장음표시 사용
511쪽
SI4 Theo ἰa metaph ea materia. Patet enim , hujus regni phaenomena non a solis mecbanicie legibus pendere, sive a gene ricis naturae legibus materiae actionem tribuentibus .
Non ita se res habet in vegetabis, ac se siti regno, & in reliqua in animata natura. In his omnia a solis mechanicae legibus pendent, omnia solius physcae objectum sunt. PRINCIPIA METAPHTSMA IN PHNICA 14sa. OBSERUATIO . In humanis omnibus disciplinis fetant eum artificium est , ut
a noto ad ignotum inductione , ct ratiocinio transeamus . In hoc a ceteris disciplinis non
I. Certum est primo, experientiam , ct obser vationem esse universa ph Ma basim , ac fundamentum . Patet enim , nullam homini esse ideam innatam, nullum principium metaphysi- , cum, a quo diversas corporum proprietates in-
serre possit, aut eorum diversam existendi , &agendi rationem; sola vero experientia, & observatione scire ipsum posse num marmor solidum sit, aqua liquida, aurum ductile, planetae mobiles, mare aestuans, cortex Peruvianus febrisugus, manna alvum solvens; cetera. At experientia , obfervatio Dia ph eam' non esciunt: in numera enim experimenta, o servationes innumerae omni solertia iteratae in eadem re, aut in innumeris diverss primordia tantum parant, in quibus humana mens exerceri debet , ut ad ignotas causas pertingat ex notis phaenomenis ut genericam rerum Cate- ι nam ex aliquibus ejus ansulis detegat, ut naturae vis bilis communem nexum ex aliquibus
ejus partibus dignoscat . II. Certum est praeterea, physicam, postquam die perientiae, atque observationi firmiter inhae-st, quae veluti inconcussa sulcra sunt, quibus in si-
512쪽
Dipod AIo ad Pissam. sv ins stens ad abstractas , & generi cas veritates ascendere possit , quae solae veram scientiam efficiunt ; posse principia metaph ca auxilio vocare , ut cognitiones ipsas suas perpendat , generi cas reddat, inter se connectat; & ut in his physicis cognitionibus experientia , dc observatione comparatis operari possit , ut in pure metaphysicis , & geometricis Operatur metaphysicus, & geometra . Exempli gratia et postquam experientia , &observatione detexit physea, mobile quodvis ad uabus motricibus viribus impulsum procedere per diagonalem parallelogrammi, cuius latera vires has, earumque directiones exprimant ; posse ipsam, hanc motus composti ideam generi camessiciendo , determinare quam directionem tenere , & quod spatium dato tempore percurrere debeat hoc mobile , aut aliud quod vis , aut caeleste corpus , sive in terrae superficie , sive in caelorum immensitate; quin ad hoc exisperientiae , aut observationis consilio amplius indigeat. III. Certum quoque est , quasdam esse phy-scae partes , quae abstractione metaphysica genericae effectae 336, & sset, principiis geometricis subiici possunt ; tunc vero phvsica in objectis hisce genericis ita versari potest, ut ita
pure geometricis geometria . Illustriores hae sunt physicae partes, eaeque , quas physico-m thematicas disciplinas nuncupamus : cujusmodi sunt mechanica, optica , catoptrica , astronoismia . aliaeque.
IV. Certum tandem est, phmeam mentIam
esse necessario ct ab experimentorum obferυalso nibus , oe a metaphysicis dis qui Onibus pendentem . Hoc enim duplici medio dumtaxat arcte conjuncto mentem humanam illustrare potest , & scientiae nomen sibi promereri. Aufer a physica principia metaph ca , geometrica erit t*ntum caeca , & empyrica
513쪽
3r6 Tλεν a metaphysica materia.diseiplina, eujus nodi apud circulatores ars m dica est
Amove a physica experientiam, & observationem I iam mentis disquisitionibus tantum immersa, & discordibus, inanibusque hypoth sbus, erit tantum scientia fabulon , & somniorum congeries sapiente, & philosopho pror-
sus indigna. MVERSAE B NS THEORIAE STNOPSIS.I433. CONCLUSIO. Ex omnibus universa hac entium insensibilium theoria statutis , atque ex universa hac metaphysica saera , de prophana plane consequitur, ut jam supra monuimus I. Metaphst scam dij ciplinarum omnium ma-x me προνι unam esse, ac neeessariam rejus enim objectum est id omne, quod magis humani in tellectus interest , ut apte cognoscat & ve-J uti universalem faculam esse, qua in omnibus disciplinis, quas ediscere potest humana mens, Est illustranda. II. Masaph Dam Hientiam esse nou ita as iduam, is inaccessam, tit nonnulli putant . In universa hac enim nostra metaphys ea nihil est, quod ingenium rectum , ac solidum arripere
III. recte de metaph Da sentiise , qui iGIam tenebris obsistam , O nulla olida basi sonsissentem esse arbitrantur . Talis enim non est nisi apud quosdam , qui illam apte pertra
esse connexam ; eadem enim methodo ambo haec opera elaborata eundem finem habent, nempe universam naturam ob oculos ponere; alterum linsensibilem , ct immaterialem alterum materialem , atque sens bilem . Porro ex ambobus
omnium absolutissima atque se cillima habetur ,hiloso p hiae tractat , quae hactenus quovisii iam a te traditae sint FINIS.
