장음표시 사용
131쪽
At non semper eadem via terenda est, eum multae sint, quae ad Urbem ducunt, S: ut cicero in Philippicis Sigonio reserente a scribit, tres viae sunt ad Mutinam , a supero mari Flaminia, ab infero Aurelia, media Callia. De Flaminia satis dictum : si plura quis,cupiat, Patauinum consulat Per Cassiam , qui mihi in Patriam reditus, ambulandum nunc elit hanc autem a Cassio,qui eam strauit, dictam suilla, Sex. Pom- .ponius est author, a Panuino relatus; b dea Flaminia extra Pontem Miluium diuiditur, & recta Sutrium, Vetraliam forum Cassium ab eodem Stratore antea dictam, Vitctbium, Vulsiniumque mittebat; deinde vero relicto Sudrio ,& Vetralia a sinistris, in dexteram currens apud Ronci glionem , di per Ciminos Montes Vite bium ducebat,denique Urbano octauo regnante, Sutrio restituta fiat exinde Non rem Flastonem, Vulsinium , S. Laurentium, Aquipendium&c. Sed hanc quoque Clodiam, vel Claudiam appellatam existimo ab Antonino Pio in suo Itinerario, dum eadem loca indicat per hane viam transeuntibus; est enim. A Luca Romam per Coiam. mp. 2 p. Diiores m. p. 23. Florentia. me. 23. Ad Fines sive Cafas Casariana1. m p. 21. Aretia- m et s. Ad Statuas. mp. 2L CLUD.mp. a Uul ιι.ml3o. Fora Casio chodie Vetralia) m p 18. Sutrio. mp. II. Baceanas me a I. Roma .mp. I. Vbi notandum puto, Baccanas non esse loeuin, qui hodie idem nomen retinet; nam Bhinc Romam i . tantiun, non a I. m p des ant: quapropter Antonini tempore Bacς assertas ledicebantur, quae nos hodie Montem roseum dicimus, hic enim Pcr a r. m.p ab Vrbe distat Comprobatur etiam, viam Clodiam , siue Claudiani
candem esse cum Cassia ex Ouidio , dum Claudiam quoque in Flaminiam incidisse scribit c his carminibus. Nec quos pomiferis postos inressibus horres
Spectat Flaminia Claudia itincta viae. Verum si in obscuris diuinare fas est,'praesertim in magna scribentium varietate . Cassiam fuisse arbitror, quae ad c assii Forure, nunc Vetrallam , ducebat c& h. rc alia qua in parte anno I 6 s. ab immortalis memoriae Urbano VIII: restitutast quae vero ad Forum Claudi, hodie Tulpha nuncupat uni, laudia erat via; sicut etiam Cimi- Cna, quae ad Ciminos montes pergebat, de qua satis obscure loquuntur Blondus, d& Pilippus Cluuerius, e . Hac enim parte Etruriae, hodie Beati Petri . Patrimonium appellata, has omnes vias suisse eolligit Patauinus ex antiqua inscriptione Auximate his verbis. concepta. Ai
C. Oppio. C. F. vet. Sabino Iulio Nepoti me . Vibio Sollemni Seuero Cos . adlecto a sicratissimo Imp. Hadriano Augusto: inter Tlibunici s P. R. Peregri Candidato Augusto Lega cr
Dedica, Statuae Colonis cenam desi P. . l in . Aureliam quoque viam in Thuseia stilla, Antoninus mus f dem frar, dum illam
a Roma per Thusciam, cit Alpes maritimas Amarum usque describit; eamque re id re quoque Panuitius r g haec autem ad Portum Centii meaturum ducit, ubi Traiani Imperatoris villam pulcherrimam suisse Plinius 1 scribit b his verbis . Villaptii eb rrima cingitur viridissimis i agris, immin e littori, ei ius in Ann Portus velut amphisbeatrum, burus synisrum brachitim νm fimo opere Mnnitum en, dex erDm elaboratur , in ore infula asiurgit, crux illitum tento mar obra ns frangit, tutumque ab Groque latri e decursum nautius pκaeritat, assu git aut in arte visenda iuge tia saxa latisima nauis prouehit, eontra bye ah uper aha decreta ipso pondere manent, arsensim quodam vesit QTere αυrtiunttir, eminet iam , ct apparetfaxe m domum , impacto πὸ fluctus in immensum edidit tot tkGDurrilite fragor o c. faxis deinde pilae adiminutum, quae proeedente tempore enatam infulam imitentur rhabebit his Portus, ter iam habet inev Auctorii. erita, maxime Lutaris, Nam per
132쪽
longissimum lium ii rus importuosum hoe receptaculo utetur. Haec Plinius, quem de Villa, de Portu Centumcellarum loqui, ex elusidem epistolae initio constat, dum ait. Euocirtus in Con tum a Caesare nosro ad Centumcel a clioc loco nomen 2 m. : ximam carpi Eoluptatem cte. Quibus ex verbis si quis viam hanc Aureliam quandoque Traianam suisse dictam, de unam ex tribus in Auximate inscriptione adnotatis
coniiciat, fortasse non longe a veritate erit. Haec dCnique via, cum Summus Ponti sex Vrbanus Octauus Centumcellarum in Portu restituendo, exornandoque non vulgari diligentia inuigilauerit, maximo equorum, peditum , & redarum commodo strata,&complanata nunc cernitur, Eminentis s. l . Petro Donato Caesio tunc Camerae Apostolicae Clerico , deinde Thesaurario , nunc S. RE Cardinale, Curatore , .
