장음표시 사용
221쪽
tium . foret quasi aequalis , angulos PFT , & Y FZ Fig. a. vel 3. Tab. I. dimensus sum, & inveni quidem angulum Y FZ semissi gradus, sive diametro Solis,
aeti ualem. At angulus P FT eandem diametrum quater, & amplius, superavit, cui tamen aequalis eue debuisset , ex parte priori praecedentis demonstrationis ; & inde planissime liquet propositum. Verum in eorum gratiam , quae mox sequentur , o porteret demonstrasse , quod illi Radii, Quorum Restangibilitas non est dispar , efformabunt imaginem sere orbicularem oc ea de re mihi visum suit demonstrationem istam , etiamsi longiusculam , in illustrationem hujus experimenti hic a duxisse.
Quo pacta Prima facile satui potes in siti ad experienda
praedicta requisito . Verum, cum in experiendis praedictis eam esse positionem Prismatis supposuerim, ut Radii ad utramque faciem Prismatis aequaliter refringantur ; conclusionis loco , dicam. qua ratione illud cito fiat & facile . Si Prisma teneatur in I uce lolari , &motu lento circa axem suum convertatur , videbis Colores , quos cificit , de loco in locum continuo motu translatos esse, ita quidem , ut aliquando progredi , deinde vero regredi videantur . Observabis itaque medium inter istos contrarios motus,
quando Colores , modo progressi & ilatim regressuri. videntur quiescere ; quod ubi vides, siste Prisma , idque in isto situ fise Dico factum Scilicet , in eo fatu summa Refractionum utrobique factarum, sive Radii emergentis ad incidentem inclinatio , evadit omnium minima. Quod cum accidit , Refractiones utrobique sunt uales , uti posthac demonstrabitur. XI4 Imaginis praefatae figura describitur , quae partim rectis , partim semicircutis comprehensa es. Ceterum experimenti huiust varias circumstantias , non minus iucundas experienti, quam propositi nostri indicativas, prolequi iam animus eli . Et primum norandum venit, quod imaginis istius figura , secunὸum longitudinem suam lineis rectis terminata suit, & secundum latitudinem duobus ut ex visu potui iudicare semicirculis . In Figura s. I ab. II sit Ρ T imam Solis Prismate refracta ; hanc oble vabam ad latera duabus lineis AB, & CD, quoad lentum, rectis & iis parallelis, terminari, ad extremitates autem duobus semicirculis A PC, & B T D, cuius quidem
eventus causa ex praemonitratis sic determinatur.
Omodo talis evadit ter circulares imasines, quas unumquodque genus
Ra iorum quabiliter roran81bιliam facit, rin longum dispostas Semicirculi illi terminantes in circulos compleantur , ut vides in FGura 6. Tab II. , & alius inscribatur circulust Y Z istis intermedius . Iam concipe Radios quosdam a Sole provenientes , qui apti sunt, ut, aequaliter incidentes , etiam aequaliter refringantur. Illi per Prisma trajecti, ex supra demonstratis, imaginem, quoad seritum , si sola polliet videri , P circularem depingent , puta , B D Deinde concipe alios eiusdem Solis Radios sibi etiam conformes , qui apti sunt ut prioribus paulo magis refringantur; illi itaque aliam imaginem depingent circalarem , puta , YZἀEt
222쪽
Et alios etiam Radios adhuc magis refrangibiles concipe , qui tertiam circularem imaginem AC em cient . Denique , alios innumeros cosita praedictis plius & minus refranaibiles , & illi alias etiam innumeras circulares imagines, prioribus tum intermedias, tum extremas , efformabunt , illuminantes oblongum spatium PYTZ recti; lineis AB & CD , duobusque semicirculis contentum . Verum , cum imagines illae sint omnes eiusdem pene magnitudinis , & inter lineas A B & C D in directum dispositae, istae lineae A B & C D pro rectis sibi parallelis haberi possunt, &ad sensum tales videbuntur; & sc totum spatium PYTZ, Radiis ex eadem Incidentia varie refractis illuminatum, partim parallelis rectis, & partim semicirculis op. positis terminabitur; sicut experientia compertum est.
Exinde deducitur experimentum , quo termini recti fiant distinctissimi. Hanc autem coniecturam ut penitus probarem , cogitabam de Imagine Solis me foramen aliquod sine ulla Refraehione aὸ distantiam magnam trajecta. scilicet quod male definitur, termino extilente inter Lucem & tenebras minime distincto: At, si Radii illi per Lentem convexam transeant , cuius secus ad imaginem est , imago terminabitur distinctissime . Simili modo de Radiis aeque refrangibilibus intellexi , quod , si per Prisma trajicerentur ad distantiam magnam , depingerent imaginem circularem male definitam , cuius tamen terminus , mediante Lente convexa , distinctissimus evaderet. Itaque, cum vidissem terminos imaginis refractae PYTZ non
admodum distinctos, de imaginibuς BD , YZ, AC , A reliquis circularibus , o
longam istam sor mantibus, conjiciebam , quod multo distinctius terminarentur per Lentem convexam trajectae, quam aliter;& experienti res patuit. Nam rectas AB,& C D, in quas imagines omnes istae circulares utrinque terminantur, vidi admodum distinctas, quas antea confusas videram.
