장음표시 사용
31쪽
D a C o P I A . v Ε R A. fieri potest, ut, aetate Ciceronis, abierit in desiue tu dinem. Accepit injuriam, probe dicitur, qui affectus est injuria, accepit contumeliam , non ausim dicere. Facere ars alienum dicitur, qui contrahit debita, ut, sacere versuram, qui creditorem mutate At non recte ad eum sensum cl: ceretur, facere invidiam, aut, simultatem , qui eam conflat sibi. I des vitium fecerunt, quae ex sese corruptae sunt. Rimas fecerunt, non aulina dicere , Cum rimas age
re, Latine dicatur. Sic facere stipendium, recte dicitur , qui militat stipendio : Facere salarium , non item. Fecit sui copiam, recte dicitur; dedit sui
copiam. non ausim dicere; Cum tamen eleganter
dixerit V irgil. Et coram data copia sandi. Adfecit
spem, ac dedit spem, utrumque Latine dicitur. Interdum vox non in loco polita, vitiat orationem.
quod genus: Quid sibi vult hic homo, recte dicitur:
Quid sibi vult hic mortalis, inepte diceretur. Sed ad rem di quod est vestis nostro corpori, id est sententiis elocutio. Neque enim aliter quam forma dignitatque corporis, cultu habituque, itidem & seniatentia verbis vel Commendatur . vel deturpatur.
Itaque plurimum errant, qui nihil arbitrantur interia esse quibus verbis quaeque res effera: ur, modo utcunque possint intelligi. Neque cliversa est commutandae vestis. Jc rationis variandae ratio. Sit igitur prima curarum, ne vestis aut sordida sit, aut parum apta corpori, aut perperam composita : Nam indignum suerit, si forma per se bona. vestis sordibus obfusicata, displiceat. Et ridiculum sit, si vir muliebri amictu prodeat in publicum t Et foedum, si quis
veste praepostera, atque inversa conspiciatur. Qiare si quis copiam affectare velit, priusquam linguae Latinae mundi ciem sibi compararit, is meo quidem ju- .dicio non minus ridicule fecerit, quam si quis pauper, Cui nec unica sit vestis , quam sine magno pudore possit induere, subinde mutato vestitu, aliis atque aliis pannis obstus , in forum procleat, a Bitiose mendicitatem suam ostentans pro opibus. Hic quo saepius id fecerit, an non hoc videbitur inis
sanior vidcbitur opinor. ni bituminus abis fur ste
32쪽
furde faciunt isti quidam affectatores copiae 3 qui cum ne semel quidem possint, id quod sentiun r.
mundis verbis efferre, tamen perinde quasi pudeat eos, parum balbos videri, ita balbutiem suam aliis atque aliis modis reddunt balbuti orem: quasque certamen ipsi secum sumpserint,ut, quam possit bar-harissime dici, dicant. Volo ego multijugam esse domus opulentae supellectilem: sed totam elegantem esse volo, ne mihi falignis, ficulnis, ac Samiis vasculis omnia sint referta : Volo in splendido convivio diversa ciborum genera proponi: sed quis
ferat, si quis centum apponat eduliorum formas, quorum nullum sit quod non nauseam moveat Z Haec non temere psuribus verbis admonui, quod exploratam habeam plerumque mortalium praecipitem
audaciam, qui praeteritis fundamentis, statim ,& iII oris squod ajunto pedibus, ad summa malunt sestiis
nare Neque multo levius peccant, qui sordida miscentes elegantibus, purpuram pannis deturpant, ac vitrea gemmis intertexunt, Atticisque bellariis jungunt alliata. Nunc, variandi formulas proponemus, eas nimirum , quae ad verborum pertinent copiam. C A P. XI. Prima variandi ratio per SInon=miam.
