장음표시 사용
191쪽
terrae jam commissum in diebus longioribus. )Quod exin tam brevis sit aestas , neque calor tam magnus est, ut proin strumam a calore numquam derivarem , praesertim cum Obser.
vaverit Ipse debilibus verni solis radiis coadjuvasse ope terrae nivi superadsperis ejusdem solutioni; & octava Iunii longe valde a mR-turatione fuisse messes. Verum utique est his in regionibus ob nullam aeri S CommΟ-tionem, ob positionem meridionalem, & ob summi anteacti frigoris ideam caloris vires persentiri; sed summum hunc non esse demonstrant relationes ab habitantibus receptae, Thermo metricae ipsorum Observationes , &imperfecta messium maturatio. Quod autem de Sumatra asserit, quae insula sub aequatore est, quaeque cretinis , &istrumosis non minus scatet; argumentum id est, quod calori non modo non favet, quin imo contradicit. Insula haec montuosissima est ,
ct aquis frigidissimis humectata ; fontes siquidem innumeri adsunt fere gelidi a montibus Provenientes; qui hic sunt strumosi, vel &Cretini, observantur supra montes ipsoS, non
'ὶ An materia lucis vel & caloris adhuc remanet etsi nox superingruat 3 Vallerio si credas, hoc certum.
192쪽
18ofecisse hanc objectionem, cum unicuique notum sit etiam in Sum atrae montibus frigus quamma Mimiam animadverti; atque ita, ut horis antemeridianis montium incolae igni sese adponere debeant usque dum sol urenti eos perculserit lumine; imminuitur reapse calor in ratione directa elevationis montium. Hoc Tournefortius supra montem Ararat in Armenia calidissima regione observavit; siquidem ad radices ipsius montis vidit plantas Armeniae vulgare S ; aliquantum progressus illas invenit, quas prius viderat in Italia, postmodum vidit Parisinas; altius Sue cicaS , postremo Alpibus Helveticis, S Lapponicis
domesticas; neque enim culmen pertingere potuit , quod altissima , eaque aeterna nive erat coopertum. Praeterea a Novembri us
que ad Alartium fere semper pluvia Suma-tram invadit; hinc humiditas summa praesto est, ob oryZam etiam per menses in aqua ipsa crescentem, a qua vi solis plurimi vapores elevantur ; hinc IaXitas partium , &praedispositio ad morbum. Sed & venti aliquando certo laethales aliquid in hoc morbo etiam conssciendo possunt: magna praeterea quantitas cupri, salis petrae, & sulphuris videtur posse morbum hunc excitare absque eo, quod accusetur calor. Cesset quocirca Phaenomeni explicationem quaerere ab illis, qui a nivali unda strumam deducunt, Vel a
193쪽
frigore ; hi namque majori ratione assa ipso quaerere possent, cur strumosi magna in quantitate reperiantur in Anglia , in Sibi ria, aliisqu* regionibus, quibus frigus diutissime perdurans perpetuam servat hyemem 8 Et contra cur insulis Caelebum, Borneo, Americae meridionali, & Africae rarus sit morbus 8Sed & corruptus, qui a Saussurio admittitur aer, longe ab Eudiometricis observationibus pro lubitu supponitur; licet enim odoreXhalaverit pravus, non tamen ad aeri S corruptionem deducendum est praecipue, quod vegetabilia etsi putrefacta parum corpori OD scere queant, nisi ob humiditatem; vel saltem longe alios morbos producant, quemad modum febres intermittentes. In Noso contio Ticinensi, dum febres grassarentur putridae Celeberrimo Equiti Alexandro Volta fere nil mutationis sese praebuit in optimo Eudio metro ab ipso invento, quid Z quod & Saussurius ipse asserat Villanovam intensius laborare struma, & pretinismo absque eo, quod ulla ibi animadvertatur palus , Vel stagni m. Ubinam igitur corruptus aer 8 Si hic adesset intermittentes febres omnimode grassarentur, at eae saepe desiderantur tum hic, cum apud Vallesia nos. Sed anne sensus de putredine aeris, ut cum Saussurio loquar, ' certitudinem afferre queunt 8 Nequaquam: raepe enim
194쪽