514쪽
cuius ope totum hoc opus Lexici metaphysci,& philosophici vices gerit. Sunam . significae usque ad . Exempli eausa ,
40 : 36o signissent, rem indieatam pertractari a numero 40 usque ad numerum 36Ο. Secundi voluminis numerus primus es 377 . Tertii voluminis es Io 3 s.
515쪽
1vblequens, duratio semper necessario finita , ad 7 , α I6 internitas existentiae in re aliqua, dari potest, ct datur in Deo ; in materia fabulosa est, dc absurda; 899, ct suo
Asfectiones, dc avcrsationes; earum in an re proprio fons, re origo Ir 91, ac Iasa.
Amor proprius, omnium humanarum passiciis num fons, Oc motor universalis II 8s : Iχε 6. Amor Languinis, II96 δ II99. Amor patriae retoo , dc xeto I. Amor gloriae I 2oa, ct Ia o I. Amor 1olati I 12 4.
Anastomoses in vasis sanguineis , dc in vasisti uidi animalis 1248. IAnima humana, ejus natura , dc potentiae Io3s : a 274. Substantia spiritualis. Ioas, dcxo4 . Substantia smplex, ct compositionis ex. pers, rogr , - QS2. Ejus origo Io33 : Io6o. E1us unio humano corpori, Ioor, dc Io 76. De ejus incomprehens bilitate somnia, ro6s. Di Dhcultates de ejus extensone, io 79, dc ro82. Substantia immortalis, roga et iosa. Substantia in aliquibus suis operationibus libera, ro93 τxi 49. Ejus potentia intellectiva, Ia 38: III s. EIus potentia sensitiva , ii 6 r retis . Ejuc
potentia motrix, I 2I4, 1221, 222 . Diver-1a animarum humanarum perfectio , Trs6, Ecars . Theoriar de anima humana synopsis
a 263 et 1274. Anima brutorum s ejus natura, dc potentiae
327s : I343- Substantia immaterialis sens bi- Iitate donata , intelligentia carens , 129S z: ri Dcipium pure sensitivum dari potest cc susticit ad omnia brutorum phaenomena 2π-plicanda, Ia93 : a 343. Desectus potentiae in in Icia
516쪽
Index rerum a*Labet ἰ eus, Itytellectivae in brutis, I 3ia z I 3I8. . Potentiae affectivae limites in brutis, i 3 I9, & a 36 :1343 . Anima I. Substantia organica , & sentiens et genus respectu hominis, ct bruti; & unum ex tribus telluris regnis, I 276 , ret Regnum animale Deum esse demonstrat, 874 , & 877 879 . Somnium seriei ascendentis infinitae generationum in regno animali 879 , 9O9, 9I . Linea divisionis inter regnum animale, & vegetabile, i et 77, dc ra 3I. Mirum corporis animalis artificium, & ejus utilitas ctiam in hypothesi causarum occasionalium 878 , io 74, IIa I. Formatio, & interitus corporis animalis, I 346 . 3333. Animalia ejusdem, & diis versae speciei, aro, et i I, I 283 . Spiritus anumales, seu vitales, sive fluidum animale, I 247:
Anteeadens, & consequens in enlymemate , 67o; in propositione conditio nata , 6sa , &
Astrologia judietaria; ejus stultitia, ct inanitas, s 6. Athei us , 77r, & 774. Ejus absurda s semata , 771 οῦ 33s . Pleraque ejus sophisma ta in existentiam Dei, 293 : so7. Idea nati nis a theat, 34r, & 373 .
Aromi Epicurri, 777, 779, 8 2, 3 3. Somnium earum existentiae aeternae , 7 9 , s. 99, 9oo, 9O9, 96S. AE
517쪽
213. Attributa Dei absoluta, & relativa , set l& via r 927. Primum Dei attributum meta.
motivum credendi, & universa fidei diuinae, & humanae fundamentum, II S. Auctoritas testium humanorum, sI4 2 376 Auctoritas peculiaris historicorum sacrorum , isset, & - lAiaditus , organum 3 6. . . .
EB Eatitudo objectiva, & s malis, xaos.
