Gerardi Noodt, ... De forma emendandi doli mali, in contrahendis negotiis admissi, apud veteres, liber

131쪽

sao GER ARDI Noo DT decurri oportere ad actionem de dolo, quasi nulla venditi actione, ubi nulla vcnditio quidquam ne causae dixeris, cur jam de dolo

actio minus Competat adversu S emptorem.

quod intendit Julianus) . quam adversus manumissum servum Θ cum utique utriusque arguatur dolus malus : atque insuper sit cum emptore contractum; Cum servo non sit 8 age vero, qui sileam , quod cum a Veteribus nulla esse dicitur venditio ob emptoris dolum: est insignis error existimantium , perseque nullam esse ejus potestatem adversus venditorem qui ab emptore sit dolo malo Circumscriptus,& adversus emptorem qui venditorem dolo malo deceperit Θ non sic est: neque hoc strat communis sensus: Veterum certe nemo dixit illi voluerunt, venditore in contrahendo ab emptore circumscripto, ad expunctionem d

li mali clausulam, Ex Me bona , sufficere.

Nam emptore agente eX empto, doli exceptionem inesse ex empto actioni; etsi in jure non fuerit nominatim a Praetore impetrata: venditore vero agente ex vendito, actionem de dolo actione ex vendito contineri: denique supervacuam venditori utraque in specie

esse de dolo actionem , cum ei res aliter salva esse

132쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALI LlB. I 2Iesse possit, quam actione de dolo. Sed haec scut in antecessum demonstravi : ita habeo causam existi mandi, sequentia verba, aut nullam esse venditionem, si in hoc ipso ut venderet circumscriptus est , non esse Ulpiani, sed ho minis indocti, optimum Ulpiani sensum absurda adjectione contaminantis: idque non intellectum ab illustribus ingeniis , hactenus fraudi fuisse & ipsis & aliis: existimantibus, dolum malum , si causam dederit contractui bonae fidei, eum ipso jure evertere: sin inciderit in eum , magis actione bonae fidei, aut

exceptione doli mali purgari. Respondi principi ac difficili loco. CApuae XV.

Cum apud Veteres contractus dicitur resolvi, rescindi, in integrum restitui, aut irritus, aut nullus, aut nullius momenti, esse; minus plenum videri sermonem: nis addatur, quo jure is si nusius, irritus, aut nullius mo- 'menti: item quo jure ejus resism , vel in integrum restitutio, sat: Civili, an Praetorio. Impp. Diocletianus ct Maximianus declaratii. Io. C. de rescindenda venditione. an ex bo-

133쪽

ia a GER ARDI Noo D Tuae fiat contractu nullo atque irrito , ob arimissum dolum qui ei det causam, dominium traditione transferatur ἐ videri. Porro alterum illustrabo Iocum, etsi non seque asperum atque impeditum , non indignum tamen qui attente consideretur. is locus est in I. Io. C. de rescindenda venditione. verba ejus haec sunt. Dolus emptoris quantate facti, non quantiatate pretii aestimatur. Iuem I fuerit intercessis e probatum: non ariersus eum in quem emptor dominium traUulit , rei vindicatis , sed contra illam cum quo contra erat, tu integrum restitutio competit. Primum dicitur , emptoris dolum non pretii quantitate, sed facti qualitate, id est, emptoris calliditate atque insidiis, probari: idque verissimum esse, vel ex I. 8. C. eod. tit. intelligitur. Deinde additur, quod venditori decepto dolo malo, post traditam emptori possessionem, ab eoque in alium rursus tranuatam, non rei vindicatio adversus possessorem, sed in integrum restitutio adversus emptorem,

competit. Quod si est: duplice apparet argumento , bonae fidei contralium in quem inci-

134쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALI LIB. I 23dit dolus malus , non haberi nullum ipso jure. Prius argumentum est, quod is contractus ad sui resciuionem eget in integrum restitutione: quam certum est numquam indulgeri adversus contractum qui ipso jure nullus habetur. alterum argumentum eri, quod ex bonae fidei contractu in quem incidit dolus malus, dominium tradi potest: quod non videtur fieri, nullo contractu: eo quod nuda traditio numquam transfert dominium; sed ita, fi venditio aut alia justa causa praecesserit, propter quam traditio sequeretur L 3 I. D. de ariquirendo rerum dominio. quod autem dominium ex bonae fidei contractu in quo reperitur dolus malus, aliquando transferri potest, vel inde intelligitur; quod venditori, postquam rem emptori tradidit, nulla ejus vindicatio competit adversus possessorem qui eam ab emptore accepit g. l. Io. Cum interim domino adversus possessorem eam dari, indubitati juris sit l. s. D. de rei vindieatione. Est igitur in d. l. io. duplex dissicultas, utraque deinceps extricanda.

