Raghuvansa, Kálidásæ carmen sanskrite et Latine

211쪽

76. Τu vero uXoris memor, quae menstruam ablutionem peregerat, timensque ne officium tuum negligereS, Vaccam honore dignam salutare oblituS ES.77. Quia me contemnis, ideo tibi, antequam Prolem meam honoraVeris, progenies non contingetl' Ita illa tibi imprecata est. 78. Imprecatio illa neque a te audita est, neque ab auriga tuo, propter Gangae coelestis strepitum, in cujus flumine ludebant plagarum elephanti, vinculis soluti. 79. Illius contemptu desiderium tuum prohibitum est: nam neglectio honoriS erga eos, qui honore digni sunt, praecludit felicitatem.

80. Illa vero, ut ΡΗΑ ΗΕTA si butyrum suppeditet ad diuturna sacra Peragenda, Commoratur nune in inferno, cujuS janua serpentibus reli- gata OSt. 81. Quare tu, purus, hancce SURABHIs filiam in ejus locum substituens, eam venerare Cum uXOre tua: nam si propitia, omni mulga est. 82. Ita loquente sacrifico, advenit e Sylva NANDINIS, Vacca haud spernenda, CujuS Ope Sacra ille peragere Solebat. 83. Surculi instar tenera atque fusca, curvatam Crinium alborum notam in fronte gestavit, coelo vespertino similis, in quo reCenS luna Splendet. 84. Uberibus praedita, sontis instar plenis, solum rigavit lacte tepido, vel aquam Sacram puritate sua superante, atque quoties illa vitulum intuebatur profluente. 85. Pulvere, qui illius ungulis excitatus regis corpus tetigit, tribuit ei puritatem, qualis Oritur ex ablutionibus in aquis sacratis. 86. VASISIIT FIAS, Ominum gnarus, castigationum dives, conspiciens illam, venustis oculis praeditam, iterum allocutus est regem haud inania cupientem, inducturus eum ad caerimoniam Sacram peragendam :87. Persuasum habeas, reX, felicitatem tuam non remotam CSSe: nam fausta haec vacca advenit, nomine ejuS ViX Prolato. 88. ictu sylvestri degens, veluti scientiam studio, ita hanc vaccam perpetuo eam sequendo tibi conciliare debes.

212쪽

S CAPUT I. 89. Illa progrediente, progredere, consistente, immotus remane; illa ' recubante, Conside, atque quando aquam biberit, tu quoque bibe. 90. Atque uxor tua venerabunda, CaSta, vaccam honoratam mane USque ad sylvam sacram prosequatur, Vesperique illi obviam eat. 91. Ita illam venerari stude, donec favorem ejus impetraveris. Nullum tibi sit impedimentumi Tanquam pater inter omnes qui filiis gaudent pri- mum teneas locum lV92. Ita esto l' His verbis reX, una cum uXore, pietatiS plenus, loci temporisque gnaruS, diScipulUS, corpore inclinato, praeceptoris jussum accepit. 93. Deinde, prima noctis parte VA8ΙsΗΤΗAs, Creatoris filius, veridiCUS, sapiens, ad lectum dimisit regem, cujus felicitas orta erat. 94. Sapiens, quamquam per castigationes sibi inflictas amplam habuit potestatem, tamen Caerimoniam Sacram reSpicienS, praecepta noSCen S, Praecepit ei vitam sylvestrem 95. ReX Cum UXore Sua casta, ingressus in caSum frondeam, a magistro indicatam, recubans in kusne strato, transegit noctem, cujus finem sapientis discipuli studiis sacris impenderunt.

213쪽

BENEFICIUM A NANDINI DATUM.