Sed quoniam satis in viis suimus, si quis adhuc per illas spatiari delectetur, Panuinum a legat, qui .antiquas omnes Romanas vias intra, & extra Urbem seriatimenti murat. De via Praenestina, & Gordianorum Villanulius Capitolinus , b &Lipsius e nonnihil scripserunt . Iam de Pontibus dicendum est, quorum eon strii endorum formam supra Tyberimia aduentu Regis Cassiodorus d assignat his verbis ad Vicarium Urbis Romae scribens, omissis aliis. Verunt amen er vos neesaria commonemus. Ut Pontis itinctione berinos esus flemnit)r Testatis , qtiatenus tr.etnistum prate ri intremulum. um concatenatione nauigium, er defvositu celerem nobis praestit ex fum , non moueatur pigris funibus , ut solebat, non manibus trahentium moles tanta torrisat, celeritatem potius a conferat,quam se mouens antea nonpraebebat: ambulent commeantium greges , profecto non nauigijs incis nos unda deportet; sie deret dominum fuscipi. Ut aliqua debeat nouitategratulari : tabularum fortitor iunctura eo tricta soliditatem debet praebere neeessariam, ut pauorem undas dubitantium terrena militudine possit auferre, optetur quiniis longior fuisse , eum transitur innocuereanculorum tutamen dextra Ieuaquὸ derent, aptetur; prosper datur transitus, eumfuerit casus asser exesusus. Hec Cassiodorus, qui de ponte nauigiis construendo loquitur, qualis fuit in transitu Clementis Octaui supra Tyberim Ferrariam petentis per Plaminiam; qualis etiam annis elapsis apud Ancoriam visus est, dum Maria Austi iaca Pannoniorum Regi desponsata e portu ad triremes tendebat. Sublicios quoque pontes ex lignea sola materia compactos antiquo, e nostro aeuo constat i de antiquis sic Dionysius ait, de Anco Marcio, ciusque gestis loquens. e
Hetrusci enim latrocinνs negotiatores inferitabant, occupantes totum illam ore tractum , qui e I trans fluuium, er subliseum pontem , qui ex sola fgnea materia ecteo actus, ct eui nibi Iaeris, ast ferri addere licet; H Ancus Marcius scilice υ Ο-beri imposuisse fertur, quem ad hoc usque tempus Ieruant inuerum exi Himantes ere. Hae Dionysius. Et pro ponte hoc stetisse,& hostium aciem sustinuisse Horatium Co litem Plinius refert & horum quoque pontium usum in ducendis exercitibus , &in bellis sirequentissinium nedum Caesar in Commentariis , sed Vegetius , Uetruvius, Ralii multi, qui de re militari, & militaribus machinis scripserunt, demonstrant. Verum cum ad rem nostra in lapidei pontes magis conserant, de illis nonnihil dicendum erit . Et primo loco se offert pons a Traiano in Danubio constructus, quem Dion Cassius g ita describit, Georgio Merula interprete . Per ea tempora Traianus Iapideum Pontem in Istro fecit, opus fanὸ mirandum, er maximὸ memorabile, mi eaetera illius opera Dis adaequare possis: Viginti ni ex quadrato lapide pilae, quartim altitudo centum, dr quinquaginta pedum praeter fundamenta habetum latitudosexaginta pedes eontinet; dictant interse centum, Neptuaginta pedibus, smicibus viso coniunguntur: 1mpensa profectὼ ingens, ct vix eredibilis. Sed HIud mirari conuenit, quanam ratione, ct quibus viribui, quouὸ arti eis in ima gurgitum altitudine , tamqu/praeeipiti sucio tu, gula eolumns extrui valuerint, tantarum molam undamenta Habiliri: vada prsterea limos erant, neque amnis alio auerti poterat: quanta vero altitudo At aqua, ct quam utὸ pateat amnis, baud equidem enarrauerim; di funditur per ea loealbatiosus, atque interim imbrium mole concitatus , ripas longius summouet, alibi vero duplo , atque interim triplo prioresui parte maior, aut reHagnat, aut de iur qua vero arctatur vorticosus, ct ferox, aediscis, o pontes non patitur, er rursum liberatus angu ΠΡ in Iagisma in totus expatiatur, iterumq; eoit quas retentus profundior, ae rapidius fertur. Arduum igitur,ct maximὰ laborio infuit in ea minis parte pontem aedi are: ex boe fanὸ ingens Traiani animus aguitur, atque adeo magis, quod nullum commeandi et fum pons praebebat. Pilae
133쪽
et t. vetarum extunt reti in orientationem potentiae, 9 Caesaris opum fabricata, Finui etiam ut posteris testatum maneret, nihil esse, quod hominum manu , ct opibus Romani Imperii e ei non posset. Ponte Danuitum ideo Traianus contravere Goluit e . Hactenus Dion hic,quem Lipsius a quoque sub alia versione reserti&addit Paulum Iouium aifirmantem , etiam nunc triginta sex extare pilas, te conspici in confinio AValachiae , S: Transiluaniae ad oppidum Seuerimim; id autem non parum Dionis e rorem indicat, qui sexdecim omisit, cum viginti tantum pilas enumereti; cui tamma magis credendum incertus Lipsius sic loquitur. Sanes oeuti nune eonvincunt ita esse, manus, st berbam do, videant modo, ct dicant, qui ad ent, Oputant arbitra ri: & post alias rationes in utramque parrem