장음표시 사용
21쪽
6 En As MI EPI sTOLA. mus. Quanquam Ufateor,&doleo, bute operi jusam duram defuisse. Siquidem olim rudem
materiam in futurum opus congesseramus, ad quam expoliendam plurimorum auctorum his Bione videbam opus fore. Itaque non admo dum erat in animo edere. Verum cum inteia
lexissem,quosdam his commentatriis insediari, parumque abfuisse, quin incastigatissimos
etiam ediderint: coactussum, utcunque emendatos in lucem emittere. Nam id malum o sum es levius. Bene vale, Colete optime Lon
22쪽
Periculosam esse copia assectationem. T non est aliud vel admirabilius.
vel magnificentius, ctuam orati a divite quam sententiarum verbo rumque Copia, aurei fluminis in instar exuberans: ita res est profecto, quae non mediocri periculo affectetur, propterea quod, juxta proverbium, Non cuivis homini contingit adire Corinthum. Unde non paucis mortalibus usu venire videmus, ut divinam hanc virtutem sedulo quidem , sed parum feliciter aemulantes , in sutilem quanda in , ac deis formem incidant loquacitatem , dum inani, citrae que delectum congesta vocum sententiarum turisba, pariter dc rem obscurant,&miseras auditorum aures onerante adeo ut litteratores aliquot hac ipsa de re si Diis placet, etiam praecepta tradere conati,
nihil aliud assecuti videantur , quam quod copiam professi, suam prodiderunt inopiam. Quae quidem res Ros commovit, ut partim e mediis artis Rhetoriis cae praeceptis acl hoc institutum aeonea deligentes, partim quae diutino jam dicendi, scribendique usu
sumus consecuti, variaque plurimorum autorum te ctione observavimus accommodantes, utraque de
Copia rationes aliquot, exempla, denique formulas
23쪽
complures Proponeremus e non id quidem conantes. ut libro omnem rem absolute complectamur et
sed edito veluti commentariolo , doctis re studiosis viam aperuisse contenti,ctuasique sylvam quandam operis futuri subministrasser sive quod solo juvandi nudio ad hoc laboris capessendum adducti, non invidemus, fi penes alium sit vel tota gloria , modo a nobis ad studiosam juventutem aliqua manarit ut utas i sive quod gravioribus studiis addicti sumus . quam ut in his utiliss1mis quidem illis etiam actmaxima, sed tamen in speciem minutis. Vacet per
M quibus inventa, ct a quibur exerestata copia. Porro, ne quis hoc inventum, tanquam neotericum , ac nuper domi nostrae natum aspernandum existimet. sciat hanc orationis variandae rationem, ab homine doctissimo pariter, dc dili sen- tissimo Quintiliano locis aliquot leviter attingi, dc mobiles aliquot Sophistas in compendium contia-hendi sermonis, viam ostendisse. Quod facere nequaquam poterant, nisi pariter Sc explicandi ratione demonstrata. Quorum si libri extarent, aut si , quod admonuit Fabius, ad plenum tradere Ioluissent non admodum suturum erat opus iis meis prae-Ceptiunculis. Accedit ad hujus negotii commendationem , quod neu riquam piguit viros omnis doctrinae principes diligenter in hoc genere CXerce- Ti. Siquidem extant etiamnum mirabiles aliquotia aronis experientiae de speculo, de fluvio gelu concreto, de Iride, de Solis exortu,de quatuor anni partibus, de signis coelestibus. Idem satis indicatapologus ille IE sopicus de vulpe di corvo, quem Apuleius mira verborum parsimonia perstringit. 8 eundem plurimis verbis quam fusi sume e xplicat ,
exercendi videlicet ostentandique ingenii gratia. Sed age quem tandem possit posthac hujus studii P attere, qui Ciceronem videat illum omnis elo-
24쪽
LIBER PRI HUs Quentiae parentem, adeo huic exercitationi indullisse, ut cum Mimo Roscio familiari suo solitus sit contendere, utrum ille saepius eandem sententiam variis gestibus effingere, an ipse per eloquentiae coinpiam sermone diverso pronunciaret. C A P. III. ctores quemadmodum luserint ostentatione copia.
