장음표시 사용
21쪽
tituli quia materiae 3c subiecti necessariu est habere praecognitione aliquam ea ratione qua sagitariu oportet de longuin quo prospicere quoquomodo scopu ad quem dirigere sapita possit Et quia
cognitio colata est cognitio generalis, distincta vero specialis . videri voluisse nulla alia ratione Ulpianum . praemittere declarationem tituli, interpraetationi verborum legis nati ut a generali ribus inei petet . Hoc est. vi ante distinctam cognitionem materiae , quoquomodo subininistrareteonsulam quandam cognitionem ipsius, dc ita nobis demonstrasse quodam modo, ad cognitionem speciei debere praecedere cognitionem generis. Respondeo .cognitio confusa . non estgαnus cognitionis distinctae, quia distinctum esset consulam. sed cognitio simpliciter sumpta, vel est genus ad distinctam cognitionem. 8c consulam cognitionem , quarum altera non potest esse genus alterius, ea ratione qua species de se inuicem non praedicantur, vel confulum δέ distinctu, sunt modi cognoscendi. differentes secundum magis dc minus , qui non pollunt variare specie, sicut perfectum ec imperfectum, quorum neutrum ad alterum comparatum est genus. Nec ad rem pertinet quod materia indistinctae sumpta sit genus istius 8c illins materiae specialis, ve ibi causa Mutuum simpliciter consideratum, genus est istitis δέ illius mutui, unde cognitio mutui in genere est genus istius 8c illius cognitionis mutui specialis, quia dico et declarario significationis tituli habentis nomen generale, non est declaratio sustantiae mutui, neq; praestat nobis illam cognitionem essentiae eius , quae possit esse genus cognitionum particulatium contractum mutui . ted est eκ positio nominis tantum , demonstrans quid significet illud nomen . non quae sit egentia rei
significatae per illud nomen. δc appellatur haec expo sitio dissinitio quid nominas, quae non est declaratio rei, nec rei diffinitio, quia res non est nomen. Propterea dicimus satis rationabiliter potuisse interpraetari contextum hune, si dictum esset, Ulpianum antequam aggrederetur legis interpraetationem volui se tituli declarationem referre , quoniam ad cognitionem quid rei. semper debet praecedere cognitio quid nomiuis, nam ignota
nobis signifieatione verborum demonstrantium materiam . frustra tentamus quaerentes cogno se ere materiam ipsam . Et antequam inquit Themistius . probes triangulum esse quem tribus lineis constituas directis , necesse est intelligas appellatione trianguli venire aream tribus directis
lineis compraehensam, proptera et agnitio significationis nominis in omni exquisitione caput Morigo est. Et ita potuisset hic obseruari, ad cognitionem quid rei praecedere cognitione quid nominis Sed hanc interpraetationem secuti non sumus. quoniam apparet euidenter, non hoc voluisse Vlpianum. potissimum Eκ Correlarijs ideoqἰ dcc intibus hoc unum tantiim significatur, prO- posuisse tueri Praetorem. bc demonstrare quoa supra diximus. conuenire materiae titulum . Dicimus itaq: fallam ese dc ridiculam Barioli eκpositionem. 6c toto coelo aberrasse scriptores antiquiores ipsi im sequentes, & falso allegari praesentem locum, ad cofirmandum pi op ositione hanc. Ad cognitionem speciei debet praecedere eognitio generis. δέ quae dicunt Pau. de Castro repraehendendo Bariolum . quod imo probetur haec propositio initio conteXtus nostri, AleXander item qui tuetur Bartolum. Decius qui defendit Paulum , afferens verbum bene esse, impropriari ad lignificandam necessitatem, falsae sint disceptationes nullius momenti Reliquum literatis expositionis Barioli. 8c teX. diuisionis, ut puerile est, dc sibi ipsi non constans, quia non meretur discussionem ommittimus . Primum adnotatum Barioli. et rubrica debet en generalis ad nigrum. Dupliciter potest intelligi. debet esse magis communis materia, vel debet amplecti uniuersam materiam , si primo moilo sumatur. ut videntur intellerisse doct. N ut reuera intellexit Bartolus, propositio est simplieiter falsa. Si secundo modo non est simpliciter vera, quia praeseponit, debere titulum significare materiam, 'tiod non est de ratione tituli, nec insequitur essentiam eius, sed contingit peraeeidens. dc secundario ab adiuncta impositione auctoris. quia titulus, in eo I titulus, purum caput est. 8c initium dc terminus, cuius opus est distinguere simpliciter rem a re, quod apparet. quia qui . praemittit titulum potest non significare materiam . sed non potest praemittere titulum dc non distinguere. Et eomprobant hoc ipsum . Rubricae Pandectarum , Codicis Clementinarum Tituli omnes Senatusconsultorum, Titulus ad i. falcidiam. Aequiliam. De Regula Catoniana & similes. Qui vel ab auctore vel ab alijs causis denominantur. quorum tamen omnium Neo iurn simul qui materiam indicant, unum dc idem commune est officium. distinguere t em are. Uion .im hac est essentialis operatio tituli, per accideus vero. pro libito agentis. modo materia. modo formam , nonnunquam efficientem legis demonstrat. Itaq prasens repula non eccςdit limites titulorum praemulorum ad significandam materiam, in quibus etiam non est pcrpetua. sed
22쪽
ut iri pluribus veriscatur, quia quandoq. excedunt, quandoq; eXceduntur a materia tituli, siue qui Mnon est . hoc aliquid essentiale . . vel impediri. non possit auctor, qui sin plicat ei Poterat. titulo non significare materiam, quominus possit huncipium denominate ab una latitum par re materiae, vel illam ipsam eonsaso modo dc latior ibus verbis significare dummodo excitet ad lectionem legis. quae detrahit vel addit significationi rubricae, siue sit etiam, hoc ipluna compila toribus donandam, hominibus infinita penὁ multitudine reruti grauatis. Circa quod inurili ter laborant. scribentes. Elicientes necelsariam quandam regulam a qualis conuenientiae inulorum ad materiam, ex s. Quibus prima constitu. Codicis, cum alioquina nitul adt em sacrat . qui quod inquit, sub congruis titulis esse leges redactas. non repugnantibus intelligit. quia xe ibi gratia . materia de Dote, non inseritur sub titulo, de legatis, Non ita congruis, ut eX aequo latitud
significationis verborum tituli, Respondeat latitudini materiae contentae sub ipso. Sin vero proposita Barioli propositio Rubrica debet esse generalis ad nigrum. intelligatur.ut dirimus. primo modo. hoc est debet habere ampliorem ligni hetationem rebus sub ipsa. tractatis. Tune est omnino salsa sententia, quia rubrica quocunq: modo sumatur, siue simpliciter, ut caput
est, non demonstrans materiam . nee auctorem legis, siue pro rubrica significante materiam. p rum ens, relatiuum est, quoniam ut caput est . principium est. dc principium principiati principium est . Ut est significativa materiae signum est . δέ tignum significate rei signum est .sed ubi deficit res significata. signum cessat esse signum. & quod poterat elle signum nihil est. 9 vulgatissimum est altero relativorum perempto, alteru perimi. Quod ergo dicunt rubrica debet et se generalis ad nigrum. debet e X cedere rem insertam sub ipsa, dc ulterius se extendere, dicunt rubrica debet esse pro parte mendax, dc signum salsum, non signum, debet esse pro parte nilui. quod est ridiculum dc caret ratione. omittimus Bariolum colligere sententiam illam. e X hoc nostro coteXtu. in quo studium Ulpiani fuit comprobare verborum tituli significationem compiae hendere materiam non supereκcedere.
