Ars medica ex Hippocratis Galenique thesauris potissimum deprompta...

231쪽

Lber Secundus. Io

Tam igitur lassitudinem, quam abundantiam intra sanistatis terminos posse consisteredeclarant illai divinussimi Hsppocratisse verba Sponte factae lassitudines suturos morbos Iu

praenunciant.

Triplex esset potest lassitudo a quacumque causa ea sit; ζόαμα

Vlcerosa lassitudo est, in qua per totum corpus mordacitatis quidam sensus percipitur. Lassitudo phlegmonodes appellatur, in qua musculta anent; serinde habent, acri inflammati essent. Iassitudo cum tensione est;in qua tensionis fibratim semius quidam fit. Et si quidem sp te fiant lassitudines lassitudo cum te sione ex multo sudio ulcerosa ex prauo succo; phlegm nodes ex mulio sinuo succo progignitur. Non tamen pbi monodes ex reliquis duabus lassitudinibus composita est; sed ipsa per se priuatam 3 diuersam ab illis naturam habet; quoniam tametsi tensionis. vla

ris sensum habet,ut illat i tumore tamen musculorum S 4nterdum ossium ς dolore, quem Graeciostocopum vocant; e Galati si iasi praesertim ex morbo causa accedat , ab illis distinguitur distata ' Tres illae lassitudines varie complicatae quatuor linum dinis compositae 4 formas faciunt; quae sunt, ulcerosa cum a Gais,.indi

tensione; ulcerosa phlegmonodes; phlegmonodes cum te di uet usione xulcerosa, phlegmonodes cum tensione. Σnda.

C, A TIAE N differunt inter se vel efficiente causa; vermateria, quae vacuatur, vel loco unde ea evacuaturo vel viis per quas euacuatur vel sensuum perceptione; vel co iunctim his modis, aut omnibus , aut j rimis.

Primo nodo quatuor fiunt evacuandi species naturalis; θmptomatica; critica;& artificiosa Secundo modo dii seruat inter se bilis pituitae 3 succi mesa holicii sanguianis;

232쪽

De Arte Medica

nis; seminis; serosi liquoris lumbricorum , lapiduma spires;

menstruorum urinae vaporum; flatuum aliorum id genus rerum euacuationes Tertio modo differunt uniuersa. lis, sarticularis vacuatio ac particularescipis vacuationes inter se 3 pro varietate partium, quae per euacuationem expurgantur. Quartoanodo diiterunt vomitus sudor mi - 2io deiectio auctus , excitatio sternutamentorum sanguinis profluuium euacuatio pernares & palatum; 4d: nus aliae. Quinto modo differunt inter se hae vacuationes sensiles Minsensiles; manifestaque occulta quae vacuationes Sexto modo differant ex iis ipsis differentij perspicuum est quae hactenuS fuerunt recensitae. Hippocr Cum a talia desiciuatur, qualia debent modicae , per predis i u es 2 uisam Naturae regionem, post concoetionis signa:&sorius

ni ex Hippoc Naturae vi naturalis est euaci ratio.

doui tibi. Differt symptomatica vacuatio a critica quoniam in il-oe r i Hippotat benignus atque salutaris humor pariter cum pernicioso b densis o ' . promiscue, nullo delictu, nu is legibus,& sola morbi irri- :' ij tatione prorump t.' ' aturalis euacuatio corpus quasi sarcina leuat; idque robustius, ad functiones aptius reddit Contra si subsistant

quae naturali vacuatione excernenda erant, aut parcius; aut non qualia. quando expedit excernantur; morborum canc fa fiunt. Naturales, ad vitam nec effariae vacuationes sunt alti

xibiti,di deiectio ; urinae etenibus,m e vesica ii profusio sudor; libo dς,mpe uniuersi corii aris exhalatio talis struae tuo folliculo sin

Galatuit, de atrae et lene in ventrem enutio. sccti, ad os qui lia sim vacuationes, quae non simpliciter quadem sed ea V. vel in tempore vel ex consu tiaci: ne necenatiae sunt; ut nae G i -libr. x morrhoidum mensiumdue eruptio; mucus e naribus sanio: ti .Lli, lato , sputum e pectore suac evirammis; semen e spermati. .

ultimo Quae naturalis est evacuatio non item cuiuis est vel abl f Galan. lib.de laete vel certo tempore necessaria : quod expulsio suae exi αj -dς , , si veniriculo percosophinum iii, naturalis C est homini cum p tm tame nien pauca nomines si et qui numquam vomunt.

