장음표시 사용
551쪽
Chamaerops. M .Hermaph. Feminea
Fraxinus Mas. Femina Hermaph. 2
M. Sexus distinctus, male , a Bolanicis, Anagallis
Femina Mandragora Mas. Femina Nicotiana
l 27I. Monstrosi Flores O Plantae omnes a Naturalibus origil nem trahunt.
Omnes species originem familiae suae primum ab ipsissimal omnipotentis Creatoris manu numerant ; creatis enim specie a bus aeternam legem generationis-multiplicationis intra spectuin
552쪽
propriam imposuit Naturae Autor rebus. Concessit quidem externum saepe lusum , at methamorphosim ex una in alteram speciem nunquam. Hinc duplices hodie inter plantas differentiae ;alia vera, Sapientissima manu Omnipotentis producta diversitas; alia vero , ludentis naturae, 'in eXterna crusta varietas. Seratur Hortus mille diversiis seminibus , accedat Hortulanorum diligens cura in producendis monstris , & post annos aliquot continebit sex millia Varietatum , quas Bolanicorum vulgus species dicit. Ego itaque distinguo species Omnipotentis Crea toris seu Veras , a Varietatibus Hortulanorum monstrosis ; istas ob Autorem maximi facio, has ob autores respuo. Isiae persistunt, & perstitere cum mundo; hae, ut monstra, brevi gaudent Vita.
Monstra ista variegata , multiplicata , plena , prolifera , gi- antea luxuriant, & aspicientium oculos Protea varietate fascinant , quamdiu Hortulant idolo suo quotidiana faciant sacra, neglectis his in cassum ruunt hae ludentes umbrae. Hinc Vim filius Georg. Ι. Vidi lecta d, , O multo spectata labore
Degenerare tamen : ni vis humana quotannis
Maxima quaeque manu legeret sic omnia fatis In pejus ruere , ac retro sublapsa referri. Persis ant , si placeat in Hortulanorum sissematibus; at e sani Bolanici systemate rejiciantur plantae omnes floribus multiplicatis, plenis, proliseris, ut monstra abortientes.
Hirsuties facillime fallax est disserentia , cum saepe cultura deponatur.
Si alia manifestior & certior detur in planta differentia, ad hirsutiem aufugere nefas esse judico , ni alia species tota glaberrima sit, altera vero admodum hirsuta, nec in his un- am observatum species deposuisse villositatem. Quamplurimae plantae, prima qua e semivibus, radice vel
553쪽
gemmis erumpunt tempestate , hirsutissimae sunt , ut Fagus , dc aliae, quae adultae, totae glabrae evadunt. Heliocarpos , nuper enata arbor , folia gerit malvae instantomento obducta , at post aliquot annos, A dum adoleverit, tota glaberrima est. Triumphetia , dum e semine enascitur , Helio carpo adeo similis est, ut vix distingui queat, at in hac adulta indurantur villi , & hispida evadit planta. Persicaria amphibia Pluti. in aquis nata , solia nitida , glaberrimaque gerit ; in siccis vero hispida , obscura. perula Divatica Rupp. in Blvis solia villosa producit , in cultis hispita. Acinos Riv. in aliis locis erecta, in aliis procumbens est; in alii, foliis glabris , in aliis laevissimis variat. Succina I. B. in apricis DIiis glabris se offert, in fatis Oumbrosis vero foliis hirsutis. Coron opus hortensis & maritimus in locis humidis folia laevia& integra ; in sidcis folia hirsuta & dentata profert. Plu .
Martagon 6Ivaticum Rupp. totum hirsutum est , at hirsu tiem per culturam deponit. Rupp. jen. IΙ9. Alohemilla foliis simplicibus f l. lapp. 66. in apricis & siccis glabra , procumbens , flavescens; in spongio is umbrosis humi diu culis erecta , patula , & hirs uta observatur. Septentrionales plantae plures hirsutiem & pelles quasi in duunt , ut Comarum , quod Pentaph Iloides palustre rubrum ,
Cerastia in alpibus lapponicis saepius hirtutissima , rarius
ut in Hortis nostris , laevia Occurrunt.