odoratus' fallitur; quin imo a rebus innocentissimis exhalat odor pravus nasum tantummodo, non corpuS afficiens; & contra a recondita caussa, nullimo de ab olfactu perceptibili, saepe saepius malum habetur. Revera quoties & ego , S alii in aegrotorum putrida febri laborantium athmo Sphaera non sum versatus absque eo , quod licet exhalaverit odor pravissimus, attamen me numquam invasisset morbus, dum contra ex solo attactu viderim amicum eodem funere praereptum , etsi incauta ejusdem manus nulla dedisset maleolentiae signa. Insitus est contagii, cum Cullenio, ignis ipsis in Iocis , quos nemo suspicari potuisset; interim, dum athmosphaera non est certum Contagiorum Vehiculum. Quaenam profecto praebuerat pestis signa fatale illud stragulum ab America in Europa delatum, quod tam ingentem rapuit mortalium numerum' Ea omnia, quae in Salassurii opinionem attuli, quamquam aliis possem dicta suffulcire, ne tamen inconsulto recipiantur velim; positio enim localis, sin Tyrolensibus, Carvnthiis, & Styriis, potuit tamen illis , quos Salassiarius observaverat, damno esse. Ea caeteriain positio pejor est , in qua humiditas frigori associatur. Haς ratione in planitie Sibiriae Gmelinus majori quavtitate strumOs S
195쪽
sos observari retulit, ad medietatem montium hi vidi locis , ad summum montium vidit Laudatus Andreas Savaresi praecipue
supra altissimum montem 'nariaueesi , licet irrequieta ventilatione repurgetur ; in Sumatra etiam Observantur. Vigesimo anno infit inaudita voracitas. Hanc aliquot mensibus perdurare novi , ut maximam nonnisi cris em in corpore praesentem denunciet; revera pubertas tardior obfrigus his in locis , citior ob summum CalΟ- rem uti in Africa: porro hic tardius homines esse incipiunt. Haec autem nimia alimentorum ingurgitatio confirmat de die in diem morbum ipsum; quin imo stipulis admovet ignem, infarctibus praeter strumam vel adauctis , vel productis; loco ingluviei recondendae videretur strumam inservire, quemadmodum de nonnullis lacertis strumosis sic dictis habet Alberius Seba. )Strumam a risu in Lia. Med. Schelhammerus, Nicolaus Andrym Orthopedia; a conatu, a nixu , in loquela &c.: sed saepe broncocles
Alberti Seba Locupletiss. rer. nat. Thos cum icon. artifcistiss. Tab. 89. Fig. I. T. 27. F. 4. Tab. 98. F. M
196쪽
est: qui morbi Joanne Freind, Bertrandio,& Callisenio te sitantibus, cum quibuS Consentio, a struma longe differunt; etsi Callisen inter spurias cysticam , & fungosam memoret, quae inter Veras strumas sunt col- ocandae ; nam saepe saepius in ipsa vera Bruma glandulosa ab Ipso sic dicta animadvertendae veniunt cystides, & fungosae partes. Acor in lotio alpicolarum reperiunduS, quem prout caussam Theophilus de Bordeuadmittit, ut curam contra hunc acorem ipsum instituat, est omnino rejiciendus. Licet enim adesset, effectus m bi esset, numquam caussa; interim ex pravis cibis, & in corpο- re quasi aegrotante, nisi Verus acor, saltem ad exhaltationem proclivitaS in urina, Vel De toris augmentum esse potuit, ob moram praecipue , vel & vim ignis, cui subjecta fuit
Phosphorei acidi defectus ob humidum
absorptum, quo imminuatur adhaesio parti- Cularum ossearum &c., ut proinde spongiosa sint ossa, & a musculis agentibus infleXa, inculpatur a Praeclarissimo Achermanno.Qua autem ratione hoc asserit Z Voluissem , ut eXperimentis, illisque repetitis, & certis hoc comprobaret, quod tamen desideratum
est. Sed in strumosis, & cretinis de secun
197쪽
dariis loquor) ossa naturali sortitudine, &figura saepe vidi: praeterea cranium verorum cretinorum ossibus semper majoribus constat,
quin, ct saepe compactis, quod vidi in Carynthiae coemeteriis, & in illis, quae dono dedit Pathologico Ticinensis Universitatis Musaeo Praeclarissimus JHalacarne; sed &hructura diversa penes foramen laceriam, supra orbitam, aliisque in locis, ubi nulli musculi, aut parum agentes sunt, videntur Achermannii opinionem de medio tollere ;Sic etiam cur rarissimae apud Hollandos strumae, & cretinis mus , ubi humiditas summa , S contra cur hic rachytis non frequens8 Ultimo