adducias subdit. Vereo , Ut Iouitis sis, quod etiam alibi, auditionum facili se, ct parum diligena examinis . aut veri, Sed ut varii sunt hominum sensus, & ingenia ; pontem hunc vix henestructum, sornices, & stricturas, quantae super aquam eminebant, Hadrianus Imperator demoliri iussit Se quod Dion iustis de causis factum enarrat, Lipsius inuidiae tribuit; in ius enim Hadrianum vocat, & hac increpat nota. Inuidiati optimo, maximoq; Principi, ct halere super omnes gloriam volui nil, magis quam meruisi M. Verum si magis Bsuos Romanos inquam2 quam barbaros dilexit Hadrianus, cur mordietis o Lips in illum irruas non video; etenim si pontem in Istro disiecit , ad Tyberinas undas , ubi Imperialis splendor, & sedes erat, de pontem, & sepulchrum splendidiminum e truxit, Panuino teste , b S: oculata nunc monstrat fides in ponte: de sepulchro autem, quoniam in Arcis usiam modo deductum cernimus, quanam structura hominum oculis ab Imperatore obiectum esset, audi Procopium . e Hadriam Roman rum quondam Imperatoris sepulcbrum extra portam Aureliam extat, ad lapidisi aestim a moenibus promI extructum inpectatu procul dubio dignum p paris namque ex lapide ad catum Hi, saxa quadrata illi inuicem nexa,atia nulti intermixta materia, O quaternis partium pari aemensione lateribus, tam porrectis in latitudinemo iactus ex angula lapis alterumferi pertingat; altitudine autem hie urbis moenia C
superant: Hatuae quoque ex eodem pario marmore virorum , equorumque mira an
fleto factae desuper ins dent ere. Haec Procopius de sepulchro I adriani. De ponte
Antonius Augustinus d quoque meminit, & antiquum offert numisma , eodem ponte, septem pilis, totidem fornicibus, & statutis multis ac sequentibus literis insculptum. HADRIANUS AUG. COS. III. P. P. R. G. Meminerunt etiam Spartian. & Dion. a Casp. Panetin relati e In eodem ponte leguntur marmorei characteres, Urbani Octaui vigilantiam contestantes.
PROPUGNACULUM DUO HAEC INTERCLUDENS
INUTILITER ANTIQUITUS FABRICATO SOLO AEQUAVIT FLUMINIs LAPSU HAC EX PARTE RESERA QUOD MVNIVM MAGIS ARCEM EFFICIT ET EXUNDATIONES INGRUENTES
COHIBET.NE POSTERI PROVENIENTIs HINC UTILITATIs IGNARI LSECUS QUID MOLIANTVR
HOC VOLVIT EXTARE DOCUMENTUM ANNO DOMINI MDCXXVIII. PONTIF. V.
134쪽
NOTITIA CARDINALAT CAP. XV. CONGREG. XVI. pi
i Sed ex antiquis pontium structuris ad recentiores transeuntes, Pontifices quoque Romani squorii nomen etiam a Pontibus restituendis deductum Dionys scribit Uin his reficiendis , construendisque curam non vulgarem habuita monumenta ipsli demon strant. Aucii Ciacconum b de Sixto marto Ioquentem stuum veroa tis Iubitet inritaret, quem ex so. ad 21. dira contraxit, prim qς anno 147s. c lebrauit, animum ad religiosa Aea , ct peregrins multitudinis .d Vrbem v ntura oportuna resauranda adiretens, in primis pontem veterem Ianieniensem iamdiu antea disiectum , quem ruptum merito cives appellabant, public commoditati , ct deis curi, magna cura, σ rmpensa ex Tiburtino lapide rectituit, fisoq; de nomine Sixtum vorari tussit; opussane omni antiquo Prine e dignum die in Post centum iam elapsos annos Senatorium pontem sub G egorio X m. restitu-
suisse apposta ibidem inscriptio indica qua licet denuo numinis impetu pons pro medietate dirutus adhuc tamen legitur his verbis.
S. P. Q. R. . in . . PONTEM SENATORIUM CVIVS FORNICES VETUSTATE COLLAPSOS e v ET IAMPRIDEM REFECTOS
Sed & Sixtum Quintum ex liburtino lapides pontem de nominE, quod ante Pon. 'tificatum habuit, Felicem scilicet supra Tuberim XXX. ab Urbe lapide apud Mallia num agrum eVtruxin , se ii potius 'inchoaO ,& a Clemente vii l. postea, Mariano rhenedicto Card. de Camerino nuncupato, Curatore, perfectum, si uias tu quidcivine dum in ipsa construetione magnifico,sed etiam in usu publico continendo ii gesti ex eiusdem Sixti numismate , ubi pilae siex , totidemque columnae inter se fornicibus iunctae cernuntur , manifestum fit; habes autem hoc, & ali nihlta hunii si fi 'ta, uni eum eiusde ni Pontificis em e pro inaiestate in Blio sedentis, de I ntificalibus om mentis induti apud Ciaceonum e ; in hoe autem, de quo lisi iiii lauri uni ita a te, inc leguntur PONS FELIX. ANNO DOM. MDLXXXIX. Vetu ri onia ring hie is sumptu ut diximus ingenti construictus,& in continendo Tuberi 1 suo cursu decli- :nante, continuata linpensa ter multos annos publicae utilitati, uatus, ne tempestate hac nostra inutilis redderetur, sempite time trietnorix Vibani Vi I x. vigilantia multum promti; sequens propterea monumentum e marmore ibidem expressiim
VRBASI VIII. PONT. MAX. PROVIDENTIA.TYBERIM A SUO CURSU LABEFACTATA VIA DECLINANTEM ip NOVA ALVFI EFFOSSIONE AC LIGNORUM SUBSTRUCTIONE CONTINUIT ANNO SALVI IS MDCXXVIII. PONT. 3 v I VI.
