Aristotelis De animo libri 3. Ioachimo Perionio interprete per Nicolaum Grouchim correcti & emendati

2쪽

ARISTOTELIS DE

ANIMO LIBER PRIMUS. V M in rebuspraeclaris, quaeq; in bo cap. I, precio habetur,

tiam numeremus, m alia alia maiorem acpraestantione existimemus,

uel quod certior sit,uel quod in rebus

praestantioribus maiore admirationem excitantibus uerstetur,prost is his duabus de causissicientiam quae de animo instituitur, in primis recte collocabimus i Fideturque eius cognitio cum ad omne ueritatem, tum uel maxime ad naturae cognitione magnum afferre adiumetum, quippe cum animantium quasi fons quidam oe principium sit. Propositum e Zaute nobis hoc loco primum naturam eius er essentia cognoscere, deinde ea omnia quae in eum coueniunt quom partim Aunt pro priae animi affectiones artim eo aut bore etiam animalibus conueniunt Sed difficillimum omnino aliquam de de eo cognitionem persuasionemq; sumere. Cum enim comunis etia multis alijs haec sit quaestio, Me natura dico oeessentia fortasse cuipiam una quaeda uia oe ratio esse uideatur eorum omnium, quorum essentiam instituimus cognoscere, quemadmodum etiam earu proprietatum quae rebus ipsis accidunt, demon oratio. Itaque haec quaerenda oe investiganda ratio est. Quodsi no est una m commu

nis quaedam ratio quae in quaerenda rei natura cernatur,

3쪽

4 ARISTOTELIS DE ANIMO dum quis cui quod modus. Quodsipe picuum sicut

demonsti alio,an diuisio,an aliqua etiam alia docendi ratio fictum sane existunt multa difficultates, erroresque in ijs exquirendis,quae ad explicationem natura adhibetur. Alia enim aliorum principia senti. ut numerorum atq; plac norum. Sed primum fortasse necessario exponendum est, quo in rerum genere uerstetur, σ quid sit,id estsit ne aliquid σ essentia,qualitas,qualitas,an aliqua alia earum categoriarum,quas explicauimus' Hoc deinde docendum

se est,sit,e in js qua esstpossunt,an in iis tius, quae re ipsa

sunt. Non enim parui refert.Videndu etiam est, utrum ex

partibus constet,an in partes diuidi nonpossit: σ utrum sit omnis animus elusidem steriei, necne. Si non unius se ciet, utrumflecte, an genere differant. Hoc enim tempore qui loquiisur ac quaerunt de animo, desolo humano quo

3 rere uidentur. Obstruandum etiam est,ne lateat nos, μ' ne eius una ratio m definitio, quemadmodum animalis, an diuersa missique, ut equi, ut canis,ut hominis, ut dei. Animal autem comune aut nihil e Lautposterius, items

si quid aliud commune dicatur. Iam uerosi multi animino uni edpartes:dicendiι est,utrum ante quaerendia sit de toto animo,an de partibus. Difficile etiam est,quaenam harum aliae ab alijs differant explicare,oe utria departi bus primum,an de ossi se earum quaerere debeamus, ut de intelligentia,an de ea parte animi, quae est mentis σrationis particeps: σ demsus munere, an departe: quastnsius est. Similis en ratio caeterorum. Si munera quae sint primum =Vaerendum est,rursus quaeret aliquis,sit ne de iis qua his obiiciuntur ante quaerendum, ueluti utrum de re 1κα

