장음표시 사용
11쪽
inus; postea diuidamus: Postremo uniuscuiusque partis proprietates explicemus. quo utroque docendi modo in
hoc tractatu utemur. In uniuerso namque opere messi
dum resolutivam adducemus, &in qua piam re particulari, particularc quoque explicandi rationem inueniemus, celebres Quae vero sit ipsius methodi vis ac natura ex eo patere a doctrina. bitrosiquod, quicunq. unqua ce ebres doctrina extiterunt ob illius potissimu usium tales cuaserint tantu squide dis- fert is, qui casu scribit ab eo, qui per methodum quam. tum caecus a videnti, quantum denique lux a tene is . Quod cum in ceteris ficultatibus verum sit verissimum in medicina esse comperitur. Hanc enim solum per meth dum inueniri posse ac doceri nequaquam vero sine ea a Z b. de vetestatur Medicorum decus Hippocrates. Sine methodox ime , namque quae scribuntur vim suam omnem amittunt, cum illa vero pulchritudinem &persectionem nasciscuntur. Quod re ipsa in hoc opere spero me ostensurum. Bonus namque Medicus ait Hippocrates ex operibus iucundituquam ex sermonibus ostendit, utpote qui dicendo non magnopere exercitatus , multitudini fidem sinceriorem ex is, quae v deat quam quae audiat facere malis. Ad rem igitur veniem tes, dieimus duo primo se nobis offerre in omni operati ne finis, scilicet & media, quibus finis facile consequi possit. Finis autem nobis propositus est remedia afferre quibus Calculorum morbus, qui adeo homines infestare solet quo ad fieri potest, superetur. Media autem ad hunc finem assequendum binario numero comprehenduntur, qui enim remedia morbo alicui excogitat. Primo, morbi naturam cognoscat oportet: secundo vero videat, est necessarium num talis morbus ex illorum numero sit qui medici operam desiderant. Calculorum igitur quς sit nat ra in primis videre oportet. Ignorata namque mali esse tia omnis medici operatio otiosa veI perniciosa redditur:
quoniam indicatio, per quam medicus rationalis rem
12쪽
dia inuenit nulla ignorato morbo suppeditari potest.
Prognosticon vcro cognitionem sequitur ne medicus d speratos morbos aggrediens, artem turpiter infamet, vel leuissimos exagitans, quos per se natura curat, supetauus euadat. Asendum igitur est de Calculorum remedijs tamquam de fine nobis proposito deque illoru nainra ac prognostico tamquam de medus ad finem. His accedit ordo. cum enim haec multa sint, ordinem exposcunt ne confundantur omnia; Hunc igitur ita seruauimus, ut quod maxime doctrinae ratio expostulat primum in medium ais ramus: id vero est calculorum natura. Secundo loco quod ad illorum prognosticum pertinet & tertio medici atrio, de qua ultimo loco dicemus. Ita tamen uniuersa haec examinabimus, ut probationem afferamus ne ad placitum to qui videamur. Dummodo res talis sit ut illam exposcat; Quae enim manifesta lant frustra rationibus probare laboraremus,officiumque obiremus hominis,qui ut ait Arist.)ab ignotis nota distinguere haud quaquam valeret. De natura igitur calculi primo dicamus.
IBUS COMPREHENDAT Rcalculi natura, s qua sit nominis ethia mologia. Cap. II.
A L C V LI natura quinque potissimum capitibus absoluetur; primum nominis ex plicationem continet: secundum generis illius: tertium differentiarum ; quartum causarum ; quintum symptomatum . -Quoad primum attinet nomina rebus licet ad placitum imponantur, lcge tamen quadam natui ae ut ait Hippocra Iib. de M.
aes sunt indita, diueis a subinde ratione solent medici te.