Quod ad priorem attinet: sic censeo, cum contractus in integrum restitui, cum resolvi, aut rescindi, aut irritus, aut nullus, aut nul-

135쪽

ia 4 GER ARDI Noo D Tlius momenti, esse dicitur apud Veteres, minus plenam esse locutionem. non enim uno modo rescinditur , aut in integrum restituitur,

contractus: sed aut Jure Civili id fit, aut Jure praetorio :& cum simpliciter dicitur rescindi, resolvi, aut in integrum restitui, aut nullius momenti esse, ut in L aa. D. suod metus causa, aut irritus esse , ut in L qq. D. de minoribus , & I. I. C. de rescindenda venditione radhuc quaeri potest, quo jure ea rescissio , sive in integrum restitutio fiat. ita si quis velit, pleno uti sermone : eum dicere oportet, Contractum exceptione, aut alias Jure Praetorio , infirmari, aut rescindi, aut irritum fieri: & contra, contractum ipso jure imperfectum, aut ipso jure nullum esse; itemque, cum ipso jure rescindi, vel ipso jure resolvi, aut in integrum restitui. hoc res vult, & sclocuti Veteres; cum disputarent accuratius: ut apparet ex L 3. g. 3 . D. Pro ficto, l. 3. g. Io. D. de donationibus inter virum , uxorem, L 64. . f. I. D. de conditionibus 9 demonstrationibus, i. s. g. a. D. uui se a quibus manumissi: ac proin inde cum in d. l. io. C. de rescindenda vendiatione dicitur venditori in integrum restitutio competere contra illum cum quo contraxit:

136쪽

DE FORMA EMEND. DOLI MALI LlB. I 23

non est illa praetoria in integrum restitutio ex Edicto Galli Aquilii intelligenda: sed haec civilis quae fit Judicis ossicio per actionem ex vendito ad id quod eius interfuit, se non decipi : ut ex hactenus dictis manifestum est. Tantum de priore disti cultate. Altera dissicultas est, quod ex contractu in

quo apparet dolus malus , dominium traditione transferri potest: cum ex regula juris nuda traditio numquam transferat dominium: nisi venditio aut alia justa causa praecedat, Propter quam traditio sequatur d. l. 3 i. D. Ee adquirendo rerum dominis. sed nec ea objectio facit moram judicio meo. non enim vult illa

regula, ut dominium traditione mutetur, Utique praecedere causam veram ac jure firmam: sed praecedere venditionem, Cui similem causam, ob quam dominium transferri solet: si-Ve re Vera praecedat, sive praecedere tradentis spe aut opinione praesumatur : nisi aliud impediat. Non diu quaeram exempla quibus hoc confirmem: sit hoc ex Pomponio l. I 6. D. de solutionibus. Titius stipulanti pecuniam promisit sub conditione. is Titius eam solvit: non pure, sed sub conditione , si prior conditio extiterit. quaeritur , ex quo tempore so-

137쪽

i 26 GER ARDI Noon Tluta creditori pecunia ejus sat 3 utrum statim, an demum existente conditione λ ait Pomponius, ejus statim fieri. atqui pendente conditione nulla est obligatio ex qua debeatur pecuniae etsi spes sit debitum iri I. at 3. D. de verborum Agnificatione. igitur nec causa est ex qua interim tradatur pecunia. sed ut dominium transeat in accipientem: sufficit, a tradente sperari causam: licci praescns non sit. Similiter quis dubitat, quin nullum sit matrimonium quod tutor contrahat cum pupilla quondam sua Θ aut si ancilla nubat quae libera

putetur ρ aut minor annis duodecim quae major credatur λ repetenti tamen dotem, si quae data sit in his & similibus speciebus , non vindicatio, sed condictio competit l. 7. C. de

interdicto matrimonio inter pupillam is tutorem, I. I. C. de condictione ob causam datorum, I. 8.D. eod. tit. l. F9. D. de Πιre dotium. nempe, . quia traditione ex causa dotis facta, mutatum intelligitur dominium. at non est dos , ubi non est matrimonium g. aa. Inst. de nuptiis: nec igitur causa ex qua traditio fiat. esto: sed Ius Civile adquiescit traditioni factae ob causam ex qua dominus mutari solet. nec semper veram quaerit causam. satis ei est, aliquam

