreordia, R invidia. Tristitia enim delectati ni opponitur : Sed delectat tonig non assignantur a liquae species ἀ Ergo nec tristitiae species debent aselignari. ais Praeterea ia Poenitentia est quaedam species trist similiter etiam nemesis, Et Retas; in dicit Phil-2. Rhet- c c. 9. II. D. 6. quae quidem sub his speciebus non con*rehenduntur . ergo inruffciens est ejus praedicta dwisio. 3. Praeterea . Omnis divisio debet esse per opposta . sed praeiacta non hisent oppositionem ad invicem . Nam secundum Greg.. Nys loris . O . uidia esst trifritis Meem ammeans 2 aurietas -ro est trissitas amavans : invidis mero eis tr etia an a uias bono , mi serieord a autem est rei-Ju malis contingit autem aliutem arastari S de alienis malis , S de alienis bonis , α umul cum hoc interius aggravari, & exterius v eom amittere- Ergo praedicta divisio non est conve
Sed Contra est auctoritas utriusque ia Q. Grem Damascis c Deis sum cin Respondeo dicendun , quod ad rationem speciei itinet , quod te habeat ex additione ad genus Sed generi potest aliquid addi αρliciter . Uno απι - , quod per se ad ipsum pertinet , & virtute con- 'tur.' scut additur animali: Mialis addum facit veras species alicuius ueneris . ut per Phal. patet in 7. Metia trem a 3ἀ& in αἰ- Alio modo aliquid additur generi qualI aliquid extraneum a ratione ipsius et 'sicut si a m vi mali addatur, vel aliquid huiusmodi.Et talis additio non facit veras species generiς , secundum 'uod communiter loquimur de generibus , RapecIebus vi Interdum tamen dicitur aliquid esse spe-
513쪽
cies alicuius generis Propter hoc habet at quid extraneum , ad quod applicatur generis ratio rsicut carbo , & namma dicuntur esse 1pecies ignis , propter applicationem naturae ignis ad niateriam selienam . Et simili modo loquendi dicuntur Astrologia, & Perspectiva species Mathematicae. inquantum
principia mathematica applicantur ad materiam ua
stitiae , pre applicationem ratiemis tristitiae ad alia Oid extraneum : quod quidem intriineum accipi potest , via ex parte causae, & obiectit H. eati-sae objeeti ' vel ex parte effectus . Proprium enim obiectum tristitiae est proprium malum . Unde e traneum obiectum tristitiae accipi potest, mel secundum alterum tantum ; quia scilicet est malum , sed non proprium : & sic est misericordia, quae est tristitia de alieno malo , inquantum tamen aestimatur ut proprium : Ret quantum ad utrumque; quia neque est de proprio , neque de mala , sed de honoalieno ; inquantum tamen bonum alienum aestimatur ut proprium malum , Et sic est inυidis. Pro. Prius autem effectus tristitiae consistit in quadam ω-ya appetitus . Unde extraneum circa e um tristitiae potest accipi quantum ad alterum tantum 2 quia scilicet tollitur fuga r Et sic est anxietas , quax sic aggravat animum , ut non appareat aliquia r fugium . unde alio nomine dicitur angustia . Si vero intantum procedat taliς aggravatio , ut etiam exteriora membra immobilitet ab opere , quod pertinet ad aeridiam , sic erit extraneum quantum ad utrumque 2 quia nec est fuga , nec est ui ain petitu - Ideo autem specialiter accidis dicitur v item amputare , quia vox inter omnes exteriores' motus magis exprimit interiorem conceptum , ω
affectum , non inlum in hominibus , sed etiam in
animalibus , ut dicitur in iis Polit. c a. o . med M. S. ' Ad prunum ergo dicendum , quod delectatio cau- fatur ex bono , quod uno mias dicitur . Et ideo delectationis non assignantur tot species , sicut tria stitiae , quae causatur ex malo , quod multifarias contingit, ut dicit Dionys. 4. c. de divis nom. cp. M med. Ie t. aa. Ad secundum dicendum quod poenitentia est de malo proprio , quod per se est obiectum tristitiae runde non pertinet ad has species . Zelus vero , &Nemeses sub invidia continentur , uk infra patebit ..c a. 2. q. 36. a. a. a
514쪽
Ad tutium dicendum , quod divisio ista nou s imitur secundum oppositiones specierum , sed secu dum diversitatem extraneorum, ad quae trahitur r
tio tristitiae, ut dictum est . c sn eis. APPENDIX.
