Disquisitio historicojuridica de lege Poetelia Papiria scripsit Andr. Corn. van Heusde

121쪽

quidem eo ira haberet, sed amitteret Putrimonium. quod publico proseriheretur vero igitur, etsi non reeie illi benesidium illud si hi ereptum queri poterant, quum lex in desuetudinem abiisset: vero etiam ii ius rei culpam in Praetorem conjicero, cujus hoci summum esset ossicium, ut tueretur Ieges, atque ex iis Iaerpetuo ius diceret. Raud deerunt tamen, qui hic e Eanlii verbis nullam fidei habendam esse eenseant, quasi a vanis et

seditiosis a nefariis hominibus prolatis quibiis idom respondemus, quod supra de Servi Tullii apud Dionysium verbis animadvertimus, altastimo historicorum more eum hi loquentem inducere, ut probant eius vortari antiis ad areium opem mittit, elim mandatis viva eo modi Parum igitur probabile est, viros ab illo ea dicentes proponi, allo mera mendacii aessent, equore, quae compIurihua Romanis cognita ossa dehuit eoque minus, quum Sallustius iisdam sera temporibus, quibus ipse Nanlius, vixerit. Quumque hoc esso vanlii propositum, ut consilia sua calaret, callideque Senatui significaret, honesta tantum suvelle, imprudentissimo sano egisset, iis memorandis, quae falsa esse sponte intellecturus suisset alia tua viram praeterea foret, Marcium, cuius responsum deinde roser Sallustius, fraudem ii Iani non im

122쪽

Disticultas vero superest, quod iniq/ιitata Praetorialogis praesidium sibi ereptum queritur Vanlius Prae torrenim semper juris civilia severitatem mitigare studuit, ideoquo vix credibiIo est, eum adeo ossidii cui

fuisse immeniorem, ut inopes cives talefieio legis defraudaret. Sed, ut ait Cicero, summum jus saepe est summa injuria, idque etiam post sublatam addictionem dici potuit, quum deperditi homines legis praesidium invocarent. II enim hona sua, antequam Pr scriberentur a creditoribus in eorum fraudem dilapidabant vel Qscondebant, ita ut, si postea dios venis set, illi non ahorocit, quod i commodum suum publico distraherent. Itaque Praetor, Iegem Poeteliam non in detestorum sed in inopum mussam eripiam intelligens, hisco easibus eam cessare iubebat, et ereditori corpus debitoris addicendo, moiobat, ut lex in civium utilitatem Iata, civibus detrimentum non ferret Euno igitur gendi rationem, iniquitatem clamitasse Eanlianos, non est quod miremur, quum ipsi per eam legis honeficio Privati ossent.

123쪽

Moundisi jam est ad Ioeum arronis, unde suis pra antiquam dehitorum eonditiovem explicare emari sunt, ut legis nostra qua postea fuerint sata, no- his pateat. hi enim liberum, qui suas opora in seris vitutem Pro pecunia quadam deberet, dum solveret, aestat in vocari memoravit, addit . IIo C. Popilio rogante, SuIIa dictatore, a Iatum ne fieret, ut omnis, qui honam copiam jurarunt, ne essent nexi disso- Iuti. quem Iocrem prorsus corruptum esse animadvertit S ad hae L , Sullam plebis adversariam, a Iem fusis negans qui inopibus et hauratis consulotaret praeterea non nova lege ad liberandos nexos opus fuisse, quum alis esset antiquatam legem Poeteliam iamum revocare eamque confirmare neque tandem fierii Varro de L. L. VII. M. d. Mullar Codd. Mehabi ut C. POPIio pompilio, Popilli secte areri iaciare Tmltoria illa die a torori dictare, dici citor rel. Pro dissoluti eouie et ara eripis mill erit te poliati . . um voces ilia et e saepius permuteatur, euia rei exeinpla trad L in Pra . ad edit Uarr. P. xxv .

124쪽

potuisso, ut lex a Sulla illi decennio post tempore Catilinae, In desuetudinem abiisset, antiusque apud Sallustium eiusdem nullam faceret mentionem. Quo Tetro verbis Sulla dictatore expunctis, pro C. vilio reponte legendum esse C. Poetelio auctore censuit. x vae eonem hi do Iego Poetelia oogitasse, eum Salmasio plures existimarunt undo Sigonius C. Poetelio uotodietatore, ulterus vero C. Postilio auctore, Visolo dictator conjectura scripserunt et Risce tamen adversatur Codicum auctoritas, qui omnes Sulla dictatoris montionem faciunt, qua verba a librario in textum recepta esse, ut Salmasio Plaeuii parum P ahi Iaasi neque magis Nullori conjectum probanda videtur,

