장음표시 사용
71쪽
x.devsuPar. p. 8.1.de se par. p. s. Temperira. oeulus a queus de sensu εe sens
ex crystillino tantum, sed ex aliis inultis partibus efformariti ideo dicendum est, non frustra reliquas oculi partes positas esse, sed ad utilitatem, & commodiim actλnIs, idest visicinis crystallim iij, procreatas filisse. Et quanquam Galeno placeat ut quaedam oculi partes, ita conserant, tanquam sine ipsis visio fieri non possit, aliae verb gratia
videndi melius, aliae deniq; ad horum omnium conseruationem constitutae sint: attamen nisi primario, &per se de cuiusque partis utilitate res intelligatur; dissicultatem Galeni verba non minimam habere videbuntur, quando quamlibet partem, aut vario modo conside ratam, aut secundum varias, quas in se habet conditiones, & pr prietates , praestare omnes ciusmodi utilitates, compertinius,tametsi unam primarib exhibeat alias autem non ita primo. verbi gratia, Cornea primarib utilis est ut diaphana, quia sine diapbano lux ingredi,&visio fieri non posset; secundo loco utilis est ut rotunda, ut ubineselius fiat visio; tertib ut dura, ad custodiam,& sic de alijs, uri suo loco melius, quos sane scopos & munera,quaeq; pars explet cum omnibus quae ipsi insent . propterea nunc omnium eorum, quae ipsis ocellis inseine conspiciuntur, cuius gratia, seu finalis causa est afferenda ia Quae verb ipsis oculis insent , per dissectionem potissimum manifestatur; ideoq; mirandum non est, si rursus a dissectione sumemus exordium, oculiq; fabricam patefaciemus. Dixi autem potissimum per disiectionem, quoniam certe nonnulla, etsi perpauca, quae ad oculos pertinent , sine dissectione conspectui se se offerunt. haec autem sunt, quae ad totum oculum spectant, quamuis neque omni sine dissectione persecte intelligi possunt, ut positio, magnitudo, numerus, figura , connexio, & eiusmodi, de quibus omnibus nunc erit agendum.
PRixiv M igitur totius omani utilitates exsequemur, non selum,
quia totus oculus nostro aspectili manifestior est,quam quaelibet eius particula: sed etiam quod generalior sit; ac proinde prior eius sutura est contemplatio: unde Galenus prius quidem, quae in totis Organis , tum vero quae in singulis partibus spectanda sunt, proponit. Ac primum quidem, si liceat totius oculi temperiem ex pendere, eam frigidam, & humidam existimare omninb oportet. Corpora enim oculum constituentia ferme omnia, ut humores, membrantq; exsanguia sunt, calore per quam exiguo donata: quq t men oculorum temperies nullam ex se proferet proximam utilitatem rsed Q dirigitur, ut oculus aqueus fiat. Aqueus enim oculus est ex
Aristotelis etiam sententia. Et quanquam Plato in Timaeo igneum oculum constituere videtur, in eoque ab Aristotele redarguitur: tale tamen
72쪽
men uterq; Auctor conciliari potest : si Aristotelis quidem verba de
oculi substantia ac materia potis limum accipiantur, Plato vero de lumine oculis insito quod veluti ignis micat, locutus fuisse existimetur.' Porro utilitas luminis oculorum sicut alibi dictum est , ea esse vide- oeuli splentur, ut animalia , quae noctu alimoniam Venantur, noctu etiam videant, ita ut luminis nimirum insiti beneficio totum medium in sor- mantis, diaphantamq; in actu constituentis, visio noctu consequatur, dum species ad oculos per lumen insitum deseruntur. Etenim insiti luminis radij ab oculis emissi atq; ad visilia exporrecti,aut forma visibili intinguntur,& assiciuntur,& ita tincti ad oculum quasi quidam
