장음표시 사용
51쪽
di pro Rhetorica dicat e Peculatorem, Virum qui civitatis aerarium compilasset e Hominem tyrannum , qui vi leges accivi u libertatem oppressisset C A P. XVI. Variandi ratio per inetaphoram,
A Lia vero varietatis ratio ex Metaphora nascitur quae Latine translatio dicitur, propterea quod vocem a genuina, ac propria significatione ad non propriam transfert: Ea multis modistractatur.
Primum deflexione, quoties vox e propinquo actrem proximam deflectitur, ut, video, pio i melligo: Audire, pro obtemperare, aut Credere : Sentire : pro intelligere : perspicere, pro cognitum hahere : odorari, olfacere, pro suspicari, ac deprehendere t Concoquere, pro ferre: Devorare, provincere pC perferre: Complecti, exosculari , pro amare: Suspicere , pro admirari: Despiceae , pro Contemnere: Ita stupet animus, stupet dentes: Si uidem in his, quod est corporis, ad animum transertur et Quo metaphorae genere, nihil usitatius. Huc fortastis perti nent 8c illa quoties cano, prodico , canto pro scribo dicimus: p conium,pro laude et Buccinari, pro celebrare.
Proxima species est, quoties a bruto animante, ad animal ratione praeditum fit transivio , aut contra : ut, ii hominem odiosis atque insulsae loquacitatis. rudere dicas , aut blaterare , aut grunnire, aut gannire. Si oblatrare, pro obtrectare , allatrare, pro conviciari dicas. Contra, si olorem cano
xum et musicam lusciniam: perfidam vulpem: ambitiosum
52쪽
tiosum Ieonem: assentatorem, Canem: parcum, sormicam et operosum,apem dicamus. Cujusmodi multa Virgilius tribuit apibus, dum quicquid agitur in hominum republ. id traducit ad hoc animal. AB ANIMALI AD
Longius erit petita transsatio, si ab animali ad inanimatum traducatur , aut contra. Virg. 'Si tantum pectore robur Concipis, Hic robur a ligno ad hominem transtulit. at procul excelso miratus υenice montis IAnimale ad inanimatum transtulit, cum verticem pro cacumine dixit. Item: Et nunc omnis ager, nunc omnis parturit arbos. Et . ridet ager. Contra, ambo florentes aetatibus dc viridis aetas & vernar aetas. Iratum mare , indipnatus Araxis , avidum mare mirantur Gargara.
Quod genus & plura sunt exempla, & frequentius obvia,quam ut nic debeant referri. Interdum trans latio fit, in
Ut si quis corvum sui in equitantem dicat: & pa
sumetur Metaphora,si quis sylvam scatere dicat, quod est sontium: Aut, odium suppullulascere, quod est fruticum: Aut, si quis pilos fruticari dicat, aut, barbam sylvescere, quod est arborum : Si quis orationem fluere dicat: aut fluctus, dc undas negoci rum.Ejusdem generis est, si quis collem, Verrucam dicat, quemadmodum Cato.
53쪽
C A P. XVII. inetaphora reciproca. dam transationes reciprocae sunt, sive communes , quas Graeci vOCant ἀκολου Θας. Nam ut pro gubernatore aurigam , ita pro lauriga, gubernatorem recte dixeris. Quaedam unius duntaxat partis,quas ανακολουλή appellant, reciproem: Si quidem, ut verticem recte transfers ab homine ad montem : ita non recte Cacumen ad hominem traduxeris. Facit autem Metaphora non solum ad Copiam orationis, dum praestat, ut ait Fab. ne ulli rei non en deesse videatur: verum &. ad omnarum, ad gravitatem, ad evidentiam . ad sublimitatem, adi estivitatem. Nonnunquam di necessaria
est, quemadmodum rustici gemmam dicunt in vitibus, gemmare vites, sitire agros , fructus laborare, 'luxuriare segetes , nos durum hominem, asperumue neque enim aliud habemus verbum. Sed quot modis adhibeatur translatio, dc quatenus differat a finitimis tropis, non est hujus proposita scrupulosius persequi. Illud admonuisse profuerit, ut qui volet
in dicendo copiosus esse, ex optimis auctoribus, maximam insignium transsationum vim adnotatam comparet, δέ ad eandem rem complures adhibeat si- militudines. Sunt autem apud M. Tuli. optimae apud Quint. plurimae. Sed in his vix alius felicior. quam Plutarchus. Ex Adagiis item non pauca colligi poterunt, propterea quod pleraque aut allego. riam habent, aut aliquam Metaphorae speciem. In
his colligendis nos eIaboravimus, haud scio quam feliciter magnis certe vigiliis. Nihil vero prohibet quo minus ipsi vel ex lectis, vel ex animadverssrerum omnium naturis, undecunque Metaphoras
fingamus, modo ne sit dura transsatio, ne sordida. ne major quam oportet, ne dissimilis, ne nimium crebra, praesertim in eadem specie. Illud item non abs re fuerit admonere, Metaphoram interdum in
simplici nomine sitam esse: ut si quis hominem
54쪽
LIBER PRIMus. ventri addictum, pecudem appellet. Nonnunquam in Epitheto; ut cum saxeum hominem, aut ferreum scriptorem dicimus, aut, vitreas undas, floridam aetate nar Interdum in verbo simp ici 3 ut avolat aetas, Iahuntur anni , Interdum additur quiddam, quod Metaphoram explicet: Inflammavit hominem cupiditate gloriae 3 incendit ira.C A P. XVIII.