P Rima igitur ac simplicissima variandi ratio in
his verbis sita est, quae diversa cum sint, eande omnino rem declarant: ita ut ad lignificationem nihil reserat, hoc an illo malis tui. Quae quidem Sinonyma Grammaticis dicuntur, contraria his, quae dicuntur Homo numa : illa , quidem audent dicere uni vocas haec, aequivoca: licet haec cognomina juxta dialecticos magis congruant rebus ipsis, quam πο-cabulis. Nam voces diversas rem candem significante rectius dicemus h est αρεουσας Sc his contra ria απολυ έμουe.. Prioris generis sunt, ensis gladius , domus aedes, codex liber, forma decor pulchri
tudo. Horum itaque maxima vis, undecunque ebonis
33쪽
bonis auctoribus contrahenda , varia comparanda supellex, dc sut Fab. ait divitiae quaedam exstruendae , quibus ubicunque desideratum erit, possit nobis constare verborum copia. Neque sat erit hujusmodi vocum, mundum copiosum. ac penum divitem parasse, nisi non solum in promptu, Verum etiam in conspectu habeas. ut protinus, vel non quaesita, sese ostendant oeulis. Qua tamen in re illud inprimis eavendum , ne, quod quidam faciunt, citra delectum, velut ex acervo quicquid primum occurrerit, quolibet loco dicamus. Primum. n. vix usquam duo verba reperies adeo ἰ me Ἀντα,quin aliquo dis-
trimine dissideant. Nam quid tam idem significat, quam homines, di mortales 3 Et tamen qui passim
Omneis mortales , pro omnes homines dixit, Graeco isto notatus est proverbio, το G-, id est in Ieriticula unguentum. Et alicubi litera, oc epistola, rem eandem significant, alicubi diversas. Τum iridemus, insignincatu nihil omnino di scriminis esIe, tamen sunt alia aliis honestiora, sublimiora, nitidiora , jucundiora , vehementiora, vocatiora , ad compositionem magis concinna. Proinde dicturo delectus adhibendus. ut ex omnibus optima sumat. In promendo , judicium requiri iure in condendo , sedulitas. Ut judices , praestabit diligenter observata sermonis elegantia, proprietasque : ut quam plurima recondas, omnis generis auctorum auidua lectio dabit. Siquidem aliis verbis multa eloquuntur poetae, aliis oratores. Sunt dc aetatibias ac seculis quaedam peculiaria vocabula. Quin iidem etiam scriptores rem eandem enumero diversis modis efferunt. Primum is itur ex omni scriptorum genere, verba quam optima seligenda: deinde qualiacunque erunt: tamen in congeriem adgentur: neque vox ulla rejicienda, quae modo apud scriptorem non omnino pessimum reperiatur. Nullum enim ver-hum est, quod non alicubi sit optimum. Proinde quantumvis erit humile, inusitatum , poeticum, priscum, novur obsoletum, durum, barbarum, ac per
aegrinum , tamen in suo veluti grege . nidoque re ponatur , ut, si quando venerit usus, tum accersatura
34쪽
LIBER PRIMus. 19 Quod si verebimur, ne verbi aut novitas, aut Vetu stas aures offendat, rectum erit Fabii uti consilio, ut meminerimus κωρο-πληίειν. Id fiet iis ferme rationibus. Cato, librorum helluo,si tamen eo ver ho fas est uti, in re tam praeclara. I psissimus, ut Plau ti more loquar. Cur enim non utar Ennianis verbis δNam Horatiano verbo libenter utimur. Sic enim
isti Neoterici loquuntur: Agnoscis castrense verbum et Ut poetae loquuntur: Ut prisci loquebantur : Ut dicam antique . Si sic loqui licet: Si mihi
Permittas vulgato more loqui et Dicam enim Graece, quo dicam melius. Idem faciendum in his verbis uae vocantur καιεματα, h. e. quae vergunt ad Obrcoenae rei significationem.
Sordida igitur sunt, quae humiliora videbuntur . quam pro rei dignitater veluti si quis amicum ae
familiarem, congerronem appellet; Literarum avidum, helluonem. Nam acetum, spongia, pulegium, demiror cur Senecae verba sordida videantur. Mihi
rectius sordida videntur,quibus ipse usus est in qua dam epistola. Pilicrepi. botularii sc crustularii. Hujusmodi sere sunt, quae a sordidis artibus, ac opificiis sumuntur: velut a balneis, a culinis, a coria in xiis, a popinis. Quibus tamen necessariis utimur, fide talibus argumentis sit disserendum. Si quidem Chirurgi ac Medici coguntur interdum uti verbis
aptis potius, quam splendidis. Et Plinius jocatur in
verba castrensia. Et tuburcinandi verbum, latronum sodalitia nobis dederunt. - Quaedam autem per se sordida sunt , alia ad argumentum, ad personas, aut aliaq circumstantias relata: veluti stercus, restercorare, non est sordidum verbum, si apud africolas de agricultura loquaris I secus, si apud principem de repub. habetur oratio. . INUSITATA.
olim plurimum jus erat consuetudini publicas a quemadmodum testatur & Hor tiu .