nuncii reuertuntur ; aut coloribus sese diffundendi virtutem ac facultatem tribuunt, ut Optim E Auctor communis vocatae Perspectivae tradidit Propositione x L v i. Animalia verb, quae noctu non vident, lumine insito carent, sed diurno, & externo duntaxat Opus habent,quo species diffundantur atq; in oculo suscipiantur. At verb aqueus factus est oculus, eius potissimum utilitatis gratia, oeulus me Ut perspicuus, diaphan usq; euadat. Quae sane qualitas, cum luminis aqvς sit materia, facit ad lumen externum intra oculum sit scipiedum aptatur. Atq; hic videtur illa Aristotelis quaestio locum habere: cur scilicet oculus ex aqua magis quam aerea natura constet: cum duo tan-rum in uniuersa rerum natura pellucida corpora reperiantur, aer &aqua: cetera vero horum admistione & beneficio diaphana sint & dicantur. Nam terreum elementum quis neget opacum esse ρ Ignis Verb quo utimur, turbidus certe & opacus est. Huic igitur quaestionifatis facit Aristoteles,cum ait optima ratione aqueum constitutum esse oculum non aereum, quoniam aqua omnium pellucidorum facillime coseruari potest; aer vero neq; contineri intra oculum, neq; con
tinere visilium formas posset. Igitur, ut contineatur, Vicissimq; contineat, necessarib aqueus factus est. Addebat Albertus merito aerea factum non esse oculum, quia aer neq; contineri neq; continere coloni in formas posset, nisi crassesceret, cum vero crassescit in aquam migrat. Quamobrem serustra aereus factus fuisset, si aereus permanere non potuisset, sed aqueum euadere necessarium csset ; tametsi neque vi aqueus , utcunq; continere potest, curn etiam aqua effluere statim corporum figuras permittat, non autem retineat. Vnde secundum Poetam, optimo iure ' ,
-- Mulier cupido quod dicit amanti, In vento re rapida scribere oportu aqua.
Potior ergo, ut opinor, ratio ex eo pendet, nimirum duplici de eaussa aqueum imprimis factum esse oculum . Primum quidem, Veoculus diuersum ab aere diaphanum obtineat, quod ad lucem refringendam , melioremq; visionem essciendam consert. Deinde verb, ut oculus exsistens hoc modo aqueus, vario modo crassescat. inauis, ibi H enim
73쪽
HIERONYMI FABRICII genim oculus aqueus habetur; eius tame partes vario modo sunt aques, aquamve aemulantur. Albugineus namq; aquae similis est,& humori , qui cernitur in ovis; Crystallinus verb aquam imitatur,quae mediocriter sit in glaciem concreta ue Vitreus autem refert aquam, queliquato vitro similis est. Igitur aqueus est oculus, ut vario modo crassescat. Vario autem modo crassescere: duos praebet usus. primus est, ut varia lucis fiat refractio, quae quantum visioni conserat, paulopost
patebit. alter est, ut lux alibi quidem permeet,alibi firmetur,alibi denique evanescat. Nam suo loco dicetur, per aqueum humorem lucem progredi; in Crystallino firmari ; in vitreo tandem delitescere. Ultimo, si placet, potes & aliam afferre causam, cur scilicet frigidus
dc humidus, tum vero non aereus, sed aqueus factus sit oculus; nimirum, ne a vehementi luce, quae in oculum aliquando ingreditur; audignis accendatur, aut ita oculus calefiat, ut eius temperies destru
tur. Quod si aereus factus esset: facit E contingeret, id quod fieri videmus, sit post phialam aqua plenam in aere pannus luci praetereunti opro natur, ergo ne idem, post lucis in cornea refractione, eueniret, periculum esset; si aerea, calidaq; oculorum corpora constituta sui siet; quod tamen deuitatur, cum frigida & aquea procreata sint, hoc est inepta prorsus ad incensionem,& exarsionem reddita. Etenim compus luminosum dum suam diffundit virtutem, seu facultatem, duo producit, splendorem, & calorem. inae duo inuicem cognata esse; manifestum est, cum mutuo sese consequantur. quo fit, ut insigni calori insignis etiam lux coniungatur ; & vicissim vehementi luci vehemes quoq; calor copuletur, si modo materia, inquam diffunditur,cu igne symbolum habeat, ut est aer , qui quatenus calidus, igni cognatus
est . Hinc apparet, solis lumen nivem attingens, vehementem quia dem lucem excitare; calorem autem non producere: at ad speculum reflexum; ignem in panno excitare constat. Sic per phiala aqua plenam pertransiens, in aqua ignem non accendere, sed in aere non
modo splendorem insignem, sed etiam insignem calorem, & ignem deniq; generare. Etenim aer calidus est, nix verb,& aqua frigida &humida, proindeq; igni contraria, atq; hqc una causa ess,quia natura aqueum constituit oculum, non aereum, ne sorte ignis accendatur in oculo.