EX art. habes primo : quomodo per rationem ostendas, & recte intestinas, merito insinuatum fuisse a scripturis , & Greg. Nyliano cum Damast no, quod praedicta quatuor sunt species tristitiae. AGrey. quidem , &c. ut in arg. eontri & prim art. Ascripturis vero de misericordia per hoc , quod diciatur Lue. 39. quod Dominus misericordia motus, viadendo eivitatem moribus di lutam, flevit prae tria stitia super illam . similiter &. Ioann. II. quando lachrymatus est in morte Laaari. Item de anxiet te , per hoc , quod dicitur Luc. 22. quod Dominis factus es in muta, quae idem est pro nunc , quod anxietas . Et Daniel. I 3. Ang iae mihi sunt undiaque . Item de accidia , ut hic sumitur , per hoc, quod dicitur Psal. t I. Periis fuga a me . Denot tur namque his verbis quae tam aggravatio tristitiis ad membra exteriora se extendens , immobilitando ipsa. Item de invidia per hoc, quod dicitur J II. . quod Iudaei suam contra Dominum invidiam expria
mentes , dicebant adinvicem : Quid faeimus t quia his homo muisa signa Deit , &c. Ac si dicant: Triastanetur de bonis illius , aestimantes , ipsa esse ma-1u , nostrum proprium . Per antedicta ergo script rae , tamquam scholasticam Iinquam allumentes , dicunt , quod tristitiae species sunt misericordis , a arietas, auidia , invidia . Et quidem convenienter. Quomodo autem sequatur hinc , quoa assiquentur convenienter, com ces applicanio faciliter : si vis de ris declarata cirea huiusmoli convenientiam stris
Rion. I P. aptieuIo primo appendie. Et de sumete tia earumdem seripturarum circa humim i ibidem , euaestione I7'. animis seundo , aepe die. Seeundo vides: quomodo ex iis bene pensatis , & applicatis declaretur doctrimi haec Angelica vicissim , atque confirmetur.
515쪽
Da ea s irisitis, βω dolaris, in quaιων articulas disja DEinde considerandum est de causis tristitiae.
Et eisea hoc siti runtur qua tuor . Primo . Utrum causa dolorix sit bonum amissum, vel magis malim coniunctumia Seeunia . Utriun comaipiscentia sit cauis dia
. Tertio . Utrum metitus unitatis sit caula dolo.