13쪽
claturam sumunt ; sic Pleuritis, & Peripeumonia dictae sunt. Illa quod lateris, haec vero,pulmonis sit malum: aliquado a symptomate; sic Tenesmus & couulso; ille quod egerendi disticultatem faciat; haec vero, quod corpus ipsum conuellat. nonnum tu am ab utroque sic cephilalgia,& optalgia; quod illa capitis; haec vero aurium sit dolor. Aliquando a causa, sic Melancholia, Mania, leucophlegmatia, denique & ab ipsius rei substantia: qua ratione corpuscula illa dura, & concreta calculos, lapides, seu venulas nuncupamus; ad similitudinem lapidum, arenularum, quae in fluminum ripis apparent: hanc nominis appellati Bib. de Tar nem represtendit Paracelsus, sed perperam: ait enim, calculos, & arenas in homine genita nec eandem habere es sentiam, nec generationis modum cum externis lapidiabus ; & riparum arentilis. Quamobrem censet ille, non metaphorico, sed proprio vocabulo utendum esse, appellans praedicta corpora tartarum; vult autem tartarum esse corpus quoddam impurum, & cxcrementitium, quod infundo cuiusque rei rubsidet; quale faex est in oleo, grui mus in dolio, lutum in aqua: sed fallitur Paracelsus; quia si tartarum est, quod in fundo cuiusque rei impurum rubsidet, non proprie calculus tartarum dicetur; cum non omne tale sit calculus. Praeterea, si ex illo, quod subsidet, fit calculus, ergo ex tartaro fit, non igitur tartarus est calc lus. Vtitur quoque ignoto, &inusitato vocabulo, ignorans Paracessus, rerum signiscata debere esse notituma falsum quoque est, arenulas, & calculos in vesica, & renibus genitos non habere candem essentiam, & generati nes modum, cum externis lapidibus, ut dicemus. Atqui in eo salte reprehendedus est, quod in re tam parui motisti, tam multa perdat: de nominibus enim non est curam, risis, d n modo res ipsa intelligatur : modum si quidem ut ait Aristoteles & non subiectum. Nos igitur
ala; aliquando enim a parte affecta nomen
14쪽
tur, Graecorum sequentes vestigia, & lFides. & calculos,& arenulas appositissima nominis signincatione aps Elabimus pr nominata corpuscula; quod haec nomina apprimerem ipsam explicent, & proposito nostro sint accomm data : nec enim me continere possum, quin illos damnem homines, qui studio contradicendi solum addicti, ex qua- .i uis re, quantum vis minima occasionem arripiunt inc sandi viros arte & doctrina minantes; contra quos satis si proferre, quae magnus Hippocrates pron inciat in hunc timodum. Suns quia ut Paracelsus addo ego qui id iurid. esse artem putant, reliquus a res tum ter incesnao dehonestare , atqui, id quidem, veluti putant, non transi ni . Mihi v ra aliquid inuenire eorum , quae nondum inuenta sist quod :: notum magis, quam occultum essepraestet scientia votam,
ac opus esse mihi videtur , similiterque , emiperfecta ad fnem perducere . At verborum inhonestorum arie ad ea, quae
ab alys inuenta sunt confundenda , promptum esse ; nisu quidem corrigendo eorum Qui aliquid stant, inuenta apud Paros calu Mundo , non sientiae votum, ac opus es e mihi videtur UM proditio magis naturae se ae , aut ignorantiae artis . haec ille. Quibus a Theophrasto, altu sque eiusdem farinae viris satis stinerque se defendit Hippocrates: eo enim inanibus suis fictioitibus chimicis peruenit insaniae Paraceti sus, ut se suaque solum approbet, caeteros vero quoscunque reprehendat; quasi Deus csterorum hominum mentem obcaecauerit, & suam tantum illuminauerit. Vitupero igitur eius arrogantiam, laudo in multis diligcntiam. Caeterum ut ad propositum reuertamur dicimus, calci Ii nomine intelligere nos corpuscula illa solida, & concreta , quς in renibus, & vesica gignuntur. Quae licet in alijs etiam corporis partibus aliquando genita visa sint; id tomen adeo rarum est, ut diligentiam modo nostram non , desideret.Duplex autem calculi oritur in nobis consideratio, alia, quae respicit malum hoc, ut Renibus, & vesicae
15쪽
commune altera vero in particulari, veruti hoc aut illud nutabrum infestat. Reducemus autem nos semper uniuersalem tractationem ad particularia: Quae doctrinae ratio, non in affectibi solum,sed in remedijs adeo necessaria est, ut si alterum ex praedictis membris ommittatur, corruat omnis Medici operatio:Ita enim doctrinas siue ad digii μυ -- tiotieni , siue prognosticum,seu curatione, tradere per uni uersale oportet ue ut ad particularia accedatur. Non tamen
Q . sic, ut omnia particularia percurras,infinita si quidem sunt sed quod ex uno, aut altero exemplo possit quispiam in
reliquis particulatibus exerceri est autem peculiaris c gnitio in remedijs adhibendis .necessaria, adeo ut acriter M. O vm Hippocrates medicos reprehendat, in uniuersis insistentes, o ignorantiae incuset, dum ait: hoc calidum, aut Irin dum esse asseuerant, non vltra progredientes, flatim interroga At aeger ' quid Hud calidum autfrigidumsit: mr nugas producere necesssit, aut ad aliquod eorum, quae sunt , confugeres cum enim calidum quoddam sit acerbum, aliud fluens, atiis tenue toriodigisse in6rum fumere oportebit ' calidum acerbum t an
calidum fluidum: aut ut stigidum cst acerbum etenim quo
ego scio, totum contrarium ab utroque ipsorum euenit non δε-
Ium in homine, etiam in corio, o ligno, o Mys multis r bus; quae magis Pupidum sensum habens , quam homo : non enim calidum est, quod magnam vim habet: sed ipsum acerbum se fluidum. haec ille. Per quae notum facit, quam neces saria sit peculiaris rerum consideratio; proindecalculi naturam primo in communi, inde peculiariter quatenus huic vel illi membro incommodat, explicabimus; innata enim nobis est via ab uniuersalioribus ad minus uniuersalia. ea igitur explicata parte, quae ad nominis significationem spectat,ad genus indagandum nos conseramus.