Cum igitur utraq; haec, splendor scilicet & calor ita cognata sint , ut ubi calor vehemens excitatur, inibi quoq; claris lima lux essiciatur; sciendum adhuc est, quod ubi calor insignis producitur, contingitq;s militer lucem clariorem, ac robustiorem fieri; ibi lux in se coli cta unitur , & coangustatur. Idque meritb , uti patet ex luce per phialam aqua plenam praetereuntes dum verb ita lux unitur, refringitur, & per diuersa diaphana pertransit. neq; enim lux per eundem aerem diaphanum progressa unquam uniretur; sed uniformiter semper progrederetur. Igitur una ratio roborandi lucem, eamq; clarior
74쪽
rem reddendi; refractio est. Atq; haec est una causa, cur natura visonem fieri refracte voluerit, in qua, uti dictum est, non modo lux clarior redditur, & ad agendum,crustallinumq; assiciendum aptior; sed etiam unitur, &coangustatur; dumq; ita coangustatur, contingit nomodb integram speciem oculum ingredi, sed etiam visionem ampliari, vasta visilia per collectam, & angustatam lucem apparer ac re cipi. Quare quemadmodum iam apparet, per unam refractionem, natura omnes propemodum perficit stopos sibi in oculorum constructione intentos, qui sunt; ut lucem intromittat,& crystallinum attingat; ut ipsam roboret,atq; ita crystallinum assiciat, quo substantia sentiens ab ea patiatur; ut latiora visilia secum ipsa deserat, ac repraesentet, qud visio latissimE pateat; ut deniq; integras species cuiusc si laobiecti receptas exhibeat. Sed hic quoq; caussae quaerendae sunt, ob quas natura coacta fuerit, lucem in oculos immittendam claram reddere, atque robustam Quamuis enim lux in ratione maioris, & minoris vehementiae, atq; elaritatis, ac proinde actionis; immensam obtineat serme latitudiner haec tamen latitudo duas habet extremitates, in quarum altera, lux exsistit vehementissima, in altera verb, debilissima. Vehementissima, & robustissima est lux Solis prima, qua robustior, & clarior nutIaedatur. Debilissima est illa, quae cuiq; corpori inest, quod lucem ex proprio sertitur temperamento, atq; hic ita exigua est , ut produci,&longias a proprio corpore ditandi minimὸ possit. bd si diffundi ponamus, omninb absente externa luce non apparet; unde a multis dicitur species intentionalis. Media inter utraq; extrema, calus videt; extrema autem proposita uon videt. Nam Solis lucem primam ideo non videt,quod haec oculum labefactet propter siti immensitatem. Deinde vero, si hic lux prima, esset culo proportionatum obiectum; non modb haec eadem lux perpetub requireretur ad videndum; sed etiam nihil aliud, quam lumen Solis oculus a*iceret absq;vIlla ipsius animalis utilitate. Additur terib,quod intus in oculo Olocta & unita hac luce; ignis accenderetur. Additur quarib, ne r sexto a posti ea vitrei parte ad crystallinum essiciatur; quod eueniret. s prima lux Solis oculum ingrederetur. Merith igitur lux haec Solis
prima, ut os labefactare nata est. Contra, lux quae in altero extremo est debilissima; mouere, & agere per se sola in crystallinum non potest. Quocirca selas inter utra ; extrema medias luces, natura proportion in oculorum obiecta esse, & ab iisdem videri voluit. Cum veis penὶ immensa sit ea lucis latitudo, quae secundism maiorem, minoremq; claritatem, & essicaciam variatur e rationi consentaneum est,
ut luces quae primae Solis luci propinquant, eius quoq; naturae partu cipes sint, & robustiores; & crystallinum assicere, interdumq; labefamre possint:quae verb alteri extremo debilissimo propinquant,debialiter quod; agant, & crystallinum non moueant. Haec igitur si ob ti-
75쪽
proponam. Quandoquidem si in inseriori parte positi essent, ut pote
