장음표시 사용
11쪽
nunc sermonem facimus, illud est, quod appel-1atam Sapientiam circa primas causas, principia omnes arbitrantur versari. Quare,ut dictum est prius, expertus quidem sensum quemcunque habentibus sapientior esse videtur artifex vero expertis architectus etiam manibus laborante speculatiui autem finiuis . Quod igitur sapientia circa aliquas causas, Principia scientia sit, Patet. Argumentum eap. I. Ex sex opportunis hominis sepientis OnditIonnus sepientiam ipsam eirca causas maxim uniuersales , primas , o prima principia esse ratiocinatis . H-mditur caput incires partes, in prima ostiguntu desinitione sapientiae ex hic, qua homines de homi mesapiente opinatur, qua opiniones sunt numero sex.
prima si primum igitur opinamur secunda deinde illum, qui difficiliora J tertia sitem istum J quartas ac magis docere valensa quinta scientiarum quo-q-ed sexta se, principalioremJ in secunda parte, quomodo hae Ommia ei sint necessaria , qui eognoscit primas ausas, probat Arist. sex rationiburi prima est horum autem hocJ secundas ferὸ autem difficillima
hominibus. J tertia scientiarum autem J quarta sata verbista marisa quinta Linteuigere autemJ sexta, o ivltimis principali Iima autem Tin tertia parte con eludit circa causa maxime uniuersatis, et primarse sapientiam, ubi ait sex omnibus itaque dictis. JQVoniam autem hane scientiam quaerimus, hoe utique fuerit consideradum cisca qua Ies causas,in qualia principia scientia sapientia est. Si itaque repetat uuisquam, quas de apien
12쪽
te opinIones habemus, fortassis ex hoe mas
appareat .Primo igitur opinamur sapientem maximesomnia, ut possibile est scire, no habentem singulariter eorum scietiam .Deinde illum, qui difficiliora, neque scitu facilia homini cogno- seere possit, sapientem existimam usu sentire. n.' omnibus commune est quamobrem facile, de neutique apiens est. Item illum, qui certior, agmagis docere valens causas reddat, sapientem in omni scientia esse ricientiarum quoque illa,
quae gratia sui ipsius, propter ipsum scire, qua
illam, quae aliorum gratia eligenda sit, magis sopientiam esse. Et principaliorem, quam ei submministrantem, potius sapientiam esse; non enim vi sapienti praecipiatur,sed ut ille praecipiat: nec utile ab altero, sed ut ab eo minus sapienti suadeatur, decet. Opiniones itaque tales, ac tot da sapientia,& sapientibus habemus Horum a xem hoc quidem omnia inquam scire, illi, qui maxime uniuersalem scientiam habeat, necesse est inesse; hic enim quodam modo omnia subiacta scit Fer autem de dissicili ma hominibns eognitu sunt ea,quae maxim uniuersalia sunt, si quidem remotissima sunt sensibus Ascientia rum autem illae certiores sunt, quae maxime primorum sunt.nam quae sunt ex paucioribus, certiores ij sunt, quae, additione dicut: vi Arith-gnetica, quam Geometria.At vero illa magis docet, quae causas speculatur .ij enim docent, qui causas singulorum dicunt. Intelligere autem, cscire eorum ipsorum gratia, illi praecipit scientiae inest, quae eius est, quod maxim scibile est. qui enim scire eius ipsius gratia eligit, eam, quae maxime scientia est, praecipue eliget talis auturii eius,quod marum scibila. moime autem
13쪽
Ribilia sunt ipsa prima ac causae propter haec
enim lax ijs caetera cognoscuntur, sed no haec Ier subiecta . Principalissima autem scietiarum, di principalior subministrante est quae cognoscat id, ob quod quodq; agendum sit. hoc autem est bonum cuiusque & uniuersaliter , quod inonini natura optimum est. Ex omnibus itaque dictis, in eandem scientiam cadit, quod quaeritur, nomena oportet etenim primorum princi Piorum,& causarum eam speculativam es riamin bonum, de cuius gratia una de causis est. Argumentum ca2.3.