Tandem octo pontes in Urbe suilla Rosin iis d scribit; septem ver3 refert Gasp.
Miluium , seu Molvium , oui secundo ab Urbe lapide nune distat, a M. Scauro L. Syllae priuigno in censilia Lactum serunt. Sublicius primus omnium ab Anco Marcio Rege constructus, ut iam ex Dionvc diximus, & aed tum amplum sine ferreo clatro , ita disposita eontignatione, ut exi-
cunnir trabes sine sulturis, ac reponantur, scribit Plinius i s de hunc pontem postea M a ab
135쪽
ab Aemilio Praetore lapideum sinum fuisse, & Aemilium appellatum, eκ Pomponio
Laeto tradit Panetirolus loco citato i velim & Pomponium , de Patisrolum in hoc aLIucinatos esse Iacobus Castigii onus a probare nititur. Fabricius, quem L Fabricius iacit indum curauit, ut eius arcubus insculpta adhue
extans indicat inscriptio. L FABRICI VS , C. F. CUR FACIUNDUM A
CV RAVIT. Huius pontis mentio apud Horatium b hoc carmine extat. Atque a Fabricio non trinem ponte reuersi . Hodie pons quatuor capitum dicitur , a quatuor Iani, vel Termini quadrifrontiabus simulachris in aditu pontis a sinistra locatis. ; de Tyberinam insulam coniungit. Cestius a C. Cestio Gallo eius conditore, ut puto, dictus I nunc S. Bartholomaei pontem vocari Martia miri scribit, & sub Gratiani nomine instauratum , inscriptio ibi in tabula marmorea indicat. Probus,quem a Probo Imperatore dictum Panci rotus autumat loco citato;motus, quia Flacc.Vopiscus in vita huius Imperatoris multos ab eo pontes costructos fuisse
narrat: Vopisci verba sit se habent' Pontes, Templa, Partieus, Basilios Iabore mi- Bh tum fruxit cte.
Pons Aelius, ab Aelio Hadriano iuxta eius sepulchrum , ut diximus, extructus; meminit Dion Castius e his verbis. Sepultus eu in ripa Fluvij iuxta pontem Aelium , tuis enim sepulchrum conditum ; iam enim Angus ii monumentum repletum erat, nee qusquam am ius in eo sepeliebatur . Aurelius a M Aurelio Antonino philosepho aediinatus, ut Pancirclo ridet, litae nihil de hoe legisse assit mei. priter quaedam apud Capitolinum,' 'd ii stipe Tyberim sub M Aurelio grauiter in undasse , & multa vexasse aedificia, quae mala Marcus temperauit Aldi potest Vopiscus . e qui Aurelianum sic loquentem introducit. oberinas extruxi rgas, vadum aluei tumentis essori, diis, =perennitati riseis . constitui cte. Hune etiam Vaticanum pontem appellatum Rosinus, de Pancircius C scribunt Iocis citatis. Ianicalensis, a Ianiculo Transtyberino monte dictus, quem l Sixto IV. resututum supra diximus, S: Sixtus appellatur, unus ex tribus. in ita urbis moenia nunc extanti . bus t Milaius enim , seu Molvius in via Flaminia duobus millibus passuuio, plusvὰ minus distans positus est; qua ratione salarius quoque pons supra Anienem tertio ab Urbe lapide In catus hic reserenodus esset, a Gothorum Rege Totita cui refert Procopiusὰ disiectus, a Narstre postea restitat is, ut ex inscriptionibus a dextris, de sinistris eiusdem pontis innotescit a P nuino f relatis, dc apud eum videsidis. Σ' - - Sed pontes iam sua mole consistant, nobisqne ad aquarum ductus inuisendos tutus sit transitus . Per annos t. ab Urbe condita contenti fuerunt Romani v su Daqaarum, quas aut ex Tyberi, aut ex puteis, aut natiuis sontibus hauriebant, Iulio Frout in teste. , urbe autem crescente, dilatato Imperio, opibus , di luxu supra fidem ucta, aquae ἡ vicinis agris per tubos, de canales in fornicibus lateritiis ne dimita usum, sed ad voluptatem aduectae sunt , ita ut numina per Urbem, cloacas fluere, de unam quamque domum propemodum habere fistulas, dc canales quibus aqua in dacat,scripse,idsctabo a Lipsio relatu ς; b de viginti aquas in urbe aduectas fuisse testantur Io. Rosinus , i Panuinus, se &alii; quiniuis decem , &nouem tantum rei erat Panci rotus, I quarum nomina, & ductores, curatore suci recenset, videndus. Procopius tamen quatuordecim suo tempore Aquae ductus in Vrbe fuisse scribit. Hodie tres tantum habemus .