I. AT prima luce civium moderator, gloria abundans, Sapientis Vaecum, uregina odoribus Sertisque Ornatam, vitulo ejus lactato atque religato, dimisit in sylUnm. 2. Regis uxor legitima, prima numeranda inter muliereS CRStaS, VRCCBeViam, CUJUS pulviS ungularum vestigiis sacratus erat, Sequebatur, Sicut legum codeX sequitur Indarum sententiam. 3. ReX misericorS, gloria decorus, postquam reverti juSserat UXorem amatam, custodivit SURA Bilis filiam, ac si fuisset terra sub Vaccae Specie, quattuor oceanis in Ubera transformatis.

q. Deinde ille, qui voti solvendi caussa vaccae vestigia sequebatur, reliqUOS etiam comites dimisit; neque quisquam alius corporis tutelam ei praebuit: nam ΜΑΝUIS soboles sua ipsius virtute defenditur. 5. Sapidos graminum manipulos ei offerens, fricans eam, RSil OS RrCel S, et viam quam ipsa elegerat non impediens: ita orbis terrarum reX VnCCaesavorem sibi conciliare studebat. 6. Subsistens quando illa subsisteret, surgens illa procedente, illa conSidente ipse ConSidere Statuens, aquam petens illa bibente : ita terrae dominus umbrae instar illam Sequebatur. 7. Gestans ille dignitatem regiam, depositis etiam insignibus e Singulari illius splendore colligendam, comparandus erat elephanto, qui intuS furorem fovet, etsi non apparent liquoris lineae.

8. Crines plantarum repentium cirriS religatus, Cum arcu tenSO, erraVit per SylVam, ac Si, magiStri Sui Vaccam sacram custodire simulans, immites sylvae feras domare voluiSSet. 9. Ei, qui comites dimiserat, VARUN EQUE similis erat, arboreS ab utroque latere per voces avium laetitia eXsultantium blanditias quasi acclamabant.

214쪽

CAPUT II. I 0. Τenerae plantae repentes, Vento quassatae, honorandum illum, igni similem, prope transeuntem, floribus suis tegebant, ac si virgines urbis farre

11. Cervae, intuentes corpus regiS, cujuS indole S benigna, etiamsi arcum gerebat, indicata iis erat cordibus SutS impavidis, fructum perceperunt

oculorum suorum late apertorUm.

12. Arundinibus, qui fistulis a vento inflatis tibiarum modulos referebant, laudem suam audivit in sylvae umbraculis acuta voce decantatam a diis sylvestribuS. 13. Eum, umbella destitutum ardoreque satigatum, praeceptiS SaeriS purgatum, amabat Ventus, guttiS aquarum de montibus delabentium mixtus, atque arboribus leniter commotis florum odorem SpiranS. 14. Vel sine pluvia sylvarum incendia cessabant, eXimium erat fructuum florumque incrementum, nulla sortior bellua infirmiorem necabat, hoe servatore ingrediente in Sylvum.15. Solis luX atque Sapientis Vacca, Surculi inStar fulvae, postquam spatia inter plagas ambulatione Sua lustraverant, sub finem diei ad habitationes suas progrediebantur. 16. Vaccam, cujus ope caerimoniae diis, patribus atque hospitibus debitae peragebantur, a tergo Sequebatur terrae dominUS, apparebatque illa, comite eo, a bonis honorato, veluti Fides Coram sueta, Comitantibus operibus. 17. Procedebat ille conspiciens sylvas tenebris nigreScentes, in quibuS aprorum gregeS RSCendebant e Stagnis, pavoneS Suspiciebant ad arbores quas inhabitabant, cervique Congregabantur in planitiebus gra

18. Vacca per laborem uberum oneris portandi, atque hominum reX per corporis gravitatem ; ambo inceSSu Suo pulchro ornabant Semitam, qua asylva sacra redibant. 19. Regina amata, palpebris Connivendo lassis, maritum, qui VASIS HI HAEVaccam SeCUtUS e Sylva appropinquabat, impastis quasi oculis hausit. 20. Vacca, a rege in via praeire facta, Cum regis uXOr obViam ei veniret, in amborum medio fulgebat, veluti diluculum inter diem noctemque.

215쪽

2l. SUDAK8HINA, dextrorsum Salutans illam, lacte abundantem, manu tenens pateram, granis adustiS repletam, inclinato corpore venerata est latam ejus frontem, quasi januam ad voti sui impetrationem. 22. Quamquam vitulum appetens, immota venerationem accepit lV Hoeanimadvertentes ambo laetabantur : nam favoris signa, a talibus erga Venerabundos exhibita, certum fructum promittunt. 23. D1L1ΡΑs, qui brachiis suis hostes exstinxerat, magistri HuSque UXOriSPedeS ampleXUS, caerimonia Vespertina peracta, mulctuque finito, iterum

Vaceam reCubantem adoravit.

