장음표시 사용
491쪽
quendo, 3 I. ar. 3. & illud, cui caetera compar ta sunt tamquam nihil , utique est optimum . Se eundo vides : quomodo, &e.
Un- deIectatio sit mensura , vel regula, secum dum quam iudicetur bonum , vet malum
in moralibur. q. d. 49. qu. 3. ar. q. qu. 3. M I.
AD Quarium sic proeeditur. Videtur, quod deleiactatio non sit mensura , vel regula boni , &mali moralis . Omnia enim mensurantur primo fui geneνis , ut dictvur in I O. Metaph. c rex. I. or φ. rom. 3. Sed delectatio non est primum in genere moralium , sed praecedunt ipsam amor , S desiderium. Non ergo est regula bonitatis, & malitiae in
a. Praeterea . Mensuram , & regulam oportet eGD uniformem. & ideo motus, qui est maxime unia formis , es mensura , in regula omnium motuum , ut dieitur in Io. Metaphys.c rex. 3. tom. 3. J Sed delectatio est varia, & multiformis I cum quaedam ea, rum sint bonae , di quaedam malae . Ergo delectatio non est mensura, & regula moralium. 3. Praeterea. Certius iudicium sumitur de effectu Per causam , quam e converso . Sed honitas , veImalitia operationis est causa bonitatis , vel malitiae delectationis quia bona desectaHones sunt, eo ν-Iequvntur banas opemtisnes ; mala autem, quae m Ias , ut dicitur in Io. Ethic. ccap. S. pase med. to. I. Ergo delectationes non sunt regula, & mensura nitatis, & malitiae in moralibus.
d Contra est, quod Aug. dicit super illud Pal. . Scrutans corda, oe renes Deus: tom. R. J FL nis eum, oe eognitionis est delectatis, ad Pam quis
nititων pervenire. Et milosoph. dicit in 7. Eth. c eam a P. in min. rem. s. quod delactatio est finis arebit Hus, idest principalis, ad ρυem respicientes, unumquodquo , hoc quidem malum , hac autem bonum s- pHeitem die mur. Respondeo dicendum , quod bonitas, vel malitia
moralis principaliter in voluntate eonsistit, ut supra dictum est iac ρω. m. an I. Utrum autem voluntas sit bona , veΙ mala , praecipue ex fine cognoscitur M M autem habetur pro fine , in quo voluntas quier
scit . Quies autem volimtatis , & cuiuslibet appetu
492쪽
tus in hono est delectatio. Et ideo secundum des ctationem volantatis humanae praecipue judicatur homo bonus , vel malus . Est enim bonus , & virtu sus, qui gaudet in or ribus virtutum : malus autem, qui in operibus malis. Desectationes autem appetitus sensitisi non funestegulae bonitatis , vel malitia moratis . Nam cibus communiter delectabilis est secundum appetitum sensitivum rumis, & malis . sed voluntas bonorum de Iectatur in eis secundum convenientiam rationis squam non curat voluntas malorum.
Ad primum ergo dicendum , quod amor , R desiderium sunt priora delectatione in via generati nis e sed delectatio est prior secundum rationem Mnis , qui in operabilibus habet rationem principii ;a quo maxime sumitur iudicium , sicut a regula , vel mensura. Ad secundum diceudum , quod omnis delectatio in hoc est uniformis , quod est quies in aliquo b no. Et secundum hoc potest esse regula, vel mensura . Nam ille bonus est , cuius voluntas quiescit
in vero honor malus autem, cuius voluntas quiescit in malo.
Ad tertium dicendum , quod cum delectatio perficiat operationem per modum finis , ut supra dictum est , c. 33. art. 4.) non potest esse operatio persecte bona, nisi etiam adsit delectatio in bono. nam bonitas rei dvendet ex fine . .& sic quodammodo bonitas delectatiotiis est causa bonitatis in o-
EX artic. habes primo : quomodo per rationem& ostendas, & recto in sensui intelligas, meriato fuisse a scripturis, Aug. & philoseph. insinuatum 2 quod delectatio est mensura , seu regula boni , &mali moralis .. A. D. Augustino quidem , n philoso-Pho, ut in argum. contri A scripturis vero per hoc , quod dicitur Apoc. 18. uti auri in delitiis Dis retantum date ei tormentum . Clarum est enim, quod
ibi per fuisse in delitiis describitur delectatio, & per
dare tormentum assignatur psna peccati. Cum erR
Dcundum mensuram delicti debeat . esse plaRarum modus, Deuteron. 23. patet , quod praedicta Apocalypsis auctoritas tanti valet, ac si diceret, quantum in delitiis fuit , tantum peccavit . Unde striptum ipsa, si scholasticae locutionis sormam assumat , db t et Delectatio in malo est regula quantitatis me
493쪽
eatria Per quod & a simili subindicavit , quod deleel alio in bono est regula quantitatis boni moralis iasecundo vides t quomodo ex iis , atque similibus c quorum indagatio hie, sicut & ubique, tibi reseris vatur iuxta notationem pro lectoribus positam, 2.2. g. 7o. are. I. avenae si bene pensentur, & applicentur , dobrina praesens, &c.
