장음표시 사용
501쪽
eon nientiam adinvicem . Intemperantia enim , ge usi via , quae sunt in contrariis generibus , virtute se scillam, & vitio, non contrariantur adinvicem secundum rationem propriae speciei; nec habent aliquam affuitatem , vel convenientiam adinvicem . Sed in
Elis , quorum speetes fumuntuν seundum habitudinem ad aliquiae extrinseeum, contingis quod Doetes
conre/riorum generum non solum non fiant eontraria adinsitam, sed etiam ha ni quaniam eonvenis Priam, . .nitatem ἰ eo quod eodem modo se hahere ad contraria contrarietatem inducit et sicut accedere ad album , & accedere ad nigrum , habent rationem contrarietatis , sed contrario modo se hahere ad contraria habet rationem similitudinis a sicut recedere ab albo , & accedere ad nigrum : Et hoc maxime apparet in contradictione , quae est Principium 9-osit iis . Nam in affirmatione , &negatione eiusdem consistit oppositio ; sicut album , S non album: in assiimatione autem unius opposiatorum , & negatione alterius attenditur convenientia , S similitudo : ut si dicam , nigr- , & non album, Tristitia autem , & deIectatio , cum sint passi nes, specificamur ex obiectis. Et quidem fecundum
gentis suum eontrarietatem habent . nam unum per
tinet ad prosecutionem , aliud vero ad fugam; quae se habent in appetitu , sicut assirmatio , & negatio in ratione ut dicitur in 6. Ethic. cis a. in min rom. s. Et ideo trimesa , . deIectatis , quae fune de eodem , hobent oppositionem adinmem fecundum
secvnsim rationem speciei , sed sunt etiam disparata : sicut tristari de morte amici , & delectari in contemplatione. Si viro tua diυersa sunt contraria , eune delectatis , oe trifitia non Ioum non habene contrarietatem se snsim rationem Apeciei , sed etiam habent eonsententiam . ω innitatem ἰ sicut gaudere he bono, & tristari de malo. Ad primum ergo dicendum , quod albedo , 3e nigredo non habent speciem ex hahitudine ad aliquid exterius , sicut delectatio , & tristitia. unde non est
Ad secundum dicendum , quod genus sumitur ex materia 1 ut patet in 8. Metaph. c te. 6. rom. 3. ia accidentibus autem loco materiae est. subiectum. Diserum est autem , c in eoν. ar. quia delectatio , RIristitia contrariantur secundum genus . R ideo in X a qua
502쪽
Hε ππ. XXX v. ART. V. qualibet tristitia est contraria dispemo subiecti du
s sitioni, quae est in qualibet delectatione . nam ino libet delectatione appetitus se habet ut acceptans id , quod habet et in qualibet autem tristitia se hahet ut fugiens : 8e ideo ex parte subiecti quaelibetaelectatio est medicina contra qnamlibet tristitiam; S quaelibet tristitia est impeditiva cui litini deluctationis ; praecipue tamen quando delectatio trististiae contrariatur etiam secundum speciem . Unde patet solutio ad Tertium . . Vel aliter dicendum , quod etsi non omnis trististia contrarietur omni delectationi secundum speciem, tamen quantum ad effectum contrariatur . nam ex uno consortatur natura animalis ἱ ex alio vero quoin dammodo molestatur . .
