De bello contra Turcas prudenter gerendo libri varii, selecti et uno volumine editi cura Hermanni Conringii

381쪽

gis BAEAEqui et C sILivMva regnat ac dominatur; ut ubi semel vestigiui fixerit inde se haoveri nunquam patiatur ni inquatia se attollat seges qua mih Hel illa calamitas depresserit. Adeoque dissicile dictu videtur,

Ut ne in acquirendo actior,an in t uendo itiae ac qui silerit firmior atque validior. Tanto igitur in periculo im si cur non limus in medium 3 cur non molimur cur non omnia tentamus cur stupet in nobis ingeniosa illa necellitas admirabilium e ctrix operum 2 Feras equidem videmuSextremo casu deprehen fas quina multa pro sua libertate sortiter conentur, n hil non audeant.omnia periclitentur,s quam sorte evadend: viam in v nire possint, neque ante cessent quam vitam una cum sanguitie

. Sed hie sottasse dicet aliquis: Quid est ergo tui consili Nai,

praesentem rerum statum deplorare, de periculo ac lue imminentibus malis declamare, cuivis iacile est: remedio est opus: id

exquiritur: de eo dic si quid habes Dicam . & quidem pau

eis. Armis opus est: opus est armis: contra vim atque arma ne armis seri nihil recte potest. Horum praesidio salus pa- mae munienda , aui nobis omnibus ad unum pereundu m. nul lum hoc verius oraculum. Sed Dii meliorat Arma capc stamus potius. Quae quidem non intimis terrae visceribus abdita latent &, si laterent, magna quavis molitione eruenda essent neque aliunde procul ex ultimis terris arcessenda, sed sunt parata surfocis sanguinem sundere parat: laon aurum, non opes, non machinae tormentaque, uri relii ad bellum apparatus desunt. Omnia quaecunque ad res mas in suscipiendas & conficiendas requiruntur nobis largis manu suppeditavit divina benignitas. modo ne sumere recusemus. voluntas,inquam, noura di manus tantum d siderantur. Quas m γ

382쪽

turZ admoveamus, dum justae adhuc vires supersunt:antequam debilitata ruant omnia. Alioqui sero & nequicquam consilia praetermissa respectabimus; nobisque idem eveniet,quod aegrotis: qui dum tempus cst& vires sunt integrae ad medicinae me tionem nauseant,neque possunt ulla ratione adduci ut salutari bus in tempore potionibus utantur, sed ubi oportunitas praeteriit morbusque adeo invaluit,ut debilitatis viribus medicam emto non sit locus, frustra me die fidem neglectaque remediar pluribus ill tis vulneribus hostis plane nos conficiat. dum plaga in tempore adhibere, hoc est arma expedire, totosque nos ad defensionem comparare. Quae meditantes atque agentes Deo rite supplicabimus , eumque preces nostras haud aversaturum

merito sperare poperimus, ud si per simulationem pietatis inertja: nostrae velificari volemus, & male quaesto compendio 1 Deo sine opera suae studio sine labore nostro impendentibus malis opem solis precibus impetrare,ne ille injusta petitioni ta strae se haud facile aequum praebedit. Ipsi inprimis nostro sum gamur os io, di partes diligentiae constantve virtutis& sortitia. ainis in hunc potissanium lusum ab eo nobis datas impleamune issi aret serat ac metat agricola, rustra a Deo copiosam messehi. postulet. Certum in istis rebus inserioribus ardinem statuit Deus,quemla aud temere neglectum vult: labori diligentiae agi, duitati solertiae virtuti multa praemia proposujt, quae negayit in ertiae. Vis scirelitteras, Musicam, Astronomiam, Mathematardisce abora nervos contende : haec ocioso tibi nullum inspirabit ' numen: Per eam viam eosque gradus quos Deas pzsuit tibi per sequenda sunt: instrumenta od ea consequenda modo tibi ne otiis, largitus est; ea adhibe, iis utere . dabit ille beneductionem de acre ineptum. VU Uerip/Ἀjam, hostem Profligare, potiri vis