Et circa hoc Primo considerandum est de tristitia, seu dolor secundum se . Secundor de causis eius . Tertio de emetibus ipsius. stuarto de remediis. siti into de bonitate vel malitia ejus. Cises primum quaeruntur octo. Primo . Utrum dolor sit passio animae. Secundo . Utrum tristitia sit idem , quod do-
Tertio . Utrum tristitia , seu dolor, sint contraria delinationi . Quarto . Utrum omnis tristitiae omni delectationi
uinto . Utrum delectationi contemplationis sit aliqua tristitia contraria Sexto . Utrum magis fugienda sit tristitia, quam delectatio appetenda . Septimo . Utrum dolor exterior sit maior, quam dolor interioria. Octavo k Ddi speciebus tristitiae.
y. g. 34. a. 8. s. e. 8S. a. I. c.
AD Primum sic proceditur ia Videtur , quod dolor non sit passio animae. Nulla enim passo animae est in corpore : sed dolor potest esse in corpore . dicit enim Aug. in lib. de vera reliq. c ea. I ρ viam a primio. I. J quod dolor , qui dieitur eorporis in coriistis, repentina salutis ejus rei , quam mala:
494쪽
Btendo anima eisruptioni fecit obnoxiam. Ergo dolor non est passio animae. a. Praeterea . Omnis passio animae pertinet ad vim appetitivam : Sed dolor non pertinet ad vim ain Petitivam , sed magis ad apprehensivam. dicit enim Aug. in lib. de natura boni, e. ao. pos prin. to. 6. quod dolorem in corpore Deo sensus resesens comota potentiori . Ergo dolor non est passio animae. 3. Praeterea. Omnis passio animae pertinet ad a Petitum animalem : Sed dolor non pertinet ad appetitum animalem , sed magis ad appetitum natur Iem . dicit enim August. 8. super Gen. ad literam et c. I . ein med. to. 3. Νm aliquod bonum reman-Pset xn natura , nullius boni amissi esset dolis in poena. Ergo dolor non est passio animae. Sed Contra est , quod Aug. I de civ. Dei c αλα med. to. s. ponit dolorem inter passiones animae ἀinducens illud Virg. AEneid. 6. vers. 733. Hinc metuunt euolunt , sudentque dolentque. Respondeo dicendum , quod sicut ad delectati nem duo requiruntur, Q. eonjunctio boni, & perceptio huiusmodi conjunctionis: ita etiam ad dolorem auo requiruntur , scilicet conjunctio alicuius maIi , quod ea ratione est malum , quia privat aliquo b
no, & pereeptio hujusmodi coniunctionis. Quicqiud autem coniungitur , si non habet respectu eius cui eoniungitur, rationem boni , vel mali , non potest causare delectationem, vel dolorem. Ex quo patet quod aliquid sub ratione boni , vel mali est obiectum delectationis , & doloris . Bonum autem , &mmum , inquantum huiusmodi , sunt obiecta appetitus . Unde patet, quod delectatio , & dolor ad a
petitum pertinent. Omnis autem motus appetitivus , seu inclinatio ConleqUns apprehensionem , pertinet ad appetitum Intelle tuum , . vel sensitivum . Nam inclinatio adipetitus naturalis non consequitur apprehensionem iaptius appetentis , sed alterius, ut in I. dictum est. L mmio g. Io3 a. I. 8. J Cum igitur delectatio, &aolor praesupponant in eodem subiecto sensum, vel apprehensionem aliquam, manifestum est, quod -
Omnis autem motus appetitus sensitivi dieitur panc. a. J S praecia pue illi, qui defectum χnant . Unde dolor, scism- cum ρυοδ eue in appetitu sinesio , promis e dri passio animae : sicut molestiae corporales proprie Palliones corporis dicuntur. Unde & Ausust. 14. M.
