Synopsis annalium Societatis Jesu in Lusitania ab anno 1540. usque ad annum 1725. Authore R. P. Antonio Franco Societatis ejusdem sacerdote

471쪽

Aprilis. Non faventibus ventis, coacti sunt Bahiam se recipere, dum commoda non esset opportunitas iter repetendi. a. Memorandum hic venit, quid contigerit quibusdam, qui stiperioribus duobus annis ad Sinam profecti sunt. Dixi anno 17i3. ivine P. Franci inscum Xa verium Miter mayr Brium. Anno sequente luccessi P. Antonius Rei-rius, qui fuit Rector Fayalensis, & peregerat tum apud insulas Assorum, tum in

Lusitania plurimas i mssiones. Comites habuit P. Thomam Araneam, & P. Romanum Sequetram, ambos praeclaros ingenio. Hi quatuor I9. Aprilis an. III 7. Marao in Cochinchinam solvere. Vehebantur in navi Sinica plena cultoribus falsorum Numinum. Puppem ornabat idolum, cui cremabant thura, ut faveret itineri, ac placaret procellas immaniter iurentes. Videbantur enim spiritus tempestatum adversus Evangelicos praecones conspirasse. Post famem, sitim,& continuatam mortem tolerata die 7. Maji ad Chumo tum in littore Cochin-chinensi secere naufragium. Praeter i 3. Ethnicos periere PP. Xaverius, & Aranea , quos ad i.ttus ejecit mare. PP. Frcirius, & Sequetra tenentes tabulam evasere sospites, rerum tamen omnium ebeni. Terrae mandarunt Sociorum cadavera. Post quinque dies sub tugurio illic transactos venit e nostris P.Joannes Baptista Sanna, qui duos in urbem regiam conduxitia. In Brasiliam rediit P. Franciscus Machiadus cum Societate novem tironum, quos in Collegio Portuens recepit eruditos a P. Antonio Giamo Col- . . legii Rectore. Habuit etiam suum Maranoma subsidium. Eo Vilitator missu P. Emmanuel Seixius, qui apud insulas Tertias annos pene viginti nosti a obiverat ministeria, haud a multo tempore redux in Lusitaniam. Comitem sumpsit Coadiutorem, addidit tirones octo, qui ad serviendum Domino in ea vineisuerant Societati adscripti. Hoc anno coepit Maranonia habere Ulyspone suum specialem Procuratoiem, cum hactenus Brasiliae Procurator illius rebus . consuluisset. Nascitur In- 4. Insans Petrus in vitam primum introivit s. Julii. Serenissima materi transacto puerperio adivit templum Domus Prosessae, ibique avito more sitio gra-r' tias egit DEO, & D. Xaverso; cujus quoip solemnitatem ita novendiali devotio- Iosephus ste ne prae lentia sua constanter auxit. Martio mense Dominus Josephus Regiς sta-ς β ter, qui Rhetoricae studebat Eborae, reversus Ulyssiponem ad valetudinem curandam : nec amplius in Academiam redivitis. In pluribus dioecesibus habitae faci ae missiones. Iu Bracharensi laboravit P. Emmanuel Noguetra cum alio sacerdote; in Portuens Joannes Brandamus, & Franciscus Barrius I alii in Eborensi, in Scalabitano agro alia, sex in L. P. Leiriens. senes Domui s. Divisa Ulysii pone in geminam dioecesim, senes Prosessae domsis, quae t Oi M. est in Ulyssi pone occidentali, sese libentissime, & ossiciosissime Canonicis v teris Sedis obtulerunt ad serviendum ipsis, & concionandum, ut erant istiti ante divitionem. Id tam gratum accidit Canonicis, ut integram eleemosynam, sicut

' . antea, donarent Profesta Domui, quamvis aliis sacras familiis solum dimidiam sint largiti ; quoniam partita dioeceli, S reditus partiti sunt. supplieatio 7. Prima stupplicatio e templo Patriarchali prodiit in honorem D. Seba-i-T. . die ipsi dicata, ad nostrum Prosessae Domus templum; quod singulis anfitiis. his Rex continuari jussit. In litaniis majoribus eadem pompa terminata in templo nostri Collegit. At in celeberrima Corporis Christi supplicatione de Sede

Patriarchali primo circumlata Eucharistia, voluit Rex, ut se comitarentur de nostris lacerdotibus Joannes secus, di Ludovicus GOnaaga, quibus olim usus su tat Magistris. Offertur.& 8. Viana Interamnensis Provinetae oppidum est e Lusitaniae praecipuis.

. rea. A nostrae societatis exordio incolae desiderant illic Soeietatis Collegium. Hoe

anno Senatores triumviri, & caeteri nobiles rogirunt nostrum Provincialem, eorum votis subicri ret. Osferebant in Collegii dotem aliquam summam pecu-

472쪽

niarum; UeHim praeterquam, quod tanto operi minime lassiceret, tot erat obnoxia casibus, ut, gratus habitis, petitio rejecta sit. s. In Domo D. Rochi 3. Septembris senio conficitur septuagenario ma- M - .ior P. Emmanuel Andrada Ulyssiponensis. Antecedenti triennio rexit totam Provinciam. Inerat illi quaedam bonitas alienissima a fictionis & doli versutus. Amantissimum paupertatis probabat pallium centonibus munitum, quo utebatur, antequam designaretur, & postquam suit Provincialis. Eius modestia, &sincerus agendi modus indicabant animam plurimis ornatam virtutibus. Rex Serenissimus, qui tunc rusticabatur in villa prope Tagum, illius audita morte, jussit in cunctis coenobiis fluvio vicinis fieri sacra omnia ipsa die pro Patris anima, persolvitque stipendium solito maius.1 o. Scalabi 16. Iunii vixit P. Franciscus Borralius renensis, vir moris p. Miserasneerissimi, & sanctissimi. Non novi hominem Superiorum dicto magis audientem. Quocumque miserunt, ivit promptisiime , navigavit in Angolam, &Malagoniam, quin ullum verbum ad se liberandum injecerit. Et si centies mis. sus euet, ivisset centies. Sive conspicuum, sive humile munus injunxerint, obivit sine mora. Solitus dicere, res dissicillimas obedienti esse palearum instar, non obedienti quaeque levia apparere similia trabibus immensis. Ad hane tam

sublimem obedientiam caeteraevirtutes mensurandae.