35쪽
Multa renascentur, qua nunc cecidere, ea dentque,
Lisa nunc sunt in honore vocabula, s υοlet Uus. Nunc quoniam loquendi ratio non a vulgo, sed ex eruditorum monumentis petitur, non et eadem consitirudinis auctoritas. Inusitata tamen videri possunt, quae rarius occurrunt apud eos auctores, qui frequentius teruntur ab eruditis: Et hodie danda est opera, ne moleste loquamur, longeque recedamus ab istorum studio, qui recte loqui putant inusitate loqui, quod in L. Sisenna viro alioqui docto, notat M. Tullius e quique 'uod eleganter dictum est a Diomede ita, demum sibi videntur ingeniosi. si ad intelligendos ipsos opus sit ingenio. Denique
qui malunt scribere, quae mirantur homines magis, quam intelligant. Nec uno tamen modo fir, ut se
mo sit usitatus t quod ex his, quae sequuntur, fiet Perspicuum. Si quis exemplum requiret: inusitate loquetur, qui passos senes dicat pro rugosis r inter- duatim, & interasim, pro interdum interim: titivi litium, pro re nihili: vagorem, pro Vagizu.
sunt & apud Poetas, quibus parcius est utendum praesertim in oratione libera, cujusmodi sunt apud
Horatium , eliminare, pro efferre foras arcanum rq u 3 tamen usus est M. Tullius , pro ejicere, Iuve nari, pro juveni iter lascivire , quae vox ad Gnecam Effecta est, νεανιευειν. Furiare, pro in furorem agere. Clarare, pro illustrare. IEternare , Pro sempiterna' memoriae tradere. Inimicare , pro inimicitias concitare. Pauperare ἰ pro damno assi cere. Cinctutis, pro Cinctis. Invideor, pro mihi invidetur. Et apud Virg. Agmen , pro actu seu ductu. Leni fluit agmine Tyhris: Indomitum furit, pro indomite. Acerba tuens, pro acerbe . Spe rare, pro timere, sive expectarer Hunc ego si lautum potui sperare dolorem. Et perferre soror potero.
Similiter Terent. Nam quod speras propulsabo
36쪽
esse animo, non *erabam. Gnucis mira felicitas in componendis dictionibus, quam in et
cus, tristificus, tabificus, satidicus, lauriaeri, canrigerium pecus, velivolum mare, vitisatori aliaque id
In animo. actutum, pro quamprimum : Antisterio P 0 2-. pro eodem , creperum bellum 'pro dubio : hostire, pro pensare 3 hostimentum, pro vitulantes, pro gaudentes: jumentum.
erriae . duelltim, pro bello : cluere, pro pugnare '' emetum, pro vino : AEmathia, pro Thessalia. o B SOLETA. Inusitata sunt, quorum rarus est usus. Prisca, dum ex scriptis ob antiquitatem relictis a posteriorihus
cilio, Naevio, & Pacuvio. Obsoleta sunt, quae proris: n deletudinem,&oblivionem abierunt. Cuia botan ari, Plo tergiverseri: apludam edit, & flocces bibite furfure vescitur ,& fecem bibit: quae merito deridet Gellius. Hostem, proli pit e, ac peregrino, dixit antiquitas. Nunc ridi Culus sit,qui tentet ad eum loqui modum. Obsoletis .hiha ις' 'V ββ l ςus . nisi per jocum & ironiam in ptum antiquitatis affectatorem ita . . Dic prosecto dignus est , qui apludam edat ec flocces bibat. Hic non soIum habenda est aetatis
37쪽
DA COPIA VERE. ratio, verum etiam studii & affectationis. Est enim antiquitas jam exoleta, ac rudis, qualis videri potest ab aetate Livii Andronici, quae paulatim enituit. ias que ad M. Tullii tempora. quibus sic expolita est
Romana eloquenda, ut quo cresceret, non haberet Sed tui sunt res humanar) paulatim ab illo summo candore degeneraret. Necesse n. suit, ut posterio . res , cum aliter dicere Conarentur, peius dicerent. Et tamen Sallustius cum eadem aetate scripserit,' ua Cicero. Catoni Censorio, quam Ciceroni similior est. Ac Metarnas cum idem ferme aetatis vixerit.