4쪽

LIBER PRIMVS. squaeseu ensium cadi an de uisentiendi de re, quae ratione cernitur,an de ea parte animi quae est mentis atque rationis. Videtur autenonsolum utile esse quid quidquesit cognostere,ad causarumpropter quas naturis essentiris inseunt accidentia, cognitione oesicientia, quemadmota in mathematicora artibus quid sit rectum, quid inflexum, aut quid linea,aut quidpianil adpeficiendiι quot rectis trianguli anguli pares sint, sed etia corra ea quae accidunt conueniunt, ad intelligendam rei naturam magnum asserunt adiumentum. Cum enim de iis quae rem consequuntur,uel omnibus, uelplurimis aliquid ad opinionem explicareposumus, tum denis aliquid de rei natura σessentia recti mepoterimus Acere. Nam cum omnis pro bationis demonstrationis initium a definitione flumendum si non est id quidem dubin,quin eae definitiones quibus ea qua rem constequuntur, non solsi cognosci non possunt,sed ne adumbrari quidem ea facile est, dialecti sint omnes σ minus plenae. Hoc etiam dubitationem asserti animi affectiones sint'ne communes omnes, ad totumque pertineant, ansit aliqua etiam ipsius animi propria. Hoc

enim intelligi necesse est, etsi difficile potest. Quanquam

autem exilurimis animus, nec accipere ulla uel pati, nec facere uiaetur sine corpore, ut irasci, fidere, appetere, σomninosentire: tamen intelligentia eius maxime propria

uidetur. Quod si hoc ipsum aut actio en eius partis animi in qua uisa impRmutur, aut sine ea non est,certe sine cor pore constare nulli modo potest. Aesi quod e i munus msi qua es affectio animi propria, is separari potess. Sin ηullum eius proprium est,steparari non potest, sed quem- A i j

5쪽

c ARISTOTEL. DE ANIMO admodum ei quod rectum est,quia rectum si multa accidunt oe conuentur,ueluti aeneamstbaram per punctum tangere,no tame eam tanget cum separatum erit id quod rectum ea. Separari enim non potest quidem semperencorpori alicui coniunctum. Videntur etiam omnes animi perturbationes cum corpore cohaerere, ut ira, ut clemeti ut metus,ut misericordia,ut audacia, aeter gaudium,

amoroe odiu. Nam simulative bacinsent, aliquid comtaatitur m accipit. Quod binoperstici potest,quia in-:m a magnis σ euidentibus quae incidunt perturbationibus, nec iracundia concitamur, nec metu commoue mur,nonnunquam aera aparuis usique obscuris commo- Aemur, um corpus commouetur, m ita assectum H, ut

cum traficitur. Quod hinc etiam ess euidelius. Cum enim, res nulla terribilis occurri in iis semus perturbationibus,

in Pebus is qui metu ascitur. Quod si ita si, profecto

perturbationes rationes sunt, forma cum materia coniuncta. Ex quo sit,ut etiam definitionessint eiusdem neris,ueluti ira motus in quidam talis corporis,aut partis,autfacultatisprofectus ab hoc huius gratia, ob iamque causimphysici en demum animi, aut omnis,aut elusinodi cognitionem 'o sitam habere. Sed aliter phsim aliter dialecticus quodque horia definiet, ut si quaeratur quid sit ira, hic libidinem ultionis ausimile aliquid definiet ille uero eruorem sanguinis in corde,aut caloris. Atqui eorum hic materiam explicat,illeforma que rationem.

Hae mim forma m ratio in ipsius rei: quam necesse esses in materi uiusmodi,si sit in rerum natura. Id quod in domoper pici lice cuius forma oe ratio haec erit, inte

6쪽

L I B E R PRIMVS. Tgumentum quod uentorum, imbrium, oe caloris impudipus incommodaquepropulset. Alius dicet esse lapides, o lateres,lensque: alter in his formam quae hac uel illa de causa adhibita sit. Quis tandem horum physicus haben dus e luesne qui ita in materia occupatus en, ut formam ignore an is qui sola ormam csctatur, an potius qui in utros uersatur illorum uero quisinam esses uterque. An non si quisquam,qui in iis rebus quae materiae ita conueniunt,ut non separentur, aut quatenus separari possunt occupatus sit. Sed physicus in iis omnibus uersatur, quae sunt huius uel illius corporis, m huius uel illius materiei ossicia oe consequentia. Quae autem nonseunt ei modi, in iis alius occupatus ea. Acin aliquibus quidem uersatur cum usuueni artifex,utfaber, medicin. In iis autem quae parari illa quide nonpossentsed quatenus non

fiunt huius uel illius corporis proprietates,'ex detractione rei de materia constant, mathematicus cernitur.