aeon humanam possessionem, ac omnium honorabiis rmam declarat trist quis item finis eius , termi-s
nussit asseris. esse pecuiatiuam proponit ibis quod tautem non factiva Im probat dupliei ratione, rim. mbi ait s propter admirationem enim J secun d flesartur aurem JχMod sit libera , ita affirmat sed quem
admodxm dicimus J non esse humanam tali ratione probat squia merito non humana 3 Deinde excludit errorem Simonidis poetae dicens s quapropter secun- ῶum Simonidem Jhonorabili'iman existere sic pro-:s quae enim diuinissimam J quis autem eminuba
'rismisit,explicat bis portet autem JOVod autem non factius, etiam ex primis
philosophantibus patet propter admirationem enim tune, oc primo coeperunt homines philosophari. principio quidem admirando ea, quae de dubitandis faciliora erant. de inde paulatim ulterius Procedentes, etiam e ,
maioribus dubitando ut de passionibusIun
14쪽
ta eorum, qaae circa Solem, stestas fiunt,ae de generatione uniuersi. Qui vero dubitat, admi iaxatur, putat se ignorare quare Philosophus a maior fabularum quodammodo est,eo abula. ex mirandis constat. Quare, propter iugam
ignorantiae philosophati sunt, patet, causa coegnoscendi, & nullius usus gratia ipsum scito
Prosequebantur.Testatur aute id ipsum, quod contingit; ferhenim omnibus inuentis, quae ad necessiria, facilitatem, ac ad degendum con, ducant, huiusmodi prudentia quaeri oeptae, Patet itaque, Fobaliani nullam utilitatem,ouae: ximus: sed, quemadmodum dicimus , liber homo de eo, qui sulipsius, no alterius gratia est,rita de haec, sola scientiarum libera est: siquidemisola haec sutipsius gratia est. Quare merito non humana eius possessio putabitur; natura etenim hominum in plerisque serua est. Quapropter secundum Simonidem Deus utique solus hanc. haebet dignitatem mominem vero indignum non quaerere illam, qliae sibi conuenit , scientia 3. Quod si quid Poetae dicunt,in natura comparatum est,ut diuinitas inuideat, in hoc maximε id verisimile est contingere & infelices omnes esse, qui altiora se quaerunt . Sed nec diuinam naturam inuidam esse conuenit PoetaeqL, secun dum prouerbium, multa mentiuntur . Nec alia quam huiuscemodi decet honorabiliorem putare;quae enim diuinissima, eadem etiam honorabilissima est.Talis vero bifariam duntaxat uti,
eue fuerit. nam cilla,quam maxim Deus ha- eat, diuina scientiarum est, si qua est,quae di
uinorum sit. haec autem sola utrunque consecuta est.Deus etenim tum causa omnibus esse vide,
tur, tum quod mi Iincipiumrdotalem aut id
15쪽
Lis,aut praecipue Deus habet. Caetera itaque omnes magis ea necessariae sunt, nulla vero melior. Oportet autem quodammodo eius ordinem ire contrarium nobis inquisitionum , quae a principio fiebant, constitui;incipiunt erenim omne S, ut diximus, ab admiratione, an si esse habeat sicut de praestigiosis, quae per se ipsa mouentur ilai, qui nondum speculati sunt causam, aut de solstitiis, aut de diametri in commensurabilitate; admirabile enim omnibus videtur, si quid, cum non sit minimum, non mensuretur decet autem in contrarium, desin melius , secundum Proverbium,consumare, quemadmodum in his fit, cum discant nil enim magis vir Geometri Cus admiraretur quam si diamete commensu-xabilis fieret. Quaenam igitur natura eius scientiae, quae quaeritur, quae intentio, quam debet;
qui stio, d totu trauatus consequi, dictum
Argumentum ca2. Opἰniones antiquorum , qui de materialitrἰn seu
Ioquuti fuerunt, exponit Habet hoc caput duas pamees .in prima enumerantur omnes causa,quaiunt quatuor. Gr hoc ibi Deum autem manifesMm siti in securi narrantur opiniones antiquorum,sita prim addueitur ratio, cur tali uias procedendum, quae si nihilominus ramen I deinde recitantur opiniones, primὶ incommuni, ubi inqui Arimi igitur eorum Γρο- flea particula νium Oa sunt in d-plici disserentiaciali qui enim unam esse tantum asserebant hi uel in 'am, et terram, et ignem, o hoc ibi sed Thales quidem J ad horum confirmationem narrant κrcm