24. Cibo atque lucernis juxta eam colloeatis, postquam illa recubuerat,

Servator cum UXOre Sua Consedit, deinceps postquam illa obdormuerat, quieti se dedit, atque mane surreXit, postquam illa a Somno SurreXerat. 26. Ita illi, gloria excellenti, prolis caussa cum UXore Sua Votum eXSΟΙ- Venti, miseros Salvare ad Sueto, ter Septem dies transierunt. 26. Die sequente magistri ejus vacca sacra, comitis sui animam eXplorare cupienS, ingreSSa eSt ΡΛRVATIS parentis speluncam, Gangae Cataractae Vicinam, herbis tectam.

27. N e cogitare quidem de illa subigenda possunt belluae t V Hac fiducia

reX Oculos in pulchrum montem defixit, cum leo, invisus prosiliens, violenter illam raptaret. 28. Vaecae mugituS, longe resonans e caverna, habenis quasi retraXit misericordis regis oculos, in montium principem defiXOs. 29. ConspeXit ille, arcu inStructus, leonem jubatum vaccae fulvae insistentem, veluti ro ν am aut borem floridam in metallisera montis planitie. 30. I una reX, leonino inceSSu praeditus, servator, qui hostes vi deleVerat, ita circumventuS, Sagittam Pharetra deprompturus erat, ad necandum leonem, nece dignum.

3I. At dextera bellatoris, digitis defixis in sagittae Calamo, atque Ungularum Splendore ardeae pennas illustrantibus, immota haesit, atque quasi in tabula picta apparuit. - 32. ReX, cujus ira brachio cohibito augebatur, ardore suo, leonem malefi-

216쪽

CAPUT ILeum, vel proXime adstantem, non attingente, intus flagrabat, serpentis

instar, cujus vis incantamentis herbisque Coercita est. 33. Leo, Vaceam captam tenenS, regum leonem, Μ ANU Is stirpis quasi veXillum, hominum Venerandorum amicum, VOCe humana allocutus eSt, obstupefaciens eum, qui jam eo, quod ipSi acciderat, stupefactus erat :34. Desine contendere, terrae domine; sagitta tua, etiamsi emissa, in P me Vana foret: procellae vis, quamVis arboreS eVellere ValenS, montem' superare nequit. 35. Scito me esse ΚυΜΒΗoDARAM, NIKυMBIla: similem, dei octis Ormis' SerVUm, cujus dorsum sacratum est a deo, qui bovem MimSiae instar sul- Vum ascensurus benigne pedibus ei insistit. 36. Vides in Conspectu denui ruem arborem ; ea filiae instar adoptata ' est a SIVA, bovem in vexillo gestante, gustavitque saporem lacti S manantis e SKANDAE matris mammis, vasa aurea referentibUS. 37. Hujus arboris cortex olim ab elephanto frontem fricante laesa erat,' atque montis filia eam miserabatur, seque ac eXercituS divini ducem, ' Asurorum telis sauciUm. 38. Ab eo inde tempore ego a Tridentifero leonis sorma indutus, ad ' feros elephantos terrendos, in hac montis caverna constitutus sum, a bestiis prope accedentibuS Victum quaeSiturUS. 39. Haec vacca, tempore a SIVA definito, ad me fame pressum P satiandum, tanquam amplum jentaculum Cruentum advenit, sicut lunae nectar ad deorum hostem. 40. Tu revertere, mitteque pudorem ; demonstrasti tuam in magistrum P pietatem. Etenim quando rei armis tegendae defensio vires eXcessit, P illius jactura non destruit armigerorum gloriam. V 41. Hominum reX, audito diserto serarum regis Sermone, armiS Suis Sivae potentia repulsis, missum fecit sui ipsius contemptum. 42. Frustraque laborans in sagittae emissione, tunc primum cohibita, veluti IN DRAs, fulmen vibrare paratus, SI VAE adspectu coercituS, Sic leoni reSpondit :43. Sermo quem ego, in Conatu meo cohibituS, Sum prolaturuS, fera-

217쪽

BENEFICIUM A NANDINI DATUM.