Quod de hirsutie valet, valet & de spinis, aculeis , & aliis
Quid Cultura faciat , & quam miro modo ferocissima animalia doniet, nulli non notum est ; exempla demonstrantia produnt incultae barbarae nationes collatae cum cultissimis. tuae in sylvis horrendae instar ferae , & indomabilis animalis grassatur cornibus ; fronteque torvo est , & rugoso : specie tamen non differt a Bobus nostris mansuetis , sed tantum cultura imo longa dies docuit homines do. nare Leones , Ursos, Tigrides , Canes; horrenda ista animalia , mansueta per cui turam & innoxia facta. Uti Urua per culturam obliterat frontis rugos, cornuumqne
554쪽
Ioachimina ; uti homines politissimi facie serena a sylvestribus,
torvis , M suspectis disserunt ; sic etiam plantae. e. gr. Giehorium in sylvestribus locis gaudet soliis acute sinuatis iadentatis , in fatis vero sinus hos obliterat. Quo magis dentatum est in sylMe tribus , eo amarius , ingratius; quo minus in cultis ) eo & minus amarum , & palato acceptius est. Pyrus, Citrus, Limon, Aurantium, Mespilus , Oxyacantha, Cressularia , Cynara, &c. in sylvis spinosissimae plantae, lafruinum acerbum, Vel austerum , Vel acidum , vel amarum producunt ; in hortis cultae spinas deponunt, fructu mitescunt,
Caute itaque ab his desumatur differentia , ne eludat Bo-tanicum locus.
273. Duratio saepe magis ad Iocum , quam ad plantam per tinet ; in dissserentia itaque eam adhibere non arridet. Certe mihi non arridet in differentia specifica durationi laetetati plantae locum concedere , si suffciens alia existat ulla. Non nego, quin inter herbas & arbores saepe saepius sufficientissima intercedat nota , ni suifritices & frutices in eodem genere has notas per gradus ascendere faciant ; quod si fiat , minime admittendum est durationis signum. Annuas inter , & perennantes radice plantas sussciens non intercedit nota specifica. Plurimae enim plantae spontaneae
perennes sunt , at in hortis cultae annuae evadunt: uti Peta ,
in calidis regionibus quam plurimae dantur plantae radice saepius perennantes, quae apud nos Europaeos, praesertim septentrionales , annuae sunt omnes; uti Mirabilis , Tropaeolum. Dantur & in calidis regionibus , Vel hybernaculis servatae , Plures plantae suifrutescentes , quae, nostro aeri commissae, annuae sunt, uti Nicotiana , Majorana. Quamplures plantae per plures annos hyemis nostrae Vio-Ientiam ferunt, calidae adhuc Virgines at deflorator semel , nec natura , nec arte ulla frigidae mortis faucibus eripi possunt,
uti Musa , Ricinus , Malva, Dianthi, Lychnides, &c. Hinc sapiens sciat, in quibus familiis locum durationi concedat ; & in quibus non: Et quod , si suificientes aliae notae, nec maXime evidentes , hae ab aetate petitae , durationi locum in Disterentia non concedat doctus Bolanicus.
555쪽
SPECIFIT A. IIIx7 . Multitudo plantra freps Iaco mutatur Idem & sentiendum de notis specificis a multitudine pIantae petitis, ac his, quae per culturam Variant. Trifolium , quadrifolium hortense C. B. nil differt a trifoliato magis , quam homo sex digitis ab alio.
Plicatae evadunt plantae , si plures caules excrescentes per angustiam exire cogantur; seseque tangant mutuo , la connasia cantur, qualia exempla vel casu , Vel arte , Videmus quotidie in Tragopogone , Cichoris , Scorγnera , Asparago , Hespe ride , beta , Oc. Criore evadunt plantae per culturam , forte ob nimium nutrimentum , nimiamque expansionem folii : hinc male a non crispis distinguuntur hae.