233쪽

m has vacuationes naturales appellauii non id volui dicere eas semper naturae conuenientes esse. quid enim po hibet aut critic auisyniplomaticenui artificiose illas fieriὸ Sanguinis fluxus e naribus vacuatio est haud dubie praeter naturam; toto genere a symptomatica a Ga r. in iit, iuersali vacuatio est; quae comuniter ab uniuerso me tata apore materiam subtrahit; ales sunt sudor insensilis perspi Vix ratio; sanguinis profusio; vomitio, alui subductio. Particularis euacuatio partem dun at aliquam excrementorum onere pressam leuat quo in genere iunt cerebri per palatum, nares expurgatio;excreati,quae pulmonum pectoris vitia extustiis arenularum, aut puris e renibus emictio; sanguinis ab utero,aut haemorrhoidibus profusio; alui motio per clysterem, vel balanu; Meruptio per cutem. Insensilem euacuationem appello exempli gratia euap rationem per cutem occuIta euacuatioilla est,per quam se-bris putridam materiam an haesi in digerit, euacuat. Qui recte vult vacuare,obseruet qui mores sintvacuandis per quas vias vacuandi sints tempus commodum vacu rioni;quantitatem vacuandorum; dcnum viae paratae sint,ac

Cocta, non cruda mouere om,rtet. I -- lib. i. Quae de thorace excreando resiciumntunc excernuntiis ' commodissime,cum sunt mediocris consistentiae; proinde fit ut elegmata sputum promouentia nunc attenuare, nunc crassitiem inducere pro materiae ratione debeant. Hoc excepto ad praeparandum succos, quo recte cedat Q cuatioinumquam crassitudinem inducentibus est nenis Hipp. Gai. dum; quidquid Avicenna secus dixerit e ter 'ae Succi tenues aut vomitu;aut uador aut mictu;crassi suc Vzi xii tacideiectione melius vacuantur sanguis scissa vena; bilis seph in Q - pituita sumptopharmaco excernuntur commodius. Non est humor trahendus 4 versus membrum, quod lae pini asonem a uani patitur neque vicerme parem ut vicumque alit affectae vel agitandae;vel diuellendanuel o in lo per purgationem vellicanda sunt. Proinde exulceratis intestinis temerarium suerit per hec

234쪽

De Arte Merica

ipsa euacuareaut exulcerata vesica dare diuretica; aut dolentes capite, vel tabidos ad vomitum cogere. Intestina;caua iecoris paras& lien deiectione: ventriculus vomitus gibba pars, iecoris, renes,ureteres. vesica mictu caput per nares salatum;thorax fulmo excreatione deri

mo. Non est utendum particularibus euacuationibus nin niuersali quapiam vacuatione praegressa;si quidem aut corpus totum prauorum succorum copia laboret aut ea redundantia,quae in parte aliqua est,modum longe excedat. Oninium euacuationum est maxime uniuersalis ea, quae perventrem fit.

Renes vesica; 4ecinoris gibba si multo titioso succo

Gat libo me sunt referta per deiectiones commodius bisulto,ouam per

nio urinae meatus expurgantur .

Vaἰlesia libr Vnica pars est, ς quae cum afficitur prohibet deiectionem

aps, per aluum in principa excitari; si cum ea totum corpus ain

etatur: atque eadem ipsa pars, cum sola laborat, illam euacuationem rectitudinis ergo exposcit sola puta venter aut superior,aut inferior, si per os est ingerendum pharmacum: si per sedem solus inferior; cuius rei ea causa est quod ea vacuati,quae primo fit;cum totum corpus scatet prauis succis,est reuulfio quam constat fieri debere quam longissime ab assim parte. Plurimum,atque repente vacuare periculosum est: --turae inimicum;maximeque si id insuetum est. Cum dispositio quaedam secundum nMuram sit consia 1 ilesius lib. tudo;imperite 4 credunt aliqui,si semel,bisve,ac multo ma- β iis si ter , vel pluries aut purgatio, aut missio sanguinis, aut aliaeuacuatio ex certis interuallis facta fuerit; oportere, ut per similia sequentium temporum interualla consuetudinis causa euacuationes eaedem repetantur non considerantes vacuationem exposci non a quacumque dispositione, sed ab ea, qu naturae non bene congruit a quo genere longe abest consuetudo. De