Sed quod est pernieiosum. eoncurrunt seribentes omnes in hanc unam sententiam, si rubrica sit ganetralior nigro . in ea parte qua lupereκcedit materiam tractatam sui liciens est ad decidendas causas, in tantum et eκtante Statuto. 7 filia dotata non luccedat, matri, nec auiae maternae. Reserunt recte eonsuluin i 'aulum de Castro. et deberet excludi lilia, etiam a stic celatone patris propter verba rubricae Statuti. quae dicebant. Q aod filia dotata noli succedat. Maesententia. ut iniusta est. dc erronea nullam habet in iure nostro rationem aut legem qua tueri possit. quia decisio eausarum est iuditium. Sciudiciu est legis executio . Ora Iudex e legis e Xecutor a. lusiurandum in aut . de deseri Ciui. Et dum dicunt scribentes lassicere rubricam. pro parte qua excedit rem demonstratam . ad decidendas causas. dicunt rubricam in illa parte legem et se.&faciunt eris de non ente. 8c volunt contradictoria verificari de eodem , dc dicunt apparens aceides ei se substantiam non eκistentem, imo fieri ens eκ seipio non ente. quae iunt conclusiones ridicuiae Ecce titulus signum rei est .ic demonstratio .s titulos in auth. de mand Pr n. C de his qui potent. Titii l vn Sc titu sequent. Sive ergo demonstret titulus sarmaliter legis dispositionem . siue materiam cire a quam lex versatur, siue eausam efficientem illius, nihil habet cum lege commune. nisi ratione similitudinis inter se dc rem demonstratam. quae timilitudo pendet d communi impositione virtutis signifieative verborum eius. I taq. imago quaedam legis est. sed quoniam imago accidens est natura posterius. quod praesti ponit exemplar sui. ad cuius imitationem formatur .c5.
sequenter titulus est quid natura, posterius lege per ipsum significata, praeseponens legem 5c pendens ab ipsa, tanquaui eausa sui, litet quantum ad nostri cognitionem praecedat. Sed quoniam ubi non est eκ emplar imitatio nulla est, & consequenter imago non potest esse. l. si quis liuidum. Ude contrat, emptio Vbi leκ n 3 ne st. nulla potest en similitudo tituli ad legem. nec ulla ratio significationis unde titulus efficitur fallus titulas . lc eonsequenter falsa demonstratio. Sed falsam legis demonstrationem negamus posse Deere legem, quia quod falsum e non est. l Paulus deverb. tigni. Et nanenti imn illae possunt e se virtutes Ec proprι etates. Et recte dicimus .facere Paulum de Castro ent de nIa ente. da n inqait signifieationem rubricae super excedentem materiam esse legem q ionia in illa parte rubrica cessat esse signum dc efficitur nihil . Sc tune velificamur contradictaria de ebdem . quia non eici bc esse legem contradicunt. Et qua lex retinetrationem sustant ae 5c subiecti respest i ligni R demonstrationis sui. innuit lege non erustente. id quod apparet e re tia vim legis. Jc re aera non est. fieri legem. dc consequenter atqriirere natu-
Iam subiecti luper q ia i daretur si vere lunam eset, Et sic id, qaod non potest accidens e se,
23쪽
fieri substantiam quandam quae non est quod est, fatuum dc impossibile. Sed est impossibile tes
rubricam esse legem. Quia non est opus Letislatoris. Quia non est manifesta. Quia non est iusta. Quia non est promulgata si ib ratione legis .' Quoniam implicati dari processum in infinitum. Quiano respondet operibus naturae. Quia detestantur similes interpretationes Iureconsulti Quoniam
oratio illa, et filia dotata non succedat, non est magis uniuersalis statuto. Quia ii leκ esset esset sublata. Non est opus Legislatoris. quia Legislator proponens titulum legi non operatur in eo et Legislator est, sed id facit ut demonstrator rei, circa quam eXercuerat se tanquam Legislator apparet. quia non potest idem esse simul factum N non factu. quia quod fit non est, & rei demonst ratio praeseponit rem existente, item nominis impositio non potest esse rei generatio alioquim substaria rei esset significatio: nominis, At quorum operationes diuerta sunt ipsi disserunt. differt igitur Legislator praemittens titulum legi a semetipso constituente legem', dc rubrica non est operatio quae fiat ab ipso ut Legislator est. liod diXimus, no esse manifesta, in tantu patet . T imo manifestum est non esse legem, quoniam appellatur titulus non leX, R inter titulum N legem, essenti iem differentiam secit Iustinianus . mandans leges titulis lubijci .. . . Quibus in pri const C sed detur non eonstare non esse legem dubitari tantum, in ambiguo non potest esse leκ. quia lex debet esse manifesta distin Φ. cap.erit. Alioquim iniuste non erecusaretur iuris ignorantia. quod quidem scire tenemur tanquam quid notum, Leges, inquit Imperator .l. leges. C. deleg quae constringunt hominum vitas. intelligi ab omnibus debent, ut uniuersi praescripto earum manifestius cognito , vel inhibita declinent vel permissa sectentur . Accedit Q in dubio. Utrum aliqua oratio sit tere vel non sit, non est nostrum interpretari, sed solius Legislatoris, quia si solius eius est inspicere inter equitatem & ius, longe magis . inter esse u non esse lesis, quia contradictio maior est repugnantia quam contrarietas. Non est iusta, quia non est ab habente potestatem legis eondendae impartita auctoritas legis verbis rubrica . N Iustinianus in t .a in fine C de veter. iur. enu mandat leges obseruari non legum titulos, nee verba tituli, sed non est iusta. quia non respondet rati ni . et oratio praemita ad significandam sermam legis sit formaliter ipsa lex. quoniam enuntiatio non est dispositio l. a. de proxene. Alioquim titulo demonstrante legis dispositionem. frustra sibi j ceretur leκ. Et longe minus. quia non praemittitur ad significandam per se primo legem, sed secundario. principaliter vero locum in quo . & repugnat operationes quae determitatam forma recipiunt a proposito Auctoris, suscipere vires diuersas. N vltra ipsorum intentionem extendi. No esse sub ratioe legis promulgata T diximus. omnis vis coarctatura legis vel obligatoria peflet ab ipsius promulgatione .instituuntur leges inquit Augustinus disi eap in istis eum promulgatur. Promulgatur dum prout ligantur. dum eduntur in publicum, no simpliciter sed sub ratione legis. ut Populus agnoscat iniumstam tibi normam , dc illi constet . quale futurum sit officium sui . sed rubrica legis. neq. sub ratione legis, neq; fortasse simpliciter promulgatur, quoniam praemittitur promulgatae legi tanquam quid notius. ad materiam vel formam vel efficiens illius demonstra dum. non vi quid demonstratum alioquina idem ageret in semetipsum, vel adhue egeret titulo denionstrante. & ita titulus alio , unde daretur progressias in infinitum , et est saluum . quia quemadmodum eorum quae natura constat, terminus quidam reperitur. N ratio, ultra quam res consistere nequeunt. sic N artificialia omnia certis limitibus conseruantur, quos qui eNcedunt, tentant quod