tr. Ulyssipone puniti a sacrae fidei Quaesitoribus ejusdem fidei deserto. Μmachus

res, vel eorruptores: hos inter fuit monachus alienigena, qui stultissinus plenus erruribus, quos fovebat ad saginandam luxuriam, in Lulitaniam venerat. Se non

esse, ajebat, quod appareret, ted Christum sub speciebus hominis, ut in Euch ristia latet sub panis specie. Quos tangeret, ipsos reddi sibi similes. Hoe stes titiae velo imposuit simplici feminae, quae paret hominis libidini; at haec diu latere non poterat. Raptus ad carceres ab Quaesitoribus in stultitia perstitit. S nae tandem menti per P. Carolum Casnedium Mediolanensem restitutus, eidemearceri, dum viveret, addicitur ἔ ne, si libertatem assequeretur, sus ad volui brum rediret. 11. P. Franciscus de Fonseca I . Julii Vienna Salisburgum ex Serenissi- p.ransua lami Regis voluntate discessit, negotia non levis momenti tractaturus: quibus ex voto consectis Monachium se contulit ad urgendam apud Serenissimum Bavariae

Durem & Electorem solutionem pinguis legati, quod in suo testamento Serenissima Mauritia Febronia missioni Sinensi reliquerat. Res erat pene deplorata ob sententiam latam in Concilio Imperiali Aulico, quod defectu, nescio, quarum solemnitatum testamentum nullum, & cassium declaraverat: Verum eum dispositio esset ad pias causas, & etiam labente testamento immobilis per manere deberet iuxta doctorum hominum placitum; Serenissimo placuit huiepiae opinioni se consormare; & Patri Fonsecae Procuratori generali Indiae orientalis legatum solvi imperavit. Re feliciter transacta, P. Fonseca per Neoburogum, ubi aliqua negotia missionum Indicarum cum Serenissimo Electore Palatino composuerat, Viennam secundo Danubio remeat. Tres annos ex prae ἀseripio A. R. P. Generalis Viennae substitit P. Fonseca negotia missionum pro curans , donec ab Eminentissimo Cardinale Alvaro Ciensuegos Romam, inde in Sicilitiam missus esseti Romam, ut illi palatium, resque alias pararet. In Sicilia, ut Procuratorio nomine Catanensis Episcopatus ipsi collati posseu fionem caperet, illumque gubernaret. Utrumque egit P. Fonseca strenue, M ad votum Emmentissimi, donec tentata valetudine, de qua pene conclamatum fuerat, Romam revocaretur.

473쪽

438 SMopsis Amasem Societatis IESU

Pios alia TV X Italia duodecim nostri ad transmarinas regiones ituri exstenderunt La---μυ cobrigae in Algarbus. Hospitati in Collegio Porti manensi, terrestra dein

itinere Cetobrica in venere, ac Ulyssiponem. Aprilis decima sexta solverunt ad Indiam lexdecim, novem Itali, reliqui Lusitani, Major Italorum pars ex iis erat Siculis, qui in exilium pulli suerant, quod noluissent contra edictum Pontificis communicare in sacris cum excommunicatis ob laesam immunitatem Clericorum. Die as. Februarii, nocte se intendente, navem pulcherrimam ex duabus, quae ad Indiam parabantur, corripuit ignis: ardebat initar ignei montis, summo totius urbis dolore. In ejus locum suisti ta alia r as. Aprilis in altum sunt ambae prosectae. Multi morbi nostros vexarunt. Duo tirones Itali vita exuti sunt. Qui valebant, aliorum succurrere necessitatibus, caeteraq; Instituti nostri ministeria obierunt. Post quinque menses, & septendecim dies Gomum

Portum assecuti.

νηο- d a Ad Maranoniam quatuor secerunt veIa, tres Itali sacerdotes, unus '' ' ' sitanus Coadiutor: nempe PP. Hannibal Mazolanius, Aloysius Bucharelius, Mar-Musian cus Antonius Amollinius , di Emmanuel Eslevius. Per plures reges dioeceses non pauci sacerdotes, per Con imbricensem duo, duo per Eborentem, alii per alias excurrerunt, inulto sui laboris lucro. Dphe , - 3. operibus novis sunt illustrata diversa Collegia. In atrio scholarum ' Eborensium imposita manus ultima propyleo aulae praecipuae totius Academiae, quod est e marmore polito. Additae statuae geminae marmoreae, altera Regia Majestatis sceptrum, ac solein, altera sacerdotalis dignitatis sustinet manu pasto inrale pedum, ac Lunam. Utraque adumbrat Fundatoris Hemici tum regalem, tum Pontificiam dignitatem. Totum huiusmodi opus & pulcherrimum, & majestate plenum est. Data nova forma sipectabilior sonti marmoreo in atrii me- . dio. Locata in fontis vertice statuae lapientiae ex jaspide Genuensi laborata Coeperunt ornari tessellis atrii parietes. Facies externa portae principis hinc inde columnis marmoreis reddita pulchrior. Complanata ingens arca ante