Quare termini rimulares semper apparent confus.
sed , quod notatu valde dignum videtur , termini circulares A pC, & B TD Lmaginis illius semper apparuere maxime confusi, Luce paulatim deficiente , donec tandem in tenebras desiit . Scilicet intermedii circuli , ut Y Z, milirentur alia et ei culis utrinque cadentibus, quibuscum ex aliqua sui parte coincidunt. At extremi quidem circuli, A C , & B D, ex una tantum parte cum aliis concurrunt , & eorum concursus continuo fit rarior, & exinde Lux usque remissior, dum ad extremitates, P, ac T, deventum est. Sed & alia prodit illius rei causa scilicet . quod Radi rum maxima copia apta sit, ut mediocrem Refractionem patiatur, &se in medium imaginis incidat; & quod eorum numerus continuo minor existat , quibus competit gradus Refrangibilitatis alterutrinque magis extremus.
Ceterum ad isthaec experienda Lentes adhiberi vellem , quarum soci sunt longinqui, sex, sorte, vel duodecim pedibus a Lentibus dis lames, modo tales praesto sinet saltem non sint minus distantes, quam duobus. Atque etiam latera Prismatis debent esse accurate plana ; sin latera eius sint aliquatenus convexa , tum praestat adhibere Lentem , cuius secus ad pedes tantum duos, vel tres a te remotus est . Quibus p ratis, Lentem Prismati ex utravis parte colloca vicinam, ita scilicet, ut Radios pec
223쪽
se trajectos directe respiciat . Deinde Radii in papyrum aliquam excipiantur , quam ultra citraque transser, donec imaginem coloratam utrinque rectis parallelis distinctil-
Deque imagine quadam orbiculari. Sed observandum est , quod , cum Prisma collocatur ultra foramen F , ut in Fig. 3. Tab. I. vel ips quam proxime citra , & Lens magis distat ab isto serami ne, quam secus Lentis , quem Radii in eam parallelos incidentes incerent , dis ata Lente ; duplicem invenies casum , in quo imago in papyrum proiecta evadat distincta: alter, quando Radii omnes homogenei , qui in Lentem paralleli incidunt , ita refringuntur, ut ad papyrum illam in eodem puncto concurrant; quod fit, quando vides imaginem coloratam oblongam , & parallelis rectis distincie terminatam ralter casus est , quando Radii omnes homogenei ab uno puncto foraminis F divergentes, postquam a Lente refringuntur, ad unum iterum punctum dictae papyri convergunt. Id autem accidit , cum imaginem albam , orbicularem , & undique bene definitam vides. De quo fuse dicetur alibi . Suffciat hoc monitum hic dedisse , nequis propriis oculis haec experturus , per ambiguitatem effectus incaute decipiatur, &exinde praedicta tu dubium revocet.
is de umbris vibidarum Solem intercedentium . . : iIuvat annotare praeterea , quod nebulae aliquae tenuiores interceperunt discum S
lis , eum non penitus obscurantes , & umbras in hanc imaginem P T proiecerunt . non sui similes , sed in longum protensas , & imaginis terminis rectilineas parali las . Id , quod ratiociniis modo allatis accurate convenit . Nam , concipe nebulam aliquam in disco Solis ad instar maculae conspicuam esse s & ea , si Radii maxime refrangibiles, circuloque ΑC Fig. 7. Tab. II. circumscripti spectentur , umbram projiciat in locum L, ita ut circulus A C cum umbra L discum Solis nebula deficientem reserat. Quo posito, si Radii minime refrangibiles , circuloque B D cireumscripti spectentur , umbra nebulae ab iis proiicietur in locum N , cuius talis erit situs in circulo BD , qualis in ipsius L in circulo AC, quippe hie etiam discum Solis 'nebula deficientem reseri . Atque idem porro discursus de circulo quolibet intermedio cum umbrella eius Μ intelligatur; adeo ut , propter indefinitam multitudinem circulorum spatium integrum AB DC occupantium , nebula suas umbras per totam longitudinem LN dispergat, eamque reddat obscuram & sic , cum plures nebulae, vel nubium sinus, Soli interveniant, imago ejus plurimis umbris in longum diffusis, & parallelis obscurabitur .