495쪽
clv. Dei, cev. 7. eis. Mn. to. s. J dolorem specialiter aegritudinem nominat. Ad primum ergo dicendum , quod dolor dicitur esse corporis, quia causa doloris est in corpore ς puta cum patimur aliquod nocivum corpori: Sed motus doloris semper est in anima . nam corpus non potes dolere, no dolente anima , ut August. dicit .c implici lib. I a. Dp. Gen. ad lit. eap. 24. in med. ω-3. ω clarius βρ. Elia rari. 8. Repleta es malis, scixo. 8. Ad secundum dicendum , quod dolor dicitur esse
sensus , non quia sit actus sensitivae virtutis , sed ruta requiritur ad dolorem corporalem , sicut ad electationem. Ad tertium dioendum , quod dolor de amissione boni demonstrat bonitatem naturae; non quia dolor sit actus naturalis appetitus; sed quia natura aliquid appetitur bonum, quod cum removeri sentitur, sequitur doloris passio in appetitu sensitivo.
EX art. habes primo : quomodo per rationem &ostendas, & recte intelligas, merito insinuatum fuisse a scripturis, & Aug. quod dolor est passio animae. A D. Aug. quidem: ut inars. eontν. A scriptu- Tis vero per hoc, quod dicitur Gen. 37. eonSregatis tiberis, tie delinirent dolorem patris, &c. Patet enim quod Iacob pater ipsorum dolorem de morte Ioseph ubi nunciata non habebat in corpore: sed in anima, quae ex apprehensii One mortis praedictae duebat . I-.tem Psal. 22. Dolorem in eoiae meo peν die m. Item Psal. 93. secundum multitudinem dolorum in corde meo. idest in anima mea . Item mehab. 3. i ternum animi dolorem . Per antedicta igitur scripturae, quasi scholastice, brevib. dicunt . Dolor est in anima, tanquam passio eius. Secundo vides: quomodo, &GARTICULUS II. Utrum trisitis si idem , quod dolor.
AD Secundum sic proceditur. Videtur, quod tria stitia non sit dolor . Dicit enim Aug. I 4. de
496쪽
ma . Ergo tristitia non est dolor, a. Praeterea . Dolor non est nisi de praesenti m Io : Sed tristitia potest esse de praeterito , R de fuisturor sicut poenitentia est tristitia de praeterito , &anxietas de futuro . Ergo tristitia omnino a dolore differtis 3. Praeterea. Dolor non videtur tonsequi nisi senissum tactus: sed tristitia potest consequi ex omnibus sensibus. ergo tristitia non est dolor , sed se habet in pluribus
Sed Contra est , quod Apostol. dicit ad Rom. 9. Trisitis es mihi magna , . rontinuus dolo ν eordimeo, Pro eodem utens tristitia , & dolore.
Respondeo dicendum , quod delectatio , & dolor
ex duplici apprehensione causari possunt et veI ex apinvrehensione exterioris sensus, veI ex apprehensione interiori sive intellectus, sive imaginationis . Interior autem apprehensio ad plura se extendit , quam exterior , eo quod quaecunque cadunt sub exteriori apprehensione, cadunt sub interiori: sed non e conis verso. Sola igitur illa delectatio , quae ex interiori apprehensione causatur , ga iam nominatur , ut supra dictum est: c φ31. πν. 3. J similiter ille solus
dolor, qui ex apprehensione interiori causatur , n minatur tristitia . Et sicut illa delectatio , quae ex exteriori apprehensione causatur , delectatio quidem
Nominatur, non autem-: ita ille dolor, qui ex exteriori apprehensione causatur , nominatur
quidem doloν , non autem trinitia. Sic igitur tria
sitia es quaedam species doloris , sicut gaudium do.