atrium, in quam per gradus deicenditur. Plis, aliasque ornamentis nihil est iaurbe Academico atrio spectabilius. ra in In sacello domestico Collegii Brachar ensis 27. Decembris locatum Eucharistiae tabernaculum, Rectore P. Antonio Velga, qui sacellum idem am-NFa3alens Pliarat, eXOrnaratque. In multis quoq; auctum est templum. Brigantia inau-

ii x ratum est pegma majoris arae, sumptu lexcentos aureos superante. Collegii Fa-yalensis templum diversis nobilitatum incrementis. Intula mense Januario me tuendo terrae motu concussa, cumsti ejus habitatores ad expiandas conicientiasai luxere

Hymnus D s. In templo Domus Prosesae Ulyssiponensis magno totius urbis con-hiaz . . cursu, Regibus praesentibus, solemni ritu cantatus est hymnus Ambrosianus dies.st.. postrema anni. Supra modum omnium affecit animos concors vox populi Choro respondens. In id scholasticos optime ex Regis voluntate instruxerant Miniore m. nostri praeceptores. Illustrissimus D. Patriarcha senatum suum voluit juvari ab ... aliquo Theologo de nostris. Id Praeposito Provinciae significaverat. Res erat magni momenti, spectatis Instituti nostri legibus, quae certa munera saecularia excludunt. Negotio in consultationem adducto, viliam est, rem proponendam Generali, ut, quod optimum factu, ipse decerneret. Respontum ejus suit, S natoris Ecclesiastici munus non convenire nostris legibus, Ideo nec ad tumittendum. Qua ratione Domino Patriarchae latisfactum. Habitae tamen illi gratia pro singulari de nostra Societate exutimatione, di animo in eam honorandam Propenso.

474쪽

6. Portalegriae natalem simul, & s. Augusti fatalem habuit locum P. obitui p. Franciscus Garcia. Magnam virtutem cum magno ingenio conjunxit. Rhe- etoricam professus Eborae, morales scientias Portalegriar. Valetudo afflicta o stitit, quo minus iniret altiora in Academiis magisteria. Corpori affecto morbis addita scrupulorum intemperies. Externos, internosque dolores tulit paαtientissime. Dum per vires licebat, labore in ministeriis nostris neutiquam abis stinuit. Aiebat selices , quos paratos raperet mors subitanea ; eam se poscere. quod ob scrupulos timeret hostem, cumque eo luctam in supremo agone. Auditae preces, nam inter manus socii iuvantis, ut sederet, tranquilissime expi

ravit.

. Ulysii pone 3 o. octobris in Domo Prosessa octogenario major finem p Antonii vitae imposuit P. Antonius Cardogus prope Lamecum natus. Tradidit Rheto. - - , ricam, & Philosophiam Conimbricae. Rexit Brisentinum Collegium. Rem Conimbricensis Collesii procurabat diligentissime, quemadmodum de totius

Provinciae negotia, nati parcens labori, & sudori, ut cuncta, quae fuere sui muneris, naviter administrarentur. Postea moderatus est Eborense Collegium,&universam Provinciam. Strangurii acerbissime per multos dies contortus, tulit conformis cum divino placito. Singulis diebus vel antequam lecto affigeretur, expiavit per homologelim conscientiam. s. P. Dionysius Simonius natus Marmeleirae dioecesis Conimbri- . Dionyseensis in Residentia Sanfinensi obivit piissime. Matri roganti, ut Societatem de, βμωμη, sereret, respondit: amplius nec vocaret filium, nec a se litteras ullas expecta ret, si rursus tale quid scriptura esset. Vel a teneris in virtutem propensus. N vendiali devotione Virginem a Salvatore, ad quam Contabricae multus concursus, instanter flagitavit: tibi adipisceretur a Filio aditum in Societatem. Dum inter nos fuit, non vixit disiimilis sibi tironi. Multa charitas illi adversiis languentes, multa in adversis patientia. Aliquando in tuenda virginitate illibata vitavit sortiter laminae petulantis incursum. Refugit tanquam inutiles, di noxias saecularium consabulationes. Religiosum in vocatione sua nutantem ad pristinum propositum revocavit. Minimi secerat honorem suum. Etiam cise sus de venia roganda consulebat. s. Eborat in loco patrio 27. Decembris septuagenario major cessit e vI p. g mis is

vis P. Emmanuel Fialius. Profuit multum Collegio Farensi, dum patrimonii'Fi i sui pecunia fructiferum reddidit uliginosum campum Collegit: nam fossas ma- ano sumptu, quibus aqua emitteretur, aperuit, ac solum agriculturae capax es fecit. Inculpatis fulsit moribus, addictissimus cubiculo, & volutandis libris, cibi& somni parcus, insensus otio. Plures annos curae habuit sodalitium Virginis bonae mortis. Dominicis diebus jejunus semper obivit solita eius sodalitatis exercitia. Sermone patrio scripsit quatuor grandia volumina, quae titulum in fronte praeserunt: Mora illustrata. Texuit inde compendium Latino, di vernaculo idiomate. In tabulario nostri Eborensis Collegii sex ista volumina cono

servantur. . .