Prima est Aqua Virgo, vulgo di Treui nuncupatat hane Marcum Agrippam anno ab V.C. 73 s. adduxisse, Plinius. m. in haec verba resς re. M. Agrippa er virginem adduxit ab odiatii lapidis diuenien , duo millia pa uum Praenesima via, iuxta es Herculaneus riuus, quem refugi.ns virgit is nomen obtinuit e e. Cassiodorus nvero hanc denominationem habere credit. qiiuriiuilis sordibus polluatur, dum ait taureis aqua virgo sub deleesatione purifima , que ideo se appellata ereditur , Mnullissordibus polluatur ; nam eum aliaepluuiarum nimietate terrena commixtione vialentur, bae aerem perpetuo sereniam puris ὸ Libens unda mentitur ole. Sed vetustate vallatam , seu deperditam ab Hadriano Pontifice huius nominis I uando salutis 79s restitutam scribit Baronius o post adios his verbis. Formam, qπs Vimonii opputatur, que per amis um spatra demolita, atque ruinIι pima exiniebat,
136쪽
traDicient his beni Amus, ct pius P. stor nouiter eam rectaurauit. Et ab hoc eodem Pontifice aquam Claudiam, quae apud Lateranum in Baptisterium SS. Saluatoris defluebar, restitutam Dici, una eum alia forma, seu aqua Iouia nuncupata , idem Baronvis reseri; a Blondus hoc confirmat b sed ad virginem reuertamur;& hanc quoque Nicolaum VPone Max restituisse,niarmorea ibidem posita descriptio demonstrat his verbis.
BINI LAUS V. PONT. MATPOSΤ ILLUSTRATAM INsIGNIBUS MONUMENTIS URBEM DUCTUM AQUAE VIRGINIS TVsTATE COLLAPSUM . t SVA IMPENSA IN SPLENDIDIOREM CUL M ' RESTITUI. ORNARIQLMANDAVIT. ANNO DOMINI IESViCHRISTI MCDLIII.
Veriim vel non persteisse opus, vel iterum deuastariim, quae post triet smumilii eminus annum Sintus IV. cirea hanc eandem aquam fecit, nobis indicant; etenim apud Ciaceonum e haec leguntur. Vtititati Vrbame consuKns, Dumu ai ae Virginismὸ eonpactos perpurgatos per tuo fornice a monte Pineis ad Triuν fontem eum aqua perduxit cte Hactenus de Triuii sonte, NprimZ mincm Vrbe , salubri Orique aqua dictum. Sequamur seeundam Felicem appellatam, ex eo nomine, quod ante Pontificatum Sixtus V. habebat; hie enim Pontifex Vrbis splendori, & ornatu minian in modum Consiliens, ut clara, & adhuc extantia monuimcnta testantur, a suo Pootificatus initio aquae illius quae in agro Columnae via Praenestina sinistror.um concivitur,quaeqta ὁ --nium prima ab Appio Claudio Casto Censore, oli in in Urbis inferiora, & depressio xa Ioca, nempe ad salinas adducta suerat, aquae etiam Martiae parte ad Fontem Aque Felicis eonstituendum adhibita, in Quirinalem Montem, ad Meam S. Susannae, qua ituor columnis, & tribus arcubus seu seraminibus desuentem eandem adduxit, addita his verbis inscriptione.
FELICEMQ, DE NOMINE ANTE PONTIFICATUM DIXIT
C PIT PONT ANNO L ABSOLVIT III.
Tertia iam superest aqua Paula nuneupata, a paulo v. Pone Max. Iri summunia Ianiculum c ut nos oeulata fide vidimus perducta, Scinscriptionibus pluribus4n lo eisd marmore expressis plenius innotescit: in ipso enim Ianiculo, ubi primus in t Vrbem sens tritacus erumpit, haec habes insculpta. es ei
137쪽
. I ACOBI COHELLII PAVLVS V. PONT. MAX.
AQUAM IN AGRO BRACCIANENSI SALUBERRIMIS FONTIBUS COLLECTAM VETERIBUS AQUAS ALSIETINAS DUCTIBUS RESTIT Is
In Vrbe vem Leonina, quam Burgum dicunt, in ipso limite, post Pontis Aelli transitum sic legis . i
REGIONEM LEONINAM PERENNIVM AQUARUM INOPIA LABORANTEM AQUAE AB SE IN URBEM DEDUCTASVBERI DISPENSATIONE VARUI FONTIBVS ATTRIBUTA LOCUPLETAVIT. ANNO DOM. MDCXIV. PONT X.