natura rei non patitur. & non imitantur voluntatem aut horis, seὸ ipsi Deiunt seipsos authores. quod in iure nostro longe maius peccatum est quam iudicare de legibus. od diximus non respondere operibus naturae, Imitantur humanae institutiones naturalia opera. & quemadmodum certis animantibus determinatas figuras natura dat, quibus eκtrinsece distinguntur ab aliis. & set, sibiliter eognosci possimi. simili sortasse modo. premitens Legislator titulum, distinguit legem Elege, & submini strat ahqrialem praecognitionem eius, sed eadem ratione qua salso, verbi gratia . diceremus staturam hominis rectam, hominem esse, & longe magis peccaremus, agerentes hoc ipsiim de figura hominis mortui. sic salso dicimus titulum legis eis legem, & longius aberramus adscribentes hoc ipsum titulo legis non eXistentis. Sed detestari Legislatorem similes interpω- tationes diximus. quia, dum dicunt. rubricam, set filia dotata non succedat habere latiorem significationem statuto, quo matris tantum successio prohibetur, & satentur appellationem verbi. Non succedat. esse rubricam statur i. pro parte qua complectitur statutum. qua parte vero stiper excedit dispositionem statuti. dicunt sufficere ad decidendas causas, dc consequenter legem esse. implicant, eiusdem verbi, eandem signaticationem, esse pro parte rubricam, pro parte non , es se Iro parte legem, Pro parte non, sed hanc inconstantiam tanquam Latione carentem. & captio..
24쪽
sam. & alienam θ disciplina Iuris eicilis, Aspernantur 5c reprobant Iureeons i nam absurdum T
de bo liberi. ii ita de ope r. lib. l. in causae.1f. de procur l pe ade&hiben. Non esse. vero . verba rubricae, quod filia dotata non succedat magis uniuersaliter interpraetanda. staturo impediente sue cessionem matris apparet . quoniam oratio rubricae in desinita est, non uniuersaliter enuntiata, dc ut talis habet se in)eterminatae ad deseruiendum aequaliter utriqi conceptui, particulari 3c uniuersali, quia quod indeffinitum est indifferens est. De terminari vero non potuit nisi ab intentione loquentis. sed haec ipsa intentio statuto manifestatur Zc terminatur qui potuerat elia lentiis ambiguus quod non succedat. matri scilicet nee auiae maternae. Sed demus sensum uniuersaliorem
este, demus item rubricam legem esse . statutum subsequens est leκ posterior & specialior. in toto iure generi per speciem derogatur . non potuit istitur illa rubrica habere vim legis. Sed perpendamus fundamenta communis istius i uentiae. Allegant glosam in prolie sexti in
verb. titulis glo in i uni C de capit ciui cens exim. lib.Xi Baldum in rubrica C an sertius ex Ast. Prop tenea per glo inrub Is si quis testa liber. elseius. Der Addit Ripa cap ut omnes ex de costitu. Praemoniti nos interea et propositionem. qua dicunt Rubricam generaliorem nigro sufficere, ad decisionem causarum . quia v: dent non rei pondere pleris q. rubricis iuris . limitant, ut intelligatur in his quae habent orationem perfectam . vi Iason hic num. habere vero sensum persectum illas dicunt . quae sumunt initium ab his dictionibus . vi. vel . quod . sed Ripa sentiens adhuc dissicultatem ex titulo. quod iussu . item quod eum eo qui in alien pol est gest He. Et tit ut in tr. certatem p caus Crim eκ pedi confugit ad ridiculam quandam distinctionem dc inquit. habent rubricae senium perfectum. quae dispositiuae locuntur illae vero quae enim latriae non. Circa qΠM dicimus nos . et cum dubitatur. virum rubrica sussiciat ad decidendas causas. quaeritur utrum rubrica sit leκ. & consequenter utrum rubrica dispossitiuae loquatur. quia dispositio est ordinatio. Nordinatio genus legis est . ius est Aristoteles inquit . ordinatio ciuilis societatis. Itaq; quando cofugimus ad huiusmodi distinctionem dicentes. illa rubrica potest decidere causas, quae persecta orationem, habet. & illa dicitur habere persectam orationem. quae dispositiuae loquitur. dicimus illam esse decisiuam causarum . quae te Reth. & significamus , illam esse legem quae leκ est et est ridiculum. Hae enim ipsum est de quo dubitabatur, quando quaerebamus virum rubrica decidat causas, utrum scilicet loquariir dispositivae vel non. & satis supra diNimus. rubri eas esse ligna . Nil ficatione; e nuneiantes aliquid de re subiecta. Et si qua sit qnae plene in perfectae de monil retvniuersum sensum legis. non hoc facit, in colle Nest,neq. dispositiuae . sed simpliciter enuncians. 5c non eκ tenditur enuntiatio ad vires dispositionis i qui familiae is fami ercis. Sed ad rem . Allegant glo in proh e Decreta in verbo titulis. s. nos ad apicem, Inquit ibi B nisacius. Decretales istas recenseri fecimus, Si multis correctis in unum librum redigi mandauimus. & sub debitis titulis collocari. Glosa. Notat rubricas authenticas esse. EX ponunt elia de textu , bc habere vim legis, eo tr il Legislatore parantur. N praemittIntur. DiXimus et non omne quod est a Legislatore sit ab eo ut Legislator est quia non omnia quae sunt ab homine fiunt ab ipso, ut Homo est, quia nutritur & sentit ut Animal & Planta, discurrit tantum in eo et Homo est. Et quemadmodum ab eodem animali naturaliter proficiscuntur diuersae operationes essentialiter distinctae, respectu diuersarum potentiarum . quae ordinantur ad diuersos fines. Simili modo in rebus voluntari j s. ab eodem homine ratione diuersorum habituum & diuersorum finium, eduntur operationes penitus distinctae . quia diuersitas finis intenti facit formalem differentiam in rebus