16쪽
opinisnem Taliqui ponebant plura principia materialia.-hoc ibi simpedocles autem Ieris Anaxags-
Vin autem manifestum sit, quod primara
causarum oportet scientiam accipere Ἀαenim scire, numquodque dicimus , cum prima causam nos nosse arbitramur causae vero qua drifariam dicantur; quarum unam quidem causam dicimus esse substantiam in ipsum quid erat esse: nam ipsum quare primum refertur ad rationem utilinam, causa autem dc principium, ipsum quare primum: nam vero materiam, ecsubiectum et Tertiam autem, unde principium motus: Quartam vero Oppositam ei causam, de cuius gratia,& bonu hoc enim finis totius motus, dc generationis est de his autem omnibus. si satis in de Naturalibus peculatuiu sit: nihilominus tamen illos quoque , qui ante nos, a aentium perscrutationem venerunt, dc de veritate philosophati sunt, asciscamusci patet. n. Pilli etiam principia aliqua,& causas dicunt. Prode .rit itaque profeci huic tra ista tui nunc, si illa breuiter repetemus; aut enim aliud causae genus inueniemus, aut certe magis illis credemus, quet nunc dictae sunt plurimi igitur eorum , qui primo philosophati sunt, solas illas existimarunt omnium esse principia, quae in materiae specie sunt, ex quo enim omnia enii sunt, bc ex quo primo fiunt,&ad quod ultimum corrumpuntur, substantia quidem permanente, mutata vero passionibus, hoc elem euium, d hoc omnia mentium esse principium aiunt. o ob hoc nihil
fieri, ne lue corrumpi opinantur, tanquam. hu - sce modi nar ira ieri l. ix Ata. Ille l-
17쪽
thodu neque Socrate, quando forniosus, aut musicus esticitur, simpliciter fieri dicimus, neque cum istos habitus amittat, corrumpi: eo quod subiectum ipsum Socratis permanet . ita descaeterorum nihilsoportet enim aliquam naturam aut unam, aut plures esse, e quibus caetera fiur illa conseruata. Pluralitatem tamen, dispeciem huius principii non andem omnes dicunt
Sed Thales quid huiusmodi Philosophiae princeps aquam ait esse quare terram quoque super aquam asserebat esse Fortassis hanc habuit opinionem, quia nutrimentum omniunx
humidum esse videbat, ipsum quoque calidum
ex eo factum, eoque animal viuere ex quo aut C
sit, id esse principium omnium .propter hoc igitur hane habuit opinionem dc quoniam cunctorum semina naturam humidam sortita sunt: a qua ver naturae principium humidis est. Sunt autem quidam, qui etiam Antiquissimos illos de nimis a pret senti generatione remotos, dc prianos theologizantes sic arbitrantur de natura sensisse.Oceanum nanque,d Tethyn generatioriis parentes esse cecinerunt. Iusiurandum quoque Deorum quam esse, stygem ab ipsis Poetis appellatam: honorabilissimum enim, quod anti quissimum est. iusiurandum autem honorabili Dsimum est. Si igitur antiqua ista, desuetusta de natura opinio est, fortasse non est manifestu.Thales tamen hunc in modum deprima causa dicitur asseruisse. Hipponem etenim nemo dignabitur cum istis connumerare, propter intellectus eius simplicitatem. Anaximenes autem dc Diogenes aerem priorem aqua, dc maxime simplicia corporum principium statust Hippasus autem
18쪽
. Empedocles autem quatuo vn cum praedῖ- ctis superaddens etiam terram quartum sina cenim semper pet manere, nec fieri nisi pluralitate, e paucitate coniuncta,& disiuncta in unum,
ire ecvno. Anaxagoras autem Clazomenius, aptate quidem illo superior, operibus vero inferiolt, inunita dicit esse principi s fere enim omnia, quae consimilium partium sunt, ut aquam , uel ignem, ita fieri,& corrumpi ait coniunctione re
disiunctione solum aliter vero nec fieri, neque corrumpi, sed perpetua permanere . Ex his itaque solam quis causam illam , quae in materi crapecie dicitur,putabit.