235쪽

Liber Secundus. Ioε Devacuatisnefeciatm Cap. VII.

Dinws moderate, a somnoque,' ante a tuenda alatiaborem agi debeta non autem a cibo, ante di*ς- somnum.

Moderatus est concubit , quem neque languor corporis, neque dolor sequitur. - - - Venus cum interdiu exercςtur; lati ix di Γ, mus . ianes facit. Immodice vacuatum multu somnus' exiccat. id.pa s. apho Somni ieiunum extenuam; refrigerant f humidum, ih. 2. ouod inest, vacuantes; si vero plus calefaciant; carnem ii yictus ratione quefaciunt; corpusque diffundendo ditatuunt ac imbe Rδς οῦ cillum reddunt.

Somnus etiam post matutinas deambulatione factu Om a dii i , mum maxime siccat si idemefficit somnu a balneo ad mestios Pi ,

Vtilis plenis praesertim, id biliosis omnibus extitit vomitus si parum concoxerunt. Difficulter vomentes ad vomitionem nonsant Amon ' Σ''n di, sed per inferiora potius purgandi. Difficiles, atque adeo inepti ad vomendum sunt medi criter crassi,ac pingues angustumque thoracem habentes: facile autem vomunt; qui tenues,gracilesve sunt;&lum

obtinent thoracem.

Sudor calore elicitur vel sicco, vel humido siccum cal rem excitant laconicum igniti, inferuentes lapilli; arenae calidae tot in similia calorem humidum mouent fomem tum calorificum; & aqua calida vel in utre vel in vesica;vel in vasculo aut aeneo, aut testaceo adhibita. Inedia corpus peruium patensque reddit 'obstructiQGς. . mi , expedit; alui foeces vrino, cerebri omniumque partium αι. 'excrementa mouet; excludit. Inedia colvm e vitiosis humoribus perfuso cruditates concoquid; mmdat tenues humores ac inutiles exta risi habitu ve dissipat; crasis vero cuique parti tenacius, haerentes proritat, atque mouet.

236쪽

De Arte Medica

Per inediam humorum omnium vires se produnt ut biliosis bilis effervescit; quasi fierocitate exul a toris amurorem, iracundiam, Imilia infligens Melancholicis proprius humor moerorem , metum;vigilias oris aciditates; hullismodi alia incutit. ituitosis destillatio e capite in s biectas partes illabitura situ ita n uentriculum influens, multis hominem malis lacessit. ii igitur impuro admodum sunt corpore egreserunt inediam; iamon dum connituntur humoris impetum se quenti adimento sedare; non se, sed suam ipsi perniciem lunt quod si constanter inediam perferant; qui impetuSconcitati primum fuerant ijdem compescentur mox ad que domabuntur.

De motus quiete Cap VIII

. hi i id j RV citando fitque spiritus ad mouendum inci- ' φρ ' , Mindi' latior quas duas primarias motus commo

ditates haec praeterea bona consequuntur zinstrumentorum, quibus motus fit durities robur faelicior nutritio validior deputisio recrementorum, pleraque item alia. Calorem generat in humano corpore exercitatio motu ipso per se; distributione calentium spirituum,4 humorum per totum corpus ac ventilatione qua spiritus, sanguis calens magis inflammantur. Motus naturalis neque defatigatineque illum quies remissio laboris necessario excipit sint voluntario libero motui laboris,& requietis alternus usus necessario succede Colligitur re debet ob defatigationem.

par. . aphoris Ad exercitationem optImum tempus est, 'quum heste

RO nus cibus fuerit conferius duplici concoctione ea, quae in ventre, ea,quae in vasi agitur,cibandique tempus iam denuo institerit. Non item adeunda exercitatio nisi expulsis antea excre mentis;

237쪽

Liber Secundus. Io

mentis;quae vel in vesaca, vel in inferiore aluo continentur. Corpus tantisper est exercendum , dum intumestit mcolor illi floridus apparet: Motus prompte aequabiliter,& concinne fit; sudorque cum calido vapore mixtus

cernitur.

