Quinti Horatii Flacci Opera : accedunt clavis metrica et notæ anglicæ juventuti accommodatæ

161쪽

SATIRARUM LIB. II. 151 Aut, Si tantus amor scribendi te rapit, aude 10 Caesaris invicti res dicere, multa laborum Praemia laturUS.

HORATIUS.

Cupidum, pater optime, vireSDeficiunt neque enim quivis horrentia pilis Agmina, nec fracta pereuntes cuspide Gallos, Aut labentis equo describat vulnera Parthi. 15

TREBATIUS.

Attamen et justum poteras et Scribere sortem, Scipiadam ut sapiens Lucilius.

HORATIUS.

Haud mihi deero, Quum res ipsa seret is dextro tempore, Flacci Verba per attentam non ibunt peSaris aurem Cui male si palpere, recalcitra undique tutus, 20

Quanto rectius h'o, quam tristi laedere versuPantolabum curram omentanumque nepotem Quum sibi quisque timet, quanquam est intactus, et odit.

HORATIUS.

Quid actam ' Saltat Milonius, ut semel icto Accessit servor capiti numerusque lucerni 25 Castor gaudet equis ovo prognatu eodem, Pugnis quot capitum vivunt, totidem studiorum Miltia. pedibus delectat claudere Verba, Lucili ritu, nostrum melioris utroque. Ille velut fidis arcana sodalibus olim 20 Credebat libris neque, Si male ceSSerat, USquam Decurrens alio, neque Si bene : quo fit ut omnis Votiva pateat veluti descripta tabella Vita senis Sequor hunc, Lucanu an Appulus, ancep Nam Venusinus arat finem sub utrumque colonus, 35MiSSus ad hoc, pulsis, vetus est ut fama, Sabellis,

162쪽

Quo ne per vacuum Romano incurreret hostis Sive quod Appula gens, Seu quod Lucania bellum Incuteret violenta. Sed hi stylus haud potet ultro Quenquam animantem et me veluti custodiet onsis UVagina tectus quem cur diStringere coner, Tutus ab infestis latronibus Τ Ο pater et rex Iupiter, ut pereat poSitum rubigine telum, Nec quiSquam noceat cupido mihi pacis' At illo Qui me commorit, melius non tangeres V clamo, 45 Flebit, et insignis tota cantabitur Urbe. Servius iratus leges minitatur et urnam

Canidia Albuti, quibus est inimica, venenum io

Grande malum Turius, Si qui Se judice certet. Ut quo quiSque Valet, SuSpecto terreat, utque 50'Imperet hoc natura potens, Sic collige mecum Dente lupus, cornu taurus petit unde, nisi intus Monstratum Scaevae vivacem crede nepoti Matrem nil aciet sceleris pia dextera mirum Ut meque calces lupus quenquam, neque dente petit

Sod mala tollet anum vitiato melle cicuta. Ne longum actam ; Seu me tranquilla Senectus EXSpectat, Seu mor atri circumvolat alis Dives, inops Romae, Seu sors ita jusserit, exsul; Quisquis erit vitae, Scribam, Color.

TREBATIUS.

Vitalis metuo, et majorum ne qui amicUSFrigore te seriat.

HORATIUS.

Quid Τ quum est Lucilius auSUS Primus in hunc operis componere carmina morem, Detrahere et pellem, nitidus qua quisque per Ora Cederet, introrsum turpis ; num Laelius, et qui 65

163쪽

SATIRARUM LIB. II. 153Duxit ab oppressa meritum Carthagine nomen, Ingenio offensi, aut p2So doluere Metello, Famosisque Lupo cooperto versibus Τ Atqui Primores populi arripuit populumque tributim, Scilicet uni aequus virtuti atque ejus amicis. 70Quin, ubi Se a vulgo et cena in secreta rem Orant Virtus Scipiadae et mitis sapientia Laeli, Nugari cum illo, et discincti ludere, donec Decoqueretur Olus, Soliti Quidquid Sum ego, quamvis Insra Lucili censum ingeniumque, tamen me 75 Cum magnis vixisse invita fatebitur usque Invidia, et, ragili quaerens illidere dentem, offendet solido nisi quid tu, docte Trebati, DissentiS.

TREBATIUS.