Argumentum cap. s. Eorum sentetias narrat, qui prate materἰale pris eUium posuerunt causam esse cientem .hi sunt biparti . aiue aliqui enim assignauerunt simpliciter causam motu generationis . aliqui vero posuerunt causa s efficientem, qua est etiam principium boni, o mali. De primo duo agit Phil prim narrat rationem cogentem ad ponendam causam mouentem, quae est shω autem modo procedentibus J secundo , quomodo diauersimod se habuerunt circa talem positionem
ho si qui igitur omnino a principi Popinionem aritiorum antiquorum explicat in eommuni ibi apost hos autem ydeinde in particulari tas quia qui ut in animalibus I r
HO autem modo procedetibus, ipsa res eos
duxit, coegit ulterius quaerere. Nam,& si quam maxime omnis corruptio, generatio ex aliquo, ut ex uno, aut ex pluribus sit, cur hoc
accidit, in quae causa est: Non elii ipsum subiectum, se mutati facit, ut Puta dico quodi que
19쪽
ue lignum, neque aes causa est, ut vir u hque xum mutetur . neque lignum quidem lactum esueto statuam facit, sed aliud quippiam mutatio iis causa est. hoc autem quaerere, aliud princI-
pium qu et rere est, perinde atque id, quod nos vade principium motus dicimus . Qui igitur omnino a principio istam viam attigerunt, nurn rue esse subiectum asseruerunt, nil dissicultatis bi ipsiis reliquerunt . Verum quidam eorum , ut unum constituerunt, quasi deuicti ab aequet stione , ipsum unum immobile dicunt este,
naturamq, totam non solu secundiam generationem: corruptionem hoc enim vetus est, de cui omnes consenserunt Ted etiam secundum reliquam omnem transmutationem. hoc eorum est proprium. Illorum igitur, qui unum so Ium esse dixerunt ipsum uniuersum, nulli contingit talem inspicere ausarum, nisi fortassis
Parmenidi.& huic eatenus, quatenus no solum unam, veriana etiam duas quodammodo ponit
causas esse. Illis vero, qui plura faciunt. magis accidit dicere, ut puta illis, qui calidum , aut ii igidum, aut ignem, dc terram; utuntur enim igne , tanquam motivam habente naturam e qua verbi terra, de huiuscemodi, econtrario. Post hos autem, Whuiusmodi principia tanquam non sum cientia, ut entium naturam generarent, Iursus ab ipsa veritate, ut diximus , coacti, illud, quod sequitur, qu siueruntii incipium, ut enimentia bene se partim habeant, partim fiant, nec agnem fortassis , nec terram, nec aliud huiuscemodi quicquam verisimile est causam esse mee illos verisimile est arbitrari mec rursus casui, fortunae aram attribuere rem probe se habet ouare, uuix apimalibus, ita in natura intelle-
20쪽
ctum iri esse causam mundi, totiusq; ordinis Materat, quasi sobrius comparatus ad Antiquiores vana dicetes, apparuit. Istas autem rationes qui palam attigit, Anaxagoram fuisse scimus atlanae Hermotimus Clazomenius dicitur causam prius dixisse. Qui igitur ita arbitrati sunt, prin cipium entium posuerunt simul tam caulani ipsius bene, qua illam, unde motus entibus inest. Suspicaretur autem aliqui Hesiodum primum, hoc quaesiuist e,& si quis alius amorem, aut de siderium in entibus, ut principium posuit, sicuti Parmenides; etenim is uniuersi generationem monstrando arimum quidesinter omnes Deos
amorem, ait, produxit. Hesiodus vero, an re Omnia fuisse chaos: Deinde terret spatiosam, atq; amorem , qui inter omnes immortales elucet, tanquam opportunum sit, ut in entibus ali:lua causa insit, quae res ipsas moueat, arque coniungat. Hos autem quomodo ordinare oportet . quis scilicet eorum Primus sit, liceat Posteriua iudica Ie-- . Argumentum caP. Forum placita exponit, qui materia addebant essemna principia,unum bonorum, alterνm maiornm scilicet amorem, odium, O ilior insius cientiae adiguis Opinionem eorum narrat ibi cum autem coni a xii quomodo ver defiant mendo praedicta, causas, explicat dupliciter primuin communi dicens staquidem, ut diximus 1secunda in parte, o hoc duobus