ordinatis ad finem, Et quae differunt fine. differunt spetie, sed finis legis dirigere est ad publicum bonum praecipiendo vel vetando. Titiai vero indicare praeceptum dirigens, sed demonstrare rem dirigentem non est dirigere . Non est igitur titulus leκ, 8c consequenter non ella Legi Iatore ut Legislator est. Sed est ab illo ut artise κ est, cuius est reducere multitudinem ad unitatem quantum fieri potest. dc disponere paries materiae . circa quam versatur. in ordine ad unualiquod principaliter.eon:ideratum. p sertim quia non est eiusdem in eo et idem est, materiam facere dc ordinare . alioqui in inuentio esset dispositio . Allegat glosa praedicta ad eonfirmandum rubricas esse aut benticas capitulum haec verba de penit distin i. quos est cla sumptum eta l. 3. ff. quod qui': iuris in alium statuerit ubi not. osa. Legislatore . arguere ex verbis illius mei rub. quod qui iur. Respondeo. falsum esse et dicit ibi glo. a. tum propterea quia ne q. simpliciter argumentatur Ulpianus indicta lege pri . sed e X ponit verba aeaicti P toris. q iarum in rubrica nulla fit mentio , Dum inquit, hae e ve iba quod statuerit qui iurisdictioni praeeiti quia rubrica iurisdictionis non meminit, eum etiam quoniam si alle
25쪽
garet=erba rubricae no id saceret In eo quod rubrica lex est.sed in eo et verbis rubricae summatim
complectitur aedictum Praetoris quod est lex . Illam vero rubricam non esse Praetoris aedi timmanifestat Cains in. l. vltima eo tit. dum inquit. illud elegater Praetor eXcipit, prae terquam si quis eorum cotra eum fecerit qui ipse eoru quid fecisset . quae sunt verba aedicti Praetoris. quae per totulit ulu interpraetatur. N per rubrica implicite significantur. Iari formiter respondet ut ad cap cum omnes de const. allegatum per Ripam, ubi verba rubricae adducuntur, non in eo Q rubricae sunt, sed vi continent significatiuae legem eκistentem. Idem dicimus de cap. pri. ne Sede.vacant. aliis quid Inno. δc de cap. pri. Wr Ecclesia bene. si dimi cons quibus nititur praedictagio prola in vertati tulis comprobare propositum, quoniam illae rubricae summatim repraesentant dispositionem cotextuum . Et saluum es interpraerari Legislatorem argumentari a verbis rubricae, quae posterius natura sunt, sicuti signum consequitur rem demostratam. & non e contra, Eo magis quoniam in d cap. i.ut Ecclesias bene. refertur Decretum illud fuisse iam antea constitutum in Concilio Ua terari. Quae tamen omnia. nihil ad rem propositam faciunt. quia quaestio e si virum rubrica ge neralior lege, in ea parte qua legem excedit sui significatione sufficiat ad decide das causas. Sed adhuc allegat Iason glosam in.l. i C de cap civ. exim . quae interpraetatur illius legis prime. dispositionem uniuersaliter, argumentum sumens a verbis uniuersalibus rubricae. hoc nihil est. Propterea quia verba legis ibi recipiunt generalem signifieationem respondentem verbis rubricae . Nnon est irrationale iuditium .eXistimare legis propositum respondere lignificationi tituli. Nec mit argumentum ibi glo. a verbis rubricae tanquam a lege dante legem contextui. quem intemptariatur, sed a notiori signo. quo potest demonstrari quae sit interpretatio accomodanda verbis legis. Et pertinet magis illa consideratio ad se i ies quaesiti ina ex secundo adnotato Barto. Utc si verba rubricae faciant sus cientem coniecturam ad inter praetandum ambiguum lentum legis. Allegant ad idem Baldum inrub C. Anser. ta suo salto. Inquit idem rubrica habet vim te Nitas, di decidit quando incipit per , ut vel ne . Deinde si ibdit omnes rubricae consonantes te X tui posisunt allegari pro teX iuxta glo in rub E ii quis testa. lib esse ius suer Ad primum dicimus rubri
eam decidere virtute legis seminatim enunciatae. non eκ se . quia lex decidit & rubrica enuntiat. N ubi lex defficit perit virtus enuntiativa decisionis illius quae non est. et sit pra satis est demonstratum. similiter ad secitndum. possunt allegari rubricae consonantes teX tui ut significatiue texi . non ut eκ se decisiue. Alioquina non requireretur cosonantia. Et haec ipsa aut horitas Baldi reprobat communem sententiam et rubrica generalior decidat quia non est consonans. Ad glo. rubri. Usi quis testa liber. qua scribentes nituntur comprobare communem hanc opinionem dicimus. et falso asserit ibi materialiter rubricam poni non significatiuae . quae resert edicti vcrba . habentia plenum intellectum. quoniam oratio rubricae illius est imperfecta , R est altera tantum vara hippoteticae propositionis. quae ne q. genus, nec potestatem. nec fines actionas illius demonstrat. quae in factum erat Zc dabatur intra annum in duplum ex verbis Praetoris si dolo fecissρt ante aditam haereditatem, post mortem testatoris.
Fundamenta propositionis istius sunt huiusmodi, dc si quae sunt alia debiliora fortasse . dc minus rationalia, itaq. dicimus receptam eta salso dc in iuste conati nem istam sententiam pro vera, et rubrica generalior nigro sufficiat ad decidendas causas, siue sit eius oratio sui dicunt perse, ela siue imperfecta. nisi voluntas Letis latoris aliis signis vel aequitate dimetiatur, Et quod attinet ad generalitatem rubricae, quoniam soci plum dupliciter potest contingere. vel quia verba sunt indeterminata ut in proposito casu Pau. de Cast. vel quia superabundant, primo casu dicimus de, terminari a verbis legis inde terminatum sensum rubricae, rationibus quibus supra .iecundo casu sciperabundantia verba nihil simpliciter esse ut in tit. C. de iportulis. Secundo notat Bartolus, licitum esse arguere eX verbis rubricae. δc ab ordine earum Sunt qui dubitant, utrum ellici possit ex hoc conteκtu adnotatum hoc, ad eNemplum fortasse iurium allegatorum per Barto. quae nihil probant, quia leκ idem labe O rerum ammo . Non loquitur de rubricis . bc glo. in . l. i .C ne s do t. den sumit sibi licentiam arguendi non demonstrat esse rationabilem argumentationem, quod est id quod desideratur, item quaerunt quae sit ratio argumentandi.
