Tyrolensium, Carynthiorum, Styriorumque struma

181쪽

169& nivalem strumae caussam esse; illis pro

responso stet paucum esse aerem, qui evolvitur ; dein absorberi magna quantitate , ubia montibus fluxerit aqua; praeterea continuo alium evolvi praesertim, cum eX aqua aerem sieri, & vicissim eX aere aquam certo fuerint experti Lavolsier, Chaptat, aliique Prae

clarissimi viri ), Adde, quod in porosissi

ma nive summa adsit aeris quantitas, quae eidem solutae ex parte conjungitur. Revera igni commissa aqua haud ebulliret si aer deficeret : at utraque fervet , & ebullit sat conspicuis bullulis. Postremo quid ab hac expectandum Z Interea sciendum fere idem esse pondus post conglaciationem, ac ante

ipsam, & post ipsius solutionem , & si quid

in glacie minus ponderis inest id ex aere interno, quem glacies continet est desumendum :crescit hinc volumine glacies credo) ob ipsum evolutum aerem, qui in aqua ipsa veluti latitans extiterat, proin aquae supernatat; quod phaenomenon praeter alios Physicos Celeberrimus Fourcroy Elem. de Chim. V d ' Hist. Nat. T. 1. d' Eau. ab ipso aeris defectu deducit, dum asserit se ce phenomtire paroti diapendre

s in Aristotiles jam docuerat ex aere concreto eam oristum habuisse aquam, quae diluvium universale caussavit.

182쪽

pense de la gi aude qumilite d'air inserpus, qrcella glacies) continent. Non igitur credam

Aristoteli ex Gelli versone L. I9. C. 5. Hic enim sic habet: , , Cur aqvet ex nive, glacieUeliquata sint vitiosae r An quia cum aqua quoevis gelu concrescit pars tenuiJ:ma dissatur, F le. viistima evaporatur Z Indicium iliud est, quod deliquata fit minor, quam antea fuerat, qNam concresceret; ctim itaque, quod Ialubrius es , defuerit, deterius sit, quod relinquitur, Kecesse est. ,, Absit quocirca de glacie, & nive soluta suspicio. Verum id quidem est, quod

ad novam Zelandiam in mari Pacifico anno 3772. perventum Cook socios struma detentos Forstero praebuerit ea de caussa aegroto S,

scilicet ob ingestionem aquae glaciatae; at id non est repetendum a peculiari glaciei pro . Prietate, verum a frigore aquae, praecipiae, quod tepidae aquae fluviatilis medio fuerint a Forstero sanati ; tantum abest profecto , ut aqua maris strumas progignat, quod contraria prorsus lege eas tollat, siquidem acido marino scatens, quod optimum in struma remedium est. Non est igitur , ut in morbis ,

ct morborum caussis adaugendis Sauvagesiano more acuatur ingenium. Satisne forsam opprimitur unde quaque a morbificis caussis, obruiturque commiseranda hominum natura 'Denique ut illi, quod ad nivem, & glaciem

Pertinet, finem imponam, animadvertam nil

183쪽

peculiaris prae se ferre , quam aquam ipsam frigidam, proindeque progignendae strumae parem esse. Quod Griiner asserit de alia strumae caussa , nimirum de exhalationibus a glacie , &nive prodeuntibus id,ne confutationem quidem meretur , cum debuissent hyeme omnes struma laborare , qua & glacies , & niX terrae Committitur. Praeterea omnes populi Septen, trionales deberent Istruma assici, & meridionales numquam. Rejicienda igitur est conjectura haec, quae Richardio Vo. S' Italie T. s. p. Ia. etiam placuit. Porro istis in regionibus non modo frigus animadversionem meretur; huic etenim, quemadmodum supra monuimus, jungitur humiditas; simul proin nebulae sunt observandae, quae cum frigore associantur. Quoniam autem nonnisi tarde

Solvitur acris hyems grata vice veris, Ufavoni p

Sic illae etiam diuturnae, prout & tenebrae ab iis provenientes. Sed nebulae pestati ipsi non parcunt praesertim matutinis , & Vespertinis horis. Quid ab hisce expectandum paucis , & exactis carminibus Egregius D. GhiZ

184쪽

goni in D cessui Tissos, de Ticino Ioquens

demonstravit.