SExta & vigesima dies Augusti pretiosa morte P. Ioannis Villarii est veneram Glo Ioada. Primam vidit lucem in oppido Tantas ad ripam Tagi. Nomen dedit 'V.i Societati Ulyssipone postrema die Martii anni 1683. aetatis suae anno vigesimo. Studebat litteris Eborae, cum anno i 688. compulsus desideriis animas salvandi, ardenter petivit, di obtinuit ad Maranoniam mitti. In ea Domini vinea tum socios rexit, tum desudavit egregie in convertendis Ethnicis,& excolendis neophytis. Piner multa, quae peregit, nationem Guanaream e silvis deduxerat in loca mitiora, de magis commoda, ut instrueretur fidei Chri

uianae dogmatis. - .

Antonius Franco. Mmma I. In

475쪽

46o Symo sis Annalium Societatis Am

a. Incumbebat huic labori, cum coepere diffundi variolae morbi genus apud eas gentes par pestilentiae. Huic malo accessit rumor ipsis imminere Lusii. tanos, ut servituti addicerent. Sine mora Patrem deserentes ad latibula silvarum redeunt, magno Villarii dolore. Post annos aliquot meditati sunt Lusitani alteri nationi bellum inferre. Volunt Guaranenses belli socios. Id intelligens natio alia invadenda pacem firmat cum Guaranensibus, quos rogat, Lusitanos interimant, tanquam hostem communem. Facturos promittunt. 3. Igitur mittuntur aliquot Guaranenses ad Patrem villarium, quasi natio baptismo ablui desideraret. Suspicio fuit latere dolum. Sine mora Villarius, spretis periculis, scapham conscendit,& ad earum gentium regionem sestinat. Egressas in terram, ab obviis excipitur benevole. Agit cum illis de loco constituendo, & tempore, quo sint instruendi. Respondent, consulendum cum Majoribus. Paulo post apparet magnus armatorum numerus. Dato signo hospites invadunt. Unus villarii seonti clavam impingit, occiditque. De

caeteris aliqui aegre te recipiunt in Scapham, alii trucidantur. Die tertio iveis runt Lusitani milites ad colligenda, & humanda cadavera. Reliqua putruerant: Villarii cadaver integrum erat, recenti manabat sanguine, non exhalans tetrum odorem. Corona in capitis vertice splendorem ejundere videbatur. Jacebat in flumine prope littus, vultu in fundum verso, tanquam modestiae consuleret; prat enim nudum. Sepeliere in aede lacra vicini pagi. Floruit magnis virtutibus, quas illustravit mortis causa prorsus invidenda. . In Provincia supremae necessitati coiacesserunt. Eborae 9. Februarii P. Antonius Palva, domo Elvensis. Saluti asserturus ethnicos petivit Indiam anno i 7. Studiis Goae absolutis ivit ad propagandam fidem in Maisserensi regno, quod in Malabaricis regionibus distat a littore trium dierum itinere. An nos duodecim inter neophytos, & ethnicos passus carceres, & aerumnas sine numero. Semel pro carcere una cum PP. Antonio Riberio & Luca Menesio habuit Pagodum: ita vocant idolorum fana. Ex quo illic suere, nullum re sponsum falsum Numen, uti solebat, consigentibus praebuerat. . Antonius vinculis egregiis, laboribus fractus, visu multum hebetato Goam vocatur, ut attritas vires reciperet. Ubi ex parte convaluit, rursus instanter poposcit Maissurensi vineae restitui; eam iterum sex annos excoluit. Non minus tredecim mentibus addictus suit angusto carceri, tulitque propter fidem, quae facile conjici possunt ex immanitate Ethnicorum. Tres alii iacerdotes nostri jacuere in iisdem tenebris, scilicet Lucas Menesius, Emmanuel SOulia, & Joannes Rodericius. Illic abluerunt lacro baptismate supra trecentos, quos mysteriis fidei bene instructos per dissimulationem Catechistae ducebant in carcerem. 6. His amiciatos aerumnis Rex julsit abire liberos, prius monitos, ne Christianam legem indigenas docerent; quod mandatum, ut aequum erat, nihili sechre. P. Palva isculis iterum caligantibus reverti Goam cogitur. Collegio divi Pauli post gubernatum Daense, ac Damente praeficitur Rector. Missus Romain Procurator substitit in Brasilia duobus annis tum bellorum causa, tum quod ventis a prora importune flantibus Bahiam repetere sit compulsus. Anno I II.

tenuit Lusitaniam. Post reditum Roma, obedientiae jussit substitit Ulyssipone Goani Procuratoris munus agens : sed cum se podagra sentiret inutilam muneri laboriosis, quod egeret inanibus, di pedibus expeditis, eo rellisto, secessit Eborain, ubi post annos aliquot obdormivit in Dornino. In Collegio Maderensi 8. Martii deleruit mortales P. Michael Vittus

natione Hybernus. In Lusitania junctus Socictati. Scientiarum absolutis studiis missus in Madeiram insulam, ibi degebat ad vitae finem. Modestus, ac man suetus, viri Religiosi idea. Multus erat iii contemplando res divinas. Cian Anglorum naves plurimae illuc veniant mercaturae cama, vix potest explicari, quantum profuerit tum occultis Catholicis, tum a fide nostra alienis, quos reduxit. Exemplo suo & externos, & nostros ad virtutis amorem pcllexerat. Omnes eum suspexere tanquam viuim DEI an cissimum. s. Cuisu