in tibia , aut prope pedem, plaraq; visilia iis occultarentur. Cuius rei nos ipsi periculum facere possumus si ex infimo loco,excelsum moxem asemdamus. Quod cum sapientissima natura cognouisset, no solum in iis animalibus sublimes oculos constituit; verum etiam alijs extra corporis superficiem admodum protuberates secit,ut testaceis, insostin alijs collum, ceu adiutorium dedit,ut auibus,&quadrupedi hqs; quinii b quae serpunt, frequenter caput eleuant, qlias colium attollere ad longiu latiusq; videndu cogantur. Deniq; quadrupqdia breui 'rum crurum,ut mustellae, ird in posteriores pedes, di-gumq; saepe eriguntur, tanquam ex altiori loco longius prospiciant. Utem totum factum est, quoniam quo remotius oculi a terra distant, e Mngim & proinde ampliores, maioresq; Pyramides visua ira protenduntur, iq; inde vis' maior, ampliorq; consequitur. Porro visionem omnem fieri per pyramidem ; lucemq; seu speciem pyramidaliter, ut Optici dicunt, ad oculum serri; quaquam illi modo alio, tamen nos facilὰ hoc pacto possumus d monstrare. Quia si species,obi ctum maius quam sit exiguum pupillae foramen, repraesentate proculdubio necessarium est illa ab obiecto latiorem discedo. re,indeq; ad oculum, angusti rem fieri, ut in exiguum pupillaesoramen intret. Cuius rei nulla alia caussa est nisi refractio,pr pterea, quod extra pyramidem radiosam, multa obliquὶ videre
c5tingit, ut infra patebit. Qubdsi adhuc pyramides intelligetia
non assequeris; dicas, maiora vi-silia propalari, ac detegi; qub altiori loco oculi constiterint, qu 'ratione aues maximὰ omni u r
motissimε vident.I n capite prae erea oculi positi sunt, ut caput eis eam praeberet utilitatem, ut quoquoversum ad aspiciendum mouerentur. Qu9d si ob hanc rationem, oculi infimum locum asponati, supremum appetiuerunt;optimo iure nequc in abdomine,neque an pectore, sed duntaxat in capite oculos pylocvi decebat; non tantum qubd caput inter omnes partes corpoeminentissimum sortitum est; sed etiam, qubd ipsum caput
76쪽
solum ad omnes positiones moueri aptum natum sit, id quod ad ombis medietatem momento se δ oculis circunspiciendam,&ad completam visionem, imprimis iuuare poterat, quemadmodum exactiu Ssuo loco dicetur. Meritb itaque,& in capite oculi positi sunt,& in ea capitis parte, quae caeteris sensist ijs elatior est, non tantum ob propositam rationem sed hoc potissim sim nomine,quod cerebro oculos vicinos esse conueniebat; quo molliores ,& ad patiendum a visilibus aptiores neruos susciperent. Quam ob caussam, si Galenus omninci laudandus est ex eo quod ipsum caput propter oculos superius positu esse, & toti corpori quasi arcem supereminere censuerit: prosectb Diuinus Plato non minori laude dignus erit,quod dixerit Deos iussisse, ut Capiti totum corpus connexum subsit & pareat; Quoniam in eo praestantissima omnium, ac seprema Acultas inhabitet. Haec igitur elatissima oculorum positio, quanquam omnibus competat anima libus, homini tamen magis exacte, persectiusque. Etenim Ἀ- ,
Pronaci cum L ectent animalia cetera terras Os homini sublime dedit coelumi videre Iussit, erectos ad sidera tollere vultuae .gu, his tri elatiori capitis parte, ut puta in vertice, qua maximὸ, ille. posito capilli conuoluuntur, oculi positi sunt ; quod pleraq; visilia corpori, animalium terraeq; proxima cunctis oculiarentur. Vnde in vertice positi oculi, homini quidem ad artes manibus exercendas inepti es sent: brutis verb ad alimoniam a terra capiendam , aut ad noxia sugienda , nequaquam conducerent. Sed neq; digitum transuersum quam nunc sunt, superius poni debuerunt, ut puta frontis partem occupantes, propter neruos opticos, quos ex cerebri ventriculis, qui ad basim sunt cerebri produci ad oculos oportebat. Merito itaq; oculi hoc situ suo quem illis natura prouidit, tum infra tum supra, tum ante tum retrb, tum omni ex parte exacte, abundante'; videndo;&artibus manu peragendis, & alimento suppeditando,&noxijs fugiendis, & cunctis vitae usibus,otticisq; neruis producendis commodi sunt aptissimiq;. Pauciora vero si viderent; ad omnia pridicta mita nus idonei forent; quod eis accideret, si alibi essent positi quam ubi