Q Uid. quod iidem auctores non in palaestra so
lum , verum etiam in opere serio nonnunquam ostentanda copia luserunt e dum rein eandem nunc ita cohibent, ut adimere nihil queas: nunc ita locupletant dilatamque, ut nihil possis at jungere. Homerus, teste Fabio , utraque juxta re mirabilis est, tum copia, tum brevitate. Q in quam in praesenti animus non est exempla persequie tamen unum atque alterum ex uno Virgilio proseremus, a quo quid brevius dici potuit, quam illud p Ercampos, ubi Troja fuit Z Pauci minis verbis. ut ait M crobius lib. I. satur. cap. I. civitatem hausit &absorpsit, ne ruina quidem relicta. Rursum hoc , ipsum audi quam copiose Venit summa dies, ct ineluctabile fatum
Dardania, fuimus Troes, fuit Ilium, ingens Gloria Teucrorum, ferus omnia Iuppiter i σογTranstulit: incensa Panai domιnantur in urbe do patria, ὀ dιυum domus, Ilium, oe inciria bello
diuis cladem illius noctis, quis funera fando Explicet, aut posis lacrImis aquare labores λ . Quis fons , quis torrens , quod mare tot fluctibus quot hic verbis inundavit Uerum hoc exemplures ad sententiarum copiam magis referendum alicui videatur. Lusit & verborum luxurie cum ait: Superatne, θ υescitur aurat Etherea, nec adhuc eνudelibus occubat umbris
Sed hoc Nasoni familiarius est , ita ut eo nomin taΣatuo sit, quod in copia modum non teneat. A
25쪽
taxatus a Seneca , cujus totam gictionem damnant Fabius, Suetonius, Sc Aulus Gellius. C A P. 1 v.
Luibus vitio data immodica eopia. Eque quicquam mea reseri,si quibus vel immo. dica, vel perperam adfectata Copia vitio data est. Nam in Stesichoro Quintilianus notat nimis effusam, & redundantem copiam: sed ita notat, ut vitium esse fateatur non admodum refugiendum. reschylo probro datur in vetere comoedia, quod his idem dixerit Gq- i. e. venio ct postliamrnio redes. Interdum Sciaeca vix fert Maronem eundem sensum bis aut ter accinentem. Et ne frustra longum Catalogum recenseam, non desuerunt qui M. etiam Tullium , ut Asianum ac redundantem, nimiaque luxuriantem copia,damnarent. Sesthaec, ut dixi, nihil ad me pertinent,qui quidem non quomodo scribendum aut dicendum sit, priescribo :Ded quid ad exercitistionem faciat. ostendo: ubi quis nescit omnia justo majora esse debere. Deinde adolescentiam instruo in qua Fabio non displicet orationis luxuries , propterea, quod facile , quae superfunt, judicio resecentur, quaedam etiam aetas ipsa deterat, cum interim tenuitati atque inopiae nulla ratione mederi queas.
C A P. U. Ejusllem artificis esse breviter θ evise disere 'rar Am si qui sunt, quibus usque adeo placet Meneia
laus ille Homericus, ου πολυμαθm,id est non multiloquus, rursum displicet Ulysses fluminis instar hybernis aucti nivibu3 ruens, siquos impendio La. Conismus ille, & breviloquentia delectat: ne hi quidem nostro labori debent obstrepere, quippe quem nec ipsi sint in frugiferum experturi, propterea quod ab eadem ratione proficisci videatur, ut
26쪽
' LIBER PRIM uti I ivel brevissime dicas, vel copiosissime. Siquidem
quemadmodum argute Socrates apud Platonem colligit, ejusdem hominis esse scite seu mentiri, seu verum dicere e ita non alius artifex melius ad brevitatem arctabit orationem , quam qui calleat ean dem quam maxime varia supellectile lucupletare a Nam quantum ad verborum attinet brevitatem,quia constrictius d erit, quam is, cui promptum sit ex immenso verborum agmine , ex omni figurarum genere, statim deligere , quod sit ad brevitatem accommodatissimum t Rursum quantum ad sententiae brevitatem , cui magis in manu fuerit rem quam paucissimis expedire verbis, quam qui cognitum, a meditatum habeat, quae snt in causa praecipua,qua sique columnae, qMe proxima, quae locupletandi ne gotii gratia sint astita Nemo certe citius, certiui que videbit, quid citra incommodum possit omitti ,
quam is, qui quid quibus modis addi possit, viderit.