Res est et prima pars propositionis istius, adnotari potest obseruatione propositi Ulpiani, quedi Dimus eniti comprobare rubricam conuenire materiae, licet hoc Bart. non animaduertat. Et ratio sumendo argumentationis est, ut rubrica quae enuntiat materiam vel formam legis coiectura lit. qtiod verba dispositiva legis versentur circa materiam enuntiatam. Hoc tamen procedit ubi
Legislator non explicat in. t materiam. Et ubi verba eius possunt respondere signincationi ver
26쪽
borum rubrIeae. Alioquim si lex manifestet materiam, cessat conlectura . quoniam in manifestis ut dicunt cessat. locus praesumptioni, quemadmodum habitibus cristentibus in materia cessat motus . Item nisi verba legis , in qua non fit mentio materiae habeant aduersantem significationem verbis rubricae, quia tunc perit in rubrica ratio coniecturae. quoniam inditium omne ic amnmentum , quod dicunt, signum bc coniectura . consequitur similitudinem&eonuenientiam aliquam.
Et ubi non est similitudo sed repugnantia, nulla potest esse significatio nee vlla praesumptio sumitur, nisi colligatur per locum ab opposito, cui rubrica non seruit. Et hoc loco irridenda est quaestio Doctor. Si rubrica esset contraria nigro eui potius sit stamdam, quae ponit in dubium virum e Xequenda sit leae, aut id quod neq; potest esse signum legis. Et longe magis irridenda est ratio solutionis Alberici de Rosate . qui dixit standum magis esse
nigro tanquam posteriori, 'aia posterior aderrogant prioribus. Confirmans causam esse posteriorem e secta. dc id quod per se est enti per accidens. Et implicans legem dc rubricam esse essentialiter ord: nata inter se, quae sunt erronea, quia rubrica signum rei est. S signum rei accidit rei N praesuponit rem natura priore ficut causatum supponit causam esse. praecedit tamen in ordine cognoscendi quantu ad nos. Et hoc ipsum fatentur omnes docto. dum dicunt sumenda esse argumentatione a verbis rubricae, quia talis argumentatio non sumitur a priori . nec I causa propter rua leae est . quae ve comunicet authoritatem legi, nam salso decideretur in dubio. magis esse stanum nigro . quia magis esset standum rubricae . propter quam lex esset, & quae minime lex esset, A posteriori igitur argumentatur, dc lic a rubrica tanqua a signo subministrate eoniectura inter- praetandorii verborum legis. Falso igitur asserunt nigrum esse quid posterius. & ut tale derrogari per ipsu rubricae. quia non e sic tialiter respicit rubrica, sed rubri ea accidentaliter legem . & standum est nigro quia nigra lex est. & legi lladum est, & ita standu ut no liceat a propria verborum inruficatione recedere. nisi constiterit de cotrario. alioquim peruertitur ciuilis peritia . Itaq lverbis rubricae hoc unu tantum coniectari licebit, signu et se T verba legis loquatur de materia si-nnificata per ipsa. Ec in verbis ambiguis recipietibus illa lignificationem, alioquina nequaqua. PEdet tamen ratio argumentandi coiecturae istius, quia dum utitur rubrica verbis repraesentantibus
materia. Verrinii se est et repraesentet matelia quae verae est. Praesertim quia mandauit Iustima. nus leges redigi sub congruis titulis. an tu ad lecundam partem ad iotati. valere scilicet argumentu ab ordine ea tu. Textus ia fer rio loquitur de ordine rubricarui quia vertatur circa significatione tituli unius . ordo vero rei pectus est prioris Sc posterioris. R implicat multitudine. circa qua versatur confusio quae est eius oppo tuu . quia cotraria habent fieri circa idem . Et quonia in iure nostro ordo rubricam est dispositio materierum i inducta ad facilitanda doctrina. 5c acquirenda scientia iuris, Uerendum est nest talla, δέ praeter mente Iii reconsulti, omnis argumentatio quae sumi potestab ordine rubricam, Praetcroa ad demonstrandu . publicae interprae tantibus, ordine tradeta disciplinae. iuκta praetcri Ptu modum Iustiniani in probe. Gru . Ut in exemplo quaestionis Tutoris a Patre dati in testameto minus socini. que iudex c5firmauerat, qua dubitatur, Utrsi talis Tutor testametarius sit. An vero Datiuus Uttsi scilicet excludat legitimu vel 1 legitimo eκeludatur iacia quaestione refert Bar. in l. 2.C de cosr. tuto .dc inquit Martinu Si limano determinalse ex ordine titulor u . Tutore hunc esse testamentarisi R eκcludere legitim si, quia titulus de eo firmando tutore praecedit titulum detestamentaria tute. δέ reliquos ii, quibus agitur de Datiuis. Ubi apparet quatum ridicula sit illa ratio . quoniam inspecto ordine tractadi Datiuus qui venit in dessectum testamentarii Sc legitimi. esset praeferend as testamentario . inionia in titulo de tutelis. ubi venit cosideradum de tutore simpliciter sumpto no contracta ad hae vel ad illam spetiem tutelae, Agitur de tutore d itiuo in l. . c. r. s. sere per totu, antequa scilicet facta suerit metio testanactarii tu roris, de quo tractatur in sequenti titulo. Et institur de tutelis s.fi agitur deco firmando tutore testamentario, ante persectu tractat iam testamentariae tutelae . de quo agitur sequenti titulo. qui testa. tui. dari poli. Apparet dico eκ his, imbeecillitas colesturae istius, ab ordine rubricae sumptae. licet illa decisio Martini nevera. ob alia causam tamen. vicinia scilicet cofirmatio tutoris testamentarii, quae fit per magistrata, no est per se primo tutoris coiirmatio. sed eo sequenter, quia cofirmat & perfecta facit vo Iuntatem testatoris tutoris dandi imperfecta propter deffectum solentum in testamento, Et quia
talis volutas fuerat testamentaria, hac eadem conrmata tutor remanet testamentarius quoi comprobat Modestinus in I. i A. de confir. tuto in illis verbis . Tune quod defficit repleri a Consulari Potestate constitutiones concesserunt δέ secundum mentem confirmari tutores.