Quinque erant exercitationes praecipuae ab antiquiori UT ' Tebus in palaestris publicis fieri solitae aucta; pugillatus iura j, ij. l''' sus; saltus; diseus: dudiones qui his quinque artibus certabant,quinquertiones appellati. b Nicephoras

Pancratium exercitatio erat ' ex lucta. pugillatu e Lubia τ

Exercitationes erant minus celebres, minus praecipuae 'i 'pitysma; sastationes variar pyrrhica cordax siccinis, seu satyrica; emmelia, chironomia, seu gesticulatrix; achr chirismus sciamachia; hoplomachia cor ycomachia,spha romachiae; Matindesis. Praeter palaestricas exercitationes, infinitae aliae ab antia quis excogitabantur; quibus corpori robur comparabant validius vel has aut illas corporis partes magis exercebant; inter quas erant disputatio;vociferatio; genatio,cuius species sunt vectatio, Mequiratio e Gala libello Exercitatio paruae pilae omnium aliarum exercitationum Ir 'r' commodissima existit; 4 minime est periculosa. Balneat; unctiones sin frictiones tres ob causas adis tum referuntur : prima est quoniam aut motus quidam sunt aut non sine motu fiunt secunda causa est; quia admotum praeparationes quaedam sunt sunt quoque a pendices motus nam Galenus balneorum dulcium aquarum sum commendat ad vocis organa: habebant antiqui tum praeparatoriam unctionem & frictionem ut m

dice calefaciendo tenue corporis meatus recluderent a te initam exercitationem rex crementa inter utanea m

gis fluxilia redderent Si solidas partes olei unguine emollirent tum etiam aliam qui exercitationem subsequebatur; quod perspicuum est ex apotherapias atque ex balnearum

cellulis sudorificis, in quas athletae peractis in palaestra xercitiorum ludis demittebantur, ut de eorum corporibus oleo

238쪽

De Arte Medica

oleoillitis ceroma una cum sudore, coeno concretum strigilibus destringeretur Tertia causa est commoditatum ex motu,& ex his perceptarum similitudo, ut enim motus non tantum euacuat insensiliter,sed etiam colorat; firmat; ventilat; & decenter firmat humana corpora ne nimium sint aut gracilia,aut c0rpulentas ita unctiones, frictiones,&balneae praeter insensilem euacuationem alia quoque praestant humanis corporibus commoda dum aut incidunt;aut Ol-liquant; aut humectant , aut emolliunt, aut mentem exhil rant; aut corpus mundant aut similia faciunt a Gai lib., Ide Sex sunt a frictionis species dura quae corpus cogit mol-Ut j In iis,quae laxat: media, quae mediocriter afficit atque treS hae frictionis formae secundum qualitatem sumuntur: quia bus accedunt secundum quantitatem tres aliae,magna me

Hippocrates non meminit frictionum paruς,&fediae, n- Christopho cui aliarum quatuor quoniam i illas esum frictiones 'ςg h. censere illi animus suit, quae extremas in homine mutati

Ex frictionibus qualitatis secundum tres quantitati frictiones una qualibet diuisa nouem fiunt frici ionum genera, quae explicat GaI.c. . lib. a. de tuenda ualetudine. Balneum vel naturale est vel artificiale; illud in salsum;

aluminosum;sulphureum;bituminosum, aereum; ferreuna cupreum;aureum, &mixtum diuiditur

Arte quaesitum balneum triplex est,aqueum; aereum humidum, aereum siccum,quod alio nomine laconicum,seu hypocaustum appellatur. Balneum dulcis aquae liqua plus succos, quam incidat: frictio autem contra plus attenuat,quam liquet:hinc balnea fluxiones facit;crudorumq; distributionem; frictio no item. e Colligitur in Cum humectatione est opus ibalneis cum apertione ob- structarum partium;frictionibus homines tantur magiS. Frictio sicut magis balneo attenuatiata minus illo tranit

si e cap. 6. Illis igitur,qui multam crudoriim copiam collegeresim ita hQ- ctis noni sis incommoda

239쪽

Liber Secundus Iog

omnibus, qui opere, violentiori motu corpus fatigant praesto astitudines adsunto nisi apotherasti deui

tentur.