Adsunt Ze aliae inscriptiones, quas eonsulto praetermittimus, ne te lectorem Uteriam detineamus: has tamen cognoscendi si desiderio flagras, Ciaeeonus, Se alii nouissim civi Romanorum Pontificum gesta seripserimi, literis commendarunt. a Sed duoniam ut Cassiodorus b ait, cavati montes plerumque subruunt, MLa in torrentium dissipantur, & opus veterum destruitur, si industria sumagante non struetur; respicientes propterea praedicti Pontifices, nempe Sintus, & Paulus. quad. tum Romanis moenibus praeesset aquarum copia ornamentum, N agnoscentes etiam verissimum esse, quod Poeta cecinit. Non minor es Cirtus qtiam quaerere parta tuerι. Conere ationem, de quan ins loquimur, instituerunt, cui Sint 'V. sed Cardurales praee e voluit, & iacultates mox reserendas attribuit, ex iuris communis di poli
latandi, veteres sortE Dccupatas in rublicum usiim irerim vindicandi, & re '' pontes ito,i euendi dbli, Dest, houos: extruendi, referes hi nosos instau randi,&iam collapsos, si necessitas tulerit, reficiendi. s. I. Aquarum praeninai, huit Irxse , relisi i Ri- , - msura ad publicum usum, commoditatemque melius distribuendi ν. I. Vbi maiori aq-mpicopia opus esse viderint, sontes aqua'm g 'udua one, se fuci iastella, formis, aqvirductus, receptaculaque earun dem sartatecta conseruandi, omne impedimentum tollendi. I. Camerae Apostolicae Praesides , & Minimos , quibus ea specialis: data est, rhaei, di a cSbrtadictoribus protegendi, aliaquὸ necestaria, &or tuli, exequeu' fi qua stero dissicultas, aut causa eontra Domitellos, Communitate ditates, quam contra quoscumque alios etiam immunes, & emi' pro i , ἡ bus iam exorta, vel in posterum oriatur, hanc omnem summarid, sola tacit inspecta , ac reprimuna ad Pontificem Max. delata, definiendi , ac deci potestatem 1 p. I. Et
138쪽
NOTITIA QARDINALAT CAP. XV. CONGREG. XVI. ος
Et hac etiam facultate nedum iu Vrbe, sed in tota Ecclesiastica temporali Ditione
hi Cardinales viantur . d. g. I.&per tota Praeterea nedum lacultates istas generales super aquas, pontes, de vias in ipsa temporali Ecclςsiae Ditione existentes concessisse contentus, curam quoque Felicis Mus idem Sintus huic Congregationi attribuit .a - , Annuum redditum scutorum septingentorum monetae, & bononenorum septua- Bisa'
sinta ex fructi hqs locorum nonaginta unius Montis Religionis percipiendorum, certa lege , & de mandato huius Congregationis tantum persoluendum attribuit . g. 7.
Visitatores duos Ciues Romanos quotannis eligendos,& ad munus benὰ,fidei sterque exercendum iureiurando adstringendos esse praecipit 8. Visitatorum autem munus in hoc potissimiim versatur. Singulis tribus mensibus
salte in semel ipsum aquae copui per se ipsos inuisere. Si ulla receptacula, omnes portas ad purgandos alueos extructas, & ferro munitas, pureosque, & foramina inspicere . Aquaeductus partes, quae specubus continentur , & quae nec gelicidiis, nec B caloribus expositae, limo in crustam decrescente,iter aquς coarctare , aut in alueum delapsae aquam.corrumpere videbuntur, pius perlustrare,& sordibus egestis rem
fari Gςς ς Aqua, quae alueo suo purissimo labitur pluuiis e Coelo cadentibus, autumo siuentibus aquis. ne inficiatur, prouide cauςre. Fornices supra terram, parietesque uniuersos vi luc ad praesitum sontem S.Susannae, & ipsos sontes diligentPr in- te os tueri, atque curare. Quicquid in ipsa visitatione viderint, aut cognouerint, huic Cardinalium Congregationi reserant i Congrenatio ver , in rcbus grauioribus Pontificem consiliat. Quod Visitatorum culpa emetierit, eorundem sumptu sarciatur : adstipulatur Valentin . de Valent. sanctio. b Vbi celeris reparatio necessaria videbitur , cementa prius, & alia praeparentur; artificibusque liceat ex agris priua- torum quicquid OPus erit, soluto prius domino pretio, tollere, & transportare. SN- Σπ- π 'in tia circa ductum eiusdem aquae tam latra , quam extra Vrbem existentia, aedificiis, i '' quibus vicinum opus obstruitur, & arboribus, quarum radicibus concamerationes, di latera soluuntur, viginti ad minus pedes , ne riui violentur, utraque ex parte vacent, ipsiquὰ sontes, fornices, & muri vacui totidem pedes similiter pateant: quin indecim pedes statuit Constantius Imperator. e Si q uae arbores intra ad spatiun , aut e I. c.
si quae saliceta, arundineta, vepres, vites, caprifici, aut sentes sunt, statim excidan in Theod. de apia. ea & Cradicentur. d Quiae postea auctae, vel consertae adnascentur, statim in visi
tatione recidantur. Putei ad aeris exhalationem, & faciliorem aqus ductus expur- : gationem at seruati, & ex posito lapide obdusti praeter necessitatem publicani non c zzbdν , aperiantur; nec sermae specus perforentur; nec aqua siue clandestine, siue palam per ter vim propria auctoritate a quoquam alio, quam e locis praescriptis, & ex d.Co gregationis Cardinalium consensu, Se Summi Pontificis licentia, latiori modulo, seu D fistula deducatur. in sy Idem senserunt Valenti .Theod.&Archad. e Quε quidem e mι 1. mpu. breui compendio perstrinxisse videtur Cassiodorus f in haec verba. In primis no- C. Ne de a petas arbores, qua inferunt stariearum ruinas, dum sunt quidam moenium impora bilis arietes, censemus radicitus amputari, fata nulla laesio remouetur, cuius origo , ξ non tolgitur is quid autem eonficientesniofuerit demolitum, peruigili celeritate , M .ea . . vij. reparetur, ne crescente defectu augeatu nobis ea ι disseniit Ductus aquae forem a M. tua est, dum ineolumis eris,s il solidaueris, tantumquὸ apud nos D cis Quam
tum te illi Hudui se probaueris: Agat igiturperitia , Mest; tua, ut ser eonstructio fabricae illibata permaneat, di agus disributio nultis eu dum venalitatesub eat. H qc Cassiod.