Ab imaginis figura aliud etiam experimentum deducitur quo fiat multum oblongior. Ut dictas proprietates Lucis, qua potui diligentia, perscrutarer, sequentem preterea modum excogitavi, quo illas examini subjicerem. Nempe, in FQ. 6. 3. II. cum magnitudo circulorum AC, YZ, BD, dependeat a magnitudine solari , si diameter Solis fieret aliquanto minor , quam nunc revera extitit, tum illi etiam circuli fierent minores, diltantia centrorum H, I, Κ, non omnino mutata, ut VI
dere est sin Fig. 8. Tab. II. Et sic latitudo imaginis, ad eiusdem longitudinem compa
224쪽
rata, multo minor evaderet, quam antea; utraque scilicet per eandem quantitatem
diminuta. Haec probaturuς effeci , ut Radii Solis per duo parva soramina ab invicem longe distantia transirent , ante uam inciderent Prismati ; quo pacto Radii ab extremis partibus Solis venientes excludebantur , & res perinde successit, quasi diameter Solis revera esset diminuta. Illustrationis gratia, iit in Fig. 9. Tab. II. esse senestra parvo soramine s penetrata, per quod Radii solares cubiculum, alias obscuratum, ingrediantur; deinde sit EFG corpus aliquod opacum, perforatum std F, &in medio cubiculo ita locatum, ut Radii iterum permeent soramen istud, antequam Prisma ABC pone locatum attingant. Iam , soraminum istorum diametro existe
te L digiti, & eorundem distantia 1 Fra pedibus , ita scilicet , ut maxima Radiorum utrumque seramen permeantium inclinatio seret angulus sere minutorum 6 hoc
est, quasi quinta pars diametri solaris , atque etiam imagine P T projecta in papyrum, decem pedes a Prismate distantem, prout angustia cubiculi tulit ; inveni longitudinem imaginis esse plusquam quatuor digitorum cum semisse ,& latitudinem trie n. tu digiti ; hoe est , longitudinem plusquam quatuordecim vieibus majorem latitudine , sicut ex predictis oportet evenisse . Etenim , cum isti tantum Radii mittuntur intro, qui minus , quam Quinta parte solaris diametri ad se invicem inclinantur , diametri AC, YZ, & B D, diminutae diametro foraminis F , debent esse quintunio minores, quam secundum priora contingeret, ut videre est in Fig. 6. & τ. Tab. II. suas a Sole essent effectae , cuius diameter sit quinquies minor diametro Solis nostri. Verum , si corpus opacum fη Fig. 9. Tab. II. tolleretur , ut Radii ner unum s Iummodo soramen F ad Prisma transirent , sicut in prioribus factum est , latitudo imaginis .evaderet 1 . digitorum , & longitudo plusquam 3 dig. : angulo nempe Prismatis existente clo grad. , vel paulo maiori . Itaque diameter circulorum AC, YZ,& BD, qui eo, quo dictum ell, modo, imaginem constituunt, esset 1 dig., a qua subducatur diameter foraminis , nempe l. dig. , & manebit 1L dig. , cuius quintae parti rursus adiungatur eadem foraminis diameter sive f. dig. & prodibit L dig. diameter circulorum AC, YZ, & BD, in M. 8., quae minor est quam diameter circulorum istorum , in n. 6. , quantitate L dig. Quamobrem , figura 8. , quaquaversum est minor quam sexta , quantitate dig. Atque ideo longitudo eius fit plusquam 4 dig. , latitudo autem digiti triens . Id , quod cum experientia modo recensita quadrat. Ad eundem modum, si foraminas & F adhuc minora forent , vel si distantias F foret major, imago PT oblongior evaderet. Quod idem quoque quadan tenus conis tingeret, ex imagine PT a Prismate longius dis lita . Ceterum notandum est , quod foramina f & F ad Radios direct. respicientia supponam , licet non multum refert, an situs eorum si parum obliquus , ut in apposita figura nona factum est. XIX. Experimentum ista promovetu . Porro, si in hoc experimento convexam Lentem , ut prius, adhibueris, cuius sincus ad imaginem cadit , soramine F si placet dilatato , vel opaco corpore EGDrorsus ablato , ut Radii per foramen longinquum s solummodo transeant, &, si foramen illud f effeceris angustius , quam antea ceteris ut prius stantibus imaginem valde oblongam , & pro lon3itudine lucidiorem videbis , quam in casu eriori. Exempli gratia, si diameter soraminis si pars digiti vigesima , & si pedibust ab inde duodecim Prima cum Lente disposueris, videbis longitudinem imaginis plusquam
ctoginta, vel centum vicibus latitudine majorem . sed in his experiendis oportet cubiculum quaquaversus bene obturatum esse; ne Lux sibi , quam per foramen f, ingressa perturbet imaginem , di j xta circulares ejus extremitates obscuram reddat r
225쪽