iti eapite po- nunc sunt. Quod si oculi positionem optimam, quae sursum est nasu, cti sunt, alterius quoq; oppostionis, quae in anteriori, posterioriq; spectatur,optimam similiter adepti suere, ut stilicet iure non solusi-pra, sed etiam anterius in capite collocentur. Nam ex A ristotele eodem versus aspici debet, quo motus agitur. Motus autem pe tubquidem agitur in anteriorem partem, sed tamen etiam hinc, & inde, tum ver γ sursum, ac deorsum; quibus omnibus positionum differemtijs, perbellEoculorum situs anterior aptatur, ac mirifcξ c6nmet k de .su pii. V colligitur in posterioribus partibus ineptum omnind futurum p. i. Oculorum situm,quamuis Galenus, Sensuum histria metirem quodq; ,
77쪽
neruos postulare molles asseruerit, ac proindὶ in anteriori tantum parte eos procreari debere, ubi mollius est cerebrum . Praestiterat quoq; oculos duos potius esse, quam unum , aut pluis De oeulorsires; cum ad meliorem visionem, tum ad visionis conseruationem. DR Ad conseruationem quidem, quoniam ex Galeno ea geminorum mnitim instrumentorum communissima est utilitas, ut uno pereunte, reliquum saltem dimidiam partem actionis retineat. Quae utilitas etsi competat alijs geminis instrumentis in oculis tamen longe clatius elucet, ut homo diurna fruatur luce, cuius priuatione mors forsitan esset optatior. Ad meliorem autem visionem duo oculi necessa-rij erant, quia si unus esset oculus, long pauciora intueretur visilia, ει omnino manca & imperfecta redderetur visio. Neq; enim audiedi sunt miseri illi, monoculiqni uno amita oculo, altero ita se dicunt Videre, ut duobus antea videbant, ea ratione persuasi, quod virtus diuisa prias duobus, tota iam ad unum unita transiuitiatur. Qia aeratio, si de visionis intensione Ggatur, concedi potest, videlicet ut cernatur distinctius aliquod minutum obiectum. Sed quod ad
extensionem,& magnitudine, maxime fallit , quod facile per se
quisq; experiri potest, alteru oc tum claudendo; tum ex figura proposita percipiet, simodb calleat vitionem fieri per pyramidem quod
pauid post, suo loco manifestum erit. His igitus de causis, homini, non unus, sed duplexa natura da tus est oculus . sive in plures duobus illi dati suissent,omnino superflui essent qu iido ad id inum aspiciendum quod subaspectum cadit, duo satis suntq; futuri eratini. Praeterea si tres essent, ita ut interutrumq; oculuit tertia poneretur, ubi nasi principium consistit; hiesimiliter siet sit perfluus, quoniam a duobus prioribus idem uisite exacth co spicitur: Si uerb tertius oculus alibi poneretur: aut per se quidem oculus exsisteret, alia a prioribus uisilia percipiens uisionemque
confundias, qubd sanE contingeret, si cum prioribus idem planum
non seruaret; aut si seruas et quidem, ita us ex parie temponim, oculus tertius rineretur; p um quidem paniculas quq sunt in temporibus impediret, deindHMin rura e et, nis & alterum oculum,
ad alterum tempus, collocaret, ita ut sim quatuor oculi. Verum sinoc moliretur, superfluos omnino istos duos temporum oculos et sceret; quod in uisione essicienda, tantummodo uisilia sibi opposita d tegerentur; quae alioqui exiguo oculorum priorum, aut capitis motu, absque multiplici oculorum apparatu, sorent detecta, & cognita .