Praeterea ubi aquς concessio, siue pretio, siue liberali Principis largitione e mana L uerit, huiusmodi concessionis rescriptum Congregationi aquarum infra mensem exhibendum erit, & in publicis tabulis redigendum , quo non exhibito, nec in tabulis redacto, concelsio, de Iiberalitas evanescit Ir- ν IA L d. Haec etiam lex, ut staudibus occurratur, lata fuit, ne scilicet quis plus quam im- ias petrauerit, ducat; quod etiam S. C. antiquitus cautum fuisse testatur Frontinus I h I., C. τ his verbis . Ne quis sine literis C aris, ct ne quis amplius, quam impetratumsue- - υι erit, ducat. Et alia lege. b stui aquam in Uus priuatos dedueere volet, impetrare debebit , er a Prineipe Epi Iam ad Curatores deferre rvt est Vlpiani respontum , idu ibi glossator alia iura congerit. st Addit etiam Ulpianus , concessiones aquarum x i. .. aquandoque fieri personis, quandoque praedijs : qui pr diis datur, extincta persona , Priarate
139쪽
non extinguitur, quae datur personis, cum persona amittitur. Necessaria igitur est exhibitio impetrationis a Principe obtentat , ut eius qualitas innotescat. a Aliam quoque Congregationem pro aqua Paula seruanda , & in Vrbe custodienda, instituit paulus V. b Se omnia sere, quae a Sixto sancita fuerant, innouauit, partiqud ratione seruari mandauit. AAquae ductuum violatores graui poena mulctandos edixit:quod etiam ab Imperatoribus statutum refert Rosi s e ; sed latius , di ad Iurisconsultorum theoricam P. Greg. Tholosan. d qui Imperatorias Sanctiones,& Iurisprudentum Responsa hac dare loquentia indicat. Habemus enim in Pandectis, & in viroque Codice, Theodosano scilicet, de Iustinianeo pluribus in locis hanc materiam viarum, pontium , fluminum , dc aquarum pertractatam, ac in usu frequentissimo deductam e in Pandectis enim quinque titulis concluditur De via publica. & itinere reficiendo titio. de fluminibus, ne quid . in flum. pub. tit. D. Ne quid in flumine publico, ripaue eius &c est i a. Vt in numine
pub. nauig. liceat, tit. I 3. De ripa munienda, tit. Haec in Pandectis lib.η3. vol.3. In BTheodosiano Codice lib. I s. rit. Σ. De aquaeductu, quem vide; multa enim, quae su pra retulimus , hinc desiimpta cognosces De itinere muniendo, tir 3. In Iustinia-'neo Codice lib. I. tit. r. De aquaeductu ; ει lib. 8. titi io. De operibus publicis; tali bir. tit s. de sacrosanctis EcclesiVide Honor.& Theodos. Sanctionem e ita conceptam . Ad in Iructiones itinerum, pontinmq; etiam diuinas domos, ct venerabiles Ecclesias tam laudabili titulo Iibenter a aperibimus, quia non e inter sordida munera numeratum e. ad cuius Sanctionis interpretationem consule Hieronymum Ca uallos. f Et legatum factum pro reparatione pontium, & viarum, piae causae vim
habere scribit Tiraquellus .e videndus. Denique vias publieas , flumina nauigabilia, aquarum derivationes ex fluminibus publicis inter Regalia connumerari, in usibus laudorum legimus : b itaut qui binas habet a des ab utraque parte viς publicae, non possit pontem supra viam construere sine Principis licentia, consuluit Surdus; s Gimis nec supra flumen publicum, ex Petro Bel iuga. Et ideo ad supremum Prin-xipem pertinere, ut in Republica Magistratus sint, prout in Urbe inter noua officia ab Augusto excogitata, curam operum publicorum, viarum, aquarum, aluei Tyberis apud Suetonium I legimus; &seia in unaquaque Ciuitate nunc adsunt , qui iuxta Ia leni responsum, m quς secundum Ciuitates sunt, adaequentur viae , essiti iones
domibus non noceant, pontem faciant , ubictimque oporteat, parietes labiles rcstituendos curent, recusantes mulctent, ne.subruantur, nequε effodiantur, neque construatur aliquid in viis publicis; ut unusqliisque secundum propriam domum vias construat, aquaeductus purget, ne prohibeatur vehiculum transire; qui merced habitant, si clominus non construat, ipsi construentes, cispendium in mercedem co putent; ante ossicinas nihil exponatur, quo vehiculorum tansitus impediatur; non permittant rixari in viis; neque stercora proiicere, neque morticina, neque coria Diacere, ut latius in d. I. aediles, quam reassumit Petrus de Auendan. n Mastrillus quoque videndias est. o Qui quidem Magistratus etiam apnd Graecos fuit, ut Plato p demonstrat. In Romana uero Republica semper extitisse, nemo est, qui nesciat;& hodie Magistri Viarum nuncupati extant, quorum iacultates e Summorum Pontificum Constitutionibus emanatas breuiter indicabimus Primo enim loco se offert Martini V. Constitutio, qua Magistratus hic iam obsoletus, & deperditus ad illius antiquam maiestatem , & institutionem restituitur, ac redintegratur, qIurisdictionem nonnihil ampliauit Sixtus Pontifex huius nominis IV. rHanc Sixti, & aliam Iuli j Secundi Constitutionem hac super re editas confirmauit
Pius quoque IV. praedictas reassumendo Constitutiones, illasque confirmando, aliam edidit: t quas omnes Constitutiones suis Commentariis exornauit Ant.