At in iis quae siparatae siunt m quatenus separatae, detractaequesunt,primvsphilosophus. Sed eo reuertendum est, unge fluxit oratio. Diximus animi perturbationes esse, quae a materie animalium quam natura dederit, abesse non possint ,siquidem ei modi Aunt, ira oe metus, non quemadmodu linea oe extremitas. Necesse e ἱ autem c eos qui de animo distulant imul de iis quaerendo quae postea nobis certa esse debent, itapesequi prioru stententias,

ut eadem oratione comprehentimus eos omnes, qui ali

quid de eo dixerunt, ut m ea quaepraeclare ab eis tradita sunt,mutuemur,m quascus, praetermittamus. Distutationis autem initio eaponemus qua ei a natura conu

7쪽

8 ARISTOTELIS DE ANIMO

nire maxime uidentur.Id quidem quod animatum est,ab eo quod animo caret, duabus rebus maxime distingui uia detur motu ense. De animo uero hacpotissimum ab iis qui ante nosfuerunt, accepimus. Nonnulli enim in ea sententiasiunt,ut dicunt, animum esse id quod primum ae maxime moueat, qui cum existimarent id quod ipse enon agitet. non posse aliud motu ciere, animum aliquid esse eorum quae ita mouerent, putauerunt. Itaque Democritus ignem quendam oe calorem eum esse dicit. Cum Gnim numerus sit infinitus figurarum oe corpusiculorum quae diuidi non posthunt, ea quae rotunda sint,ignem γ animum censet esse,qualia in aere ea qua ramenta uocantur, quae in radiis qui per fenesbras introeunt, uidentur. quorum concursum ct dissipation principia ait esse naturarum omnium. Qua in stententia eliquoque Leucippus. Horum autem,qua rotunda sunt, ea animum esse diacunt, quod huiusinodi fluxus facillime per uniuersitatem

possuntperuadere, oe mouere caetera omnia, cum ipsa etiam motu cieantur,quod existimant animu esse, id quod

motum animantibus asserat. Quocirca uisonem ac te

minum esse restirationem. m enim id quod corpora rimcunfundit, cogit comprimitque figuras, quae animantibus motum ideo afferunt, quod nec ipsae quiscunt unquam, extrinsecus adiumentum asseret, cum alia eiusdem generis respirando introeant. Prohibere enim ea,ne suae in animantibus insint, filuant, cum id quod uim habet concretionis, ipsa cohibeant m coerceant, atque ad eum finem uiuere animantia, quoad hoc facere possint. Videtur etiam id quod a I thagoricis traditur, eo dem

8쪽

9 LIBER P RIM U S. . dem pertinere. Eorum enim nonnulli tradiderunt animum esse ea corpuscula quae in aere uideantur, quidam id quod haec moueat. Quae quidem perpetuo motu cieri diximus, etiam si sit tranquillitas. Eadem ensementia eorum, qui aiunt animum esse id quod si sium mouet. Videntur enim hi omnes existimare motu animi proprium esse maxime, caeterisque omnibus animia motu afferre, isum auteaste moueri eropterea quod nihil cern rent quod uim mouedi haberet, quin i um quos moueretur. Itemaue Anaxa oras animia esse dicit qui moueat, quis alius dixit, a mente hanc uniuersitate moueri. Sed no omnino eade eius quae Democritilententia est. Hic enim omnino idem animum m mentem dicit esse. Id enimuere esse, quod esse uideatur. Itaquepraeclare ab Homero transferri uerbum Φρονα, adsensius,cum ait, Hector iacet MMORονων. Non igitur mentem ut uim quandam ad ueruadhibe sed idem animum mentemque esse confirmat. Α- naxagorasautem minus de his sententiam suam exponit. Multis enim locis causam boni oe recti mentem tradit. Alibi uero mentem idem dicit esse quod animum. In omnibus enim animantibus eam inese m magnis oe pamuis, nobilibus m ignobilibus. Staper picuu eiu eam mentem, quae ex prudentia nominatur,non omnibus aeque animantibus,imo uero ne omnibus quidem hominibus esse concessam. Atque ij quidem omnes,qui rationem habuerunt motus rerum animatarum animum id, in quo uis