AIqs nebulae plerumque tegunt, o nare videmur. forum bibulum lytema resorbet aquosas Undique particulas, quor se per corpora fundunt, Compagem solidi laxant, fluidumque re tomunt. Hinc hydrops dominatur iners, S tusis, re astrina Intermittentes febres , sillansque graUedo, Infarctvis jecoris, laxique lienis , b omnes Acritici morbi; nam vitor debile torpet Principium, sine quo quid agit celebrata medela 'Respiratio ob Ilumiditatem aeris impeditur eo etiam, quod aqueis particulis referta athmosphaera non absorbeat summam quantitatem transpirationis pulmonalis, quin immo illis tribuat udi non parum; eXin Circulatio ipsa labem patitur: fortasse etiam ex impedita sanguinis oxygenatione habetur ipsius crassities Quod verum certius, est

experimenta, per pulmonis membranas tranSeunt, certe deducendum plurimum circa humorum apsorum proprietates Oxyginium principium confi-eere debere; at ubi tam humida praesto est athmos-Phaera, neque aer in contactu cum psalmonui membranis adponi quibit, inde neque sufficiens oXyginii pars per Pulmonis membranas permeabit.

185쪽

pulmones male habere; his profecto in re.

gionibus pejus habent asthmatisti, & ortho. pnoici quales sunt frumosi hyeme, quam aestate. LaXitas glandulae thyroideae immediato fere aeris contactui appositae augetur, & circulatione non rite peracta superstruuntur fortasse ex hac unica caussa morbi principia; Laxitas praeterea corporiS generaliter promovetur; hinc praedisponens saltem habetur

caussa.

Mihi aethiologiam morbi huius dis quarenti aliam suppetit caussam viarum immundities , & summum inquinamentum: eo namque confectae sunt viae, & vici , ut concavitatefacta stagnare cogatur aqua, ct Iulum , &caenum ibi maXima quantitate colligatur toto etiam anno sic remansurum; profecto ob pauperiem lapidibus non sternuntur viae. Hisce idcirco providendum prorsus esset; aufer retur enim hac cura praegrandis morborum cohors commiserandos hosce pagos Omnimode devastans. Porro cruribus, pedibus hyeme continuo madidis ob frigus ipsum superioreS corpori S partes adire cogitur sanguis ;& eodem tempore summa transpirationis vitia oriuntur a vaporibus sursum elatis, &corpori undequaque applicitis, quibus percutis poros absorptis, vel ad pulmones delatis perennis morborum fomes excitari, &

186쪽

servari qui bit. An ne censeas paludibus circumdari conterraneos agros: etenim nulli mode hae sunt reperiendae , nisi in profundioribus nonnumquam vallibus. Eudio metricas proin observationes inutiles omnino censerem, cum aer hic hydrometrum tantum afficere queat. Rejiciendae quapropter particulae metallicae, tartareae, sulphureae , salinoputridaea Μitternavero admissae , cum satis laudabilem aerem eXpiraverim ego ipse. Venti huc raro perflant, montes enim circumundique pagos hos cingentes salutares hasce purgationes impediunt; hinc si et haesias detrahaS numquam mutatur athmo Sphaera toto fere anno balneum vaporis praebens ob

nebulas hisce pagis infestas. Tyrolensis comitatus, & Carynthia magis montuosa est, ct vallibus perfossa profundis , hinc minus Venti S repurgatur, ac Styria , quae Cori flamine salutatur. Ergo ab humiditate struma , ' cretinis-muS plurimum promovetur. Certe sitienerit

S Sorbernberg Oppida in Styria plurimum

sordescunt strumosis juxta laudati Clarissimi Savaren opinionem eX eo, quod caVis, &eurypis ea loca valde irrigentur; fucinarum siquidem fusoriarum folles, & mallei vi aquae elevantur, aliaque instrumenta ad ac

187쪽

tionem promoventur. Haec autem liumiditas non seniper est cretinorum, A praecipue strumosorum caussa, cum viderim in Italia loca Itumidissima absque struinis; sic penes paludes Pontinas, apud Hollandos, alibique humiditas obtinet summa absque struinis , ct contra his in Provinciis vidi strumas in locis etiam non humidis. Caeterum haec est fortassis prima caussa, saltem quae Opportunitatem struit, vel praedis ponit ad laXitatem,

ita tamen , ut neque unica , neque certissima fuerit.