Variandi ratio per .Allegoriam.
I Dem essicit Allegoria, quod Metaphora. Neque
enim aliud est Allegoria, quam Metaphora perpetua i ut, pedem conferre , pro eo quod con- Certarz argum Cntis : Jugulum petere, pro eo quod est, caput cau stae aggredi: Et tragulam injicere pro eo quod est, fallaciam intendere. Ut etiam navem persore r. in qua ipse naviget id est, Civitatem everiatat, qua subversa, sibi quoque sit pereundum. Hujus usus frequentior est in sententiis proverbialibus, ac proverbiis: ut, flamma fumo est proxima , quom gnificatur 3 tempestiviter cavendum esse periculum. Et, vino vendibili suspensa hedera nihil est Opus 3 cum significamus, re per se laudabili nihil
opus esse Commendatione aliena 3 Et, Cretietandum
adversus Cretensem , id est . mendaciis ac dolis agendum cum subdolo, ac vano. In hujusmodi pa .rcumiis Allegoria nonnunquam exit in AEnigma. Neque id erit vitiosum , si doctis vel loquaris, vel scribas; imo ne tum quidem si vulgo. Neque enim ita scribendum, ut omnes omnia intelligant, sed ut quaedam etiam investigare, ac discere Cogantur. C A P. XIX. Variandi ratio per Catachresin. E Andem vim obtinet Catachre fis , quam Latin 1 dicunt busionem 3 atque hac nota secernitur axr nil gIione , quod abusio est , ubi nomen Om
55쪽
DE COPIA VERB. nino defuit: transtatio ubi aliud fuit,Veluti co pararicidam dicimus, qui fratrem occiderit; quia fratricida non dicitur: Et piscinam, in qua lavamus, neCpisces insunt: vires hominis breves: longum consilium, minutum animum, pro parvo. Illud orationis genus maxime probat quintilianus, in quo trium permixta est gratia similitudinis, allegoriae dc tranis halionis, ut apud Cic. quod fretum,quem Euripum,
tot motus, tantaS, tam varias habere creditis agitationes, CommutationeS, fluctus, quantas perturbationes, dc quantos aestus habet ratio comitiorum : Dies intermissus unus, aut nox tuterposita, sepe dc perturbat omnia, di totam opinionem parva nonnunquam commutat aura rumoris. Similitudo est explicata dc ad rem accommodata Metaphora, quam Cicero πο-cat collationem Totus excanduit ira, Metaphora est:
Non aliter quam ferrum igni incandescit, ita ille per iracundiam toto vultu inflammatus est: collatio est. Itaque quod aestus Euripi comparat inconstantiae comitiorum , similitudo est: quod ait , quantos aestus habet, Allegoria est 3 aura rumoris, Me
taphora est, inanquam hi tropi pertinent etiam ad copiam sementiarum , de qua secundo libro a
nobis dicetur. C A P. XX. Variatio per Onomatoporiam.