Angubtifoliis O Latifoliis solo loco differunt, ut Pimpinella
R. IVP. Erecti a Procumbentibus maxime quidem differunt, di notam praebent optimam , modo caute desumatur ab his citi erentia: omnes enim plantae in ALPIBUS enatae procumbentes sunt. extra ea , licet erectae surgant , uti Betula. Plantae plurimae extra AQUAS erectae , in aquis procumbentes & natantes evadunt, uti Perscaria , Gramina , Potamogeton , Sparga
Hinc has dum assumimus notas, caute id agamus Opus est,
Plicat . Carduus monstrosus, figura cornu copiae. C. B.
Asclepias af aig. folio compresb digitato & cristato B. Crispin. Cichorium crispum. T. t
Tanacetum foliis crispis. C. B. Sphondylium crispum I. B. Nasturtium crispum I. B. Apium crispum C. B. Ocymum crispum C. B.
556쪽
nisi omnes alia interclusae sint xiin , nsu confugiendum es. In antecedentibus de notis lubricis & erroneis mentionem fecimus : progredimur vero nunc ad istas plantarum partes , quae certiores subministrant , inter quas prima Iars plantra ra
Radix, secundum suas species de quibus agedum in Philolophia Bolanica 273. certas fundamentales o eri notas :modo agatur de ejus simul nura , non Vero duratio e , 273. Si vcro alia, in planta , eteque certa existat nota , ad ra dicem non confugien him , ob incommoda inde futura Bolanicis :α. Non enim licet semper eradicare plantam ; praesertim rariorem , quaeque inde facile periret. Nec commodum foret semper secum instrumentum portare,
γ. In aquaticis & paludosis plantis dissicilliine ex meretur radiX. p. In Herbariis vivis radix v x sine summa dissicultate Τί deformatione adglutinari platest. ε. Nec in Vivis plantis conspectum nostrum incurrit radix, ut reliquae plantae partes. Hinc, quo quid facilius impetratur, eo gratius : necessitati tamen lex nulla pesita est.. Scillae species vix ulla at a nota, tam certo distinguuntur,
Fumariae bulbosae a reliquis rastice certist me distinguuntur: huic tamen notae longe praefero calycis absentiam ; FUMARIA radice cava major C. B. bracteis integris gaudet, Fumaria bulbosa radice non cava in or C. B. bracteis incitis notatur; hinc a bracteis aeque cer o , ac a radice , desumeretur differentia , nisi Fumaria bulbosa rcidice non cava minor C. B. hunc bractearum usum rejiceret. 276. Trunci notae disserentias saepe oblimas dant. ΤrEnci varias qui examinat species . F. B. 82, observabit vix clari in plantis notam ullam , hac magis cui dentem lapersi citam ; attamen uti truncus pauciores producit species,
ita & rarius. inserviet i e. gr. LUPINUS caule composito.
557쪽
SPECIFICA. 3I3277. Folia elegantismas naturalissim que disserentias exhibent. Nulla pars in planta existit , quae magis plantae faciem , quam ipsa folia, diversam reddunt , nec est pars plantae ulla , quae tam varias subit species , ac folia ; hinc alsevero, quod a foliis desumtae differentiae , sint & facillimae , & evidentissimae,& copiosissimae , & certi mae r imo tanta in his latet diversitas , ut non modo audeam statuere, quod maxima pars specierum solis foliis distingui possit, sed & ferme persuasus sum, quod Omnes Herbae δ: Arbores , & Filices & Μusci, & Lichenes possent solis foliis, si accuratius institueretur examen, dividi, eXceptis forte ab his solis Culmiferis.
Folis 'm species , uti multae admodum , simulque maXime necessariae, primum erit Tyronis accurate distinguere , verasque istarum definitiones tenere ; simulque examinare omnia folia quam attentissime ; latent enim adhuc species infinitae , nec nominatar , nec definitae ; latent in his glandulae nectari serae , & aliae partes a paucis, ne dicam nullis , Bolanicis in usum
De his plura in Philos. Bot. g. 83. ubi definitiones tradam.