An positio loci ad strumam progignendam

quid conficit Z Clarinus Saussure observavit post Illustrem CoXe Anglum , & plures alios, qui hoc prius animadverterant, in vallibus medio altiorum montium positis cretinos, nec non strumosos reperiri; & hac de caussa, sive ex hac positione morbum haberi deduxit. Juvit ideo nonnulla perpendere.

vavi ego , aliique retulerunt de locis aliis, ubi cationem pagorum saepe diversam, ut fuerint fere omnes non in valle , sed ad dimi- dictatem montium locati. Verum tamen est, adesi e plures , qui in vallibus, locantur uti Achermannus etiam refert; licet velit omnes

188쪽

sausturius dixit non adoriri morbum eos . qui 5oo. 6οο. perticis ultra maris libellam altiora coluerint. Hoc in Vallesia verum fuisse non nego, sed observavi hic nonnullos pagos ultra dimidium altissimorum montium sitos ἰ quorum incolae infelicem non aufugere

sortem. Praeterea sciendum est, nonnullas in

his regionibus valles reperiri, regio enim est plurimum alta), quae jam 3 oo. 4oo. & amplius perticis libellam maris superant. Profecto apex altissimi montis Sommering Austri. am a Styria dividentis vix superat libellam val

rynthia loquamur, facile est percipere, praeter eXperimenta hanc altitudinem jam constituentia, cum qui ab Italia devenerit continuo in ascensum devehatur. Igitur pagi. qui 2 oo , aut 3 Oo perticis altiores valle ipsa fuerint, jam superassent statutam a Saussurio altitudinem. Etiam Helveti, quorum regio omnium fortasse altissima, vel saltem int raltiores, ut S. Gothardi mon S ad 27OO. perticas elevetur, subjiciuntur morbo ad dimidium , & ultra montium ipsorum; hinc eti am ultra datam altitudinem la Borde referente. Verum quidem, quod uEthna, Taurus, Catenae Andium, Sueciae, NorVegiae, Sibi riaeque montes glacie, & nive contegantur , quamprimum unam, eandemque Altitudinem illi attigerint ; sed plurimis abinde

189쪽

de caussis haec mutationem Concipiunt, quemadmodum Keralio in notis ad Gri inerexposuit. Profecto ScheuchZer in Helvetis

montibus aeternam reperit nivem, etsi 6oo.5OO. 2OO. tantum perticarum altitudine elevarentur monteS: dum in Peruviano regno

urbes Lunka, Quito, Riobamba Perpetuo

fruantur vere; quamquam prima urbS 14OO. secunda 17O7. & tertia 1728. perticiS a maris libella eX surganti Praeterea plurimi sunt Pagi, qui in Planitie locantur, qui tamen morbo inficiuntur: si quidem ad radicem Sabaudorum montium reperit strumosos Richard Voyage C Italis G prope Villacum vidi ego in Carynthia, quo spectabilis non deest planities, Si nonnulli pagi in Novariensi Comitatua, montibus remoti si rumosis sordescunt; ut proin erraverit Saussurius dum asserit , , iis diminuent continuerament dans les picines de la ombardie, ou l' ou eu volt absolument pluae. QSic in regionis Helveticae planitie prope Vi cum Cappeten non longe ab Arherga major est

strumosorum numeruS Haltero referente.

Itidem quod idem Clarmus vir de facili. ori ad si xumas caussa, positione Videlicet meridionali habet; id potius deducendum esse arbitror a majoxi populi quantitate ibi animadvertenda; ubi enim saevit frigus, ibi ca- Iori recipiendo quisquis studet: accedit ter-

190쪽

rae munera phoebo salutata prodige haberi, interim dum sterilitatem crudus generat septemtrio; vidi tamen & pagos aquilonaribus

conspersos pruinis immunes a morbo non evasisse. An calor praeterea major, prout Salassurius monuit, eX reflexione radiorum solarium a montium parietibus facta' Nequaquam; nam etsi laevissima esset montium supersicies, & ad radiorum refleXionem aptis Sima, neque calorem augeret; nam reflexi radii in oppositos montes impingerent, numquam in hosce pagOS , qui loca eadem occupant; exin omnino diVergunt, maXime quoad valles ipsas, prout montium structura coniformis demonstrat; in fundo autem Vallicularum,

quas observaverat Saussurius, etiamsi ii pervenirent , numquam satis essent ei excitando calori, quem directi solis radii, quos Vix recipiunt , adferre possent. Calor quapropter est potius ad sensium, cum venti athmoSphcerct m non agitent, quorum unico flamine frigoris etiam sensatio habetur. Rursum tam brevis est aestas , ut calor parvus sit; notum est enim plurimum ab hac caussa haberi quO- ad calorem; siquidem post 21. Junii, cum sola linea perpendiculari sensim decedere incipiat, imminui deberet calor, qui tamen augetur in dies longe ab imminutione ob calorem