Nonnihil accedit varitatis& ex Onomatopoeiata, ouae fictio nominis dici potest, quod genus sunt, Taratant ara, pro Cantu tubae, Sibi Ius , murmur, mugitus. Ad eandem formam pertinent paragoge, id est, deductio ac derivatio novorum verborum ex analogia sumpta 3 quae cur nobis etiam sit fugienda, non video, si quando sententia postulabio Syllaturire, pro eo quod est, Syllae mores imitari velle. Et quemadmodum dicimus, cacaturiare , micturire, esurire, quid vetat quo minus juxta analogiam dicamus, dormiturire, scripturire, proinscripturire , dicturire , bellaturire , nupturire
56쪽
LIBER PIO M u S. 4 IEt quemadmoum dicimus graecati . cur non itidem dicamus juvenari , poetari, cornicari, rhetoricari,
philosophari. theologari λ vulpinari
quod ausus est dicere Plautus: ut Laureati . nummari , scutati, cur non itidem pileati, Iarvati, personati, dc si quae sunt similiat eur non siccescere sicut arescere Et in his quidem fictionibus Graeci lonsetant Latinis feliciores: Quorum sunt illa, Cretiua
Te, Platonissare , aliaque innumera. Nobis tamen nonnihil audendum censeo, praesertim in Carmine: di in vertendis Graecis auctoribus. Certe quae repe riuntur, apud idoneos auctores, ea sunt audacter usurpanda. Neque enim ullum verbum nobis videriclebet durum aut obsoletum , quod apud scriptorem probatum reperiatur. Qua quidem in re Ionisse lateque dissentio ab his, qui vocem omnem Ceuarbaram horrent, quam apud M. Cicer. non te exint. Quin illud etiam observandum, ejusdem dictiisonis interdum variam esse paragogen, quem ad modum superius attigimus, voluptuosus & voluptuarius , edax dc edo , homunculuS , homuis Ius, homuncio, pauxillum. dc paucula. Harum igitur omnium rerum observatio copiam orationis non mediocriter adjuvabit, propterea quod
in his factutis nominibus , magna pars opum linguae Latinae sita est. C A P. XXI. Variandi ratis per Metale la. ABusioni confinis est Metalepsis, quae trannsumptio Latinis dicitur. Ea erit, ubi gradarim itur ad id , quod ostendimus 3 ut speluncis abdidit atris. Nam nigrn intelliguntur, ex nigris obscurae & per hoc demum in praeceps Irofundae , Sic Graeci vocant acutum , quod VCox intelligi volunt. Verum hujus figurae usus
inagis incidet in carmine, quam in oratione soluta : α Synecdoches species videri potest, quem d modum dc ea quae sequitur.
57쪽
tropus, qui voCatur Metonymia. quae dicitur nominis transmutatio, ea fit Compluribus moia lis. Vel cum inventorem pro re sublecta ponimus , iit apud Maronem, Cererem corruptam undis. apua Terentium . sine Cerere & Baccho friget Venus. apud Horatium: Receptus terra Neptunus Classes aquilonibus arcet I Vulcano dicare. Vario Marte pugnare. Penus Confert oculis & voci. Hic inventor, aut qui praesidet, pro re subjecta ponitur. Quod si vertas, erit durius 3 Ut vinum precemur. Nam hic deus praesens adest, hic vinum , pro Baccho positum est. Vel cum id quod continet,pro eo quod conistinetur, usurpatur 3 ut, eporos cados, caelo gratistimus annus , id est coelitibus 3 seculum felix. Aut contra id quod durius ac violentius fit, virgil.
Nominem, pro domo posuit. Terent. Eamus ad nos, id est, ad aedes nostras 3 dc, cum dicimus hominem devorari. cujus patrimonium consumitur, hunc tibi comedendum propino. Horatius, de sene sustarit. id est, de pecunia senis ι ubi dominus rei, pro re ipsa ponitur. vel , cum ex essiciente . effectum si-. gnificamus , hic melior remis, significat enim velocitatem, sed quae per remos fit. Vel Contra , ut frigus pigrum , incestumque timorem mittite i pallida Inor SI audax juventa 3 Pallentesque habitant morbi, tristisque feneiam. Praeceps ira 3 hilaris adolescentia , inconsultus amor, inverecunda nox , audax vinum. Vel cum
ducem ponimus pro his, qui subsunt 3 ur, cum ab Annibale caesa apud Cannas sexaginta millia dicimus. Aut cum auctorem , pro opere ponimus, ut ,.
cum dicimus, Virgilium vendi; Ilinium semperiri manibus habendum. Simile est huic, cum sacrilesium
58쪽
Lia a C PRIMus. IRium deprehensum dicimus . non sacrilegum rre, armorum scientiam habere . non artis. ΑΔ hanc classem arbitror referenda quae pariter rea es personam , & ad rem referuntur: ut, facundus homo, facunda oratio, audax homo, audax facinus: confutasti hominem, confutasti hominis argumenta; Sed quoniam haec passim obvia sunt, desino Persequi. C A P. XXIII.
Variandi rario per Θnecdochen.