lectationis . Ad primum ergo dicendum, quod Augustinus I quitur ibi quantum ad usum vocabuli : quia dolor magis usitatur in corporalibus doloribus , qui sunt magis noti, quam in doloribus spiritualibus. Ad secundum dicendum, quod sensus exterior non percipit nisi praesens : vis autem cognitiva interior Potest percipere praesens, praeteritum, & futurum :& ideo tristitia potest esse de praesenti, praeterito , R futuror dolor autem cor alis, qui sequitur apprehensionem sensus exterioris, non potest esse nisi de praesenti
Ad tertium dicendum , quod sensibilia tactus sunt
dolorosa, non solum inquantum sunt improportion ta virtuti apprehensivae , sed etiam inquantum contrariantur naturae. Aliorum vero sensuum sensibilia possunt quidem esse improportionata virtuti apprehensivae, di non tamen contrariantur naturae , nisi in
497쪽
In ordine ad sensibilia tactus . Unde solus homo , qui est animaΙ perfectum in cognitione , delectatur in sensibilibus aliorum sensuum secundum seipsa et alia vero animalia non delectantur in eis , nisi seiscundum quod reseruntur ad sensibilia tactus, ut dicitur in Ethic. c. a med. to. s. Et ideo de sensibilibus aliorum sensuum non dicitur essed lor, secundum quod contrariatur delectationi nat rati, sed magis tristitia, quae contrariatur gaudio animali . Sic igitur si dolor accipiatur pro corporali dolore c quod usitatius est dolor ex opUsito dividitur contra tristitiam , secundum distinoionem MDprehensionis interioris , & exterioris : licet quantum ad obiecta delectatio ad plura se extendat , quam dolor corporalis. Si vero dolor accipiatur cominmuniter , sic est genus tristitiae, ut dictum est. iu
EX art. habes primo : quomodo per rationem ostendas , & recte intelligas, merito a scripturis intinuatum fuisse: quod tristitia est dolor . Ut R man. 9. secundum quod in argum. eont. Item per hoc, quod dicitur Matth. 26. Tri is es anima mea que ad moretem. Quam tamen tristitiam Christus ipse sub perii, na Hieremiae c ut sentit Ecclesia , in sabbati sanfli matutino, R., a. nocturi vocat diniorem ver ly o vos omnes attendite , oe videte , se es dolor , scut dolor meus. Threnorum c. I. Itemper hoc, quod dicitur Luc. a. Tuam ipsus animam pertransibit gladius, scilicet tristitiae : quae causabitur ex apprehensione interiori de hoc , quod filius tuus erit positus in signum, eui contradicetur. Hanc tamen gladii tristitiam ipsa B. Virgo ut sentit Ecclesia vocat dolorem. ibi enim, ubi sup. Responsa. B. Virgo, Ecclesia personam elux repraesentante, kcit, Calωυerunt oeuli mei a fetu meo : quia elangatur δ' a me qui eo Mabatur me , videte
mnes populi , s es dolor semnis, sicut dolor meus .
Hoc est e Filius meus o qui ex praesentia sua etiam sola, consolabatur me, elonMatus est a me per traditoris Judae, invidorum Judaeorum, iniquorum i dicum , scelestissimas actiones . Intellige tu de dolore, post dolorem Christi, quod scilicet ipsa mater virgo ibi testatur non esse dolorem similem, idest, aequalem dolori suo , excepto dolore filii sui , qui fuit non solum ei aequalis, sed multo maior. Quasi
ergo per Praedicta , siuiolastice loquentes scripturae ,
498쪽
breviter dicunt. Trii titia est dolor ex interiori a prehensione procedens. Secundo vides: quomodo ex his bene pensatis, S applicatis doctrina praesens At seIica vicissim declaretur, atque confirmetur .
Uretivi notitia se contraria desectationi . ,
M Tertium sic prooeditur. videtur , quo& dolor. delectationi non contrarietur. Unum enim eo tortarum non est causa alterius: Sed tristitia potestella causa delectationis . Dicitur enim Matth. s. Beati, qui Iusent, q'oniam ipse eonsolabuntur. Em go non sunt contraria.
aliud: Sed in quibusdam i=m dolor, vel tristitia est delectabilis ; sicut Augustinus dicit in 3. Confessic cap. 2. in prino quod δε- in spectaeiais deis Mat. Et 4. Confess.c cap. I. insu. D. I. dicis, quod
fetus amara res es , . tamen quandoque deIectat. Ergo dolor non contrariatur delectationi. v
via alterius . quia contraria simul esse non possistra Sed dolor potest esse materia delectationis . dicit Huim. August. in lib. de poenit. c cap. I 3. in s. rom.