27쪽
Item quantum ad coniecturam sumendam ab ordine rubricarum, quod inquit glo. in rii br Udόeo. per quem fact suerit. Esse seruandum ordinem titulorum, Uerum est in tradenda disciplina secundum praeceptum Iustiniani, quoniam legem habemus, non simpliciter, ut omnes sentiunt, Alioquim opporteret lites contestari ante ortum causae, propter quam lis fit, quoniam habemus praemissum titulum de in ius vocando, Titulo de pactis, ubi de conuentionibus agitur . quae materiam litibus praebent. quarum dirimendarum causa instruimur aduersarios in ius vocare, quicquid dicat Aro. Sed & hoc ridiculum nobis adnotare liceat, animaduertentes quam subtili ter Decius eruat, eκ nostro contextu. esse seruandum ordinem rubricarum, Nam inquit si rubrica generalis proponi debet, ergo ordo rubricae attenditur. Tertium quod notat Barto qi credere e reditor & similia dicuntur il eredendo hoe est fide babendo. colligit eκ illis verbis. NAM CUI CUM ZE REI ASSENTIMUR. &Σεc toto coelo aberrat a veritate , quia dissinitio verbi credere, non est allusio, ut ipse testatur infra . sed est oratio eXplicans essentiam rei demonstrate per verbum, A llusio vero est origo verbi, Et nominis creditoris hie nulla fit mentio. Sed quoniam ex hoc salso principio irruunt scribentes in arduas difficultates. aplicantes ipsum ad diuersos casus, Et Bariolus inferius num. go de hoc ipso cogit nos verba facere . ne bis idem inutiliter repetamus agemus ibi. Et eadem causa inealee commentationis Barioli pauca quaedam dicemus, circa quartum notabile ipsius, Quod ver bum rei sit generale. Notat deinde, ex tex. una cum glo qu5d inteerpraetari verbum ad Doctorem pertinet, quod intelligit inquit , ut possit materiam pro euidentia recitare. non autem Legi nouum sensum dare. Nos ad interpraetem simpliciter pertinere dicimus. EXplicare ignota per notiora. quoniam inter praetatio EXpositio est minus noti per magis notum, siue sit hoc ambigua verborum significatio. teu ratio implicita siue etiam causa. propter itiam res est, quae praecipue desideratur. sed de inter- praetis officio quae ve sint quae ad Imperatorem solum interpraeiada reseruentur. quia no est praeientis temporis neq; loei. Diffusius nos Deo dante, in nostro tractam de inter praetatione ituris. Quaerit circa secundam partem Bariolus. Et inquit. Iureconsultus omittit maiorem propositione in tanquam per se notam. Ad cognitionem speciei debet praecedere cognitio generis. Quomodo probatur, haec propositio ρ Habet quaestio duplicem sensum, quomodo scilicet possit de monstrari Vlpianum eam subintellexisse, item quomodo potest comprobari verum esse significarum ipsius. Primo modo demonstrat non dubitasse, quia non respondet, Secundo modo inepte dubitat . quia nota per se probari non possunt. alioquim daretur notius notiori, & per se notum esset non per se notum δέ sic contradistoria essent simul vera . Respondens tamen dicit probari in t i. is de iusti. Ec iur. Et rursun ad sensum, quia si volo e gnoscere Titium hominem esse, necesse est primo cognoscere hominem ingenere. Mantum
ad . l. prunam non constat ibi non agere Ulpianum de praecognitione nominis. Daturum speram inquit Iure ciuili priuet nosce opportet unde nomen iuris descendat. Nos vero supra demonstrauimus, nominis praecognitionem comparatam ad materiam significatam per nomen non habere habitudinem generis . Decipitur dcinde, dum inquit probari ad sensum, quia non possum cognoscere Titium hominem esse nisi . sciam quid sit homo. Non possum quidem scire quid siemtius nisi sciam quid homo sit, Hoc est non possum intelligere essentiam Titii nili cognoscam quid homo sit . quia substantia dc natura Titis eadem est cum natura hominis, sed nihil impedit me posse cognoscere Titium hominem esse. hoc ignorato quid sit homo , dummodo inteli gam quid significetur per hoc nomen homo. Necessitas vero intelligentiae significationis vocis . no est ob id et nomen sit genus Titii . quia tunc substantia esset voκ. sed quia signum est communi consensu appositum ad fignificandum animal illud. & ut quid notius, ignorato antem signo δέ notiori . non contingit sciri significatum quod est ignotius. Nos et attinet ad reddendam rationem propositionis. Ad cognitionem speciei debet praecedere cognitio generis, dicimus hanc ipsam sumi ex Aristotele pri. Phi dicente et uniuersalia ordine doctrinae praecedunt particularia. Fortasse quoniam Doctor ArtifeX est. dc Ars imitatur naturam quae progreditur a magis uniuersalibus, vel quia res eodem modo cognoscuntur quo fiunt . vel quia uniuersalia sunt faciliora cognitu, Et ne fortasse fiat eiusdem rei repetitio multotiens in scientia quia qui progredirur a particu lare ad particulare eiusdem geueris, singulorum declaratione eadem repetit , quoniam ijsdem
caulis constituuntur in esse, Et res per suas causas declarantur.
Sed hoc supposito quod tex. noster praeseponat hanc propositione aplicat eade ad decidenda
28쪽
quaestionem de teste examinato super articulo. quod Titius mutuauit centum Sempronio, quem Pars contra quam eXaminatur petit interrogari quid sit mutuum, virum huiusmodi interrogat Orium admitti debeat. Quaestio haec non esset dubitabilis propositio nisi Bartolus verbis ambi
gula obscurum faceret sensum eius. Ecce verbum hoc quid sit mutuum duplicem habe t significationem, Quid est id qnod significatur per hoc nomen mutuum. Deinde quid est substantia & natu
ra rei demonstrate per hoc ipsum nomen mutuum. Propositum Barioli est utrum liceat parti pe' tere interrogari testem quid significet hoc nomen mutuum. Et manifestum est non esse tale interrogatorium impertinens. Propterea quia testis deponens de veritate vel falsitate positionis . cuius non intelligit significationem verborum non est testis nisi aequivoce. N eius testimonium noest restimonium . quia testimonium est attestatio rei cognite cap. hortamur 3 quaest nonam, Ignorata vero significatione verborum articuli. testis non intelligit super quo interrogetur . Ndeponens deponit de re ignota, & dictam eius non est testimonium. Sin vero pars petat inter rogari de diffinitione mutui . hoe est quae sit essentia rei significate per hoc nomen mutuum, con stat hoc casu intongruam esse talem interrogationem. quia fit transitus a genere in genus quae si ii . Is enim aderat ut confirmaret hoc unum factum particulare. Titium scilicet mutua Te Sempronio centum. N ab eo desiderabatur , ut deponeret. An res esset, vel non esset. interrogatio vero