rum domine, ridiculus sortasse videbitur: tu vero intimam quamlibet ani- mantium nosti indolem, ideoque loquar. 44. ' Vonerandus mihi est rerum stabilium mobiliumque creationis, ' perennitatis atque destructionis auctor; attamen hic etiam magistri mei

thesaurus, in ConSpectu meo occumbens, haud est negligendus. 45. ΡΤu, quaeSΟ, victus tui necessitati meo Corpore SatiSfacere velis, di- mittasque istam magni sapientis vaccam, quam VituluS, die Vergente, Cum desiderio eXSpectat. V 46. Τum vero S Ivae comes, dentium splendore cavernae tenebraS dividens, subridens regem iterum allocutus est: 47. ' Μundi dominatum, in quo praeter tuam non alia est umbella regia, recentem aetatem, pulchrumque hoc tuum corpus, tam multa pro re' eXigua deserere cupiens, mentis impos mihi videris. 48. PSi misericordia erga animalia tibi est, haec una vacca morte tua Servabitur; Vivens Contra, rex, cives tuos patris instar continuo ab insor-

tuniis defendere poteriS. 49. U Sin vero times magistrum tuum, igni similem, qui, hanc Solamo poSSidenS vaccam, de peccato tuo indignatus foret, ejus ira a te Sedari po- terit, largiendo ei decies millies mille vaccas distentis uberibus praeditas. 50. Quare Serva hoc tuum Corpus robustum, quod continua felicitate' fruetur: amplum enim regnum IN DRAE habitationi comparant, Solo terrae contactu ab illa diversum. V5l. Ita locutus cum leo taceret, sonitu e CnVerna reperCUSSO, monS etiam, quaSi prae amore, terrae domino alta voce eandem resonavit Sententiam.

52. Ministri divini sermone audito, reX, majore etiam miSericordia motUS, quia vacca a leone subacta turbatis oculis eum intuebatur, respondit: 53. Servat a necet ita insigne si h atri nomen inter homines notum P est. Qui huic contrarie agit, quid ei cum regno i quidve cum Vita Op- probrio aspersa' 54. Quomodo magnus sapiens reconciliari poterit aliarum Vaccarum' donatione' scito hancce SURABHi non esse inferiorem, atque non niSi Sivae potentia tu eam SuperaSti.

218쪽

sidio privatuS erit. 56. Τu quoque, alieno arbitrio subjectus, hoc Scis, magna enim eSt cura tua pro hae devadurite arbore) haud quemquam illaesum accedere posse ad dominum, perdito eo, quod curae suae CommisSum fuit. 57. Si vero ego non necandus tibi videar, in gloriam meam etiam misericors esto l Μei similes haud sane solliciti sunt de libis istis, quae, eX elementis facta, certae morti obnoXia Sunt. 58. Amicitiam incipere dicunt a colloquio; contigit hoc nobis obviam' factis in sylva quare tu, SI v E minister, meam, Socii tui, benevolentiam ' haud repudiare debes. 59. Estol V. Ita locuto leoni DII 1ΡΑs, brachii impedimento CeSSante, armis depositis, Corpus suum obtulit, quasi carnis libum. 60. Eodem temporis momento super civium moderatorem, qui vultu averso dirum leonis impetum exspectabat, decidit florum imber, e manibus Vi d arorum demiSSUS.6 I. Surge mi filii V Hanc vocem, nectari similem, audienS prolatam, SUrgenSque, Vidit reX ante se vaccam lactis eram, genitricem quaSi Suam,

non vero leonem.

62. Attonitum illum allocuta est vacca Bone, spectro Creato a me tentatus es; propter sapientis excellentiam ne YAM As quidem mecum' pugnare valeret, ne dicam ferae. 63. Delectatus sum, mi fili, veneratione tua erga magiStrum, atque misericordia tuu in me : beneficium eliget Scito me non lac Solum praebere, Sed, dum alicui faveam, omnimulgam eSSe. 64. EXinde rex, munificus in egenos, qui manibus suiS herois nomen

sibi comparaverat, manibus junctis filium petiit e SUDAKSHINA, Stirpis propagatorem atque perenni gloria praeditum. 65. Estol V Ita vacca regi, sobolis cupido, desiderium suum pollicita, sic ei imperavit: se Bibe, mi fili, lac meum mulctum in vas soliaceum. V66. ' Quod a vitulo tuo atque e caerimoniis Saeris relictum erit, mater,

219쪽

BENEFICIUM A NANDINI DATUM.