476쪽

8. Cdm aliquando exiisset ambulatum extra urbem comite alio acerdote, accessit ad flumen. Tum ait Michael: huc olun veni cum uno de nostris sacerdotibus, dum transiimus, unus in aquam mersus, sed evasit in ripam vestitu tam scco, ut credi non posset in flumen mersum. Interrogatum, uter suisset nihil respondit. Unde patebat ipsum, qui Rarrabat, suisse. 9. Converterat virum haereticum paulo ante initium morbi supremi. Quo tempore Michael lecto est affixus, & vir ille morbo corripitur. Inter aegrotatio nem injecit sermonem de Michaele: percontatus, ubi esset responderunt, in Collegio. Quibus ille: modo eum hic inspexi multa micantem luce. Postea cognitum est, ea hora, qua visus esset inter splendores, ac lucis radios, de vivis excessisse. io. In Collegio divi Antonii Ia. Januarii diem obivit P. Jolephus Fer- P. Iosephus retra Ulysponensis. olim docens Conimbricae Latinitatem prosectus ad In-D x ε. diam deinde Macaum, & valetudinis causa Goam. Aliquot annos excoluit regionem Salsetanam. Inde missias Ulysii ponem Procuratorem Goanum actu rus. Nondum, ex quo venerat, emuxere anni duo ; cum lethalis eum se-bris extinxit. Arce illi, ac vividum ingenium, & ad conciooessacras promptis

it. In eodem Collegio ia. Aprilis vitae dies explevit Antonius Xaverius a. hiis adjutor, natus ad S. Petri de Turre in Bracharensi dioecesi. Mercatori erat ab aerario, ejusque bona fidelissime administrabat. Perditis suis navibus, existimavit mercator se creditoribus satisfaciendo non esse, idcirco maerore coiit

buit. Heram viduam Antonius, rebus ad calculum perpen1is, firmavit spe bonar suscepto in te tanto onere, debita Llvit creditoribus, herae ν tradidit multa aureorum millia residua, quibus honestiIsime vitam duceret. Illa vem, quando, inquit, tuis industriis cuncta debeo, eas pecunias,& me conjugem tibi habeto. Gratias egit, vitamque sacravit Societati JESU.ia. Nobis adscriptus, non minus fideliter Societati, quam dominae se vivit. Goanum Procuratorem iuvit tam diligenter, ut nemo magis. illius mois res integerrimi fuere. Munera, quae per tot annos ad eum ex India lunt missa, non praebuit consanguineis, nec contumpsit in ullas .uos, scd habita Superiorum facultate vendidit, ct pecuniam donavit domui, quae Ulyssipone consiugit pro tironibus ad Indiam educandis. Ea summa excessit cruciatorum sex millia. Propterea jure merito inter domus benefactores recenseri debet. 13. AEquissimum est meminisse Mariae Annae Brumiae Pimenteliae, quae Moritur in nos dilexit instar matris. Ulysii pone Januario mense longo tento consumptaria Anx ad immoriales transivit. Multae virtutis iamina cuncta sua DEO , qui laetitus V μ' erat, t.bentissime reddidit. Eo in nostros serebatur affectu, ut invitentes semper aliquo dono muneraret ἔ aegre habuit, si non acceptarent. Bona sua stabilia divisit inter D. Xaverit Collegium, & tironum domum. Amplas domos vendendas dedit Domui Prosessae, quae parte pretii aliquot debitis satisfecit, partem sitos in uius convertit. Praeterea distribui jussit inter domus incolas aureos ccntum aequa portione in singula capita. Reliquit publico carceri legatum administrandum a nostro captivorum Procuratore.

r . Duo solum ad transmarinas ivere missiones, in Sinam videlicet P. phoseti, iaAntonius Franciscus Pro vana natione Sabaudus; jussit Sinensis Imperatoris Ro- .in mam venerat acturus negotium de ritibus Sinensibus e secum duxit Ludovicum Facium adolescentem Sinentem, qui Romae se junxit Societati, & sacris Ordinibus initiatus revertebatur cum Pro vana. Ventis non faventibus, coacta navis adire portum S. Catharinae, ibique expectare navigandi opportunitatem. Ianavigatione obiit P. Provana. 11. Serenissimus Rex as. Martii honore novo cumulavit nostram S uano, i eietatem, nominando filue tuae Mariae Instructorem & Consessarium P. Emma. nos Regis, steiauelem Olivetram Ulysii ponensem, quondam primarium Theologiae Prosessorem fCouimbricae. Infans Franciscus ex agro Mourensi, ubi tempus aliquod venatu Μmm 3 contriis

477쪽

contriverat, repetens Ulysii ponem pernoctavit in Eborensi Collegio, quod &praedae sylvestris particeps secit, nostrosque solita benevolentia admisit. Initium adi 16. Quam felix annus Fayalensi Collegio, cujus aedificii r . Aprilis pri mus lapis positus est; tam infaustus Portesegrensi contigit. Decima Januarii

Pottalegi en collapsus fornicum duplex ordo pergulae, quae urgebatur ad imponendam ma-s num supremam. Pila praecipua in operis medio, cum esset facta e lapide caementario, di necdum, quantum res poscebat, calx obduruisset, premente pondere, hine inde lapide dissiliente, tota corruit, ejus ruinam sequente opere desuperimposito. illud est habitum Numinis speciale beneficium, quod vir nullus sit periclitatus. Ad vocem Magistri operum, qua significavit instare periculum,