Quarto . Utrum potestas , ωι riniat non potest, sit causa Ginr
ARTICULUS L aos Utνum e se doloris sit borium amissum , va
AD Primum sic proceditus - videtur , viod bonum
amissum sit magis causa doloris quam malum coniunctum is Dicit enim Aug. in I . de octo qua stionibus Dulciti. ω g. r. a-ω- 4- dolorem esse te amissione honosum temporalium. Eadem eris .go ratione quilibet dolor ex amissione alicuius boni
a. Praeterea. Supra victum est, cis prae a- 4. Imost dolor , qui delectationi contrariatur , est de eodem, de quo est delectatio: Sea delectatio est dehono, sicut iupra dictum est . c ibid. Ergo dolor est principaliter de amissione boni. 3. Praeterea is Secundum Aug. -- de Civit. Dei , ωρ 7. m s. m. s. amor est cauta tristitiae, sieux& aliorum assectionum animae: Sed obiectum amo ris est bonum Ergo dolor , vel tuistiti' magis respicit bonum amissum , malum coniunctum , . - Sed Contra est , quod Damascen. dicit in a. lib. c orib, M. eap. Ia. quod evectaram malum tam rem eo tituit, WVeny vero tristitiam. Reipondeo dicendum , quod si hoc modo se haberent privationes in apprΔonsione animae , sicut se habent in ipsis rebus , ista quaestio nullius momenisti esse videretur . Malum enim , ut in I. habitum est, c q.- I est ymatio, boni Ρrivatio autem in rerum natura nihil est aliud , quam carentia oppinti habitus. Secundum hoc ergo idem t
516쪽
tristari de bono amisso, & de malo habito. sed tristitia est motus appetitus a rehensionem sequentis. in apprehensione autem ipsa priva io habet rationem cuiusdamentis, unde dicitur ens rationis. &sie malum, cum sit privatio, se habet per modum contrarii . Et ideo quantum ad motum appetitivum dis fert , utrum respiciat principalius malum conivii-ctum, vel bonum amissum. a. Et quia motus appetitus animalis hoc modo se habet in operibus animae , sicut motus naturalis in rebus naturalibus , ex consideratione naturalium motuum veritas accipi potest : Si enim accipiamus in motibus naturali hus accessum , & recessium , acincessus per se respicit id , quod est conveniens naisturae r recesses autem per se respicit id , quod est contrarium , sicut grave per se recedit a loco si Periori , accedit autem naturaliter ad locum inferiorem . Sed si aecipiamus causam utriusque m
tus , scilicet gravitatem , ipsa gravitas per prius inclinat ad locum deorsum , quam trahat a loco sursum , a quo recedit, ut deorsum tendat . Sic igitur , cum tristitia in motibus Npetitiviς se haheat per modum fugae 'vel recentis , delectatio autem per modum prosecutionis vel accessiis , Ceut delectatio per prius respicit honum ades utra quasi proprium obiecium ; ita tristitia respicit ma Ium coniunmim et sed causa delectationis, S tri. stitiae , scilicet amor , per prius respicit bonum, quam malum . Sic ergo eo modo quo obje sum e causa passonis , magis promis es causa remitiae , vel doloris mesum eonjunctum , quam bonum amise
Ad primum ergo dicendum, quod ipsa amisso h ni apprehenditur sub ratione mali ; sicut & amissio mali apprehenditur sub ratione boni . & ideo Aug. dicit dolorem provenire ex amissi e temporalium
' Ad secundum dicendum , quod deIectatio , &dolor ei contrarius tespiciunt idem , sed sub co traria ratione . Nam , si delectatio est de praesentia alleuius , tristitia est de absentia eiusdem . Iuuno autem contrariorum includitur privatio alte rius , ut patet in Io. Metaph. c rex. I s. rom. 3. 3Et inde est , quod tristititia , quae est de contrario , est quodammodo de et em sub contraria mis
Ad tertium dicendum , quod quando ex una musa proveniunt multi motus , non oportet quoavmnes principalius respiciant ilIud , quod princis
517쪽
psius: respicit causa , sed primus tantum . unus quisque autem . aliorum principalius respicit iud , quod est ei. conveniens secundum Propriam ra-
EX ar. habes primo : quomodo, Per rationem O stendas , merito fuisse insinuatum a. scripturis , α Damasceno, quod doloris causa est Magis malum coniunctum , quam bonum amissum .. A Damasceno quidem , ut in argum, coni. Pro quo nota quod,
quando simpliciter aliquid profertur , ut ibi , debet intelligi tu suo potiori, siqnificato nisi aliud obstet . Cum ergo simpliciter a Damasceno dicatur, quod malum praesens , idest coniunctum constitute tristitiam , idest, est causa tristitiae; hoc dictum, i telligi debet in potiori significato suo, idest, ut si
mus in proposito quod malum, coniunctum, pro Prie , & magis proprie , quam aliud , est causa tristitiae , idest tristitiam constituit . A scripturis vero his uuatur idem per hoc, quod ex iob evit. I. & a. habetur , quod voIens Dominus ad maius meritum apsius Iob, ad maioremque confusionem Satinae a gere dolorem ipsi, sancto permisit eum. percuti ita corpore proprio,. post quanae amiserat tot bona , sciaiieet filios, oves, boves &c. Iudicavit ersto Dominus , sed & Satan naturali ratione edoctus per Irpellem pro pelis , &c. quod malum coniunctum estinastis causa tristitiae, seu doloris , quam. bonum missum .. Seeundo. Vides, &c..