Est autem apotherastia exercitationis postrema pars, in qua motus adhibentur quantitate mediocreS; qualitates ro tardiores corpore ilicet tarde agitato, citra' aien ζα::zatiorem nixum subinde frequenti quiete interposita; qua eap. utique fricare hominem oportet pluribus contrectantibus; quo nec pars ulla refrigescat; ocyssime excrementa digerantur;quibus accedant corporis leuior,& interpellatus ci cumductus; mollis frictio cum pluscula olei pinguitudine administrata,quae corpora humectet; distentaque relaxet; fasciarum circumiectios frigidae lotio, dimilia; de quibus plura Galenus. Immodiuus motus spiritus, viriumque substantiam ex . naurites musculorum, neruorum. vinculorum robur dis i tabid: soluit membranas interdum diuellit; viscera concutit; te picas 'nues venas plerunque disrumpit; sanguinem venis detrudit; corruptosque humores,qui ignobili loco conclusi, quasi consopiti tenebantur,irritat, quasi in furorem agit. Non omnibus eadem conueniens exercitatio: sed alia e Gal. lib.x de pueros alia iuuenes; alia senes;alia rusticos; alia litervos , -- - - alia athletas decet. Exercitationis diuturnior intermissio, qualem habet dosidiosa vita;inertem calorem; spiritus ignavos;hominesque ad omnes functiones pigros facit corpus uniuersum dem uati mollesque,tanguidum,& infirmum reddit; unde crud, tales obstructiones; excrementorum prouentus. Cur scriptum est a Galeno lib. de artici lib. de fracturis &5.epidem otio extenuari humana corporaScum ab eodem scriptum sit comm a tertii epidemiorum,otio nostra corpo

240쪽

De Arte Medica De somnos vigita Cap. IX.

O M N, s cessatio est naturalis sensuum ex-- ternorum, Quae diffinitio non repugnat Ari-

, iis usa se stotelis doctrinae;qui in sensuum vacuati . 'νgq vi ne somnum con sistere negaui eo ductus a

gumento,quod qui deficiunt animo, Mutibus venae iugulares confrictae fuerint sine .mno sensuum impotes siant b Colligitur ex ' Somni causa triplex est animalis facultatis defatigatio, Gaiqn- λ inotus caloris, spiritusque, humorum ab extimis ad intudi tapet ma; ac cerebrum suauibus vaporibus ex alimento leuiter obstructum. Somnitempore' magna fit spiriruum animalium gene- , ratio proiis,qui vigilia exhausti fuerant concoctiones uberius,& Alicius exercentur ac membrorum lensuumque M. fatigatio tollitur. d GHerulib. ar Somno hominibus occupatis i vitalis facultas plus soli- φω- P i to expurgandis uliginibus , attemperando calor at-

tenta est.

Somnus aeordis cerebri a stio est diuersa tamen

ratione.

Merito Aristoteles a Galeno reprehenditur; quod somnum crediderit affectionem esse cordis tanquam organi principi facultate praediti sentiendi, mouendi. GaIM 1. de Per somnum corpora non omnino priuantur sensu, de nox mu*-in motu; sed parcius tantum,quam pervigiliam a cerebro in- '' fluentem facultatem recipiund secus enim si esset;nec quisquam plagis excitari posset; nec respirarent neque ullos voluntarios motus animantia in somnis ederent. Motuum a facultate animali libere profectorum non recordamur experrectis quod leuissima illorum in nobis supersit imaginatio. ini,hortib. Somno conuenientissimum tempus est 'nocturnum a

Iazis Somnus diurnus homin est nocentissimus;msi lassitu