quae petit, quid sit mutuum. transit ad aliud genus quaestionis. δc quaerit substantiam abstractam mutui . vel exemplar uniuersale ad imaginem euius hoe dc illud mutuum formatur. Sed hoc ut plerumq: solet diuerso genere testimoniorum demonstrari non erat id quod inte debat probare is qui testem produxerat, unde non est admittendum interrogatorium huiusmodi ta quam quid remotum ab articulo super quo debebat testis productus examinari. Caeterum Bariolus inepte soluit quaestionenl.dum indistinctae dicit hie esse casum quod admittatur interrogatorium. quia testis non potest deponere de isto mutuo speciali nisi intelligat quid fit mutuum in genere. Subministrans tibipst diffleuitatem verbis significantibus licere interrogari hunc testem de dissi- Nitione mutui . Impertinenter item opponit tibi ipsi retenta ambiguitate quaesiti. dum dicit unpediri quo minus testis interrogari possit quid sit res. eκ eo quod leκ dicit politioni iuris non esse respondendum iuxta glo. ina. ras de eonfias Et ridicula est omnium docto sententia Saliceti praesertim, qui dicunt diffinitionem facti esse lux . asserentes testem qui interrogatur quid sit res interrogari de tute . quam interrogationem dicit glos aind i et de conses non debere fieri quia ius est certum. Res est et testes interrogantur de veritate facti non iuris, quoniam operationes ciuiles regulantur a fine, A finis eκaminationis testium est iudicium, quod est facti determinatio. non
iuris .q ita ludeκ non legem iudicat, sed secundum legem determinat factum. Mod vero dicut dissini tio facti est iu t. ideo de diffinitione rei non debet interrogari. falluntur, quia diffinitio facti est factum. Sc diffinitio iuri est iux. Quia diffinitio 3c diffinitum sunt idem numero & ob id
competit indifferenter atributum alterutrius altem, R de se inuicem conuertibiliter dicuntur. Et
ubi facti diffinitio esset ius. tune idem numero effet diuersum genere, quia genus iuris diuersum est a genere fasti. Ius enim in eo et leκ est . relatio est qa a lex regula est, & regula rei regulate regula est. Factum vero actionis generis est, unde relatio effet genus actionis. dcitagenera geratissima essent sibi inuicem genera . quod est impossibile, quia nulla verior:est propositio illa; qua negatur alterum praedicamentorum ab altero. Nec ad rem pertinet quod Legislator saepenumero res dessiniat, i ve multe rerum diffinitiones in iure nostro reperiantur, quia non sunt leses hae, sed declarationes materiae cirea q iam leκ versatur, alioquim diffiniendo mutuum Legislator faceret mutuum, quia diffinitio mutui eilentia eius est, &sic effet dator essentiae materiae quam regulat. quod est taliam. qtlia nullus artifeκ facit sibi materiam circa quam versatur sed ipsam praeseponit. alioquim materia subiecta non esset materia subiecta. Sed habet Legislator que- admodum reliquarum omnium artium, artifices singuli subiacentein sibi materiam quam regulat, Ec regulando praesuponit, siecit Faber lignarius praesuponit lignum . circa quod versatur. non iplefacit lignum quia non est ipse natura . Determinando vero lignum pro ratione finis intenti. faciescanum quod est artis opus, quod si contingat homini interroganti de natura ligni. Fabrum respondere durum vel fragile, di assignare proprietates eius. non erit hoc opus artis facere. sed demonstrare naturam rei ex qua facit opus artificiale . Simili modo assignantem Legislatorem dis finitiones rerum, non dicimus facere legem, sed eκplicare rem ex qua iustum fit. N circa qua leκ se eriercet, unde diffinitiones rerum in iure . non sunt iura neq. iuris. Propterea nihil ad rem per
sinet haec oppositio de prohibita interrogatione iuris, Et quaecunq; dicunt doctores distinguet P
29쪽
tes inter iiis 3ζ factum, ut tollant difficultatem quae ex ambiguis verbis propositae quaestioni s ori, tur . Falsa sunt ec aliena a deeisione quaesiti. quod i ta nostri distinctionem superius , solutionem habet paratam. Falluntur item assignantes rationem cur testes interrogari seper drisinitione rei non possint. Quia diffinitio iuditio intellectus percipitur testis vero de solo sensu corporeo tenetur respondere. vi Ripa hic num. 28. Nnum. 32.de mente Saliceti. Barioli, dc Alex2ciri. Quia non distingunt inter dictum testis ec causam scientiae ipsius . Nos vero dicimus diserre attestationem a caula scientiae, sicut differunt enuntiatio dc probatio. Et quod attinet ad hanc una causam, verum es et testis reddendo causam suae scientiae non potest excedere fines rerum letalibilium . quoniam om: iis nolira cognitio causatur a sensu, sed quantum ad testimonium ipsum . iubilimpedit quo minus possit examinari super rebus intelle tualibus . vi sunt iura ec habitus animi.
quae sensu per se primo non percipiuntur, cuius depositio tenet bc fidem facit. dummodo demo strat modum lc Instrumentum, quo potuit intellectus eius percipere rem quam refert, hoc est saetum aliquod particulare & sentibile. Cuius demonstratio desideratur, propterea quia die tum eius est res stibilis a Iudice . di res non possunt sciri nisi per suam causam. vel quia purum testimonium non probat i solam. C de testi. sed veritas collatione singulorum accidetium particularium inue Itigatur cap. cum causam ex de teit Et licet intellectus indigeat signis sensibilibus. quibus manuducitur ad rei cognitionem, dc eorundem signorum depositio desideretur. Non ob id nostrum est . ita perstringere testium depositiones. ut dicamus non licere deponere nisi de solo sensu corporeo. Quia tunc adhiberentur frustra testes periti ad deponendum de Febre, vel de mortali vulnere, non enim vulnus mortale in eostmortale est sensu percipitur. sed sola ratione discurrente dc ex arte longa ve eXperientia. N longe minus Ecbris, quae cordis est affectio in sensibilis nobis. Et impertinenter interrogarentur testes de causa scientiae . quia sensitiva cognitio non est icientia Sc non habet causam. Et non prolis bent iura allegata per Docto quae dicunt ferre debere tosti munium testes de iis quae iacta sunt illis praesentibus. quin possint deponere de his in cogniti nem quorum perueneri int mediantibus rebus iensibilibus factis ipsis praesentibus. Et quod inquit Vlpianus in . l. qui testamento. si de testamentis. Non esse in testibus adhibitis ad solennia test mentorum semper necessiriam sermonis intelligentiam. sed sufficere aliquo sensu percipere, qu ni cui rei sit adhibitus. Non hoc vult, non posse deponere testem . nisi de his quae toto corpore, sensu percipiuntur, sed dicit testem depositurum de re intellecta . quae multis modis intellectili obiici potuit, Sc magis Ec minus distinctae intelligi. sufficere si quoquo modo intelleκ erit rem cuius gratia desiderabatur eius praeseritia. Sed ad rem nostram , nihil proponunt scribentes quo tollant ambiguitatem superioris quaesiti. quo ve dilucidctur veritas eius. Et ut sunt ha c omnia miranea 5c manca. non babet quaesitum ipsum, di materia testium commune aliquid cum proposi
ta nostra materia. De rebus creditis .