Et praeterea , si laperficies Prismatis sint accurate planae, praestat adhibere Lentem , quae focum ad dii tantiam magnam projicit, puta , ad Ia , vel ao pedes , modo loci amplitudo sinat ; quo pacto de proportionibus imaginis melius iudicium proferas . Quod, si latera Prismatis sint aliquantulum convexa, ut iis nonnunquam contingit, quae vulgo venduntur, licebit istud absque ulla Lente, solum adhibere, & eius convexitas Radios, vice Lentis, ad magnam diliantiam congregabit . Quinimo, si cum Prismate quolibet Lentem parvam adhibeas , cuius secus non si duobus , tribui vepedibus longinquior, imaginem conspicies, satis longam quidem , sed cuius latitudo haud sensibilis ex illit . Ιci, quod proposito nolim non minus infervit, quam si posses de proportione longitudinis ad latituatnem ejus accurate judicare . In illis etiam ex periendis notetur praeterea, quod Lens non debet ita longe poli Prisma locari, quiri. possit ad omnes Radios simul transmittendos extendi , ne imaginem successive per . partes tantum observare sis coactus : Et notetur denique , quod si foramen F cura
Pri ima locaveris , & Lentem deinceps citra seramen illud , ad dillantiam majorem ab eo , quam 1 cus Radiorum a seramine I longinquiori manantium abest a lente , duplex erit casus , in quo imago in papyrum projecta conspicietur distincta , prout Radii venientes a singulis punetis seraminis F, aut a singulis punctis seraminis 1 , in totidem itidem punctis papyri colliguntur . In uno casu imago erit alba & orbicularis, ut prius 3. I 6. ) communi s in Ialtero autem , oblonga dc colorata, sicut
praetens experimentum exigit. XX. .
Magis adhue promovetur per imaginem Stellae Veneris. Iam liquet ex praelatis, quod imaginis P T latitudo semper evadit eo minor, quo ramen longinquum 1 factum est angustius ; ut nihil dubitandum sit , quin dicta latitudo prorsus evanesceret, si, vice soraminis illius translucidi, unum dumtaxat punctum ibi lucidissimum existeret : atque istud sic laturum esse confirmatur ex o tervatione non dii limili , quam habui quondam de Stella Ueneris . Cubiculo nempe quaquaversus obturato , excepto soramine paulo plusquam duos digitos lato , ut tenebrosissimum essiceretur . In illa foramine vitrum obiectivum Peripici li i septempedalis collocavi, latitudine eius, ad sussicientem Radiorum copiam transmittendam , duos digitos & amplius, aperta . Deinde , ad distantiam septem pedum papyro trari L
verse posita, in eam vidi Syderis imaginem ad instar pineti lucidi proiectam ; & interposito Prismate ad distantiam pedis unius, duorumve , ab ista papyro, per quod Radii trajecti alio refringerentur , pro puncto illo lucido , ad distantiam inde plui- Iam pedalem , vidi lineolam , licet non valde lucidam , sicile tamen conspicuam,t cuius longitudo semissem di .iti superavit , latitudo autem fuit , quoad sensum ,
nulla ; saltem haud maior quam ut sentiretur. Atque idem, credo, de Stellis primae magnitudinis, uti de Simo, liceat observare ; praesertim si Lens adhibeatur qua tuor, vel sex digitos lata , ut plures Radios transmittat.
Et applicatur descriptioni Refractionis ad Fig. I. Tab. I. trasita.
Hoc experimentum, quam bene convenit cum explicatione nostra, quam, de Re fractione Radiorum ad eundem angulum incidentium varia , sub initio dedi, operae pretium videtur adnotare. In figura prima supposui complures Radios per eandem re
diam in superficiem aliquam refringentem successive delatos esse, ibidemque alios aliis paulo magis, gradatim, refringi . Quod si fieri concipiatur, abunde linqueretur , quod Radii sic refracti , si corpore deinceps opaca quovu, ut Parim , intercipere
226쪽
tur, lineolam ibi lucidam depingerent. Iam , licet Radii a Stella aliqua venientes,
non Omnes in eadem recta pergant, tamen , quod tantundem est , pro parallelis haberi possunt &, quod a Lente convexa effecti sunt convergentes, antequam attingant mima, hoc adeo non destruit analogiam, ut eam maxime confirmet. Etenim,
pro singulis in eadem recta pergentibus , debes tantum concipere tot Radiorum penicillos , qui omnes habeant eundem axem , & idem punctum concursus ; & quod illorum penicillorum alii magis aliis a Prismate refringuntur , ita ut eorum puncta concursus, sive Foci , qui prius coincidere , iam singuli cadant leorsim , lineam rectam conficientes. Ac proinde , quod axes penicillorum , qui Radiis, puta , succel- sivis , eousque coincidebant , donec attigere Prisma , ibi per variam Refractionem sint effecti divergentes , ut ad Focos penicillorum in linea recta jacentes
Circumstantia variata eidem descriptioni rursus ait L catur. Si Prisma Stellae Ueneris vicinius, quam Lentem collocaveris , ut Radii per illud trajiciantur primo , & a Lente deinde convergentes fiant , eandem lineolam , ut prius, videbis, licet minus conspicuam & inventu dissiciliorem . Jam in hoc syecimine, cum Radii omnes adveniant paralleli, si aequaliter refringerentur transeuntes Prisma, manerent pollea paralleli, usque dum Lenti inciderent, & in ea proinde sic .retringerentur, ut omnes deinceps ad idem punctum pergerent , &. sic punctum lucidum conspiceretur. Quare, cum, vice puncti illius, appareat linea, concludendum est , quod omnes Radii non aequaliter refringuntur.