383쪽

dum via CoNsii r Hictoria 2 non hoc consequeris sedens non iners, non otiosus sit , surgendum est, arma capienda, tractanda,adhibenda exercitatio. Assuescendum est labori soli pulveii sui atque inediar. His a is matus atque instructus divinam opem implora . atque ita bonae brspei plenus procede in aciem, Munere tuo sunctus es: iis insitu mentis quae tibi Deus dedit rite usus es. servasti ejus ordinem: neque positas ab eo leges contempsisti, rei exitum piis preci bus vitaeque integritate ejus clementiae & bonitati commenda. , , Non est nostri arbitrij neque facultatis victoria, sed Dei solius .abeneficio contingit; cujus tamen non legitime neque ordine pe- ,

tentem haud saepe compotem fieri videmus: & s secus quando que fiat quod sane fit rarissime id tribuendum est miraculo

At nos Deum tentare non debemus, neque temere quicquam eonari. Nec male, meo quidem judicio, Cato apud Salusti tun, Senatum adhortatus ut contia Catilinam arma capiat, his verbis utitur : Scilicet res aspera es:sed vos non timetis eant, imo vero maxime sed iΜertia Y mossiti a aximi,alius alium expedax es cuncta. miηi: videlicet His immortalitas con f , qui hanc rem piac Veis maximis pericula servavere. Non votu neque supplici s mulielritas i auxilia deorum parantur: viligando, alendo,leno co idendo, pro peiae ia cedint. Ini socordiae te atque via tradideris, ne quicquam deos implores; irati infesti)u sunt. Nos ergo, quod est partium nostrarum exsequamur;eodemque tempore non injustis precbhus divinam opem atque misericordiam imploremus, armati in eastris in opere atque negotio. Sed occurritur mihi I bonis atque prudentibus viris; istam publicae calamitati medendi rationem aliquoties tentatam mi-aius selicitet evenisse: nosque, quoties ad alma & manus cum Turcis ventum si, inseriores discessisses Audio: neque nihil est quod dicitur atque eo ut veni rem us haec se te mihi erat instituta oratio. AsmlS inquis contra Tmam hactenus parum prose'

384쪽

Da BELLO TvχCreo.eimus. Esto. Sed quibus tandem armis: Hoc expendere&ineo aliquantum morari est operae pretium. Cum Turca fines viviros insessaret, aut cum numeroso exercitu ad nos ascendo re nuntiaretur, sedimus Operam ut uos quoque copias coge 'mus. Sed quas copias quem militem coegimusὶ num veteranum Z num eum cujus virtutem multisjam ante documentis cognitam habebamus i quo vincere consueveramus Nohoi is, lor, sed potius huic dissimi limum. Pulsata longe lateque tym, rapina: ad eorum strepitum convendre lucelli spe quibus visu inest Tertius fortasse quisque qui lorica aut thoracem numquainduerat,nec hostem vel a belli limine salutarat. Reliqui qua- rati, exsules,atque his similes paucis exceptis sere reli ii quos

eo perduxit non patriae caritas, non aequitas caussae, non religi. 3onis studium,ncm amor exercendae virtutis, sedebrietatis,aleae, rapinarum, sacrilegiorum, stuprorum,& ut uno verbo dicam) scelerum&flagitiorum omnium impunitas atque licentia.Cuni

hujusmodi turba nullo delectu collem , vel potius cum sece perditorum hominum , Deo pariter atque hominibus inviso.

rum, contra tantum hostem, sacrum videlicet auspicamur bellum. Itaque non tam militum conventus, quam Bacchanalia, nostra castra videri possunt: ubi luxuria, corruptelis, libidine, impietate , crapula, tumultu, rixis, atque caedibus strepunt cipermiscentur omnia.'Hic tamen tam bellus miles,magnis ini. pendiis procul est e suis sedibus excitandus: magnu liae cum juctura temporis, ubi etiam res summam celetitatem exigit. per

ducendus. Fortem&assuetum laboribus Hannibalis militem Campaniae luxus di deliciae stegerunt: nobis num opus estCarmpania; imbelles enervati perditi in castra venimus. itaque situ

stis desit, mora paucorum mensium . aut caniculae servor, aut

primorum frigorum morius', quantumvis magnas copias no

385쪽

stras mactant&jugulant. Et nos miramur,cum hoc tali milite nihil nobis contra exercitatissimum hostem procederet Si quas .