16쪽
L L V D in primis statuendum est, renum,& vesicae calculum esse aliquid praeter naturam ; quoniam scilicet naturae corporis urepugnat; natura namque corporis potissisma serina est, cuius persectio in actionum . . integritate consistit: Cum autem lapis la dat actiones infert enim dolores, vigilias, strangurias naturae repugnat: ob id res praeter naturam est, & non solum praeter naturam, sed toto genere praeter naturam: quia nec serinae, nec materiae, vel renum, vel vesicae quidpiam habet . appellauit autem Hippocrates morbum, omnem rem praeter naturam, dum ait: Quicquidmolestiam, est 'stiriam homini assen, hoc morbus vocatur. Qui vero illum si cuti sunt, ad tria capita tale quidpiam reduxere; quod enim molestiam, & tristitiam homini adfert, vel est mombus, vel causa morbi, vel symptoma. Morbum igitur dixerunt constitutionem praeter naturam, quae actiones laedit, causam autem morbi id quod ipsam vitiat constitutionem , sic tamen, ut sit de illius essentia; symptoma v ro accidens, quod vitiatam sequitur constitutionem, &morbum. Calculus igitur renum aut vesicae causa morbi vere appellari debet: morbus enim in primis non est, quoniam omnis morbus est affectus, lapis vero affectus non est. secundo, omnis morbus est excellus; at lapis non est e cessus: sed neque symptoma esse potest; cum tale omne Proin morbum sequatur. Cesculus vero praecedit; quia constia tutionem vitiat. causa igitur morbi sit: cum vero omnis morbus in vitiata constitutione consistat; constitutio a
vel ad partea si lares pertineat qualis in temperies,
17쪽
& tota, quam vocant substantiam ; aut ad institimentales, in proportione consistit figuriae, magnitudinis, num ri,&situs. dicimus lapidςm, morbum parere, in infir mentarijs partibus per execssum innumero Θ si quis enim ruarat, cur lapis renum, & vescar actiones laedat; responebimus, quia aliquid addit illis partibus, cuius ratione laeditur structura. Qudds Galenus aliquando calculum
morb. -- morbum appellauit, non id fecit, quod vere morbum esserit Me m putauerit, sed ut illius nomin quale sit vitium in compo-- . titione, quae a causa nascitur, exponeret: aut quod do -rae ratio id postularet; aliquando enim contingit, ut aliud requirat doctrinae ratio, & scopus ; & aliud ex acta, & mia nuta rerum perscrutatio. & sicut Philosophus, cui soli conuenit rei speculatio, posterius hoc sequi debet, ita mediacus; qui curationis solum rationem, habet prius: quod institutum seruat Galenus in multis partibus artis, docens perpetuo, non quod physica consideratio scrupulose inue. nit ; sed quod aptius est medicationi, utiliusque operi ii
tento , omnia, scilicet, considerans, quatenus actioni in dici subijciuntur; medicus enim, cum non operetur nisi incognitam dispositionem signis& sensu, non considerat, nisi manifeste sensilia: hoc prudens Galeni consilium non expendens Averrois, ut alij plerique audent in multis eum represtendere, cum multo magis ipsi sint reprehensione diagni . sc ponit Galenus moderatam temperaturam cum latitudine, licet calor, & frigus medi) expertia sint . inter
aetates,vigentem aliquot annos durantem, licet homo semper aut augeatur, aut minuatur, praeterquam in puncto. Sic inter tempora morbi addit antiquis statum amplum, cum tamen vere non sit nisi momentaneus. Optimum temperamentum, optimam sanitatem, salubritatem sinplicia ter semper licet omnia sint instantanea, concedit cum I titudine, sicut multos pulsus, urinas moderatissimas, squale ad pondus durans, purum cibum, puram medicinam,
18쪽
excrementa syncera, intemperaturam simplicem dura tem, neutram dispositionem: nec tamen falsa supponit, quoniam alia est natura scientiae alia vero ipsius artis, qualis est medicina. Scientiς enim veritas cst adaequatio rei ad intellectum; artis vero veritas ad opus; & ambae sunt habitus veri licet varie intelligatur in utraque vertitas. Cum enim ars non praecipue quomodo res se habeat, consideret, sed tantum perquirat doctrinam operi neceΩfariam, nil impedit propositionem non exacte veram, vel etiam aliquo modo falsam esse utilem operi. quare ars sibi conducibilem,& suo modo ueram propositionem constituet; inod etiam Mathematicus aliquando facit,l,etens, ut sibi concedatur, trahi lineam in infinitum, aut ineam bibedalem, quae vere non est . seu igitur Calculum morbum voces, seu morbi causam, non proinde u riabit curatio. si tamen id, quod est ex actum, quaerimus, morbi causam semper appellabimus, eamque internam, immediatam creantem morbum in aucto numero in pamribus , praecipue urinae dicatis. Atque haec de genere calculi dicta susticiant,ut est quidpiam praeter naturam; nam si consideratur, ut substantia quaedam est. Iam cum n minis explicatione illius genus est explicatum, dum dicimus esse corpus quoddam concretum, de l quo paulo insta uberius dicemus, nunc hac duplici consideratione facta de Calculorum differentijs ac speciebus agamus. t
19쪽
unum locum Calculorum species & dis.