VEhementer adjuvabit copiam & Synecdoche,
quam quidem intellectionem vocant, quo niam aIind ex alio intelligimus, ut, cum ex uno plures intelligimus : ut, quod supra retulimus, Romanus prelio victore Et, Poenus fugatus, Pro Poeni. Ex parte totum, ut, mucronem, pro gladior tectum , pro domo : Retroque , ut ingens a vertice pontus t Et, fontemque ignemque ferebant : Pontum dixit pro procella, fontem pro parte aqua . Ita Maro. Ex specie, genus, Horat. Iracundior Adria, pro quovis mari. Acheloia pocula, pro quovis fiuvio. Maro. Quod non ita Commode vertitur. Ex materia rem confectam: ut serrum pro gladio,abies aut pinus, pro navi. Ex praecedentibur sequentia, ut, virgineam solvit Zonam, id est. devirginavit difubdidit equo calcaria, id est, cucurrit. Iteln, cum lautum & unctum dicimus, quod nitidum, ac splendidum volumus intel Iigi. Breviter, cum quocunque modo aliud ex alio intelligitur e vixerunt, pro mortui sunt. Nos quoque floruimus e fc, fuimus
Et iam sumzma procul villarum euim na fumant. Noctem imminentem intelligimus,cum longe aliud sit dictum. Porro hic ex signorem signatam COI ligimus.
59쪽
DE COPIA VE . C A P. XXIV. Variandi ratio per pollentiam.
P Raecipua Variandi ratio sumitur per dποναμ ι αν , i. e. per a vi pollentiam. Ea Constat negationis additione, detractione, geminatione , reverbis contrariis, ut, primas obtinet, non est in postremis. Vir egregie doctus, vir minime indoctus et .mnia fecit, ni nil non fecit: nonnihil fallaciae intendendum in hominem, id est, aliqud fallaciae. Aia
sumto autem verbo diverso, & apposita aut adempta nefatione . statim novam orationis faciem constitueris: placet. non displicet: accipio conditi nem, non recuso conditionem. Verum cle his retia quisque aequi pollentiis exactius suo loco tractabimus. Eorum vero quae inter se pugnant varia est ratio. Quaedam contraria sunt, ut: amor, odium; ir tus . propitius formosus , deformis. Quaedam privative dissident: ut, caecus ec videns, mortuus 1. vivus 3 surdus Sc audiens s mutus & loquens. In his quod remanet, non praedicatur nisi de his quorum natura capax est oppositi. Neque enim lapis dicitur mortuus aut coecus. Quaedam contradictorie dis. sident ut nolo, volor doctus non doctust probat,
non probat. Est puella deformis, est minime formosa, est homo minime surdus, est egregie formosa. est homo minime surdus, est egregie auritus, est parum auritus . est surdasteri non possum non probare. De Relativis mox dicemus. Ad hanc formam pertinent, quae actionem&passionem declarant: ab illo grave vulnus accepit, inflixit illi grave vulnus: in Cicerone quaedam desiderantura doctis, in Cicerone docti quaedam desideranῖ. De
60쪽
IN nonnullis comparativis dictionibus fit his
commutatio citra negationem, transsatis dun taxat partibus: ut, anteponit famam pecuniae,
posthabet pecunim famae , minoris facit famam quam pecuniam, pluris facit pecuniam quam famam : prius habet lucrum , quam honestum e. nosterius habet honestum, quam lucrum. Atque nec quidem Copia nascitur ex eontrariis, cujusmodi sunt di suspicit, despicit, curat, negligit, appetit, fastidit: atque id genus innumera. C a P. XXVI. Variandi ratio peν Relativorum comminationem.
FAcilis. est item variandi ratio per dictiones
Relativas, quae & ipis ad contrariorum genus pertinent. Uxor illius esse non vult, non vult illum maritumi recusat illius esse soceri recuta sat illum generum: pudet me hujus nurust pudet me hujus socrum videri: non alium mihi patrem optem, nullius malim esse filius: O me tali felicem praeceptore t Felicem me , qui mus sim discipulus : cave isti locaveris agrum . ne committas, ut hic agrum conducat tuum: jamdudum expectat, ut viro nubat: exspectat ut se vir aliquis ducat: nolim tibi debere, nolim te mihi creditorem: hoc me docuisti, hoc ex te didici: hoc mihi retulit Paulus: hoc ex Paulo audivit cauteste genuite e caute natus es, plurimum ex ea re capies emolumenti, ea res plurimum tibi adferet emolumenti , literae non parum ornamenti tibi con- Ciliabunt, ex literis non parum ornamenti tibi ac Cedet : pater filio reconciliatus est: filius cum pa cie rediit in gratiam. C A P.