ARTICULUS II. 2or Verum Concupiscentia r iij eausa doloris .
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod eo
cupiscentia. non sit causa doloris, seu tristiti ἀTristitia enim pedi se respicit malum ,. M. dictum. est α.c an praeci0 Concupistentia, autem. est motus quidam appetitus in bonum motus autem , . qui est in unum contrarium , non est causae motus , qui respicit aliud
contrarium . . Ergin concupiscentiai non est causa doloris .
a. Praeterea. Dolor secundum Damascenum , clib. ortis. M. ca Ia.. in β b est de praesenti; concupis
518쪽
Rentia autem est de suturo . Ergo concupiscentia non est causa doloris.
3. Praeterea. Id quod per se est dele labile , non est causa doloris : sed concupiscentia est secundum seipsam deleaabilis , ut Philosophus dicit in I. Rh
t r. c. c. II. cis. prim to. 6. Ergo concupiscentia non
est eausa doloris, seu tristitiae. Sed Contra est , quod Aug. dicit in Enchirid.c eap. 24. eo. 3. Subintrantibus ignoirantia agemdarum risum , ω eoncupiscentia noxiarum , com era subinfisuntur e reor , , desis : Sed ignorantia
est causa erroris. Ergo concupiscentia est causa d Ioris a Respondeo dicendum , quod tristitia est motus quidam appetitus animalis . Motus autem appetitivus habet , seut dictum est , c. sis
militudinem appetitus naturalis . Cuius duplax ca sa assignari potest : Una per modum imis : ua sicut unde est prineipium motus r Sicut descensionis corporis gravis causa , sicut finis , ea Deus deorsum : principium autem motus est inclinatio naturalis , est ex gravitate e cauta autem motus appetitivi per modum finis est
ius obieetiun . S sic supra dictum est , cis praee. ruod causa doloris , seu tristitiae est malum conium
inuta autem fiem unde est principium talis in tus , est interior inclinatio appetitus et Qui quidem Per prius inclinatur ad bonum , & ex consequenti ad repudiandum malum contrarium . Et ideo huius modi motus appetitivi primum principium est amor, qui est prima inclinatio appetitus ad bonum cons quendum e Secundum autem principium est odium,uod est inclinatio prima appetitus ad malum fugiendum .
Sed quia concupiscentia , vel eupiditas est primus esse his amoris , quo maxime delectamur , ut supra dictum est , c ε. 32. a. 6. ideo frequenter Aug. cupiditatem , vel concupiscentiam pro amore P nit , ut supra dictum est . c 3 o. s. 2. M 2. σDe. A s. ib eis. Et Me modo eo--sseentiam dieis elye unis salem eausam MIoris . Sed ipsaeonevbeentia secti iam 'opriam rationem coroderata est interiam ea a doloris . omne enim, quod impedit motum , ne perveniat ad terminum, est contrarium motui : Illud autem , quod est contrarium motui appetitus , est contristans : Et sic 'per consequens concupiscentia fit musa tristitiae , inquantum de retardatione boni concupiti,
519쪽
vel totali ablatione tristamur . Universalis autemeausa doloris esse non potes r quia magis dolemus de subtractione bouorum prssentium , in quibus am delectimur, quam futurorum , quae concupiscia
Ad primum ergo dicendum , quod inclinatio arpetitus ad bonum consequendum , est causa inesse nationis appetitus ad malum fugiendum , sicut dictum est . c - & ex hoc contingit ,
quod motus appetitus , qui respiciunt bonum , ponuntur cauta motuum appetitus , qui respiciunt ma
. Ad secundum dicendum , quod illud quod concupiscitur , etsi realiter sit futurum , est tamen qu dammodo praesens , inquantum speratur. ἀVel potest dici, quod licet bonum concupitiun sit saturum , tamen impedimentum praesentialiter apponitur , quod dolorem cautat. . Ad tertium dicendum, quod concupiscentia est dein Iectabilis , quamdiu manet spm adipiscendi , quod concupiscitur : sed, subtracta spe per impedimentum appositum , concupiscentia dolorem causat .