licet concedatur cretini Smum Verum Cum TR-
chylide consentire, valde differt secundarius cretinismus, & struma ab illis, Achermannio ipso monente, neque phosphorei acidi defectus erit inculpandus. De somniato acri specifico ne Verba quidem facio; hae quaestiones jam foetent, cum certum sit acria haec non extitisse nisi in mente illorum, quorum ingenii acies brevis, &mechanica nil nobilioris polliceri potuisset. Qui plura Velit, Brunonis , Mili manni, Cullenii, Baglivii scripta adeat prout illos , qui
hanc Amphitrioniadis ad instar ratione, &Observationibus contuderint hydram. Si igitur tot caussis , seu noxis Brimone dicente, , prout
198쪽
prout AEthiologum decet, animum impendas, luculentissimam habebis morbi hujus explicationem. Juvit interim animadvertere caus fas hasce omnes aliquando non agere, nisi
praedispositio adsit; notum est enim, Gaubio dicente, si praedispositio desit, occasionem non nocere, & praedispositum ab occasione caventem, cavere a morbo. Inde recte satis eruitur eos hallucinatos fuisse , qui unicam admiserint caussam prout morbo huic endemice procreando parem. Hic utique laxitas generalis praedisponens adest, sed haec non sufficeret morbo progignendo, nisi simul aliqua caussarum Concurreret, quae hunc Omnino excitaret, efficeret morbum.
Interim plurimae possunt esse caussae, quemadmodum vidimus , ut non uni tantum adscribenda qt vis strumae perficiendae- Ιgitur Saussurium Clarmum error detinuit asserentem , siluationem esse unicam cretinorum, S strumosorum caussam, cum observaverim
non modo in valliculis , sed in planitie , ct ad eorundem dimidium strumosos ipsos. Sic
a Veritate declinant, qui ab aquis terreis, limosis tantummodo morbum deducunt, cum aquae Thermarum Carolinensium multo lateritio topho inquinentur, & licet epotae strumam non conficiant. Sic qui immunditiem viarum, & humiditatem modo inculpant, toto
199쪽
to aberrant caelo, cum apud nonnullos Hoblandorum pagos, aliosque, qui uligine ob-Volvuntur continua, rarus admodum sit modibus. Sic eos fefellit opinio, qui eum salem tamquam unicam strumae caussam admittunt, cum nullae observentur in Austria, & in qui
busdam Styriae, & Salisburgi pagis strumae ,
ct cretini, quae tamen loca non dissimili utuntur sale. Neque labores unici morbo progignendo sunt pares, cum rustici hinc illinc similibus, & aliquando durioribus premantur officiis absque struma. Neque sola educatio, cum penes alios populos habeatur plus inconcinna , & rudis. Neque montuosa regio , cum in Africa, aliisque regionibus montes altissimi reperiantur, absque morbo hoc animadvertendi ; & contra penes Helvetos Zimmermanno Cl. referente Deg E perieneta P. a. L. major strumosorum quantitas in
planitie sit animadvertenda ). Neque pas-
taceae) Huc omnino conferendum quod Clarmus Gmelinus de Sibiria penes Hirensi sienses habet T. I. C. 46 qui refert summam strumosorum quantitatem ibi reperiri, quamquam defint, & urens calor, Mardui montes & imae valles. , , Les enMimns de KLrenskoi sic asserit, font tris -fertiles , quoique MBauteur Eu pote yysit des cinquantE - fme degre quarante - f t mi tes. LEs Plant Ont unσiorce , π une grantieur eae ordinati E. Les etiam
200쪽
tacea primis ingesta mensibus, cum in Austria idem absque struma vigeat usus. Neque castanearum devoratio, ct fructuum immaturo Tum , cum peneS monticulas generalis hic vigeat usus sine strumae apparitione. Haud aliter non omnis praebenda est illis sides , qui ineluctabili tamquam argumento firmati glacialem, & nivalem undam , ceu unicas strumae parentes, Volunt; in insula namque Sumatra, in agro felici Neapolitani regni, aliisque regionibus calidissimis aqua glacialis, &nivalis nulla ingeritur cretiniSino, & struma non minus regnante; sic & Genevenses multis laborant strumis deficiente tamen nivali, vel
glaciali aquo Gotting. OeL Nnieige 1777. S. 332. iiii Neque frigida aqua; nam in Syria, Arabia, Persia, India, Trog.