Te stulte assectantibus uel brevitatem, vel copiam. Uod si casu vel huc, vel illuc ducimur, perIiaculum est, ne nobis usu veniat, quod quibusdam Laconismiis id est malis asse-ἐtatoribus videmus evenire,qui Cum pauca diserint, tamen in ipsis paucis multa superiunt, ne dicam omnia. Sicut e diverso imperitis copiae a flectatori-hus evenit, ut cum immodicὶ loquaces sint . tamen parum dicant, multa nimirum dictu necessaria praetereuntes. Nostrae igitur praeceptiones eo spectabunt, ut ita rei summam quam paucissimis complecti possis , ut nihil defit 3 ita copia dilates , ut nihil redundet tamen: liberumque tibi sit Cognita ratione . vel Laconismum aemulari, si libeat, vel Asianam illam exuberantiam imitari, vel Rhodient om
27쪽
C A P. VII. Duplicem esse eopiam. Porro duplicem esse copiam, non arbitror obscurum esIe. v cI Fabio declarante, qui in ter Ceteras Pindari virtutes pnecipue miratur beatis. simam illam rerum verborumque Copiam. Quarum altera consistit in Synonymia, in Hereros . sive Enallage vocum, in Metaphoris, in mutatione figurata in Isodynamiis, reliquisque id genus variandi rationibus t Altera in congerendis , amplificandis argumenti S, exemplis . collationibus , si libus, disii milibus, contrariis , atque aliis hoc genus modis, quos suo loco reddemus accuratius , sita est. Hae quanquam a Iicubi sic conjunctae videri possint, ut haud facile dignoscas, ita alteri inservit altera , ut Praeceptis potius , quam re, atque usu dii Cretae videia' an ture nos tamen docendi grana ita separabimus, ut neque superstitionis in secando , neque rursum negligentiae merito damnari possimus.
. ' C A P. VIII. aeuas ad res conferat hac exeretiatio.
NUnc quo studiosa juventus propensoribus
animis in hoc studium incumbat: quas ad res conducat, paucis aperiemus. Principio quidem in totum ad phrasin i Ilam non parum adferet momenti, haec variandae orationis exercitatio. Peis culiariter autem conferet ad vitandam τ-τολογίαν, vitium cum foedum , tum odiosum. Ea est ejusdem verbi aut sermonis iteratio. Neque raro usu venit, ut idem nobis crebrius sit dicendum et tibi, si destituti copia, aut haesitabimus, aut Mκ γ γ , id eseucali, in morem, eadem identidem occinemus, neque poterimus sententiae colores alios,aliosque vultus daret pariter 8c ipsi, ridiculi erimus , nostram prodentes infamiam , taedio miseros auditore S
28쪽
LIBER PRIMUS. I enecabimus. Est αλοια pejor οραιολογία, quem admodum Fab. ait,quae nulla varietatis fratia levat odium, estque tota coloris unius. Quis autem est auribus usque adeo patientibus, ut vel paulisper ferat orationem ubique sui similem Tantam ubique vim habet varietas, ut nihil omnino tam nitidum sit, quod non squalere videatur citra hujus com mendationem. Gaudet ipsa natura vel imprimis varietate, quae in tam immensa rerum turba nihil usquam reliquit, quod non admirabiIi quo dam varietatis artificio depinxerit. Et sicut oculi diversarum adspectu rcrum magis detinemur : ita semper animus circumspectat, in 'uod se , veluti novum intendat. Cui si cuncta sui similia occurrant undique, taedio protinus avertitur. Atque ita perit totus simu I orationis fructus. Hoc igitur tantum malum facile vitabit, cui promptum erit sententiam ea n dem in plures formas Vertere , quam Proteus ipse se transformasse dicitur. Neque vero mediocriter contulerit haec exercitatio ad extemporalem vel dimcendi, vel scribendi sacultatem r praestabitque , ne subinde vel haesitemus attoniti, vel turpiter in te sileamus. Neque dissicile suerit, vel temere coeptam orationem commode ad id , quod volumus, deflectere , tot formuIis in procinctu paratis'. Praeterea inenarrandis auctoribus, in vertendis ex aliena lingua libris , in scribendo Carmine , non parum adju menti nobis attulerit. Siquidem in iis , nisi erimus his instructi rationibus, ispenumero reperiemur intPerplexi, aut duri, aut muti denique.