Bonum , & malum morale o Eorum di stinctio ubique cognitas 34 et , 83I, 863, 86ῖν
st , & frigus , sensationes , Ix
Castis, vera hujus termini significatio, ro , 81, 893 , 894, 897.
Camilagines in humano corpore, I 333 . Catena eratium partim vera , partim confictae, I 3χS . 13a I. - .
518쪽
Inde Y rerum alphabe ἰeus, sar Causa, &effectus, 26 o t 238 Causae essicientamentales , 28s : Ulta . Centrum graυitatis In terrestri globo , 8a 3 ,& 824. Proxime determinare mutationem cenia tri gravitatis, fluam produeere potest formatio
novi maris in nostri globi superficie, sis , &326. Cert ludo: ejus natura, sontes, sindamenta,
374, & 38o: 376. Certitudo metaphysica, 376; certitudo physica 377, eertitudo moralis, 378,& si 6. Certitudo hiltorica suscipit magis, di
Coa Hio , seu necessitas extrinseca dari non potest in actibus internis humanae voluntatis,aos 7, & r II S. Cogitatio, & sensus, modis eationes substantiae essentia immaterialis , Io4I οῦ Io Io , &1o66 : Io 74. Cognitiones humana idea cognitionum nostrarum primitivarum , 3 : 3 o. Res in nobis visae, 4:I4. Res extra nos Visae, II : 3o . Cognitiones intuitivae, demonstrativae, deriva
bituales , 96. Compenetraria materiae, neeessaria In dogma te cucharistiae, I IS, I 337, I 332, 13 3, 1384,33 3s, 1394, 14 Id.
519쪽
CO timenta libertatis humanae , concursus , ct gratia, II 36 2 1149. Complexa, ideae, aio. Propositiones, 646 Compressio insuffciens in phaenomenis cuchaiaristicis . a 3 9, 1383. Conclusio, seu consequentia in syllogismo , 666. Conclusones a syllogisticae , 728. Concursus Dei mediatus , & immediatus , II 42 : II 49, & I 23o : I 238. Concretum, & abstractum, ga . Concretum
Concupiscentia, sive propensio ad bonum sen-sbile , IIIo, II 33 , II Is . Condensatio insuffciens in phaenomenis e charisticis, 2339, 1383, 1384, 2383, 1394
Conjunctiυum. Propositiones conjunctivae, &syllogismi conjunctivi , 646, ct 739. Conicientia , 84o, & 86ἶ. Consequens , & antecedens in enlymemate, 67o; in propositione conditio nata . 632 , &
Conservatio entium, 887 z 892. Contingens, di necessarium in rebus, I 3 s
pium , II Cor morale, sen cor humanum , seu anima humana considerata ut potentia affectiva , α sensibilis, i 18 i. Amor proprius magnus hama ni cordis motor , rasa : QO8 . Corpora, sive substantiae materialest Corpora elementaria, ct mixta, et o6. dc a Io. Corpus animale, mirum ejus artificium, 878, Io a , I 24 I. Corpus naturale, ct corpus supernatur Ie,i 397 : 1399. Transformatio corporum , 19,
520쪽
Index rerum a fabelleus, s 23 o, II 68 , r os . Augmentum , & Interitus corporis animalis II 6 : I332. Materia essen tialis, S accidentalis corporum regni vegetain
bilis, di regni animalis, 1423. Creatio materiae, Iga , 33r : 886 , ct 8ost:
Credulidias, ct incredulitas duo humanae menistis vitia, I 69. Criterium evidentiae, pla 2 93. CFItiae, falsa critices praecepta ab historico Pyrrhonismo inventa, set O , 13. , 53I, J4os 73 .
3IT . Decreta praedeterminantia Bannesii, 989,& 998 r Ioo4. Decreta indifferentia Molinae, 99o, & roos : roor . & Io 26 : Ioa 8. Defectus, dc impersectiones mundi hujus vi-tibilis conciliantur cum divinae providentiae erixi stetitia, 948 : 9So. Definitis; termini hujus significatio , 387. Dialecticae praecepta de rerum definitione, s88:
Dei us , 77x, 772, 8s2ς 946: 9 P. Delectatio terrena, di caelestis, IIIo, my.
Dement/a, ct imbecillitas , II 66 z II 60 .& 123 7 . Demo ratio, quid sit, 18, & aD Demonstrationes directae , & in directae, sic: Demonstrationes a priori, a posteriori, a simulta ro : M. Medium demonstrationis , 76, α 632. Non sola mathesis demonstrationis capax , 6 o. Demonstrationes morales, physicae , metaphyscar existentiae Dei, 83o, 84o, 374,9os. Demonstratio per ideam omnino inanis, ct sophistica. 91r : 912.