tamen a seculi sui puritare longissime ab est. Itidem Valer. Max. cum Tiberii Caesaris aetate fuerit, qua nondum degenerarat Tulliani seculi candor: tamen suo potius, quam aeratis suae , more scripsit. De Tacito, Suetonio, Pliniis, redo Lampsidio aliisque po- serioribus nihil dicam. Ceterum quemadmodum
iure laudatur illorum institutum , qui sese ad illius felicissimi seculi imitationem componunt: ira non probarim quosdam , qui ceu barbarum horrent. uod in his posterioribus reperiunt: praesertim cumeri possit, ut quod hic refugiunt, apud M. Tullium fuerit in libris, quos desideramus. DURA.
Dura sunt, quae parum commode transferuntur. Notatus est, qui Rempub. dixit castratam morte Camilli. eum sentiret civitatis robur illius morte Concidisse. Et Flaccus recte notat Furium quendam qui scripserit: Iuppiter, laber u cana nive conspuat es. His assimile fuerit illud: campos pacis sustulit: helli montes excitavit e mollius erat. si a mari tranquillo, ac turbaro duxisset metaphoram.
Habent suam Sc peregrina gratiam. In Ioco adhibita : veluti cum gaetas dicimus, pro divitiis, quae vox Persica est. Celebrata est autem ejus genxis
38쪽
LIBER PRIMUS. opulentia, & opulentiae Comes, luxus. Acinaces pro gladio, Medicum verbum est. Essedum, pro Theda Britannicum. Ungulum, Oscorum lingua , annulus dicitur. Cascus pro vetulo, Sab; norum est. Uri, pro bubus feris, Gallica vox est, quemadmodum dc merga, pro medulla, sive adipe terrae, qui effoditur ad Letificandos agros: Et gesa, pro teli genere. Patalanga , pro spacio triginta stadi rum, Persicum verbum est. Quin & camurum, pro eo quod in se recurrit, inter peregrinas voces cenissetur. Apud veteres Christianos recepta ivnr, Nonisnus, & Nonna pro sancto & sancta,quae vocabula sunt AEgyptiorum, quod olim illic monachorum, dc m nacharum examina sanctimoniae nomine commenis rentur. Quod si quando neCessitas cogit, ut ba Baris utamur, non sine honoris praefatione sunt adhibenda, quemadmodum ait Plinius. Sunt aliae permultae voceS, quae a barbaris nationibus una cum ipsis rebus au Graecos, k Graecis, ad nos dimanarunt et
Suod genus sunt, sinapi, piper, ainetiber, dcc.
obscoenas voces oportet ab omni Christianorum sermone procul abesse. Nec audiendi sunt Cynici.
3ui nihil putant turpe dictu, quod turpe saltu non
it: Rursus quod turpe non sit, in occulto sacere, id nec in publico turpiter fieri: veluti reddere lotium, aut exonerare alvum. At e diverso non statim turpe dictu est, quod factu turpe est 3 parricidium.& recestus verecunde nominantur, cum utrimque factu sit turpissimum. verum ut sunt quaedam cor poris membra, quae cum per se inhonesta non sunt. tamen pudore quodam humano velantur: ita sunt actiones quaedam mediae, quae verecundiae gratia caelantur. At non statim Quod indecorum est propalam facere, turpe est suo nominare vocabulo, parere verecunde dicitur, quod tamen turpe fieret in propatulo. Mejere, non verbum est obscoenum , tam etsi reddere latium verecundius est, palam in mea meieret, inverecundum est, contra, cacare,est
39쪽
verbum obscamum,cum actio sit aeque media. Uenter pudice nominatur , impudice ostenditur. Vulva verbum est honestum, Cum cunnus sit obscoenum.