serentias reseruamus ; quoniam species per differentias constituuntur, ut sciunt ii, qui vel mediocriter in dialectica sunt exercitati. cum vero calculus consideretur, uti res pr ter naturam corpus humanum insestans,& ut tale quoddam corpus, ideo adducemus eius differentias secundum utruisque sgnificationem. Sumuntur autem in morbis disicientiae ab illius essentia, a causis, & ab effectibus, de quibus dicendum est. ac primode essentialibus inde, de ijs, qua ab accidentibus, tertio
quae a causis desumuntur. ita enim dictat ordinis ratio. Facta igitur Calculi cosideratione, ut substantia quaedam cst discrentias eius ab essentia ita desumimus, dicentes, Calculorum alios esse duros seu siliceos, alios molles, seu tophaceos, alios densos, alios raros. graues nonnes los , alios leues, aspeios alios seu spinosos, alios autem lenes & aequales, liquabiles, seu illiquabiles. licet autem graue, densum, durum, asperum, solubile, accidentia sint, non tamen proinde falsa supponimus, sed doctrina instituto nostro accomodata talia de calculorum substantia csse asserimus; quod uel haec sit illorum essentia, vel quod per haec magis, quam per alia accidentia manis setur. Disset entiae autom, quae ab essentia calculi, ut res praeter naturam, desumuntur, morbo applicabimus, qui ad ipsum sicquitur. dicimus itaque calculorum morbum aliquando magnum esse, aliquando paruum, alia quando mediocrem, longum inordinatum, qui per a cessiones astigat, particularem internum, occultum, haeredis
20쪽
reditarium in vesica, puerilem, in renibus similem, sp
radem ut plurimum, nonnumquam etiam endemion, siue regionis proprium. Caeterum disserentiae, quae ab a cidentibus calculi sumuntur, ut tale quoddam corpus, praecipue ad quantitatem, & qualitatem spectant, a quantitate igitur exordientes, cum haec uel continua sit, uel discreta, ab utraque differentias sumemus : a continua quidem dicentes calculorum alios esse magnos , alios paruos, alios mediocres, ilent enim magni fieri in vesica, ob Ioci capacitatem adeo ut aliquando oui anseris magnitudinem superent, minores in renibus; nec enim in illis tanta est capacitas, nec materiae copia. a. quantitate autem discreta, dicimus in renibus, & vesica alia
quando unum tantum creari calculum, aliquando uero
multos: Nam in Hietonymo Velio Pistoriensi Medico egregio & in Pisano Gymnasio Theorices Medicae artis
Proscssore, collegaque nostro, cum non sine magno illius Academiae detrimento diem suum hoc anno ex cauculo obiisset, plusquam quinquaginta auelanarum magnitudine in illius vesica uini reperti. res certe mira, de quae a calumnia Medicos non parum defendit, si quando in huiusmodi monstra incidentes oleum ut aiunt &operam perdant. erant autem omnes illi calculi coloris subflaui bilis merae soboles. Qualitatis uero differentigduplici capite continentur, aut enim ad primam qualitatem pertinent, aut ad secundam, ad primam, cum dicimus , calculorum alios esse calidos, alios frigidos, alios humidos, & alios siccos; licet onnes tactu frigidi & sicci manifeste sentiantnr. secunda autem qualitas pro sensuum diuersitate multas parit in calculis differentias: c lor in primis in aliquibus est albus, in multis subflauus,& subrubeus, in aliis cinereus, ac omnis sere colori tum in renibus, tum in vesica gignuntur: licet in renibus geniti, ut plurimum russi sint, in vesica autem magis albia