278. Fulcra communiter optimas di=erentias relinquunt. Fulcrorum species recensuimus; quibus addenda est adhuc species unica, qu3m Sιipulam dicimus ; partem plantae in maxima veget9bilium parte obviam , nec nomine nec Cha raclere , quod miror maxime adhuc dum insignitam , adeo licet necessaria & inevitabilis in nomine specifico , ut practicum ea destitui non posse iudicemus. Horum certos sibi acquirat studiosus characteres , L aequi vocos artis terminos evitet ubique ; examinet dein baec attento in speciebus omnibus , nec excludat unquam ea in descriptione ulla ; Haec enim species diversas distinguunt , at easdem conjungunt certissime ; per has videbit infinitas observationes, alios quae latebunt semper. Caveat ne confundat Folia florifera & Bracteas Tyro , Bracteas ne misceat cum Stipulis , neve Pedunculos cum Petiolis. 279. Fructificationis locus maxime realis est disserentia.
Fructificationis situs, vel locus in planta itidem primarias
558쪽
saepius tradit differentias , imo tanta est, ut & Raiani & Riviniani hujus ob causam genera separanda statuerint. Concedam , quod in speciebus inter primas locum teneat Situs : tamen in generibus determinandis non assumi posse demonstrabitur me-Chanice per appropriatas specierum desinitiones in . 83. dan das , & , quomodo se invicem excipiant species Situs fructificationis, omnibus ante oculos ponam. 28o. A Partibus Fructificationis, nisi futimia cogat necessitas , nulla exposcenda est disserentia.. Absit, quod ullus credat me respuere ; & imperfectas judicare
disterentias a partibus fructificationis mutuatas, sed longe ali ter sciat me persuasum esse, vix unquam certo ullum species R Varietatibus distinguere & dijudicare , qui fructificationem attente non examinaverit. Variant quidem fructificatinois par res, aequae ac aliae, attamen in sola fructificatione tot conti nentur partes disserentes numero , figura , proportione , ω situ , ut vix tot in tota reliqua planta. Omnis fructificatio gaudet sua essentiali nota generica , licet a nobis non semper Primo intuitu observetur. Omnis fructificatio etiam certam &essentialem producit notam specificam , uni , non pluribus spe- Ciebus communem. Felix est , qui specificas notas & genericas distinguere potuit ; felix , qui essentiales reperit. Omina 1pecifica in Hyperico frustra elaborare conatus sum, Usque dum fructificationem adgrediebar. Varietates specierum Pultae sunt in Gentianis, & Hypericis. Neglecta fructificatione in his , fluctuabit Bolanicus incertus semper Velim autem, ne quis ad fructificationem , nulla urgente necessitate, confugiat, cum flores & fructus brevi, in pluriamis Vigeant, attamen semper plantas nosse nostrum erit fluuium. Si folia, quae durant, quae priora & posteriora erunt , suffi- Cientes & evidentiores dent differentias , cur ab his non suma tur nomen specificum ' Accusant dein nos nimiae subtilitatis
isti nimis obtusi Bolaniel, qui examinare seriistificationis partes
E empla nominum specificorum a radice , trunco , fulcris, foliis & fructification o desumtorum recensere heic loco superfudebo, cum ea in Horto Cliffortiano reperiet Bolanicus.
559쪽
: I. Notae geneticae in disserentia usurpatae , absurdae sint. Tyro , qui primum fructificationis examinare adgreditur partes , reperiet tam multas , tamque infinitas notas singula res , ut nullum ante se fores inspexisse crederet ; hinc ipsit primum tot nova genera fere, quot sunt species ; at cum aliquot in suo examine transegerit annos , primum notas essentiales genericas reperiat , easque distinguere incipiat: tum quo in aliud extremum facile labitur , deque omnibus dubitat. Si vero in eodem genere ipsi unica modo offeratur species , incertUS haerebit, quo natura vergit : at ubi plurimos dissecuit flores diversarum specierum , certior ipsi datur Via. Caveat, ubi pauciores sui generis species viderit, a fructificatione differentiam elicere , ne characteristicas generum specificis mis
Veteres, qui characteres genericos a fruetificatione desumtos ignorarunt , saepe a fructificatione notas genericas in differentia tradidere, hoc magis, ut differentiam aliquam dedisse viderentur , quam ut differentiam veram praestam rent: differentia enim distinguat species ; non genera. e. gr. Jacea capitata & squamata. I. B. Anthyllis legumin a. I. M.