EX articulo habes mimo ' quomodo per rationem ostendas, merito fuisse a stripturis insinuatum, quod non omnis tristitia delactationi contrariatur . Ut Romam I 2. secundum quod Ponitur, & applieatur inmorant. Auctoritas haec stat pro onclusione te sis, tanquam probatio eius. Nam fere eum flent kus & gaudere cum gaudentibus , habent convenientiam, & affinitatem adinvicem c ut patet I tantum abest, ut sitnt contraria ladinvicem. anu ovis dest quomodo, &c. - ,
Utrum delectationi eontemplationis It aliqua
AD Quintum sic proceditur . Videtur , quod de
Iectationi contempIationis sit aliqua tristitia comtraria. Dicit enim Apost. a. ad Cor. 7. uvae feeundum Deum est trifitia, paeniteneiam in Distem millem operatur: Sed respicere ad Deum pertinet ad Luperiorem rationem , cuius est contemplationi v secundum August. in I a. de Trinit. c3.er 4. D. 3.3 Ergo delectationi contemplationis opinponitur tristitia. . ia2. Praeterea . Contrariorum contrarii lant en ctus. Si ergo unum contrariorum contemplatum est
causa delectationis, aliud erit causa tristitiae ἐν Et sic
503쪽
delinationi contemplationis erit tristitia eontraria. 3. Praeterea . Sicut objecium delectationis est bonum , ita obiectum tristitiae est mesum : Sed eo templatio potest habere mali rationem . dicit enim Philos in ra. Μet. te. si. D. 3 quini quaedam so conveniens es meritari. Emo contemplationis dei ctationi potest esse contraria tristitia. Φ. Praeterea. operatio quaelibet , secundum quod non est impedita, est causa delectationis, ut dicitur in 7. Eth. ce . I a. γ I3.b ti in Iz. c exe. oe s. D. I. Sed operatio contemplationis potest mula meiser impediri , vel ut totaliter non sit, υel ut cum dissicultate sit. Ergo in contemplatione potest esse tristitia delectationi contraria. s. Praeterea . Camis afflictio est causa tristitiae rSed, sicut dieitur Eceles. ultimo, Frequens medit sis eaνnis es amictio. Ergo contemplario habet tri stitiam delectationi contrariam.
Sed Contra est , quod dicitur Sap. 8. Non haberamaritudinem eou-Dtio illius , sci sapientiae , nestaedium eonυictus ejus , sed laetitiam , γ gaudium e
conversatio autem , & convictus sapientiae est percontemplationem . ergo nulla tristitia est , quae sit contraria delectationi contemplationis. Respondeo dicendum, quod delectatio contemplationis potest intelligi dupliciter . Uno modo ita, quod conte latio sit delectationis causa , & non obiectum : Et tunc deleetatio nou est de ipsa comtemplatione, sed de re contemplata. Contingit a tem contemplari aliquid nocivum , & contristans, sicut & aliquid conveniens , & delectans . Unde 'fle delaetatio contemplationis aecipiatur , nihiI pro
h et , delectationi contemplatonis esse trifitiam
alio modo potest diei delectatio contemplati nis , quia contemplatio est eius obiectum , & causa et puta cum aliquis delectatur de hoc ipso quod contemplatur et Et sic , ut dicit Gregori Nyssem c vel Nemes lib. de nan hom. eap. 18. parum aprine. et delectationi , quae est secundum con templationem , non opponitur aliqua tristitia . Et
hoc idem Philosoph. dieit in I. Topici c-1
D. I. Sed hoc est intelligendum per se loquendo, euius ratio est , quia tristitia per se contrariat delectationi , quae est de contrario obiecto : sicut delectationi, quae est de calore, contrariatur tristiotia, quae est de frigore. obiecto autem contemPl tionis nihil est contrarium . tantrariorum enim ra-
504쪽
. XXXV. ART. V. tiones, Ῥndum quod sunt apprehensae , non rureth
contrariae; sed unum eontrarium est ratio e noscere .cti aliud . Unde detestation ,-es in eonte me se
peν se sequendo , mn pores in aliqua trinitim:
Sed me etiam habee ιν sitiam annexamν. sicut cor-Vrales delectationes , quae sunt ut medicinae quae- clam contra aliquas molestias . , sicut aliquis delectatur in potu ex hoc quod anxiatur siti et quando autem iam tota suis est repulsa, etiam cemat delectario potus . Delectatio enim contemplationis non causatur ex hoc quod excluditur aliqua molestia , seclex iure quod est secundum seipsam delectabilis: non est enim generatio, ut dictum est. Da eratio quaedam perfecta . Per acua autem --m cetur rei itia delectatisnἡ apprehensionis. Et hoc γυρDcιυν Uno modo ex partoe organi , alio modo ex impedimento apprehensionis . Ex parte quidem organi admiscetur tristitia , vel dolor apprehensioni, a recte quidem in viribus apprehensivis sensitivae Partis , quae habent organum corporale : vetex lennων , quod est contrarium debitae. complexioni oratii , c sicut gustus rei amarae , . & ol ctus rei foetid. 9 vel ex eontinuitate sensit,ilix eo venient a quod per assiduitatem facit iuperexerescentiam naturalis habitus, ut supra dictum est:
L m 33. ar. a. & sic redditur apprehensio sensibi- ' delectabilis , taediosa . Sed
naec duo directe, in contemplatione mentis locum non habent : quia mens non habet organum cor-rraIe . I de dictum est in auctoritate inducta iat Πν aQ. Sed eone. quod non. 8abee contempta
1νο menus me amaritudinem , nee taedium . Sed quia mens humana utitur in contemplando. viria quarum actibus a civit lavitudo ideo indirecte admiscetur aliqua as nictio . vel dolor comtemplationi vi Sed neutro m contemplations adjuneta peν accidens
marmur delutationi emi Nam tristitia , quae . . - - ntqmplationis , non contra
det amnitatem , & convenientiam cum ipsa , ut 6 supra dictis patet . ari praee. γ Tristitia ve- vel amictio, quae est de lassitudine corporali, refertur . unde est penitus di-
aeli: m msessum est , quod delectationi,
contemmatione , nulla tri ista com
505쪽
QU RIT. XXXV. ART. V. Ad primum ergo dicendum , quod illa tristitia ,
quae est secundum Deum , non est de ipsa contemptatione mentis, sed est de aliquo, quod mens co templatur, st. de peccato, quod mens considerat uecontrarium dilectioni divinae. Ad secundum dicendum , quod ea quae sunt con traria in rerum natura , secundum quod sunt damente, non habent contrarietatem . Non enim rationes contrariorum sunt contrariae: sed magis unum eontrariorum est ratio cognoscendi aliud , propter quod est una scientia Gmtrariorum . Ad tertium dicendum , quod contemplatio secun ην dum se nunquam habet rationem mali ; cum con templatio nihil aliud sit , quam consideratio veri quod est bonum intellectus : sed per accidens tantum ς inquantum scilicet contemplatio vilioris impedit eontemplationem melioris ; vel ex parte rei contemplatae , ad quam inordinate appetitus assicia
Ad quartum dieendum , quod tristitia, quae est da
pedimento contemplationis, non contrariatur dein
Iectationi contemplationis, sed est ei amnis, ut diaetum est. c in eo M ar. Ad quintum dicendum , quod afflictio carnis pesaecidens , R indirecte se haliat ad contemplationeminentis, ut dictum est. c
EX articulo habes primor quomodo per rationem& ostendas , R recto sensu intelligas , merito insinuatum esse a scripturis , quod delectationi conatemplationis nulla tristitia est contraria. Ut Sapien. S. Non habet, &c. fecundum quod ponitur , & ainplicatur in argumen. eoni. . Ly nec amarit inem , nee taedium , dicitur ad differentiam apprehensionis snsitivae partis . Pro quo vide tem torpori circa medium a ly ex parte quidem organi admiscemque&c. usque ad ly sed sttiis mens humana utitur iuiae. Seeundo vides: quomodo ex his, M.