Equidem nihil hic dissingere poSSum. Sed tamen, ut monitus caveas, ne sorte negoti S i Indutiat tibi quid sanctarum inscitia legum, Si mala condiderit in quem qui carmina, HS StIudiciumque.

HORATIUS.

ESto, Si quis mala ; Sed bona si quis Judice condiderit laudatus Caesare, Si quis opprobriis dignum latraverit, integer ipse Τ 5

TREBATIUS.

Solventur risu tabulae tu missus abibis.

Q Uae virtu et quanta boni, Sit Vivere parvo, Nec meus hic Sermo St, Sed quae praecepit sellus Rusticus abnormi Sapien craSSaque Minerva,

164쪽

Discite, non inter lance mensaSque nitenteS,

Quum stupet insanis acies uigoribus, et quum Acclinis salsis animus meliora recuSat Verum hic impransi mecum disquirite.-Cur hoc Τ-Dicam, si potero. Male verum examinat omnis Corruptus judex. Leporem SectatUS, equoVOLasSus ab indomito, vel si Romana satigat 10 Militia assuetum graecari, Seu pila et , Molliter austerum studio fallente laborem, Seu te discus agit pete cedentem aera disco Quum labor extuderit astidia, Siccus, inanis, Sperne cibum vilem nisi Hymettia silla Falerno IIΝ biberis diluta soris est promuS, et atrum Desendens pisces hiemat mare cum Sale paniSLatrantem Stomachum bene leniet. Unde putas, aut Qui partum Τ on in caro nidore voluptas Summa, Sed in te ipso est Tu pulmsentaria quaere 20

Sudando pinguem vitiis albumque Nec Strea, Ne ScaruS, aut poterit peregrina juvare lagois. Vix tamen eripiam, OSito pavone veli quin Hoc potius, quam gallina tergere palatum, Corruptu vani rerum quia veneat auro 25 Rara avis, et picta pandat Spectacula cauda.

Tanquam ad rem attineat quidquam. um vesceris ista Quam laudas plumari coctove num adest honor idem Carne tamen quamvis distat nihil hac magis illa, Imparibus sormis deceptum te patet esto: 30 Inde datum sentis, lupus hic Tiberinus, an alto Captus hiet, pontesne inter jactatus, an amnis Ostia sub Tusci ' Laudas, insane, trilibrem

Mullum in singula quem minua pulmenta neceSSE St.

Ducit te species, video. Qud pertinet ergo 35 Proceros odisse lupos Quia scilicet illis Majorem natura modum dedit, his breve pondus.

165쪽

SATIRARUM LIB. II. 155 Porrectum magno magnum spectare catino Vellem,' ait Harpyiis gilla digna rapacibus. At vos, Praesente Austri, coquite horum obsonia quamvis 40 Putet aper rhombuSque recenS, mala copia quando 2Egrum sollicitat stomachum quum rapula plenus Atque acidas mavult inulas. ecdum omnis abacta Pauperie epulis regum : nam vilibus ovis

Nigrisque est oleis hodie locus. Haud ita pridom 45

Galloni praeconis erat acipen Sere menSRInfamis Quia i tum rhombos minus aequor alebat ΤTutus erat rhombus, tutoque ciconia nido, Donec vos auctor docuit praetoriuS. Ergo, Si qui nunc mergo Suave edixerit aSSOS, 50Ρarebit praxi docilis Romana juventus. Sordidus a tenui victu distabit, sello Iudice : nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris. Avidienus,

Cui Canis ex vero ductum cognomen adhaeret, 55 Quinquennes oleas est et silveStria corna; Ac, nisi mutatum, parcit desundere vinum et Cujus odorem olei nequeas perserre, licebit Ille repotia, natales, aliosve dierum FeSto albatus celebret, cornu ipso bilibri 60 Caulibus instillat, veteris non parcu aceti. Quali igitur victu sapiens utetur et horum Utrum imitabitur Hac urget lupus, hac canis, aiunt. Mundus erit, qui non odenda SordibuS, atque In neutram partem cultus miSer. Hic neque servis. i5 Albuti senis exemplo, dum munia didit, Saevus erit; neque, Sicut Simplex Naevius, unctam Convivis praebebit aquam vitium hoc quoque magnum. Accipe nunc victu tenui quae quantaque Secum Asserat. Imprimis valeas bene : nam variae res 70Ut noceant homini, credas, memor illius escae