P eo lacte, sapientis venia impetrata, frui cupio, ac si eSSet SeXta pars terrae custoditae. V67. Ita compellata a rege, VAsis ΗΤΗ vacca magis etiam delectata erat, atque illo Sequente ex Himavantis caverna sine lassitudine rediit ad ere-

68. Regum princeps ille, cujus facies lunae Serense Similis erat, VaCCaegratiam, magiStro suo indicatam, uxori, quae jam e laetitiae SigniS eam Conjecerat, iterum quasi narravit. 69. Τum ille, irreprehenso animo praeditus, bonorumque hominum amicuS, a VAS 1sΗΤΗΑ jussus, NANDINIS lac, quod a Vitulo atque post sacrificium peractum relictum erat, bibit magna cum siti, ac si fuisset candida ipsius gloria, corpore induta. 70. ΡOStero mane, voto ita eXSoluto, VAsisHTHAS, prosperum iter iiSprecatuS, Conjuges ablegavit ad urbem suam regiam. 7 l. ReX, postquam Salutaverat sacrificium, ignem atque ARUNDΗΑΤ1M post illius maritum, vaccamque cum vitulo, profectus eSt, dignitate per licitatem amplis Cata. 72. Patiens ille cum uxore legitima viam faciebat curru, Sonitu Suo auribus blandiente, non interrupto, jucundo, suo quasi desiderio eXpleto. 73. Cives biberunt eum, civium corpus emaciatum erat per Votum pro filio obtinendo exsolutum, et qui absentia sua desiderium eorum eXCitaverat, oculis satietatem haud adipiscentibus, recens ortam veluti lunam, herbarum

dominum.

74. Ille, IN DRAE felicitate fruens, urbem, veXillis erectiS Ornatam, ingreS-sus, salutantibus civibus, terrae onus reposuit in brachium Suum, Serpentium principis instar robuStum. 75. Atque tum, veluti Coelum recepit splendorem, eX ATRIS OCulo ortum, veluti flumen coeleste Sivae semen, ab igne evomitum, ita regina, ad

familiam regis propagandam, concepit scetum, gravibus indiciis regiis praeditum.

220쪽

l. DEINDE SUDAΚsHINA foetum gestavit, per quem mariti desiderium ad finem pervenit, qui amicorum Oculis quaSi lunae ortuS, atque CAUSSa principalis erat propagationis stirpis IK SI VARUIDARU Μ.2. Propter Corporis maciem non Omnia ornamenta gestans, facie roserae arboris instar pallida, apparuit illa veluti noX, mane appropinquante, Pallido lunae splendore, quando stellae numerari POSSUnt. 3. Τerrae dominus faciem ejus, terra odorisera fragrantem, Clam OSCulanS, haud satiabatur, sicut elephantus, qui sub aestatis finem in sylva ampla paludem lambit, nubium guttis irrigatam. 4. Ut IN DRAs coelum, sic illius filius, cujus currus in plagarum finibus requieScet, terram dominabitur. V Ideo illa, posthabitis ceteris gustibus, primo ad appetentiam, hujusmodi Spei respondentem, applicuit animum. 5. ' Prae pudore non ullum optatum indicat mihi semina Maga en3is; quasnam res desiderat 'V Ita Kosata septentrionalis reX ossiciosus quavis hora interrogabat uXoris carissimae amiCRS. 6. Quodcunque desiderabat illa, cum graviditatis dolores subiisset, id sibi oblatum videbat: non enim ullum illius desiderium, vel in tergemino Coelo, regi, areu intenSO praedito, non impetrandum erat. 7. ordine graviditatis dolores transgressa illa membris CreScentibus splendebat, Sicut planta pulchris Surculis instructa, postquam vetera folia deciderunt.

8. Diebus praetereuntibus, mammae ipsius Sororiantes nigreScentibuS papillis superabant pulchritudinem duorum toti florum pulchrorum, apibus