vix erant egressi omnes, cum ruina est facta. Civitas universia doluit. Episcopus dono dedit quinquaginta monetas aureas, ut erigendo collapis operi adhiberetur manus. Nequaquam territus tanto damno P. Joannes Correa Collegii Rector diligenter insudavit tum ruderibus amovendis, tum operi rursus inchO-ando, ac reficiendo, quod non ceciderat. septum Col. II. Collegium Scalabitanum nonnihil molestiae patiebatur a Comite Uni M M l bH ensi. Nam illustrissima mater in filii sui minore aetate Collegio vendiderat maiorem domestici septi partem. Filius iam adultus, etiam matre vivente, arrepta levi causa, litem movit, caulans, nullius momenti fuisse venditionem, & apud Judices evicit. Citatus Rector, ut septum dimitteret: datis pro septi incremen iis solvendis fidejussoribus, Comes suo jure usus vendicavit Ieptum I 8. Novembris. Verum anno IT 22. generoso, & vere regio, quo est praeditus, animo, cessit nostro Collegio jus omne suum in id solum, ea conditione, ut illic in monumentum tam insignis munificentiae poneremus incisum marmori Excellentismmae suae familiae scutum gentilitium. Cum haec scribuntur, agit summum Praeis sectum regni Λlgarbiensis, summis, infimisque evehentibus in Coelum ejus in regendo prudentiam, integritatem, & ad quaeque maxima excelsum animum. L;ι Larensi, I 8. Lapensis Residentia terminavit hoc anno satis importunam litem mo-eUM. tam ab Episcopo Lamecensi. Conabatur antistes nos dejicere ab immemoriali possessione Eremitorii Lapensis. Vix alius in Lusitania locus magis frequentatur a Christi fidelibus. idcirco censetur Relidentia missio continuata propter numerum confitentium. Nec tam locus venerabilis illuc magnam partem invitat, quam sub eo praetextu studium expiandi conscientias. Lite intentata, amplius noluit Ep;scopus nostros ibidem consessiones audire. Unde a multis annis ad praesentem, quo haec litteris mando, ne fideles in domum suam redeant tristes, nostri sacerdotes migrant ad Visensem dioecesim, cujus confinia parum distant a domo nostra, ibique sub aperta aura sedentes in saxis detergunt poenitentium animas. Eui Episcopus causa cecidit, tamen hactenus flecti non potuit ad nostros sacerdotes approbandos. porti uianense I9. Portimanense Collegium 6. Martii concussum sermidando terrae moricvdςς μ' tu aliquot secit labes. Crux lapidea magnae molis e vertice propylei in tectum conjecta dissiliit. Fornices diversis locis sunt fissi. Damnum stetit intra communem timorem. Pegma Principis arae illius templi suo loco positum. Hoeanno primum supplicatio de passibus Domini Crucem baiulantis e nostro tem plo Portimanenti est egressa; id omnibus volentibus, ac Domino Episcopo Josepho Peretra Lacerda, nune S. R. E. Cardinati. Ex eodem Collegio bis, terve sacerdotes bini excurrerunt per aliquot pagos, & Oppida populum edocendo , & per consessiones expiando. Idem a diversis Collegiis praestitum. Aeademia a o. Eborensis Academia 23. Novembris, quanto potuit apparatu, jure-Σhv iurando testata est se complecti Bullam Clementis XI. coeptam Unigenisus DEI filius, eodem sensia, quo jussit eam promulgari summus Pontifex. Academiae nostrae Prosessores imitatae lunt, quotquot lacrae familiae habitant Eborae. Vulgatus typis ea de re libellus admodum cultus, qui per orbem Christianum spar gitur. Regebat Collegium nostrum, & Academiam P. Fructuosus Correa Brais charensis, qui omnes curat impendit, ut cuincta fierent maxima cum dignitate. Me

478쪽

Assecutus est feliciter, nam actus omnium explevit vota. Finis pompae impositus perleganti oratione habita a P. Stephano Sequetra in artium secultate Mais gistro, quae cum libello jurisjurandi tanquam ipsius pars in lucem edita. ar. In insula Madeira noster Ignatius Marsius Coadsutor Transmontanus Devinis Εο- mira felicitate introduxit usum recitandi alternis vocibus diebus singulis tertiam in partem Rosarii, ut in majori parte lacrarum aedium urbis Anchalensis quotidie hujusmodi obsequio honoretur Virgo sanctissima. Ex urbe manavit pia consuetudo in alia oppida, ct insulam, quam dicunt Portum sanctum. Idem socius fieri secit decem Virginis Deiparae simulacra, quae magna pompa diversis in tem plis Iocabantur. Additae solemnes supplicationes. Res tanta digna visa est, ut referretur ejus initium, & author, in libros fidei publicae. aa. Anni postrema die hymnus Te Dtam decantatus eo magnificentiae Ηνωnui ncrevit, ut haec in majus non videatur augeri posse. Figurato Cantu hymnum composuit P. Christophorus Fonseca nostrae Societatis musices peritissimus. Qui in arte erant excellentiores Ulyssipone, fassi sunt insignis Magistri opus esse. Nec ullus fuit, qui tot choros terant enim quindecim manu sua auderet moderari. Necemini est visum ipsum P. Christophorum agere moderatorem in eo templi loco, unde posset ab omnibus observari. Concursus in templo nostro Domus Professae nunquam visus augustior, Reges, Infantes, Cardinalis I quisitor Generalis, Nuncius, Patriarcha, Legati Regum, Duces, Marchiones, Comites, & quidquid Vlyssipone grande erat. Accessere ex aliis capita sine numero. Studiosi nostrarum scholarum a multo tempore. mulicis instructi numeris tuo Ioco respondebant choris. Quidquid vocis, & instrumenti musici exquissitum erat Ulyssipone, in templo audiebatur. Sumptum Patriarcha sustinuit.