quum solis cognominibus non nominarentur Romani, nisi honoris caussa ad distiuguendos ei dem nominis viros, ut de Scipione Africano nonnunquam agimus, quod do vis o die nequit quod totius gentis Poeteliorum cognomen erat. Sed obstat praeterea, quod neque Livius, neque Cicero, neque celeri, qui legis Poeteliae mentionem fecerunt, quidquam de jurando honam opiam monuerint, sed universo ea lego neotidas itum esse dixerint . inius autem Varroniani Ioeli Salma sicis, da modo eum p BSS., molle rus C. Popillium liun eundem eas dicit , atque C. Publilium , quem Livitia excitasse populum ad nexos solvendos niserat Itb. VIII. 23. vlsolam autem dietatorem hi diei C. Poeteliam, eo gnomine vi olam , existimat. Disiti Iocii Cooste

125쪽

auctoritatu uredere, lege uostra non onine debitores,

sed unice qui onam copiam jurarent soluto fuisse ut contendi Niehul, riua temeritatis esse videtur, quum grammatici illius Ioeus nota nisi conjectura et mutatis nonnullis vocabulis ad eandem legem trahi possit. Itaque Varro hic non legem Poeteliam, sed aliam quandam cogitasse videtur; nequo rationem video, quare a Sulla die talore eandem a tam fuisse deneges, quum debitorum eum euram h ahuissct et unciariam te gem tulisse Festus nos doceat. 2 et Popilius, qui apud Varronem nudatur. Sulla aetate sanno d. 6 2 quaestor urbanus suerit. Si Ad explieationem autem huius legis pro edientibus, primum spectanda veniunt verba suam copiam uraret in quibus interpretandis viri docti in diversas parte abierunt vult enim ea locutione hoc signifieari ro- putantes, ut juret quis sibi etiamnunc adesse hona, ex quibus croditoribus alis fieri possit, id mi illius

consilium fuisse negaruiu, ideoque non jurarant sedo tirarunt seribendum censuerunt, pro meantes ad

Festum , dicentem et juratio gigni cat id, quod do ide

126쪽

ii o

ratur, non osa praestari, i et ad Ciceronem silvisitae de honae copiae iuratione loquentem Rue igitur eorum sententia redii: Sullam ego sua sanxisse, ut debitores, qui jurejurando e solvendo non esse a firmarent, si bona, quae sibi adhuc adessent, reditori cederent, arcerem et addictionem effugerent BDir senius vero vulgatam lectionem, quae omnibus M. confirmatur, recipiens, sormulas honum e tam,ti rara et honam copiam jurare idem significare existimat, ideoque, quoad egis propositum, illorum en tentiae assentitur ij Verumtamen Iocutione jurare et Otira recto nam coriam eiusdem esse significationis no ullo quidem anti quo e m Ioco domonstrari iotest, imo vero, si verbisuram propriam vim attenderis, contrarium plane notare videbitur. Si e g. Cicero, u Apuli auguris

coenas evitaret, o Perpetuum morbum juraturum,

Alii eo suo scribit, s id est iureiurandoriosissima tu

xo qq. - aue autem elaten Liam si sequeris, inepta planete di ossa laret tiam enim ullieisse debitoribus . ut quae aibi adessent bona dilapidarent vel alienarent ut deinde jurando nam eo piam ab addielione credi Ligue solutione se liberaret L. Die hae n. Ohaerse ad Tab Herael partem ImBerol. 81 et

S ite ad Att. XII. S. Similiter si Attieum seribi : equitiua deo vapit et Droote morbum. lib. I. M. i. Disitigodi, Coos e

127쪽

rinu, viri tuo se in oris, quoiuiuus ad coenas veniret, impediri quam significationem altendentibus, jura, octonam copiam nihil aliud est, atque jurejuran do interposito Trinare bonam sibi copiam esse, sive Messo sibi undo I iis solvero possit. Eadem a locutio etiam in Gala Ueracleensi legitur, ex qua ad Hie intelligendum Ioeum arronis lux afferri potesti In iis enim personis, qua in municipiorum, coloni

risin Senatu vel decurionibus esse vetantur, numerantur etiam qui in jura Uuraverit, honamus copia niti ruris, uias erit qui sponsor thias creditoribusta suis renuntianit reniantia serit se solidum sola ero non po-- se otii cum eis Metus est, sit a solidum gulo oro

non osse ij quae verba ah interpretibus vario modo aeuipiuntur. at o litus enim bonam copiam iurare hi per eupheinismum diotum esse putat pro honis e Ara ut rite animadverti ua re colatis, non eat, quod do euphemismo cogito in Iego, quis viatur Piora enumeret neque id do cedendis bonis accipi potest, quum cessionis postea mentio fiat. Dir senius emihi eum intelligi putat, qui sol anni modo declarat sosolvendo non esse, locutiones juraro et riurare onam copiam idem significare stataons et Attamen, si id verum esset, his idem monuisset lex illa , quum dein eva