506쪽
delectam appetenda. . a. a. qties. I 38. r. I. cori or 3. 27. q. .ar. 3. ad 3-Et 4. d. 4'. qu. 3. ad i. 3. q. 3
meeditur. Videtur , auod magimul fugienda. tristitia , quam delectatio appete M . Dicit enim Aug. in lib. 83. m. c qu. 36. ρ rum s princi to. 4. Nemo ere, latii noo magis des rem furat , quam metat voluptatem: Illud autem, in quo con uniter omnia contentiunt , videtur es.se naturale . Ergo naturale est , A conveniens, quod plus tristitia fugiatur, quam delectatio appet
a. Praeterea. Aetio contrarii facit ad veIoeitatem R Intensionem motus is aqua enim eaIida citius , Ehλrtius congelatur, ut dieit Philos. in lita I. Mete L summa' 3. ves eap. I a. a. Sed fuga tristitime ex contrarietate contristantis et appetitus autem
tranantis, sed magis promit ex convenienua delemetantia. Emo maior est iuga tristitiae, quam appet tus delectationis. 3. Praetin . Quanto aliquis seeundum rationem Portiori passioni repugnat , tanto laudabilior est, Muutavi r , quia virtus es eises diffissio, or b--, ut dicatur in a. Ethk. c ea. 3. eis. s. m. Sed Driis qui resistit motui, quo fugitur dolor, est virtuo, i , quam temperatus , qui resistit motui, qu appetitur delectatio . dicit enim Philos in I. Rhetacm 9. ante meae. ιο. 6. qaod Deus, ex sini max Me honoramων .. Ergo vehementior est motus. , quo sigitur tristitia , quam motus , quα appetitur dei
- Sed Contra. Bonum s. sortitis , etiam malam sui Dion. 4. e. de div. nom. pari --. De . 2I. aa. Sed delectatio est appetibiliamnum, quod est eius obiectum, fuga autem tristitiae est propter malum. Ergo sortior est appetiatus delectationis quam fuga tristitiae. Respondeo dicendum , quod ρεν se Iequendo ορ- 'tuus Heleemtionis es fortim , quam fugis tris Mae . Curus ratio est , quia cauta delectationis est num 2 causa autem doloris , sivae
tranatiae est aliquod malum repugna miniae
507쪽
autem aliquod bonum esse conveniens absque omn dissonantia . non autem potest esse aliquod malum totaliter absque omni convenientia repugnans . Unde delectatio potest eme integra , & perfecta : tri stitia autem est semper secundum partem . unde naturaliter maior est appetitus delectationis , quam
fuga tristitiae . At a vero ratio est , quia bonum, quod est obiectum delectationis , per seipsum adi Petitur et malum autem , quod est obiectum tristiatiae , est fugiendum , inquantum est privatio b ni . quod autem est per se , potius est illo , quod est per accidens . Cuius etiam signum apparet iaminibus naturalibus . Nam omnis motus naturalis intensior est in fine , cum appropinquat ad terminum suae naturae convenientem, quam in principio, cum recedit a termino suae naturae non convenienti ; quasi natura magis tendat in id, quod est sibi conveniens, quam sugiat id, quod est sibi repugnaus. Unde & inclinatio appetitivae virtutis , per se loquendo, vehementius tendit in delectationem , quam L igiat tristitiam. Sed peν aecidens eontingit, quod erisitiam aliquis magis fugiat, quam delectationem appetat . Et hoc, tr*Hester . Primo quidem ex parte apprehensionis, quia ut Aug. dicit Io. de Trin. ccies. s. lib. to. 3. amor magis sentitur , cum eum prosit indigentia . ex indigentia autem amati procedit tristitia, quae est ex amissione alicuius boni amati, vel ex incursu a licuius mali contrarii , delectatio autem non habet indigentiam boni amati , sed quiescit in eo iam adepto . Cum igitur amor sit causa delectationis,& tristitiae , tanto magis sugitur tristitia , quanto
magis sentitur amor , ex eo quod contrariatur a mori . Secundo ex parte causae contristantis , veI dolorem inserentis, quae repugnat bono magis am
to , quam sit bonum illud , in quo delectamur.