Ex articulo habes ρνιmo: quomodo ver rationem ostendas , merito insinuatum a scripturis , S: Au ust. quod concupiscentia est causa doloris , seu tristitiae. A D. Augustino quidem , ut extenditur in argumen. cone. A scripturis vero per hoc, quod dia Citur I. Re. a . com irinus est Ionathas fiser D . videt in , quod eonfudisset etim patre sutis. Ecce, ut contextus manifeste innuit , Ionathas cupiebat , &..iserabat hoc suum bonum futurum , scilicet , quod posset familiariter eonversari aperte cum David; unde & ad hune finem nitebatur reconciliare Daundem cum Saul, seu, quod aiunt , ponere ipsum iagratia Saul patris siti . Quo tactum est , ut ipse I nathas ; cum non potuisset facere , quod intendebat cum patre.& consequenter , cum vidisset impedimentum sibi praesentiriliter appositum ad boni pra dicti concupui assecutionem , contristatus valde sit. Scholasticis ergo perspicacibus scriptura ex hoc f Ionathae concludendum procul dubio reliquit ;quod concupistentia medio impedimento in finem concupitum est causa tristitiae. Seeundo vides : qu modo ex iis bene pensatis,& applicatis. declaretur, A
520쪽
A QUAEST. XXXVI. ART. III. ARTICULUS III.
Utrum appetitus tinitatis set eausa dolaris.
AD Tertium sic proceditur . Videtur , quod apis petitus unitatis non sit causa doloris . Dieit e niui Philosophus in Io. Ethie. c ea . 3. an medisio. s. quod haec opinio , quae posuit , repletionem esse causam delectationis , ω in onem eausam trirfitiae , videtur esse facta ex delectationibus , oe tria sitiis, que sunt eisca cibum e Sed non omnis delectatio, vel . tristitia est huiusmodi. Emo appetitus uis nitatis non est causa universalis doloris; cum repletio avd unitatem pertineat , incisio vero multitudianem inducat. a. Praeterea . Quaelibet separatio unitati opponitur . Si ergo sudor caularetur ex appetitu unitatis , nulla separatio esset delectabilis , quod patet esse salsum in separatione omnium laserfluois 3. Praeterea . Tadem ratrone appetimus coniunctionem boni, & remotionem mali r sed sicut coniunctio pertinet ad unitatem, cum sit unio quaedam , ita separatio est , contraria unitati . Ergo appetitus unitatis non magis debet poni causa doloris , quam
Sed Contra est , quod August. dicit in lib. 3. de Iiber. arb. cIore, quem besiae sentiunt , fatis apparet in regendis , animanaisque suis eorporibus , quam sent an mae appetentes unitatis . 'id enim es aliud dolor , nisi quidam sensus dis nis, viet eorruptionis impatiens λ, Respondeo dicendum, quod eo modo quo cone .piscentia , vel cupiditas boni est causa doloris , etiam , anetitin unitatis , vel amor eausa MIMis p
Bonum enim uniuscuiusque rei in quadam unitate consistit; prout scilicet unaquaeque res habeat in se unita illa , ex quibus consistit eius perfectio. Unde S Platonici posuerunt tintim esse principium , sicut &bonum . Unde naturaliter unum1uodque appetit unitatem, sicut & bonitatem. . Et propter hoc sicut amor, vel.appetitus honi est' eausa doloris , ita etiam amor , vel appetitus NM