Tertio quaerit ec inquit Bariolus num . i4. Habetis hic et Iurisconsultus reddendo rationem dicti solum ponit minorem propositionem dc maiorem Ommittit qtiid in teste qui reddendo rati nem dicti ommittit maiorem propositionem dc ponit minorem an concludat e Ridicula est quaestio quoniam expressio maioris propositionis non est necessaria ad inferrendam conclusionem. praesertim in cituli materia, Cui accomodatum genus argumenti Enthimema est. syllogismus subintelligens alteram propositio mim. quo plerunq. utuntur Iureconsulti, sed pendet omnis vis co-
probatiua a termino medio. in quo complectuntur erit remitates, quae in conclusione eκplicam
tur siue sit medium Syllogismi periecti. siue Enthii ne malis. Nec est dubitabilis propositio utrum
En: bimem a concludat . quia manifestum est, hoc ipsum esse genus unum orationum illarum . quae opprobantur Zc subministrantur ab artifice communi dialectico . omnibus facultatibus ad faeiendam fidem rei dubiae. Et constat Ent bimem a. ut Enthim ema est non contractum ad materiam aliq iam. q rantum eR se est. habere naturam N potestatem inferrendae con lusionis . Utrum tamen hoe Enthim ema in hae materia. δέ illud in illa, dc aliud in alia concludat, Quaerere ii velimus erit haee oce4patio hominis ratione carentis , propterea quia infinitae sunt species ciuilium quaestion im dc infiniti sitiat articuli. super quibus e Xaminari testes possum, dc ins niti termini medii veri vel falli concludentes non minqIam, aliquando non . quibus possunt testes adniti, comprobare proprias de politiones. quas qui voluerit praescrutata deieret eum vita potius quam et absoltiat vel miniam partem propolit . Sed ut necessitas eo durat Bariolum ut contraheret vivuersalem quaviticinem de En timemate. ad lingulare qua situm unum, percurramus bc nos quid sit quod
quaerit. Pono interminis inquit , interrogatur testia si Titiua est diues, vel si est sanus mente, vel
30쪽
s est bonae eondictionis. Respondet q) se, interrogatus de causa scienti e . Respondet quia sum
suus vicinus, vel consatani neus suus, dico et illa ratio concludit. Hic enim ponit minorem Romittit maiorem, tanquam per se notam. N a iure probatam, casus est hic & in multis partibus iuris, ubi Iurisconsultus simile faeit. Inepta dc ridicula solutio est, quia ratio eur Legislator vexum concludat, non est genus argumentationis. Quoniam hoc sui natura indeterminatum est ad omnem conclusionem inferrendam, Veram dc salsam . necessariam . probabilem. N impossibilem, Nam. Et Demonstrator. Et Dialecticus, Et Sophista pro arbitrio utuntur Enthimematicis argumentis, omittentes, ubi sit opus, alteram eκ praemissis, Sed pendet vi diximus vis concludendi a termino assignante causam verisimilem vel probabilem, quam nos rationem appellamus, cuius
desectu deficit fides adhibenda eonclusioni, Et hie unus & solus est . qui potest quaestiones soluere, quia solutio dubitationis est demonstratio causae rei Sc haec est id a quo res pendet. non quid
Xtraneum, remotum ue . quod nihil habet cum re commune . Nam forma Syllogizandi pura c5 structio est humani intellectus . vel artis discursitae. quze nihil est nisi ope Rationis. N res particularis cuius veritas desideratur a teste, R ealis quaedam est operatio, quae plusquam genere dissertab Ent bimemate Sed est ridiculum et quali comprobaturus solutionem. nititur demonstrare veritatem propositionum illarum, ere quibus ratio testis Syllogizatur, quod & ipsumnihil pertinet ad sormam syllogizandi, quia veritas vel falsitas propositionum, non immutat speciem argumentationis . Imo non immutat propositionem . quia propositio oratio est significans aliquando verum , aliquando falsum. Sed quia discussi rus quaestionem hane . Utrum Enthimemate probetur. probat particulare hoc unum Ent bimema coneludere. Uicinus sum. ergo scio facta vicini, eX eo Legislator similibus argumentis utitur. Item ut probet testem ita depone larem Enthimematice loqui Peruenit ut demonstret veram esse propositionem hanc vicini R eonsanguinei sciunt facta vicinorum Sc consanguineorum. Remanet ut hoe ipsum discutiatur. Sc ita eo deuentum est. vi tractetur materia praesumptionum sub titulo De Rebus treditis . Agatur igitur. Proponitur itaq: dubium. Interrogatur testis virum Titius sit sane mentis. Respondet est ii terrogatur de causa scientiae. Respondet quia sum vicinus, Dubitatur utrum praesens assignatio causae concludat. Respondet Bartoliis dico ista ratio concludit. Ego respondeo. dico Filia ratio non concludit. probat Bariolus. forma rationem sie. Uicini bi consanguinei sciutit facta vicinorum lc consanguineorum, d hoc a Iure praesumitur. unde ista maior est per se nota . De Cosanguineis probatur in i octaui is unde cognat. De vieinis probatur in I si ita de fundo instrv. Sed ego sum vicinus vel consanguineus ergo dce Ego probo haec propositio quam appellat Basetolus per se notam. tantum abest ut sit per se nota. l imo no est probabilis. & si v niuersaliter eraponatur ut dicat omnis vicinus Jc omnis consanguineus sciunt facta vicinorum. Est euidenter fabsa, si particulariter, Nihil probat. quoniam eκ particularibus nihil concluditur. Sed esse falsam uniuersaliter apparet . quia contingit vicinum nescire facta vicinorum . quia contingit quandoq; vicinum nescire se vicinum esse vieini. Sed quoniam ad id quod contingens est non esse. Non sequitur insit contingens est eise, proposita propositio non verifieatur nisi modificata de contingenti ut diear. contingit vicinum scire facta vieini. sed quia testis dicit se vicinum esse. Hoc unum tantum concluditur contingere ipsum scire facta vicini. sed hoe ipsum. eontingere scire. reuocat in dubium primam sui despofitionem. quoniam affirmando hominem esse sane mentis asseuerauerat se scire. non igitur includit . quia conclusio est argumento comprobata. non restricta, propositio . Sed non e udit . quia facit transitu a re ad rem de qua non interrogabatur. & respondet testis ad id quod non quaeritur. quia quaerebatur ab eo causa. is assignat occasione, non enim vicinitas causa est. sed oecasio scientiae, imo remota occasio. quia dispositio est ad conuersationem. & conuersario est occasio sensitive cognitionis. quae est causa scientiae capit, poliquam eruelect. Item quia quaerens causam scientiar. maerit illam causam instrumentariam, sine qua impossibile fuit ipsum scire, hoc est sensibile particulare quo concepit intellectus eius rei veritate. iuxta mente Legislatoris in t testium C de testi & l qui testamento is de testam. Cuius cognitio requiritur. quoniam non aliter possumus ad veritatem peruenire nisi diligenter inquisitis particularibus acci aentibus rerum , dc lingulis circunstanti js eκaminatis cap. occidit.2 3. quast. S. N cap. cum causam ex de testib. Testis vero dicens se vicinum esse non assignat illam causam neq. demonstrat rem sensibilem particularem. sed quid eommune contingens & remorum ad euius esse non sequitur scientia rei. quae est res particularis, quia res particulares non causantur ab his quae
sunt communia, etiam si causae sint, non enim generatur hie homo a Sole, sed ab hoc homule Solem influente,