Quod in adduEtis experimentis Refractiones non casu fiunt in aequales, neque alia causa , quam inaequali Refmπιόιlitate. . Si iam objiciat aliquis , quod in Refractionibus quidem detur irregularitas , sed eam esse contingentem, & non ex praevia Radiorum dispositione, vel ullis certis legibus ortam; respondeo , quod imago Solis praefata , si Radiis nulla certa lege r fractis fieret oblonga , non posset in lineas rectas secundum longitudinem suam distincte terminari, sicut ad Figuram quintam Tab. II. ostensum eli . Qtiinetiam non omnino deberet esse oblonga ; sed , parte eius media & magis selendida , in morem orbis effingi, sensibilique termino gilii ui ab erratica Luce debiliori quaqua versum dispersae perinde ut Sol apparet , cum nubibus pene obliniratur, vel ut ejus imago cernitur , cum traiicitur per laminam vitream parallelis planis terminatam,& halitu , vel fumo leviter obductam , ut Lux inter refringendum paululum conturbetur. Adhaec, si duo Prismata similia ABC& abe, Fig. io. , b. III. iuxta ponantur secundum longitudines suas. parallela, cum lateribus planis A C & ae, ut& BC & b e , parallelis ; & si Sol transluceat utrumque in locum T , ubi corpus opacum Luci directe opponitur, Radiis tamen eius per orbiculare foramen F prius trajectis, Lux incidens in dictum Z apparebit distincte orbicularis, non secus, quam si directe tenderet ab F, Prismatibus non omnino interpositis. Fatendum est itaque, ouod utriusque Prismatis coniunctim Resractiones sunt regulares , & proinde etiam Refractiones alterutrius . Scilicet , Radii illi similiter incidentes, non omnes aeque restinguntur in primo Prismate ABC , ut neque in secundo a b c; tamen , cum ea Refractionis inaequalitas non contingens sit , sed oriatur ex praevia Radiorum dispositione , ideo , licet varii Radii varie refringantur , tamen eiusdem Radii eadem erat Reseactionis quantitas in utroque Prismate, & quantum incurWatur a priori ABC, υ . B 1 tan
227쪽
tantum recurvabitur , posteriori a b.e; unde Radius quilibet, utcunque sit refrangibilis , postquam ex utroque Hismate emerserit , sibimet ipsi, cum nondum iis inciderat, fiet parallelus. Atque ideo, cum Omnes ad easdem plagas tendant, ad quas libere tenderent, si Prismatibus non interciperentur , necesse est, ut eandem orbicularem imaginem ad Z exhibeant , quam illuc libere tendentes exhiberent . Quod si
imago oblonga, per Refractionem unici Prismatis , ut dictum est , effecta figuram suam a Radiis nulla certa lege divaricantibus , sed forte fortuna hue illuc vage refractis, acquireret ; cum Refractiones binis Prismatibus geminentur , errores etiam Radiorum duplo plures evaderent , ut & duplo majores ; & exinde imago ad Z fieret multo oblongior quae tamen , experientia teste , in. orbem contrahitur.