128쪽

agat dis eo, qui potisori hu creditoribusve renuuciavit, se solidum solvere non posse. Quocirca magis ad areto II ii sententiam accedo, illam dictionem a 1-pientis de re, qui jurat socreditorium adhue satisfacere posse. 3 Etenim arcte conjungenda esse verea ho- nam so viam jurasit cum sequentibus qui sponsori-hus eroditoribusue stilabo nuncias it inde patet, quod particulares voci qu non annexa est, quae ceteroquinctique in hac ego adest, ut alter castis ah Altero distinguatur. Itaque eorum verborum sensus huc redit: na quis in Senatu deeurionibusve esto, qui, quum antea se solvendo esse juraverit, postea sponsorihus

creditoribusve so solidum solvero nou posse, En-ciaverit, ideoque periurii eonvictus sit quae in te pretatio eo etiam commendatur, quod paulo anto de eo agitur, qui in jura abjuras erit avum re enim, Servio in te rete, est rem eraditam nesara potirio a quodsi hae ad locum Varronis, supra laudatum referimus, terendae huius legis propositum fuisse videtur, ut ob addictione et vineulis Itherarentur, quotquot se redit Orthus a tisfacero posse. olennitor in iuro jurarent. Tuum enim ut redem Ite et orirentur de

129쪽

lege Poetelia mi, Louiloues, quales, molam Asellione. de lege Genucia octi inuisse supra retulimus 33 debitori-hus legem illam invocantibus, creditoribus iisdem in desuetudinem hiisse clamantihus, id que ut sibi addicerentur obaerati, postulantibus nullus controverversiarum finis sperari poterat nisi nova ego utriusque jura definirentur. Idque Sulla ansam praebui

perterendae egi, qua jus II tabularum eum lego

Poetelia conjungeret, constituens nimirum, ut debitores qui promissis suis stare ei sati glaciere credito rihus nequirent, iis addicerentur: qui vero se sol vendo esse MIenniter jurarent, eorum tantum hona possiderentur a ereditoribus, quae, nisi intra triginta dies reditum esset solatum ab iisdem proscriberentur ac venderentur.

liuiusmodi legitimum moderamen quo jus creditores inter ac debitores secundum antiquarum ellum cum severitatem tum enitatem temperaretur, et Sul-Iae moribus et Iegum Sullanarum ingenio, in priniis vero temporum necessitatibus convenire videtur. 2 Per holla civilia et peoscriptiones magnae successer uti Supra P. I R., Cae litie de re Witti e ii lino mi es re . Nam ea forma, qua L. Corn. Statici dictator tot cim rem Romciniam ordinibus, vistriatibus , comitii eommutauit

130쪽

fortunarum conversiones, adeo vita ei vilis universaoclonversio, propter quam multa continuo instauranda, informanda, eonstituenda dictatoris prudentiam requi Trebant, quaeque etiam constituissa eum in reipublicaoatannistratione et in criminum coercitione, adeo in morum regimino populi Romani, novimus. Admodum idcirco probabile est euram eius et sollicitudinem advertisse aes alienum juraque pecunia creditae ut ei debitorum conditionem, qua res, ut usus temporum priorum usque docuerat, tantopere ad Pacem pertin hace gaIulem reipublieae. Duplieis autem ex goquendi rationis, quam ex Conin unotione juris decemviralis cum lege Poetelia Sulla auetoro, Romae invaluisse, ex Varrona docuimus, vestigia reperiuntur in ego alliae Cisalpinae, hir. Praetor is vo, qui de ea re Romaodari dicundo praeerit, in eum . . . ita jus dieito, decernito, eos quo ei hono oorum possideri proscribino ostnireque iti-heto, ac si is . . . in jure apud eum Praetorem, eumve, qui Romae uri dicundo spoterit praeesso eonsessus esset. Commode enim haec, quae alioquin dissicillima sunt di ex olla instituto explicari pos-x rex M. Cisal bap. XXII. a. S, M. Memoraudum quoque est . eodem modo , quo Oeemviri tu XII tabulisse frauda e to ei ipserint, leges Galliae Cisalo eo litui sae Duunmt . . in froetici ei jubet vis quique .... duxerit, cibi fecitidi Hoenia sua ne eat O