Verum pius V. has omnes praedecessorum Constitutiones ad terminos iuris communis exceptis tamen sacris, aut publicis redii xit . uGregorius vero XIII praeuia huius reductionis reuocatione, omnes alias iam editas Sanctiones in nouando ,& in pristinum robur restituendo, Eminentiss. D Cardinali S. R. E Camerario , & Viarum Magistris infra positas iacultates impertitus est. x
140쪽
NOIITIA CARDINALAT. CAP. XV. CONGREG. XVI.
Domorum dominos ad vias, & Ioca publica aptanda cogere ad vendendum g. r. Loca vacua claudere si negligant, pensiones,& canones a conductoribus in huiuia modi opus erogandos curare .st 3. Aedifieantibus murum propinquum soluto pretio concedere. R A Viculos intermedios trium palmorum circiter eisdem aedificantibus nullo precio occupare. 9 3. Vicinos ad vendendum domos Iocari solitas, aucto pretio ad duodecim pro centenario, vel a dominis ii habitatas, aucto ad viginti, cogere. s. s. Domino quoque domus, cuius pars ad ornatum Vrbila diruta fuerit, vicinam d ruum vendere, seruata preti, ut supra, auctione, vicinum cogant. ε. 7 Domos vendere volentes vicinos in primis req uirant, alias datur intra annum re
Vicini, quibus venditio de nunciata fuerit, si praesentes intra quindecim, absentes
intea triginta animum declarent. c. s.
Si in venditione simulatio intercedat,emptor oblatum pretium,venditor domum B amittat, fisco applicanda . s. I . Inquilini ad retractum admittuntur, ubi vicini noluerint hoc iure uti .s o Vieinis vero pluribus concurrentibus, qui potior sit habendus, statuitur. s. II. In re emphileui tea, siue eensearia aedilicare volens, si alium sendum eidem oneri supponat, prioris sundi liberationem obtinebit. R I . Ad praedia etiam rustica, tertio ab Vrbe Iapide distantia hie Constitutio vires extendit. Iq. Praediola duodecimo ab Urbe lapide, & decem rubrorum mensuram non excedentia, maiora praedia obtinentibus vendantur. Is
Disposita in venditionibus tam sponte, quam eoacte factis, vel fiendis , etiam in Ecclesiis , de locis Piis locum habene. S. I 6. I Bis monitus ad vendendum, si per calumniam, vel malitiosὸ subterfugiat, tam
rarius, & Viarum Magistri vendere vaIent, seruata serma. α II. Venditor si fideiu tem de euictione noluerit, vel nequiverit praestare, in emptionem aliarum rerum pretium erogabitur. IS. Hul 3.Constitutionis priuilegio uti volentibus tempus ad aedificandum , & summam ibidem exponendam assignetur. R I9. Qui domos, & Ioea vigore huius, & aliarum Constitutionum emerunt, intra sex menses aedificium construant, Ac promissa adimpleant. ε 2o. Poenae si hae de causa exigendae erunt, locis piis applicentur. g. 21. amerario, de Viarum Magistris simpliciter , Sede plano, la facti veritate inspecta, in his omnibus procedendi, & exequendi facultas conceditur. p. 22 Denique Paulus V. in generali Tribunalium Urbis reformatione nonnihil etiam de Viarum Magistris, Scoorum ossicio sanciuit, a nempe.' Ad vias lateribus, siue silicibus stemendas, prout eis opus esse videbitur,domino Scontiguarum domorum, cuiuscumque sint dignitatis, aut ipsis abseκtibus, vel no soluendo existentibus, illorum inquilinos, iuris remediis oportunis, ac sub corum arbitrii poenis cogant. Possint autem inquilini retinere de pensione soluenda rata per eos soluendam, noobstante obligatione Camerali, aut quacumque exceptione, quae opponi posset, &non Obstantibus quibuscumque sequestris, etiam anterioribus .s Iq. Curemique easilem Urbis vias continuo, & plateas ad minus quater in anno, &hoe in Martii, Iunii, Septembris, & Decembris mensibus ab immunditiis purgari. Nullos actus. nullaque negocia, quae alicuius momenti fuerint, sine rogi tu sui N
Reddant rationem Camerae singulo quoque semestri, prout in literis ad Camerae Tribunal spectantibus constitutum est . num II. Edant initio eorum osseti edicta sub nomine Camerarii, & de poenis in illis, atque etiam in Statutis contentis nullam sine eiusdem Camerarii, aut saltem clerici Praesidentis mandato gratiam facere possint . num. I 8. In coeteris tam quoad appellationes ab eorum sententiis, quam quoad reliqua
omnia, sterirent omnino Statuta de eorum ossicio loquentia. ntim. I9.
Submagistri vero suas relationes, quas tanquam periti sacere solent, nonnisi me-