esset maxima ad mouendum, esse posuerunt. Qui autem cognitionem in eo O flensium rerum quaesiunulectarunt,

ij animum principia dicunt. Cr qui plura faciunt ea ipsa

9쪽

ARIsTOTELIS DE ANIMO

plura principia animum esse dici t. qui uero unum hoc flum,ut Empedocles ex elemetis omnibus, esse autem uniι- quodque borum animum tradit his uesibus: T erram nanque homines ex terra uidimus ipsi, S ic genus ex unda nostrum cognouit undam, A etbere diuinum sic aethera, ignibus ignes. V seus amore amor e Liristi distordia lite. Eodemque modo Plato in Timaeo animum ex elementu facit. Rem enim simile simili cognosti, res autem costare ex

principiis. Similia ab eo in libris quos de philosephia scri

nisi tradita sunt. Ipsum enim animal ex unius idea prim due longitudincitatitudincim altitudine constare, caeteraque eodem modo. Praeterea alio etiam modo haec tradi mentem esse unum, duo silentiam. uno enim modo ad unum referri. Latitudinis autem numerum opinionem,

soliditariis uero flensium esse. Numeros enim steries ipsis, oe principia dici rerum omnium, e que esse ex principiis

oe elementis. Iudicari autem res partim mente, partim fientia,alia opinione,ali. Uu,hos uero numeros steries esse rerum omnium. Quoniam autem animus uidebatur

esse, id quod ad mouendum, oe id quod ad cognosten

dum uim habet,sic nonnulti haec duo coniunxerunt,ut animum numerumsi um mouentem esse dicerent. Distrepant autem de eo quaesint oe quoiprincipia, ij mari me qui corporea faciunt,ab iis qui ea corpore uacare uolunt, minus autem ab uis qui coniungunt ex ambobus principia ponunt. Distrepant etiam de multitudine. Alsi enim unum,alij plura ponunt. Conuenienterque his animum etiam definiunt. Vim enim mouen in babere, natu-

10쪽

LIBER PRIMVs. Dram principiorum esse existimant non sine causis. Itaque usum e t nonnullis ignem esse. Hunc enim σ ex min

risimispartibus constare, unum ex omnibus elementis maxime uacare corpore,praeterea cum moueri ipsum, tum caetera primum ciere. Democritus auteβubtilius ex possit, cur utrunque horum animo conueniret. Animum enim cr mentem idem esse sanc aute in eo esse,quia constat exprimis oe iis corporibus,quae diuidi non possint. In eo autem uim esse ad mouendum propter partium paruitatem O Rura guram autem mamme uolubilem dicit ea esse quaesit obos,quo in generesit oe mens, ignis. Anaxagoras uero uidetur ille quidem aliud animum, a liud mentem dicere, quemadmodu etiam supra diximus, sed tamen utroque pro una natura utitur, nisi quod mentem unum ex omnibus maxime principiiι esse ponit. Itaque eam unam ex rebus omnibus simplicem esse dicit, omnrique concretionis experte,ab iaque liberam. eidem aut principio tribuit oe cognitionem σ motionem, cum dicat a mente omnia moueri. Videtur etiam Thales ex iis quae memoriae tradita fiunt, animum quiddam quod uim habeat mouendi existimare. Siquidem in lapide herculeo

animum inesse dixi propterea quod ferrum ad se trabatoe alliciat. Diogenes autem,quemadmodum etiam nonnulli alii, hunc aeraputauit omnium esse tenuissimu, principium, ob eamque causam oe cognostere animiι σmouere quatenus principium est,ex eo caetera coinscere, quatenus minimis partibus constat, uim mouessi habere. Heraclitus etiam animum principium esse dicit, siquidem

exhalatione,ex qua constent omnia. etenim eum marame