si quatuor superflui sunt i longe magis sit peruacanci essent plu
78쪽
HIERONYMI FABRICII resquim quatilor. Itaq; si neq; Vnus, neq; tres, neq; quattuor, neq; plures ponendi oculi sunt: duo tantum satis sufficienter exstitere: ita primo tamen duo oculi numerentur, Ut quemadmodum Auctor Perspecti P pius 3 , incommunis asserit eorum dualitatem ad unitatem reduci necessaria
sit, ut ita a duobus oculis nequaquam duplicia viderentur visilia, sed unius visitis, sensus fiat . Atq; hoc nonnulli nemorum opticorum
concursui acceptum reserunt; nOS vero concursu adhuc exsistente, neque applicatione mutua nemorum separata, si alterum oculum supra aut infra premas, dupla omnia apparere cum aduertamus; in eam v nimus sententiam, concursum neruorum ad hanc rem proxime non
conducere, ac sorth ad facultatem iudicantem, ac cognoscente, quae una est, reserendum id totum esse; nisi sorte non solum oculos inter se aequid istantes esse, sed etiam nemos eodem modo assci necessatisi sit, sicuti mox dicetur. Et de numero oculorum hactenti S. o. OEulota Ita tamen duo oculi exsistunt, ut alter ab altero congruo distet in- intria uo. teruallo, quod sane si maius, aut minus esset, visioni omnino incommodaret. Etenim si magis inuicem oculi distarent: visilia: ipsis proxima , qui naso sunt opposita non viderentur, quod experieris si diagitum ad nasi medium inter utrumq; oculum ponas et u vero propinquiores essent, deminuta redderetur visio,quae a lateribus est. V truq;
hoc, demonstrationibus, ac lineis hic appositis, manifestare licet .
Quod si utrumq; extremum, vitio non caret: sequitur inculpa esse oculurum interuallum, quod ut medium est, ita quoq; viriq; ih- oeuli pisau Commodo facile medetur. Porrb oculi interse sunt, aequid istantes , lςil ς- sv x, in eodem sunt plano positi; ne dupla omnia appareant, si altπ altero, elatior fieret, quod facit E succedet, si quemadmodum supra di--ctum est, ad cauum vel ad subcauum, alter eorum comprimatur, at hac ratione vel attollatur, vel deprimatur. In eadem autem planitie
non modo oculi suturi sunt; sed etiam nerui, ne in motibus oculiasi modo
79쪽
DE OCvLO UIsvs ORGANO modo attollantur, modb deprimantur planitie eorum corrupta; id quod per eorumdem coniunctionem reparatur . Sed de neruorum coniunctione suo loco dicetnr. Iam vesi de oculorum maaliquid dicendum est, de qua quid statuam incertus sum .dem a natura nihil frustra fieri , sed omnia alicuius gratia, atque hoc nil aliud esse quam utilitatem, & hanc depromi ex ijs omnibus, qui
partibus insunt, inter quae magnitudo quoq; connumeratur: sed tamen quam adferat oculis magnitudo utilitatem , non satis mihi assequi licuit. Cum enim perampla sit magnitudinis oculorum omnium
varietas, tum quae in uniuersa animantium natura, tum quae in vn
quoq; sigillatim animalium genere, tum quae in singulis speciebus spectatur; non videtur ob id natura vilius alicuius utilitatis gratia oc Iorum magnitudinem comparasse. Etenim si ad bovis , aut equorum, ad formicae, aut muscarum oculos peruenias : amplissimam esse magnitudinis varietatem comperies,quae maioris ac minoris rati
ne spectatur: tametsi minor in quoq; genere, atq; adhuc minor in unaquaeq; specie varietas obseruetur. 