Et Philos η,hus dicit ire 9. Eth. c cap. 4. ves. . to. I. quod e conV.erso malus dolet eo quod delecta- s es . Ergo delectatio , & dolor non sunt com
Sed Contra est, quod Augustinus dicit I . decim Dei, c eap. 6. in princ. to. I. quod laetitia in v tantas in eorum consenseone, quae vestimus : erisitis autem ess voluntas in di ensione ab his , quae v Itimus: Sed consentire , &dimentire sunt contraria. Ergo laetitia, & trictitia sunt contraria. Respondeo dicendum, quod, sicut Philosophus dirucit I o. Metaph. c rex. II. oe I . to. 3. eontrarietas es disserentia fecundum formam. Forma autem, seu species passionis, & motus sumitur ex obiecto , vel termino. Unde cum obiecta delectationis, S tristitiae, seu doloris sint contraria, scilicet bonum praesens, & malum praesens, sequiruν , quod desor, σdelestatis snt contraris. Ad primum ergo dicendum, quod nihil prohibet, unum contrariorum esse causam alterius per acci
499쪽
dens . sic autem tristitia potest esse causa deleliationis . U- uidem modo , inquantum tristitia doabsentia alicuius rei, vel de pra entia contrarii vehementius quaerit id, in quo delectatur: sicut sitiens vehementius quaerit delectationem potus , ut rem dium contra tristitiam, quam patitur . Alio inquantum ex magno desiderio delectationis alie ius non recusat aliquis tristitias perferre , ut ad il- Iam delectationem perveniat. Et utroque modo I ctus praesens ad consolationem futurae vitae perduincit et quia ex hoc ipso quod homo luget pro peccatis , vel pro dilatione gloriae , meretur consolationem aeternam. similiter meretur etiam eam aliquis
Qx hoc , quod ad ipsam consequendam non refugit labores, & angustias propter ipsam sustinere. Ad secundum dicendnm , quod doIor ipse potest esse delectabilis per accidens , inquantum stil. hahet adiunctam admirationem, ut in spectaculis: velinquantum facit recordationem rei amatae , & facit reipere amorem eius , de cuius absentia doletur . Unde eum amor sit delectabilis, & dolor, & omnia,
quae ex amore consequuntur, inquantum in eis se
titur amor, sunt delectabilia. Et propter hoc etiam dolores in spectaculis possunt esse delectabiles , et
quantum in eis sentitur aliquis amor conceptus ad illos, qui in spectaculis commemorantur.
Ad tertium dicendum , quod voluntas , & ratia supra suos actus reflectuntur , inquantum ipsi actus voluntatis, & rationis accipiuntur sub ratione dimi, vel mali. Et hoc modo tristitia potest esse materia delectationis, vel e conve- , non per se , sed per accidens ; inquantum scilicet utrumque aecipitur in ratione boni, vel mali.
EX arti habes rimo et quomodo per rationem mstendas, merito insinuatum esse a scripturis, IAugustino, quod dolor , seu tristitia ἡ & delectatio sint contraria. A D. Aug. quidem, ut deducitur is aQ. eom. A scripturis vero per hoc ; quod dicitur Proverta 17. Animus gaudens aetatem Aridam faeis rtri s exsecat ossa . Ex contrariis ensm his effectibus animi gaudentis, & spiritus tristis, moi flori intenditur: quod gaudium, seu delectatio, m31. a. 3. & dolor , seu tristitia contrariantur adinvicem. Secundo vides, do
500쪽
AD quartum sic proceditur. Videtur, quod omnistrinitia omni delectationi contrarietur . Sicut enim albedo , & nigredo sunt contrariae species cois
oris; ita delectatio', R tristitia sunt contrariae sp cies animae passionum: Sed albedo, & nigredo universaliter sibi opponuntur . Ergo etiam delectatio , di tristitia. Σ. Praeterea. Medicinae per contraria fiunt e Sed quaelibet deIectatio est medicina contra 'quamlita trinitiam , ut patet per Philos in 7. Eth. c cap. iat. om. s. Ergo quaelibet delectatio cuilibet tristitiae
3. Praeterea. Contraria sunt, quae se invicem -- pediunt r Sed quaelibet tristitia impedit quamlibet delectationem , ut patet per illud , quod dicitur im Eth. ce. s. to. S. Ergo quaelibet tristitia cuilibet d
Iectationi contrariatur. Sed Contra. Contrariorum non est eadem causar
Sed ab eodem habitu procedit , quod aliquis ga dean de uno , tristetur de opposito . ex charitate enim contingit gaudere eum gaudentibus , oe fere . cum sentibus , ut dicitur Rom. Iru Ergo non omnis tristitia omni deIectationi contrariatur. Respondeo dicendum , quod, sicut disitur in immetaph. cremat in 14. D. 3 Q contrarietas es disso sentia seeundum formam. Forma autem est gener Iis , & Deetalis : Unde contingit elle aliqua conistraria secundum formam generis ; sicut virtus, &vitium: & secundum sormam speciei; sicut iustitia, . R iniustitia . Est autem considerandum, quod ρ dam ipecificantur semindum formas abso lutas sicut substantiae, & qualitates r quaedam vero specificanis tur per comparaticinem ad aliquid extra; sicut pas. siones , & motus recipiunt speciem ex terminis , sive ex obiectis. In his ewo , quorsm Decies consederantur secum dum formas absolutas , eontingit stoidem species.stiae continentur sub eontrariis oneribus , non es contrarias secundum rationem I peciei : non tamen contingit , quod habeant aliquam innitatem , mel