166쪽

156 Q. HORATI FLACCIQuae simplex olim tibi sederit. At simul assis

Miscueris elixa, simul conchylia turdis Dulcia se in bilem vertent, Stomachoque tumultum

Lenta serot pituita Vides ut pallidus omnis 75

Coena desurgat dubia ' Quin corpus onuStum Hesternis vitiis animum quoque praegravat UIA, Atque affigit humo divinae particulam Rurae. Alter, ubi dicto citius curatu Sopori Membra dedit, vegetus praeScripta ad munia surgit S0Hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam Sive diem festum rediens adduxerit annuS;

Seu recreare volet tenuatum corpus ubique Accedent anni, et tractari mollius aetas

Imbecilla volet. Tibi quidnam ac sedet ad istam 5

Quam puer et validus praesumis mollitiem, seu Dura valetudo inciderit, seu tarda senectus ΤRancidum aprum antiqui laudabant: non quia nasus Illis nullus erat, Sed credo, hae mente, quod hoSpeSTardius adveniens vitiatum commodius, quam 90 Integrum edax dominus, consumeret Hos utinam inter Heroas natum tellus me prima tulisset lDas aliquid amae, quae carmina gratior aurem

Occupat humanam Grandes rhombi patinaeque Grande serunt una cum damno dedecus adde 95Ιratum patruum, vicinoS, te tibi iniquum, Et frustra mortis cupidum, quum deerit egenti As, laquei pretium. dure, ' inquit, Trausius istis Jurgatur verbis : ego vectigalia magna

Divitiasque habeo tribus amplas regibus.V Ergo, I00

Quod Superat, non est melius qu insumere possis' Cur eget indignus quisquam, tu divites Quare Templa ruunt antiqua deum Cur, improbe, carae Non aliquid patriae tanto emetiris acervo lUni nimirum tibi recte semper erunt rei 105

167쪽

SATIRARUM LIB. II. 157 magnus posthac inimicis risu. Uterne Ad casus dubios fide sibi certius hic qui

Pluribus assuerit mentem corpuSque Superbum ;An qui contentu parvo metuenSque suturi,

In pace, ut Sapiens, aptarit idonea bello Τ 110Quo magis his credas puer hunc ego parvus sellum

Integris opibus novi non latius usum, Quam nunc accisis Videas metato in agello Cum pecore et gnati sortem mercede colonum, Non ego,' narrantem, temere edi luce profesta Ι15 Quidquam, praeter olus, sumOSae cum Pede pernae. Ac mihi seu longum post tempuS Venerat hOSpes, Sive operum Vacuo gratus conviva per imbrem Vicinus, bene erat, non piScibus urbe petitis, Sed pullo atque haedo tum pensilis uva secundas 120 Et nux ornabat mensas cum duplice ficu : Post hoc ludus erat cuppa potare magiStrari A venerata Ceres, ita culmo urgeret alto, Explicuit vino contractae Seria rontis. Saeviat atque novo moveat Fortuna tumultus, 25 Quantum hinc imminuet quanto aut ego parcius, aut

vos,

pueri, nituistis, ut hoc novus incola venit lNam propriae telluris herum natura neque illum, Nec me, nec quenquam Statuit nos expulit illo; Illum aut nequities aut vafri inscitia uris, 130 Postremo expellet certe vivacior haeres. Nunc ager Umbreni sub nomine, nuper selli Dictus, erit nulli proprius; sed cedit in usum Nun mihi, nunc alii quocirca vivite sortes, Fortiaque adversis opponite pectora rebus.' 135

168쪽

SATIRA III.

DAMASIPPUS.

Sic raro Scribis, Ut tot non quater anno Membranam pOScus, Scriptorum quaeque reteXens,

Iratus tibi quod vini somnique benignus Nil dignum sermone canas. Quid fisio ab ipsis Saturnalibus huc fugisti sobrius ergo Dic aliquid dignum promissis incipe. Nil est.

Culpantur rustra calami, immeritusque laborat Iratis natus paries dis atque poetis. Atqui vultus erat multa et praeclara minantis, Si vacuum tepido cepisset villula tecto. 10Quorsum pertinuit Stipare latona Menandro Eupolin, Archilochum, comite educere tantoSI Invidiam placare paras virtute relicta ΤContemnere miSer vitanda est improba Siren Desidiari aut quidquid vita meliore parasti, I 5Ρonendum aequo animo.