privatim paulo periculosiores simultates gerimus, aut per loca utrociniis infesta nobis satiendum sit iter, non temere nisi spe- ctatissimis comitibus corpotis nostri ςustodiam committimus. sed nec si gravioris qcicquam negoti j incidit id nisi hominibi experientibus & peritis mandare solemus. Hic ubi tanta re communisque omnium salus agitur, tam sumus negligentes, uxcopias non modo non idoneas , sed jam pene profligatas ante 4 , quam in aciem producantur, hosti tot victorus claro obiicere non vereamur. . Revortor itaque eo quod initio dixi: aut ido neotum armorum praestidio publjcam incolumitatem tuendam aut nullam rem relinqui , quae no ab universo exitio vindicarς. Quem igitur militem requiro Nostrum inprimis; in ii hcis sedibus natum; de nostris popularibus delectum. Nam, ' cum in rebus bellicis plurimum valeat celeritas, eaque vel in xime contra Turcam hostem expeditissimum necessariast ira, lite opus est eo qui non procul arcessendus diuque erdus sit, sed sit in promptu tanquam ad manum semperque iudicio delectum. In quo maxime cavendum, ne is eligatur. qui molliori cultui atque victui assueverita aut quem prava e ducatio vitiis insecerit,aut fregerit otium s ne vecors ne insanus ne contumax ne turbulentus ne seditiosust sed si adhuc 1 ὸ licijs integer, aptus tolerando labori:&cum bono corporis h hi tu, tum vero qui simplicitatem animique magnitudinem quandam toto vultu atque omnibus oris lineamentis prae se s etat ac spiret. a de causa, arti alicui laboriota quam

taria, cuiacum quam urbanum

386쪽

planitie, in re tenui quam in mediis divitiis natum malim. Hunc ita elatum militaribus placeptis armorumque scientia erudiri velim. Armatus hastam vibrare & versare, gladio item de in ore bombarda scienter uti ervare ordinem id sub armis ad multum spacium decurrere consuescat: veram laudem appotere sagiti uim peius letho odisse, pietatem colere, &ab omni in DP ubi verborum contumelia sibi temperare, diicat. Idem dicto audiens sit suo duci , ejusque animadversionem patietaretia admittat : in hostem ferox, in commilitonem lenis &tractabilis: victus parsimonia neque crapula neque ebrietatis suspici, oni locum relinquat postremo Iuo stipendio sit contentus, atque ab omni proeda praeterquam concessa se abstineat. Huousni odi disciplina informari militem oportere dico , qui contra tantum hostem possit consistere. Neque tamen eum statim in aciem produci , aut de summa rerum tyronem cum Veterano

velim decernere : sed in stativis praesidusve eum collocari, Seis xcursionibus levioribusque praeliis paullatim in belli consue

adinem venire. Qua ratione vulnus pati, rrerre,& timorem, quem omnis novitas afferre solet, sensim deponere, consuescat. Hoc ita instituto & confirmato, non ς a C mi QR dum gladiam ad finem melioris sortimae factum aD

sim re audebo. Quare in eo vel potissima laboria &curae

g ponenda: ut homines armorum & rei militaris petitissimi conspectumii coisse . it qujrantur a quibus h quos dico tyrones veris & germanis dis hiplinae militaris praeceptis fotinentur. Hos summa virtute continentia & sobrietate praeditos nullis avaritiae sordibus con-

faminatos requiro ut non modo lianc sobolem, in communis salutis spem succrescentem, arte militari imbuant, erum etiam vitae & integritatis exemplo ad omnem virtutem erudianz. utisque eorum fidei hic noller exercitus cum eum in hostem tera