Nonnullis sorte in suspicionem veniet , quod terminatio Lucis , sive quiescentis medii confinium , diverstatem Refractionis essiciat i sed huic dubitationi in prom- tu est remedium , essiciendo nempe ut Lux a postica parte Prismatis , sicut ac
'la. a. Tab. I. solummodo terminetur , ne fiat umhrae eonfinis priusquam fuerit refracta. Et propterea , ne suspicio sit de varia crassitie vitri , poteli Refractio ejus ad varias crassities tentari, promovendo Prisma trant gerse iuxta Lucis ingressum parallelo motu , ita ut Lux primo ad aciem eius transiiciatur , deinde ad varies erasi
sores & in quovis casu persimilis erit Colorum apparitio . Neque multum intem est , si foramen , per quod Lux ingreditur , sit latius , vel angultius ; nam exinde nihil aliud eveniet, quam Lucis Colores exhibentis augmentatio , vel diminutio, ac tanta dilatatio, vel contractio imaginis, quanta est Graminis. Experimento duorum parallelorum Prismatum iam ante descripto constat etiam , uod haec imaginis in longitudinem distractio non oritur ex ejiisdem cujusque Radiiiffusione , vel distractione in complures divergentes Radios , siquidem illi per it ratam diffusionem, vel distractionem , in transitu per secundum Prisma, tunc resolvi deberent in longe plures & magis divergentes Radios. Quin, di iisdem omnibuς obiectionibus adversatur experimentum , usi pollerius Prisma non statuitur parallelum anteriori, sed perpendiculariter transversum. Nam in illo casu, si anterius Prisiama distraheret imaginem in longitudinem , ob aliam quamcunque causam , quam diversam Refrangibilitatem diversorum Radiorum, tunc pol ferius Prisma, per trania versuri Refractionem , distrahere deberet illam oblongatam imaginem in latitudinem , & sic quadrilateram emceret . Sed experimentum tentanti res secus evenit, imagine scilicet non secundum latitudinem dilatata , sed solum obliquata per m iorem Refractionem extremitatis violaceae, quam rubrae . Quemadmodum videre est
ad Fig. ii. Tab. III., ubi imago ΡT, per secundi Prismatis Refractionem, transfertur ad pi . Ex dictis, opinor, satis superque constat id, quod initio proposui demonstrandum . quoniam autem iucunditatem intellectui , & amensum plerunque fimmiorem, harmonia rerum plurium affert, quam unici, licet maxime icientifici, amgumenti testimonium; non erit abs re , si in aliud experimentorum genus praecedentibus affinium experturos breviter introὸucam.
Perfringuntar alia experimenta pracedentibus assinis . . o
In Fig. I 2. Tab. III. sit F soramen valde exiguum, per quod Lumen Solis trai elatur ; deinde , ad distantiam pro lubitu magnam , statuatur Prisma ABC, prequod Radii transeant refracti, prout in prioribus explicui; tum , oculo pone aὸmoto, circularis foraminis F videbis imaginem T P oblongam , cujus longitudo ad latitudinem collata, tanto maior erit, quanto Bramen F fiet angustius; & exinde patet , quod Radiorum alii , tendentes ad oculum Fer H , quasi manassent a P , sunt
magis refracti , quam alii tendentes per I , quali a T venissent; & , Radiis se in
228쪽
oculum non secus ingressis quam si profluxissent ab oblongo spatio PT, necesse est, ut spatium illud longum appareat luminosum. Sed cavendum est, ne tora minis F tanta sit apertura, ut nimiae Lucis introitu tridatur oculus ; imo , ne tanta sit , quin ut possis nudo oculo particulam Solis per ramen istud , quasi punctum lucidum , distincte & absque ulla circumradiatione , transpicere; Uerum, u Lumen Solis censeatur nimium huic experiendo , Lumen a nubibus transinissum sufficiat ; modo talis si oculi tui dispostio , ut seramen, sine i Radiis circumcirca superfluis , di itinctum cernas , antequam interponas Prisma ; alias imaginem ejus non cernes dii tinctam , neque debita longitudine deductam. Ad . haec, liceat tandem observare, si filum albens interposito Prismate aspicias ; etenim filum multo latius apparebit , eum in situ ad longitudinem Prismatis parallelo
quam cum in trantverto, statuitur . Ceterum, ut in uno comprehendam omnia, si
Stellam fixam primae magnitudinis, mediante Prismate intuearis, ejus etiam imago conspicietur longa. At, cum Radii Stellarum pro parallelis habeamur, si omnes ae nue refringerentur , manerent etiam paralleli, postquam egrediuntur e Prismate; & oculum sic ingressi , efficerent imaginem omnino similem Stellae, vel puncto lucido, nullatenus oblongam ; perinde ut fit , cum Stella parallelos Radio; in oculum directe mittit . Videbis itaque , quod Radii paralleli , luperficiebus planis refracti , fiunt inclinati; unde necesse est, ut inaequalem Restactionem patiantur. In transtuautem notetur, quod Telescopio , si placeat, primum adhibito , tum, ut copia L ciet ad Oculum transmittatur, tum, ut scintillatio , qua Fixae solent , quasi corona, cingi , minuatur, & Prismate deinceps interposito, videbis albicantem lineam distinctiorem, quam prius, cum latitudine Vix , aut ne vix quidem , conlpicua. His paucis de Radiorum diversa Refrangibilitate narratis , quorum lensus plenior in s q uent ibus, ubi de Coloribus agitur, elucescet ; restat , ut Refractionum quantitatesti mensu iam determinentur.
PARS PRIOR.sECTIO SECUNDA . De mensura Refractionum .