HORATIUS.

Di te, Damasippe, deaeque, Verum ob consilium donent tonsores Sed unde Tam bene me nosti Τ

DAMASIPPUS.

Ρostquam omnis res mea Ianum Ad medium fracta est, aliena negotia CUro, Excussu propriis. olim nam quaerere amabam 20 Quo vafer ille pedes lavisset Sisyphu dere, Quid sculptum infabre, quid susum durius esset; Callidus huic signo ponebam millia centum Hortos egregiasque domo mercarier UDUS Cum lucro noram unde requentia Mercuriale 25 Imposuere mihi cognomen compita.

169쪽

SATIRARUM LIB. II. 159

HORATIUS.

Novi: Et morbi miror purgatum te illius.

DAMASIPPUS.

Atqui

Emovit veterem mire novus, ut solet, in cor

Trajecto laturis miseri capitisque dolore: Ut lethargicus hic, quum sit pugil et medicum urget. 30

HORATIUS.

Dum ne quid simile huic, esto ut libet.

DAMASIPPUS.

bone, ne te Frustrere insanis et tu, Stultique prope omneS, Si quid Stertinius veri crepat unde ego mira Descripsi docilis praecepta haec tempore quo me Solatus jussit sapientem pascere barbam, 35 Atque e Fabricio non tristem ponte reverti. Nam male re geSta quum vellem mittere operto Me capite in flumen, dexter stetit et, Cave saxis Te quidquam indignum pudor,' inquit, te malu Urget, ΙnSano qui inter vereare insanus habori. 40Ρrimum nam inquiram quid sit urere : hoc si erit in te Solo, nil verbi, pereas quin sortiter, addam. Quem mala stultitia et quemcunque inscitia ori Caecum agit, insanum Chrysippi porticus et grex Autumat Haec populos, haec magno sormula reges, 45 Excepto Sapiente, tenet. unc accipe quare Desipiant omnes seque ac tu, qui tibi nomen Insano posuere ' Velut Silvis, ubi passim Palantes error certo de tramite pellit, Ille sinistrorsum, hie dextrorsum abit; unus utrique 50 Error, sed variis illudit partibus : hoc te Crede modo insanum, nihilo ut sapientior ille Qui te deridet caudam trahat. Est genus unum

170쪽

Stultitiae, nihilum metuenda timentis ut ignes, Ut rupes, fluviosque in campo obstare queratur : 55 Alterum et huic varium, et nihilo sapientius ignes Ρer medios fluviosque ruentis Clamet amica

Mater, honeSta Soror, cum cognatiS, Pater UXOr:

Mic ossa est ingens hic rupos maxima serva' Νon magis audierit, quam Fusius ebrius olim, 60 Quum Dionam edormit, Catienis mille ducentis, Mater, te appello, clamantibus. Huic ego vulgum

Errori similem cunctum insanire docebo. Insanit veteres statua DamaSippu emendo.

Integer est mentis Damasippi creditor Esto 65 Accipe quod nunquam reddas mihi, si tibi dicam;

Tune insanus eris Si acceperis, an magi EXCOISRHecta praeda quam praesens Mercurius seri ΤScribe decem a Nerio non est satis adde Cicutae Νodosi tabulas centum mille adde catenas : 70Effugiet tamen haec sceleratus vincula ProteUS. Quum rapies in jus malis ridentem alieniS,

Fiet aper, modo avis, modo saXum, et, quum Volet, arbor.

Si male rem gerere insani est contra bene, Sani: Putidius multo cerebrum est, mihi crede, erilli, 75 Dictantis quod tu nunquam rescribere pOSSiS. Audire, atque togam jubeo componere, quiSqui SAmbitione mala uiat argenti pallet amore, Quisquis luxuria, tristive SuperStitione, Aut alio mentis morbo calet huc propius me, 0 Dum doceo insanire omnes, o ordine adite. Danda est ellebori multo par maXima avariS Nescio an Anticvram ratio illis destinet omnem. Haeredes Staberi summam incidere sepulcro

dii sic secissent, gladiatorum dare centum 5 Damnati populo paria, atque epulum arbitrio Arri, Frumenti quantum metit Africa Sive ego prave,