pus evoeabit , recte committi posit. Quibus sine ducibus

387쪽

periculum non erit, ne salsum militum numerum reserentibus publicum fraudetur aeratium: ex quo communium ps secto- rum scelere hodie fieri videmus, ut quantumvis ampla regum opes alendo paullo diutius exercitui non sufficiant, &saepenu' i mero ubi acie confligendum sit magnum adeatur periculum, dum imperatores ea ducum relatione decepti se copias numerorsores habere quam res sit credunt. Sed antequam longius progrediar, hic locus postulare videtur, ut quorundam bonorum virorum sententiae respondeam , quorum cum omnis intelligentia ejus seculi atque regi nis in qua nati sunt finibus circumscribatur, neque longius se' uvagata, haec dici vehementer admirantur, eaque ut nova ecinusitata quaeque in effectum perduci nequeant rehciunt. N stri, inquiunt, majores eo milite eaque qua nos utimur rei mi litaris ratione contenti praeclare multa gesserunt. Fateor, sed

gesserunt adversus eos,qui in eadem pravitate ijsdemque viti 's

versabantur. Fuit ex hac parte exercitus inexercitatus,collecti'.

cius, externus, imbecillus , disciplinae expers: suit & ex alter . Itaque inter pares neque vitia valdε eminebant, & parvo is i Ecum discrimine discedebatur. Vt si duo mutili, duo coeci,duo i

claudi concurranti haud magnopere in altero membrorum in tegritatem requiras. At si cum manco integrum , cum cceeo dentem, cum claudo rectum committas, mox conditionis inaequalitas apparebit. Nobis inter nos eum vicinis & pene po pularibus nostris errare licuit ut libuit; paria enim, ut dixi, vitia non magnum inter utrosque discrimen constituebant. Sed , nunc alia res est. Etenim negocium est nobis cum Turea, hoste vigilanti industrio, sobrio,exercitato, labori assueto, rei militaris scientissimo,disciplinae observantissamo. Quaeris,quid ista valeant 8 A finibus Persiae ad Viennae usque moenia omnia

ψ vicit, Quid nostr rina cum hoc collata possint, utinam

388쪽

ignorere nobis liceat; neque quotidiauae clades tanto nobis do. cumento sint. Et dubitamus adhuc, utrum vitia nostra emende mus potius quam defendamusὶ At sunt nova, sunt inusitata, quae proponimus. Nimirum quia novus & peregrinus hostis; cujus vis & usus armorum ni hil vulgare, nihil commune, nihil remissum patitur. Fuerunt quondam sudor Anglicus & lues Galliea morbi peregrini & in cogniti:quos cum medici longe lateque vagantes usitatis &con munibus medicamentis reprimere conati essent neque quicQuA proficerent, tandem multorum pernicie edocti novis remedijs adversus novas aegritudines sibi pugnandum intellexerunt. Quod quidem adeo feliciter cadebat, ut uterque morbus, qui antea invictum se praestiterat, mox cederet, & in ordinem redirgeretur. Quod medicorum institutum proponere nobis ad imbrandum debemus t & cum ad reprimendum Turcarum impe rum frustra his temporibus usitata adhibuerimus arma ad aliam armorum rationem transire,& novis malis nova remedia appli eare. Quanquam minime sunt ista nova sed antiquissima potius; quibus Populus Romanus tanta cum laude totum terrarum o brin ditionis suae secerit: tantumque abest ut hac nostra aetate imusitata sint, ut hostis de quo nunc maximὲ est sermo, nullii aliqratione cum nostram salutem in dubium quotidie vocet, tun ditionis suae terminos cum Imperio Romano pene jam nunc ais

aequarit.

' Quibus de rebus paulo copiosus dieam insta; ubi istis ita dem ad eam quam sibi animis fingunt dissicultatem respondero. Etenim ita sere hujus mollissimi seculi moribusreceptum est: tres quaecunque quantumvis praeclara,quantumvis utilis, modo in exe uendo aliquid dissicultatis piae se serat, pro eo habeatur ac si perfici nullo modo possit. Qua animi imbecillitate illi quos ico adducti, cum in ustatis armis nihil esse praesdij satis sim e rix Pum,