Amis quinque secuturis, non sine consilio, summa tantum rerum capita at tingam, alias sorte, si hine opus novum ordiri lubeat, amplius deducenda. Et quidem anno labente deponunt socii Lusitani pileos rotundos, quibus hactenus usi fuerant, & sumunt quadratos, quales habent Itali nostri.

uodecim ad Indiam proficiscuntur, uno pauciores ad Maranoniam. Adventant ex India P. Antonius Gui enrot Procurator Goanus, ct P. Brolias Antonius Brandolinius Procurator Malabarensis. Inter alias missiones duo comitati sunt , Illustrissimum Patriarcham in lustratione dioecesis. Dux Banensis, qui causa o tinendi Ducatum Avertensem venit hoc anno Vlyssiponem , tributa bona pecuniae summa, benefacit Missioni Maranonensi. Fabricatur ampla domus in

praedio Eborentis Collegii dicto Castello ventoso. Molimstae sacerdotes capti in urbe Visensi, de puniti ab Inquisitoribus suos, suisque edocebant, nostros Consessarios fugerent, ut detegeretur pestilens doctrina. Collegium Portuenis evincit litem magni momenti motam ab viris importunissimis contra Collegii villam prope Durium. Stephanus Pinus janitor scholarum Conimbricensium obiens legat sua bona nostro Collegio morensi, cui fidelissime servierat. Concessum ab A. R. Patre posse aperiri Gymnasia in Domo Prosessa Villavissesana, hi fit Viennae, Pragae, & Venetiis : sed non fuit, qui daret necessarios reditus. vitam perituram cum perenni commutarunt, Conimbricae Petrus Machadus Coadjutor, Emmanuel Maduretra, sacerdos; Bracharae P. Stanislaus Oh ira

in Residentia Labrugenti P. Martinus Sylva. ' i

INam Dominicus Franciscus rediens Moura hospitatur in orensi Collegio,

editis in nos suae regiae benevolentiae praeclaris significationibus. Mortui sunt, Ulyispone P. Antonius Sousa Rector Seminarii, P. Joannes Olivetra, P. Ioannes Seco olim Principum Magister, Antonius Rodericius Coadjutor, P. Georgius Gelamus i Romae II. Februarii P. Franciscus taetro Revisori Eborae

479쪽

46 S opsis Amafium Societatis AESI

Michael Avelar scholasticus, Didaeus Ribelro novitius, Martinius Roden eius Coadjutor , P. Simon Dinisius ; Continbricae Iosephus Salagar scholasticus, Gregorius Pintus tiro; in Portu P. Sebastianus Parada; Bracharae Joannes Baptista, & Antonius Fernandius Coadjutores; in Fayalensi Collegio P. Emma et Faria; in Madetra Bartholomaeus Xaverius Grammaticiae Magister; Scalabi P. Iosephus Borgius. In Madeira sanctimoniales divae Clarae de suo coenobio

exeuntes invadunt possessionem villae nostrae suburbanae ob canalem casu ruptum,

per quem aqua fluebat in monasterium; at jussu Regis Collegio sua possessio restituitur. Centenario major Scalabi obit Joannes Henriquius Rosa nostri templi benefactor. Eminentissimum Cardinalem Iosephum Peretram ad electionem novi Pontificis euntem Romam duo e nostris sacerdotibus comitantur. Franciscus Coutinius olim de Societate donat Con imbricensi Collegio bonam pecuniae summam ad exornandum sacrum vestiarium. Calendis Novembris Eborae collocatur in sacello Juniorum sacrum tabernaculum cum Eucharistiae reditu ad flammam perpetuam, & lampade argentea ab uno de nostris sacerdotibus data. Die 3 o. Decembris renunciatur hujus Provinciae Visitator,& Vice. Pro

vincialis P. Carolus Casnedius Mediolanensis, olim Legionis &Castellae magni Archithalassi Consessarius, ut suo loco narratum.

UItam expleverunt, morae P. Ioannes Sousa, P. Franciscus Ramesius, P.

Josephus Amorimus; Ulyssipone P. Antonius Cordetrus; Conimbricae P. Franciscus Borgius, Josephus Antunius, ct Emmanuel Camellus, scholastici; Angrae P. Gai par Velius; Pontedelgadae P. Melchior Pintus ἱ in Portu P. Joannes Correa ; Fari P. Eduardus Olivetra; Pace-Julia P. Josephus

Acunea. Ad Indiam transiverunt octodecim, ad Mara Oniam duo, totidem ad Bralitiam, sed unus inde venerat Procurator. Bracharae rurris pro templi campanis instauratur, addita praegrandi campana. Elloiae, & Conimbricae tirones deponunt vestes, vulgo sistanas, susci coloris, talassumunt nigri. Ulys-

si pone idem jam erat factum anno I I9. In Collegi, D. Antonii sunt locata in specialibus sacrophagis cum suis inscriptionibus ossa Ven. P. Joannis Fonsecae,& Ven. socii Coadjutoris Antonii Homem. Legati tres Theocasii Regis Fuinta necensis in insula D. Laurentii jussis Serenissimi Regis hospitantur in nostra Domo professa. Octobri coepta consuetudo ter pullandi aes templi ad salutandam Virginem horis matutinis, & novies vespertinis ad commendandas DEO animas purgatorii. Venite Marmonia P. Philippus Luitas Procurator, e Sina P. Antonius Magalanius Imperatoris Legatus ad Serenissimum Regem. Dida. cus Tinocus Presbyter donavit Collegio Ulyssi ponensi D. Xaverit annuum reditum ad habendum alterum Latinitatis Magistrum. Mense Octobri apertum est Bracharae aliud Gymnasium Philosophiae.

. I.