Magis enim amamus consistentiam cor ris nat
Talem , quam delectationem cibi , R ideo timorae doloris , qui provenit ex nMellis , vel aliis huiusmodi ; quae contrariantur bonae consistentiae corporis, dimittimus delectationem ciborum, vel aliorum huiusmodi. Tertio ex parte effectus, st. inquantum tristitia impedit non unam tantum delectationem,
Ad primum ergo dicendum , quod illud , Aug. dicit , quod doloν magis fisitων , etiam etiam pias appetatue , est verum per accidens, & non per se . Et hoc patet ex eo, quod subdit e uiaan quiadem etiam videmus immanissimas bestias a maximis X 3 -
508쪽
-mptatibωs abstinere dolarum mem, qui contraria.
tui uitae, quae maxime amatur.
Ad seeundum dicendum, Quod aliter est in motu qui est ab interiori, & aliter in motu, qui est ab
exteriori: Motus enim , qui est ab interiori , m gis tendit in id, quod est conveniens, quam recedata contrario sicut suprae dictum: est c-eor. an de motu naturali r sed motus , qui est ab extrinse- eo , intenditur ex ipsa contrarietate e quia unum--odque suo modo nititur ad resistendum contrario, Iacut ad conservationem sutipsius . Unde motus vi lanius intenditur ire principio , n remittitur in f me . Motus. autem appetitivae partis est ab intrinseco , cum sit a, anima ad res Et ideo , . per se I quendo , magis. appetitur delectatio , quam fugiatur tristitia. Sed motus sensitivae partis est ab exteriori, quasi a rebus ad animam .. Unde mayis sentitur, quod est magis contrarium . Et sic etiam, per accidens, inquantum sensus requiritur ad delectationem, S tristitiam , magi L sugitur tristitia , tuam delectatio appetatura.
Ad tertium dicendum, quod fortis non laudaturo eo quod secundum rationem non vincitur a d lore ,. vel tristitia quacunque, sed ab ea , quae c-sistit in periculis mortis : Quae, quidem tristitia magis fugitur quam appetatur delectatio, ciborum vel Venereorum, circa quam est temperantiaci sicut Vitae magis amatur , quam cibus , vel coitus. Seo' temperatus magis laudatur ex hoc quod non prose-quitur dele 'ationes tactus, quam ex hoc quia non fugit tristitias contrarias, ut patet in 3. Eth. c. ea'. I. D. I.
EX artic.. habes primo quomodo per rationem ostendas , & in recto sensu intelligas , meritin insinuatum eme a scripturis , R Diony. quod magis est delectatio appetenda , quam tristitia fugienda. A S. Dionysi. liuidem , ut explicatur in ang. contrina scripturis vero, per hoc, quod Gen. 29. narratur quod Iacob magis appetiit delectationem conlud lam , quam fugerit molestias multis , atque tristiatias servitutis ,. cum duram istam servitutem subie- is voluntarie , ad hoc , ut delectabile coniugium Rachelis assequeretur . Item per hoc, quod in i hris Exodia Levis. Num mur. γ Iosue , patet, quod filii Israel propter delectationem, quam a Deo, i rabant , in terra promissionis habendam, ma/--
509쪽
QUAEIT. XXXV. ART. VII. Gy ynas, ac plurimas tristitias tum itineris, tum, Scisustinuerunt, & hoc laudabiliter, ut patet de Moy-.se , Iosue , & similibus . Quasi per haec praedicta. scholastice loquens scriptura dicat : delectatio est magis appetenda, quam tristitia fugienda . Secundo. vides, &
. Utrum dolor exterior sit maior , quam interior . Inf. q. 37. ar. I. ad 3. iAD septimum sic proceditur. Videtur, quod do .lor corporis exterior sit major , quam dolor cordis interior. Dolor enim corporis exterior causa tur ex causa repugnanto bonet consistenti et corporis, in quo est vita et dolor autem interior causatur en aliqua imaginatione mali . Cum ergo vita magis ametur, quam imaginatum bonum , videtur secundum pr dicta, quin dolor exterior sid major, quam dolor interior. 2. Praeterea. Res magis movet, quam rei similia ludo : Sed dolor exterior provenit ex reali coniunctione alicuius contrarii : dolor autem interior ex similitudine contrarii apprehensa . Ergo major est dolor exterior, quam dolor interior. .r 3. Praeterea . Causa ex effectu cognoscitur : Seldolor exterior habet sortiores effectus . facilius enim homo moritur propter dolores exteriores ,, quam propter dolorem interiorem . Ergo exterior
dolor est major , & magis fugitur , quam dolor interior .