389쪽

perti ab ea vero quam probamus belli gerendi ratione dissicut

tale absterreantur,eo subinde relabuntur, ut imminentem capi

tibus nostris pestem non aliter depelli posse credant,quam pace aut inducijs quacunque ratione cum hoste pactis. A qua sententia tanquam a Iovis ara aut statua Imperatoris avelli se nullo pacto patiuntur: itaque facienda putant omnia,quo in aliqua parte pacis cum Turcis, seu prece seu precio seu quacunque indignitate haereamus. Neque animadvertunt, in rebus difficilibus hanc unam esse vel dissicilimam,quaeque omnium minime spera xi possit. Quid enim Z Tam capitalis hostis, tantum terrarum mensus,tot exhaustis laboribus,ut adnos pervaderet ubi se iam voti compotem factum videat in tanta materia lavd s, tantaptaedae opportunitate, tanta imperj, tan religionis propagata es: occasione , subito velut attonitus consistat, neque longius

progredi curet e Quod si qua pacis spes relinquatur ;quis adecidemens sit,utbello cum hoste tam potenti contendere malitZaut adeo coecus,ut certae paci dubios incerti Martis eventus postp nendos nota videatὶ Sed non ea res agitur: neque enim alteriis et nobis liberum relinquitur. Ad bellum omni spepacis sui lata cogimur. Nullae hic consili,nullae bitetis nostri partes vis necessitatis omne oecupavit. Ad hellum violenter rapimur: bellum nobis vel invitissimis subeundum, gerendum,eriantiamdum. Quid frustra obnitimur λ quid circumspectamus quid vanis pacificationibus somniandis nos decipimus In media nimi tum flammi otium nobis sal 1 cogitatione fingimus;malumque, cujus si ad vigilaremus remedia aliqua esse potetant, distirendo nutrimus ,& parum providendo reddimus inlanabile. At praci clarum est belli mala distulisse. Praeclarum, nisi id eo valeat ut

Paullo post gravius erumpant,nosque certius pereamus: ut si . medicus dum blanditur aegroto necassaria remedia disserat, aviarie ex eo morbus ita ingravescat, ut brevi mors consequatur.

390쪽

De BELLO TVRereo. 337. Nam nostras quidem res haud exiguis iu omentis quotidie dete.

riores fieri videmus : hostis vero econtra indies magis invale. praeterquam quod de nostro semper aliquid decerpiti quod adjungat suo, non desinit interea Viam ad nos munire dc

complanare,omniaque comparare quae ad exitium nostrum ma- turandum pertineant3 ut,cum,amotis omnibus quae moram aut

impedimentum adferebant,visum ei suem alienissimo nostro tempore classicum canere, nos alta quiete sepultos ac proinde a - rebus omnibus imparatos, ipse paratissimus, intoleranda belli . mole derepente obruat. Huc ejus omnia spectant consilia, hoc 'unum assidue molitur & agit. Quo demum 'empore,de tamen st sero nos in eum locum deductos intelligemus, ut nulla spe au- . Nilij reliqua , inevit bili exitio nobis sereundum sit. Et hic erit morarum nostrarunt de intempesti v aecessationis fructus. D. Quare etiam atque etiam Atim tempus est & res patitur, providendum moneo, ne falsae spei praestigijs obcaecati nos iner- tice & desidiae tradamus, qua ex re quantas jam clades subieri- muscum meminisse possumus,tum ubi matri rei publicae ruinam rappropinquantem prospicere. Ergo & judicio utendum est non bis tu ne in re tanta allucinantes Salsa pro veris remedia perii sulosissimis malis admoveamus ,& cum rationibus omnibus subductis quae spei summaresdua sit deprehenderimus, hancia unam omissis reliquis complecti ad eamque omni studio incum . bere de bemus. In quo non laboro non dissicultas,non novitas, nec quicquam corum, quae segnes de infirmoso nim's morari solent nos merito retardaverit. Jngentibus animis pr0 rei m gnitudine est opus. Nihil humile. nὶhil abjectuna res tanta requirit. Supra seculi nostri captum hic nos efferamus necese est. dc eorum heroum virtutem paulisper referamus, qui fortitu-ν . linis &constantiae magnitudine quosvis labores superarunt, qui

nihil turpius nihil se indignius duxerunt quam ulluas dissiculi