Cum Ianuario mense extractum de flumine suisset monstrum marinum tanta magnitudinis, ut longitudo aequaret 87. palmos; id omni Ulysii poni spectaculum fuit prorius admirandum. Nonnullis persuasum praesagiisse

acutos morbos, qui Mnestarunt eam urbem; in illis multum eluxit nostrorum charitas diu, noctuque; DEo cunctis prospiciente, ne uni quidem adhaesit pestilens malum. Cum Mauri plurimi essent e Mazagonia vecti Ulyssiponem, ex ipsis iamina morbo lethali implicatur: existimante plebe pestem esse, jubet Rex Serentisimus deserti Mauros ad stationem dictam Drasaria, simul imperat significari Moderatori nostro, opus esse sacerdote de nostris, qui milerrimis consulat. E plurimis, qui se libenter obtulerunt, designatur unus. Interim compertum est, mavrae morbum a peste diversum. Idcirco Regis nomine Marciuo Abranteusis per litteras, collaudata amplis verbis charitate SocietatiS, ad

480쪽

monet, ne mittatur sacerdos. Multis operibus de novo sinis illustiatur aedifitium Eborensis Collegii. Conimbricae inaurata pegmata altarium ad latera ma toris arae. Ibidem introducta devotio B. Virginis a bona morte. Insans D. Francilcus eligit unum de nostris Magistrum filii sui D. Petri. Abluuntur baptismo Legati Regis Theocasii, de quibus anno superiore; eos nostri sacris mysteriis instruxerunt. Quarta & vigesima Septembris Regina Serenissima in lucem edit Infantem D. Alexandrum. Ad Indiam prosectus P. Joannes Antunius cum aliis octo. Conjux Archithalassi, desperata jam corporis salute, se una cum Archithalasso obstrinxit voto erigendi suo sumptu D. Xaverit Collegium,

si valetudini restituereturi melius habere coepit, votumque nuncupatum innovavit. Mortem cum vita commutarunt, Conimbricae P. Gaspar Ribelro, P.

Antonius Veiga Collegii Rector, P. Ludovicus Ferrazius, Antonius de Sanctis coadjutor, Georgius Figuetredus tiro; Uissipone P. Antonius Simonius, P. Philippus Luisius Procurator Maranoniae, Antonius Luisius coadjutor; Bracharae P. Antonius Leitamus t Portalegriae P. Josephus Ribelro Collegii Rector. Ul spone mense Augusto extremum vitae anhelitum edit Dominus Antonius F guetredus domo Goveensis in dioecesi Conimbricensi, sua bona legat Societati ad fundandum Collegium Goveae. Eborae rapitur immatura morte Josephus Saldania Albuquerquius adolescens de primaria Regni Nobilitate, Convictor Collegii Purificatae Virginis, praeditus sanctis moribus; sepelitur magna pompa in templo nostro in secello D. Francisci Borgiae, cujus erat consanguineus.

REge offenso, Praepositus Domus Prosessae, & Visitator Provinetae eoacti

sunt deponere magistratus suos. Fit Vice-Provincialis loco visitatori P. Antonius Galvam Rector Con imbricensis. Rebus non paucis patelcit Regem non iratum Societati, sed duobus, quos dixi. Rex, ct Regina honestant tua praesentia novendiales preces D. Xaverit in templo Domus Prosessae. Rex Serenissimus studentium fautor egregius donat in perpetuum reditum quingentorum aureorum singulis annis nostro Collegio Ulyssiponens, ut bis quotannis habeantur litteraria certamina ab scholasticis extet nis. Mense Julio habito primo litteratio certamine, Rex intersuit dramati, ac distributioni prae miorum. Idem consulens scholasticorum siti, jussit in atrio scholarum fieri ma moreum receptaculum aquae, ubi adolescentes sitim placarent. Idem Professae Domui largitus fuerat aureorum tria millia, ut typis vulgaret libros de restitutione P. Emmanuelis Peretrae nostrae Societatis, quondam in Ebo ensi Academia Theologiae primarii Prosessoris. Excusi hoc anno tomi duo. Decrevit Rex, ut Commbricae omnes, quibus studium Philosophiae esset computandum pro uno anno Juris Pontificii, aut Civilis, antequam admitterentur in aulas e rum facultatum, apud nostros e Logica examinarentur. Regina cum suo I

fante Serenissimo Alexandro adest in templo Collegii sellivo dramati in obsequium ejusdem Infantis habito. Didacus Tinocus presbyter saecularis donat Collegio D. Xaverit UIyssiponensi reditum pro Magistro scientiae moralis. In Collegio Portuensi duplici Latinitatis Gymnasio additur tertium propter muli, tudinem studentium. Duo adolescentes Comitum filii Iegitimi egregie vicerunt assiis oppositos Obices, & se Societati manciparunt. Eborense Collegium

novis operibus venustatur; ornamentis pretiosissimis dicatur templum. In no-sro Farensi templo locavimus magna solemnitate simulacrum D. Barbarae ad abigendas tempestates,& terrae motus. Regis placito introducuntur novendiales preces D. Josephi in majorum Collegiorum templis. Decima non Noveminbris faedissima procella grandem Ulyssi pone stragem edit, ad centum

viginti naves aut mergit undis, aut lacerat, aut conjicit in terram, alliditque. Lembi, & minores naviculae sine numero confractae, ac undis raptae. Nec tu terra parva calamitas; nostrae domus damni haud modicum sunt perpessae. Octa

va Aprilis Ulystipone explevit aetatem in domo tironum P. Michael Dias, ejus μdem domus insignis benefactor, olim Reginae Consessarius, Provincialis, &Astacns, multis clarus virtutibus. In Domu Prosessa Ulyssiponensi u. Novem inius Frauco. N a n bris