De me iam Refractionis dati generis Radiorum , e quois Incidentia data. REsractiones ope angulorum , quos incidentes & refiacti Radii eum perpendiculo res ingentis plani constituunt, quasi datam rationem habentium, a Ueteribus determinatae fuerant. Quemadmodum si, in Fig. I I. Tab. III., Ι H si planum
refringens, cui linea D C E ad aliquod eius punctum C perpendiculariter insistit , &in illud C Radius quilibet A C incidat, & refiingatur ad R ; posito refractum R, dium CR in plano ACI jacere , quod refringenti plano perpendiculare est ; supposuere Veteres, quod angulus Incidentiae ACD , angulus Refractionis RCE, Ocangulus refractus R C F , semper sint in data quadam ratione : vel potius, hyp thesin credidere satis accuratam esse , ubi Radii a perpendiculo non multum diu ricant . Sic , in vitro statuerunt angulum Refractionis quas triplum esse anguli refracti . At illa Refractionum aestimatio minus exacta deprehenditur , quam ut prosundamento Dioptrices debet statui , & Cartesus aliam regulam primus ' excogi
tavit , ' Postea Ne--υε intelIexit Ineuium Refractionis legem primum invenisse , ct Canesium suum Theorema a tonsimili SmIlii Propositione deduxisse . Vide Ne-t ai Pνnicipia in Schol.
229쪽
tavit, qua istud exactius determinaretur; ponendo dictorum angulorum sinus esse in ratione data. In Fila. ra. Tab. III. si centro C, & distantia qualibet AC, circulus describatur, secans Radios praefatos in Α & R , & ab istis punctis ad plani perpe diculum DC E demittantur normales AD&RE; ipsarum AD & RE proportio erit eadem perpetuo . Cuius rei veritatem Auctor non ineleganter demoniirasset , modo de causis physicis , quas assumpsit , nullum dubitandi locum reliquisset . Ut,& quoniam instrumentis , in istum finem accurate instructis , examinarunt aliqui,& veritati quoad lensum exad e convenientem adinvenerunt, non dubitamus profundamento statuere; hoc solum adhibito moderamine, quod , cum is de quibuslibet Radiis indifferenter assirmarit , quasi omnium persimilis fuisset Refractio, nos.ta tum amrmamus de singulis eorum generibus seorsim i fiatis ; ponendo, quod R diorum aeque restangibilium sinus Rebactionis sunt , ut sinuet Incidentiae . Concipiamus aliquot genera Radiorum secundum lineam AC, in Fig. I TM. III., em allapsa ad punctum C, ibique refracta ner superficiem IH ; puta, mediocriter refrangibiles Radios in C R , minime refrangibiles in C T, & maxime refrangibiles in C P . ac innumeros alios , gradibus intermedii ς plus minus refrangibiles , per totum se tium T CP diffusos esse. Iam , si ducatur DC G perpendicularis ad planum refrin gens I Η, & centro C , distantia quavis A C , circulus ut prius , describatur , secans Radios dictos in A, P, R, T; atque ex litis pune is demittantur perpendiculares AD, PG, R E, TF, pro sinubus angulorum Α CD, PCG,RCE, TCF ;pono, quod , utcunque Radii incidant , tamen semper erit A D ad P G in eadem ratione ς qua semel cognita, regulam hahes pro Refractione Radiorum maxime refrangibilium in eandem luperficiem ad angulum quemvis incidentium mensuranda Et sic semper erit Α D ad T F in eadem ratione ; qua cognita , regulam habes , quacum Refractio minime refrangibilium in quavis Incidentia determinabitur . Atiaque idem de ratione ipsius A D ad R E , & ad sinum cuiusvis intermedii generis
concipiatur. De conferendis Refractionibus Radiorum diuersi generis. Porro autem , cum sinuq PG , R E, TF , ceterique , datam habeant rationem ad snum A D , datam quoque rationem inter sese habebunt ἰ atque adeo, si , ex unica observationei proportionem savum PG, R E , TF, & reliquorum, ad Radios ex eadem Incidentia restae os pertinentium cognoveris , regulam exinde hab bis , quacum ex sinu Refractionis cujusvis generis Radiorum , & in istam superficiem utcunque incidentium, dato , ceterorum omnium ex eadem Incidentia prolabentium sinus elici ras licet quaenam sit eorum Incidentia non innotuerit. Quinimo, si omnium AD, T F RE,PG, &e. proportiones inter se semel cognoscantur , habito respectu ad eadem media refringentia , regulam habes pro ceteris omnibus exquirendis ex unico quovis unquam dato. Itaque, quo rationes istorum snuum in- velligentur, convenit , ut in aliquo Radiorum genere proportio sinus Incidentiae ad sinum Refractionis primum exquiratur ; deinde , ut proportiones sinuum Reseactionis pro Radiis diversorum generum , ad eundem angulum incidentium , dete