4od si magnitudinem oculorii corpori animalis respondere credas, ita ut naturam, pulchritudinem, ac proportionem respicere opineris, id non usq; adeo verum esse d praehendas. Talpa enim, quae pluribus exiguis muribus corpore vastior est ; minimos omnium oculos obtinuit. Pari ratione & plures,ninores canes; maioribus canibus , longe ampliores oculos sortiti sunt. Praeterea Noctua haec quae vulgo Italis Ciuetia dicitur, mai res oculos est consecuta quam sunt gallorum gallinarumq; oculi,cum tarnen gallis gallinisque corpore multo minor sit. Qu si non toti corpori respondere oculorum magnitudinem, sed potius capitis magnitudini dicas: neq; id dissicultate omninb carebit, quod canes minori S capitis, maioribus tamen oculis alijs canibus qui maiori sunt capite, reperiantur. Unde non est quod dicas ad pulchritudinem, &partium interie proportionem, tantum esse factam oculorum variam magnitudinem . quoniamTahc natura ex abundanti assectare solita est, priorem perpetub respiciens utilitatem. Nisi dicamus naturam semper respicere utilitatem, quae ad actionem dirigatur: utilitatem vexb,ea praestare, quae corporibus insunt, inter quae una magnitudo est, quam opinandum est cuiq; oculo tantam a natura tributam esse,qua tam visionis usus expostulabat, hoc est, prout latius, arctiusq; pat bat Qtim circa talpae, cui visionis usus exiguus erat, cum infra terra serὸ degat exigui oculi sunt: Noctua veri, cui interdiu, noctuq; videre datum est; oculos ampliores obtinuit. In qua tamen re non est insciandum naturam iii oculorum magnitudine constituenda, etiam to' tius corporis, priuatimq; capitis rationem habuisse, qud nimirum &virtutis visitis a capite emanantis,&capitis, totiusq; faciei proportionis, ac pulchritudinis ratio habeatur. Ideo equus, & bos maioribus, homo minoribus, tera adhuc minora,minoribus oculis donata sui.
80쪽
De oeulatu figura. x. de usurari C. λεε HIERONYMI FABRICII In uniuersiam autem, qui oculos maiores: proindeq; prominenti
res obtinuere ad distinistam visionem ineptiores ; ad indistinctam v rbaptiores sint, sed longilis nequaquam vident. qui verb contra oeulis minoribus, & profundioribus donantur ; ad distinctam visionem sunt magis idonei, longiusq; videre apti sunt, quorum causa inferius explicabitur. Atque haec omnia probabiliter quidem sunt tradita, sed nequaqua
per demonstrationem comprobata: secus autem sorsitan eueniet in oculorum conformatione, ac figura quae oculis rotunda obtigit; veneq; unam, neq; vulgarem visioni adserat utilitatem. Primo enim rotunda figura omnium aliarum figurarum isoperimetrarum, hoc e aequalem ambitum habentium capacissima est, atq; propterea ad omnia in oculo persectissime commodissimeq; complectenda maximδnecessaria, & ad omne superfluum spatium deuitantum aptissima est. Deinde cum nullum angulum habeat expositum externis iniuriis 3 minimε omnium laesioni obnoxia est, id quod ad oculorum tutelam vel imprimis conseri, & hanc ob causam rotunda figura quemadmo dum in oculo, ita & in cunctis alijs viventium partibus siue animalia siue plantarum naturae semper exstitit amicissima,&c5uenientissima. Tertia rotunditatis oculi utilitas motum respicit. Cum enim nulla alia figura ad motum sit aptior quam rotunda, quod angulis carens quoquoversum volui & circumferri queat: merit, figurae rotundae oculus factus est, ut ad motum esset velocissimus, atq; aptissimus. qui motus quantum oculo sit necessarius ad aspectum meliorem, suo loco dicetur. Quartus oculi rotunditatis usus est, ut oculus maiora, se videat. Manca enim, & apprime diminuta fieret visio; si maiora se oculi non videret. id quod euidenti ratione ab opticis probatur. Sed haec ratio sequeti capite, quo
de cornes Vtilitatibus agetur,melius intelligi poterit. Non se-
Idm enim oculum , maiora se videre propter sui rotunditatem o- stendemus, verum etiam ob eandem rationem lucem tum uniri, tum angustari, tum quantumuis
magni obiecti speciem in oculuingredi ad persectam visione essiciendam, cuidentissimis demonstrationibus demonstrabimus. Iccirco nunc ad corneae explic tionem propterea accingimur ;volentes tanquam a prima, quae inter oculi partes nobis occurrit , exordium capere.