Sed Contra est , quod dicitur Eccl. 23. Omnis plus tristitia cydis est, & omnis malitia nequitia mulieris . Ergo sis ut nequitia mulieris alias nequitias superat , ut ibi intenditur ; ita tristitia cordia..mnem plagam exteriorem excedit.
Respondeo dicendum , quod dolor exterior , M. interior in uno conveniunt, & in duobus differunt Conveniunt quidem in hoe , quod uterque est motus appetitivae virtutis , ut supra dictum est: ca. hujus seu disserunt secundum illa Gis, quae ad tristitiam , & delectationem requirum aur , scilicet Deundum causam , Quae est bonum , vel malum eoniunctum , & Deum sm apprehensio nem . Causa enim doloris exterioris est maIumaoniunctum , quod repugnat corpori r . causa a tem interioris doloris est malum eoniun a, quod N 6 Te-
510쪽
Tepugnat appetitui . Desor etiam exterIOT Iequi- cur apprehensionem sensus , & specialiter tactuς rdolor autem interior sequitur: prehensionem a teriorem , vel imaginationis scRicet , vel etiam ra
Si ergo eomparetur causa interioris doloris a ea sam exterioris , una per se perimet ad appetitum , 1us est uterque golar, alia vero per aliud. dolor interior est ex hoc , quod aliquid repugnati ipsi appetitui: exterior autem dolor em eo , quod repugnat appetitui, quia repugnat corpori . Semper autem quia est per se , prius est eo , quod est per se 1iud. Unde ex parte via δεων taterior praenunet d
,- exterser . . - Similitis elisis ex parte apprehensionu. - nam apprehensio rationis, & imaginationis altior est, quam
exterior . Cuius signum est, etiam doIores exteriores, alnuis voluntarie sustipit , ut evitet interi remissi inquantum non repugnis dolor exterior Interiori appetitui , fit quodammodo dele abuis , ω iucundus iniuriori gaudio. . Quandoque tamen dolos exterior est eum Inte riori dolore : & tunc dolor augetur . Non 'lum enis interior est maior , quam exterior . sed etiam universalior . mkquid enim est repugnans . co Pori , potest esse repugnans interior, appetitia 2 di quicqukl apprehenditur sensu , potest apprehendi imaginatione , & ratione : sed non convertItur o Et ideo signanter in auctoritate adducta iac M. me, sed eonres dicitur r Omnis plaga ressista totais est e quia etiam dolores exteriorum plagarum sib interiori eordis tristitin comprehen
Ad pinnum ergo diuendum , quod dolor Interior potest etiam eme de his , quae contrariantur vitae . Et sic comparatio doloris interioris ad exteriorem non est accipienda secundum diversa Ia , quae sint causa doloris , sed secundum dis ver am comparationem huius cauta doloris ad a
. Aa seeundum dicendum , quod tristitia int Iornon picedit ex similitudine rei apprehensa , sicut ex causa . Non enim homo tristatur interius ipsa similitudine apprehensa , sed de re , cujus est smilitudo quae quidem res tanto persectius apis
prehenditar per aliquam similitudinem umiit o est magis immaterialis , ct abstracta . Ea