Ad Ilavii Incidentiae ct Refractionis conferendos adhibetur medioere gentis Radiorum . Ad sinus Incidentiae cum sinu bus Refractionis conserendos . commodum erit , ut medium genus eligatur, puta, genus illud Radiorum, qui viriditatem, vel potius,
230쪽
Colorem viridi & caeruleo intermedium , exhibent. Credo enim illos , qui Resia.ctiones antehac mensuravere si ve id iactum sit, ut iam dicta hypothesis Cariem probaretur, sive aliis de tatas, a credo illos, insuam, mensuram instituisse ad me dietatem refractae Lucis I hoc est , si spatium a Colori Sus occupatum spectemus, adeonfinium viridis & caerulei: Aut 4 si i pectemus quantitatem Lucis, ad medietatem viridis ; & praeterea punctum illud pro principali Foco Lentium habendum esse videtur , in quod intermedium genus Radiorum convergit . Atque etiam , si quando de Radiis iussistincte disserendum est, ut hactenus apud Opticae Peritos consueuerit, genus mediocre commodius , quam extremorum aliquod pro omnibus habe
Modus explorandi Atium isorum rationes. Porro, cum sorte desideretur accuratius examen dictae regulae Cartesianae , quam antehae instituebatur , dum varia Radiorum Refrangibilitas experientes latuit , primo dicam, quo pacto id non incommode fiat . Quoniam nulli pellucidi superfici est reseingentes tacite possint inclinari ad quemvis datum angulum , quod solido non est concessum, fluida in hune finem fuerunt adhibita ἰ sed instrumento magis labo.
nolo, quam opus erat , & erroribus sorte magis obnoxio , quam si omni apparatu privaretur, dempta trabe, cui vasculum aquae plenum assigitur. Sit itaque ΗΚ, in Fig. II. , Tal. III. vectis ligneus duas , tresve ulnas longus , aut amplius , satis crassus, ne ob longitudinem & pondus minime inflecti queat, quadrilaterus, rectan- Iulus, & rectus, cum lateribus oppostis exacte parallelis. Tum, lamellae duae HI: Κ L super unum eius latus ad angulos rectos erigantur ἔ Κ L proxime ad unam extremitatem , & H I quasi quatuor digitos ab altera distans , quarum longitudo sit
trium digitorum . quatuorve; latitudo autem duorum, vel trium . Deinde sumatur
vasculum aliquod cylindricum , vel prilini forme C F , duos , tresve digitos latum ;longum vero quatuor, vel quinque. Eius bass super lamellam H I cemento aliquo duro & tenaci figatur, ac in eo litu firmetur ope trabis Η Κ ultra lamellam dictam HI productae. Tum , traiiciatur ejus iandum i a medietate, & lamella smul, parvo foramine F , puta , decima parte digiti lato ; & iuxta foramen istud in altera lamella notetur punctum R, quod aeque distet a trabe, ac dicti foraminis centrum; ita scilicet, ut linea F R, per centrum foraminis ad R ducta, sit parallela longitudini trabis. Denique sumatur lamella vitrea, plana , polita , & uniformiter erassa, eaque applicetur ad planitiem lamellae HI, vasculo C F obversam, super foramen F;& cemento figatur ita , ut vasculum istuέ aquae . qua repleatur , non sit resevium ; & cum norma. aliqua fiat periculum , an illa vitrea lamella perpendi eulariter insistat trahi . Quod si non contingat , corrigatur stus . donec si exacte perpendicularis . In cujus rei gratiam convenit , ut dicta lamella vitrea sit tres, vel, quatuor disitos longa & lata, quo de situ ejus melius iudicare liceat. Instrumento nocsic fabricato, & aqua vasi EF, plusquam ad medietatem eius, infusa, illud in Radiis solaribus ita statuatur, ut, in superiori luperficie aquea refracti , perpendiculi-riter emergant ad foramen F , rectaque progrediantur versus laminam Κ L, Ru
dine ad T, Purpura ad P, & viridi , vel confinio caerulei & viridis , aὸ R ineide,
tibus . Convenit autem , ut dicta lamina Κ L dealbetur, aut albente papyro vestiatur, quo de Coloribus iudicium certius seras. Interea vero , cum quadrante aliquo amplo, & exacte fabricato e εν quaeratur inclinatio trabis Η Κ ad norizontem , &habebis angulum Refractionis e r, & eius sinum e r. Tum , Solis altitu jo statim inquiratur, ejusque complementum ad 9o grad.; A E D erit angulus Incidentiae, &A D sinus. Quibus sinubus ad invicem collatis, & experimento ad diversas Solis altitudines repetito, constabit , an simum ratio semper sit eadem . Quod si velis, ueexperimenta varia simul fiant, aut ad minarem Incidentiam, quam si complemeα-