Polygala siliculosa tetrapetata bica utaris. Mor. Aponogeton flaminibus singularibus. P. Apocynum s. umbellatis , petatis reflexis, siliquis folli
Guaj cum aceris f. bursor passoris fructu. Br. Fontinalis capitulis in foliorum aliis fesse libus. R. S. 282. Digerentia omnis e Numero, Figura , Situ , & Proportione
variarum plantarum partium necessario defumatur.
Diximus in antecedentibus , quae notae fallaces sint scilicet magnitudo 26o. notae collatitiae 26Ι. 262. locus, 264. tempus 263. color 266. odor . 267. sapor 268. usus 269. sexus β. 27O. monstro itas g. 27 I. hirsuties 272. duratio β. 273. multitudo 284. Hic autem uno Verbo, qua certae & fundamentales : numerus scilicet , figura, situs, O proportio , quatuor haec fundamenta mechanica , quae ut in generi bus omn)m certitudinem relinquunt, sic di candem in specificis.
Ex hisce quatuor dependet externa structura plantae, qua
560쪽
tina nobis ah aliis diversa representatur. Has notas, non alias, representamus in iconibus. Has conservamus in Herbariis vivis :reliquae omnes accidentales esse possunt. Hae non dimittunt
Lectorem incertum & dubium ; Haec verba sunt ponderis Sc aloris. Hae petrae instar fundamentum sternunt artis; &Structa super lapidem , qui ruet ij a domus IOmnia enim, quae in iconibus repraesentamus , dictis quatuor findamentis innituntur; icon tanquam in speculo plantam repra sentat; verba itaque haec nobis easdem reddunt ideas ac figura , adeoque omnia hisce quatuor exprimere debemus. Nullam itaque in ulla plantae parte notam ; quae non ad Unum ex hisce quattior referri potest attributum , assum, mus pro perfecta & certa. 283. Varietas loco speciei fumatur, ubique cavendum. Figura, numerus, proportio , & situs dant nobis puras ideas , nec fallunt conceptum nostrum unquam ; has dum fundamenti loco assumimus necesse est , ut eas partibus ap-Plicemus certis , nec variantibus ; variat quidem figura, numerus proportio , & situs in plantis , licet rarius , non tamen omnes simul , nec in omnibus plantae partibus simul ;Variant, licet minus , quam reliquae omnes , licet minus quam ut inde structura differens evadat. Hinc duplex es Bolanici officium in disserentia , ut scilicet varietates a speciebus ditatinguat, utque in distinctis speciebus notas convenientes certis verbis eXprimat.
Varietatum infinitum chaos ortum puto a justa minus , &non satis accurata , quae necessaria admodum erat, inspectioneViVarum plantarum , earundemque indole. Australi cum refe- Tatur Lepores per Sueciam omni hyeme albos evadere , in I Ollandia vero non , diversam credit esse speciem , at dum utrumqne inspexerit animal , ejusque mores , nec haec amplius sentit. Cum primum Oves Ahglicanae dictae in Sueciam transeferebantur, pro diversa specie habitae fuere , quum lana longiore magisque crispa , cauda productiore , & cornuum absentia differrent a Suecicis. Sic & Oves cornibus quaternis et senis a vulgari , in Belgium allatae , diversae putatae sunt , at dum annos aliquot transegere , se in omnibus similes reli quis , quoad reliquas partes , praestitere , ut nussus amplius species crediderit diversas. Sic Bolanicus, qui magis adsue tua fuit tractare Herbaria , quam vivas plantas , putat minimam