Unde igitur ducitur obscoenitatis ratiot Non aliunm de quam ab usu, non quorum libet sed eorum, quorum casta est oratio. Nam poetae, pretecipue Satyrici, in his sibi nimium permiserunt. Interdum metaphora simplici verbo est obscoeni ors quale est illud Noratii: Alienas permolere uxores, & . Patriciae immejere vulvae. Et apud Catullum, despuit patruum, di deglubere viros. Quaedam detorta sunt in obsca num tensum , cum per se sint honesta : ut dare Diadem . verecunde dicimus: dc tamen obscoenum
est, quod est in Priapejis: Simplicius multo est Da,
Latine dicere. Martialis ; vis dare, nec dare vis. Ab his igitur quae manifestam habent obscoenitatem, in totum est abstinendum. Quae media sunt, possunt ad verecundum sensum accommodari r ve
tuti si quis dicat se exosculari, aut distuaviari in te nium alicujus, quo valde delectetur 3 aut, Philol giae procum appellet, erudi ionis candidatum. NovΛΤΑ. Novata trifariam accipi possunte vel quae finguntur nova: vel quae in alium usum deflectuntur vel quae compositione novantur. Primi generis exemplum fuerit, quod Nero morari dixit, prima producta, pro fatuum esse, a Graeca voce μου e. Secundi, quod Sallustius ductare exercitum dixit, Cum ductare apud Terentium, aliosque veteres sensum habeat obscoemum : ut meam ductes gratis. Item, patrare bellum, pro gerere bellum.Ciam patrare erius diceretur, qui daret Operam creandis liberis. Tertii generis sunt .viti litigator, a vitio litigandi, quod ante retulimus : Bubsequa, pro bubulco: Item illa Pacuvii : Nerei repandi rostrum, incurvi cervicum pecus: quorum meminit Fabius. Ad hanc classem
pertinent quae derivatione novantur ut, vitupero. nes, amorabundus, nupturire, Verbigerari r Cujusmodi vocibus praecipue gaudet Aput ejus, Martianus Capella,
40쪽
Capella, Sidonius Apollinaris , & qui ad horum
exemplum sese composuerunt. Habent Fc harCetraciam, si modo in loco modiceque velut asperi antur
Nam ut eleganter est a Fabio dictum. in cibis interim acor ipse jucundus est. Porro Graec a , Latinis in
loco intermixta , non mediocrem addunt gratiam. In loco adhibentur, vel, cum Graeca vox est signin cantior, ut λογχμ emi pro Contentione sive rixa rvet, Cum est etiam brevior, ut φιλαυτν, pro eo Qui sibi placet: vel, cum est vehem Entior . ut Nwυωκε - , pro mulieroso et vel, cum est venustior, ut
si quis de rebus arduis, sed inutilibus, disserentem di Cat, eum ια γερλε'ri ιν aut cum, qui sibi sapiens
videatur , cum sit stultus, appellet μωρ' Om: nam Graecae vocis gratiam nulla Latina pos Iet assequi vel, cum ad locum, vel dictum auctoris alicujus alludimus: veluti cum notantes aliquem inconside- Tatius Iocutum, dicimus, πηλν-δcC. quod est apud Homerum, aut indicantes aliquem non respondisse ad id, quod proponebatur, dicamus οὐ πον. quod si Latine dicas, falces petebam perit sermonis lepos. Allusionem habet illud Horatianum e Ter mam trans oberim nanIo, Irrisuumque mero sub noctem carpus habentor
Facit enim I rebatium loquentem jureconsultum Solent enim ii verbis XII. tab. delectari r quod Ze M. Tullius imitatur in libris de Legibus. Denique cum volumus id quod dicimus , a quibustibet in te, ligi Ac ne singula persequar, quotles invitat aliqua
commoditas, recte Graeca Latinis intertexentur
Pr festim cuba eruditos scribimus. Ceterum cum nihil huc invitat, velut ex instituto sermonem se mi latinum, di semigraecum texere, sortassis in adole-1centibus semet ad utriusque linguae lacultatem
exercentibus veniam mereatur I in viris, mea sententia , parum decora fuerit haec ostentatio, neque
plus habeat gravitatis, quam si quis alternis, αe prosa oratione . & metris librum misceat r quod tamen ab eruditis quibusdam factum videmus, ab Arbitro Petronio, sed non sine specie demen B ' tiara