suibus exercendi rationibus hae facultas
DEinceps , quibus exercitationibus haec par
tur facultas, reliquum est ut paucis admoneamus. Praeceptis diligenter memoriae mandatis, saepius ex industria sententias quasdam summam uβ , easque versemus quaci numerosissime, quenet'
29쪽
quemadmodum monet Fabius. Velut eadem, in is quiens, cera aliae atque aliae formae duci solent. Is porro labor uberiorem afferet frugem, si complusculi inter se conflictentur vel voce, vel scripto, proposito in medium themate. Tum enim mutuis inventis adjuvabuntur singuli ,& velut ansa praebita, plura qui sque inveniet. Deinde totum aliquo clargumentum pluribus tractabimus modis, Qua quidem in re conveniet. Milonis illius Crotoniatae solertiam imitari, ut principio bis, deinde ter , dein Ceps saepius ac saepius vertendo, ad eam facultatem proficiamus , ut jam sine negotio Centies ac ducenties variare possimus. Adhac , vertendis Graecis auctoribus non mediocriter augebimus sermonis coispiam r propterea quod haec lingua rerum verborumque ditissima eu. Fuerit autem utilius interdum paraphrasi quoque cum illis certare. Profuerit plurimum. carmina Poetarum Oratione prosa retexere: rursum, orationem solutam numeris adstringere ratiaque idem argumentum in aliud atque aliud carmi- .nis genus transfundere. Magnopere juvabit dc illud , si eum locum , qui maxime videbitur scatere Copia, ex auctore quopiam aemulemur, dc eum nostro Marte vel aequare, vel etiam superare contendamus. Praecipuam autem utilitatem afferet, si bonos auctores nota urna diurnaque manu versabimus,potissimum hos, qui copia dicendi poecelluerunt: cuiusmodi sunt Cicero, A. Gellius, Aput ejus, atque in his vigilantibus oculis figuras omnes observemus, observatas memoria recondamus, reconditas ρ ii mitemur, crebraque usurpatione consuescamus h
here in Promtu. C A P. X. Prima praceptis de copia.
HAE e quasi praefati, superest ut ad praecepti
num traditionem accingamur,tametsi & ipsa, quae diximus, praecepta quaedam videri que--. Vidomur autem non absurde facturi, si p- -
30쪽
eeptiones hinc auspicemur , ut praemoneamus , CO piae candidato, imprimis esse curandum, ut apta , ut Latina, ut elegans, ut pura sit oratior neque quicquam existimet ad copiam pertinere, quod abhor reat a linguae Romanae castimonia. Elegantia, partim sita est in verbis receptis ab auctoribus idoneis : partim in accommodandor partim in compositione. Exemplum primi fuerit:
ut, si quis piissimum dicat. Quod verbum teste Cia
cerone Latinis auribus inauditum est. Quanquam re hoc reperitur apud auctores haud quaquam rejiciendos. In hujus igitur locum substituere licet quodvis verbum barbarum, aut solanum , veluti siquis dicat, avitare, pro praemonere. Barbaries autem etiam vitiosa scriptura aut pronuntiatione com mittitur : ut si quis docere sonet, prima acuta , aut Christum dicat Cristum I aut percam, parcam , aut
lege, priore producta. Secundi exemplum fuerit, si quis ita loquatur: dedi inihi licentiam abeundi, pro eo quod est, fecit mihi potestatem abeundi. Hic nulla est vox non Latina 3 sed in ab usu vitium est,
Potestas enim generale nomen est, ad omnem facultatem : Licentia, vergit in malum. Hic igitur 'peccatur in perperam accommodando vocem , ve
luti si quis dicat compilare, pro colligere. Latinavis est compilare, sed in alium sensum : signi heatenim furto spoliare. Horat-Servi fugientes compi Iant dominos. Item : ne me Chrysippi serinia lippi compilasse putes. Tertium genus huic simillimum est, cum voces bonas male connectimus r veluti siquis eodem sensu dicat, injuriam dedit, qui damnum dedit. Nam dare damnum, eleganter dicitur rFacere autem injuriam dicitur, qui laedit. non dare Injuriam. Dare malum, Latine diciturr Dare jamr-Tam, aut dolorem , non recte dicitur. Facere jacturam, emendare dicitur, qui damnum patitur: facere infamiam, qui infamia assicitur, non recte. Facere injuriam, qui laedit, Latine dicitur: Facere contumeliam , M Tul. Latinis usitatum esse negat 3 quanquam haec sermonis forma apud Plautum, Te