138쪽

DE PORMA EMEND. DOLI MALI LIB. Ia

tradentis opinione subesse. Nam & indebitum per errorem solutum, dominium in accipientem transfert: & ei qui solvit, non soluti vindicationem, sed condictionem , relinquit f. i. IV. suibus modis re contrahitur obligatio.

qui potest Z quippe cum hic neque debitum sit, neque solutio. sed, ut dixi, sufficit, opinione ejus qui solvit, & debitum esse, & solutionem.

Sic: si nihil aliud impediat. nam si id sit: contra dicendum est. hoc modo paulus I. I. f. q. D. de adquirenda post essione scribit, si vir uxori cedat possessone, donationis causa: eam non dominium accipere, sed possessionem. nec ob id putandum est, quod volunt Doctissimi Interpretes, traditionem, si fiat a venditore qui ab emptore sit dolo malo inductus ad

vendendum, similiter possessionem transferre,. dominium non transferre. minime. quod Paulus dicit de traditione mulieri facta ex donatione viri: non eo nititur, quod is titulus nullus atque irritus cst : sed quia donatio inter virum & uxorem in tantum Civili Jure improbatur: ut non modo promissio non teneat : sed ne caetera quidem valeant quae deinde sequantur donationis causa: quippe cum

ipsa

139쪽

328 GER ARDI Noo D Tipsa quoque haec ab initio prohiberi , atque

infirmari, censeantur l. 3. g. Io. II. O. I 2. D. de donationibus inter virum se uxorem, quatenus juris sint. nam quod Paulus observat d. l. i. g. q.) res facti, qualis est possessio, infirmari Jure Civili non potest: nec attinet. dicere, non possidere mulierem: cum maritus,

ubi noluit possidere, protinus amiserit pos- sciuionem. Non idem succurrit in proposito: ubi vcnditor ab emptore ad vendendum est inductus dolo malo. nam tum non traditio venditori interdicitur: sed ejus exactio emptori denegatur ' ipsa quoque non simpliciter , neque semper : sed si vesiditor nolit, contractum stare. imo permittitur emptori qui fecit dolo malo, hactenus agere adversus venditorem: ut aut stetur emptioni , aut ab ea discedatur L i 3. g. 27. 9 28. D. de actionia 'bus empti ct venditi. Dicamus igitur, aliam esse rationem donationis inter virum & uxorem , aliam venditionis cui Causam dedit emptoris dolus: illic traditionem & improbari ab initio & prohiberi, factamque pro nulla atque inutili haberi, quatenus ad dominium pertinet: hic traditionem neque improbari, neque prohiberi ab initio : & factam, citra

140쪽

DEFORMA EMEND. DOLI MALl LlB. I 29 actionem ex vendito, citraque Judicis ossicium, non videri nullam: quin interim dominium transferre in emptorem; usque adeo, ut si ab eo deinde ad tertium perveniat: placeat, Venditori non adversus eum in quem emptor dominium transtulit, rei vindicationem, sed contra illum cum quo contraxerit, in integrum restitutionem actione ex vendito competereae L Io. C. de rescindenda venditione. C A p u T X VI. .

Bonae sdei negotium, s fuerit metu contractum, semper fuisse ipso Dre Civili nultam: neque indiguisse Praetoris restitutione. quid, s in-rervenerit metus in contractu stricti juris δeum contractum valuisse cum Civili, tum Praetorio, Dre ante Edictum Galli Aquilii: postea Cisili 're valuisse; sed Praetorio fuisse correctum a Wione O exceptione doli mali. ad ea remedia accessisse deinde actionem, uuod metus causa : , tandem quoque exceptionem metus. actionem , suod metus causis , aliquando usum habere in bonae fidei contracti-δus: sed non alias, quam s locum non inveniat actio bonae Mei. alia.