장음표시 사용
81쪽
peioresque ea excusatione secerant empus altercationibus ducebatur, nullo competenti responso.Romanus veste in sinum cotracta pacem, inquit, &bellum portamus. virum mavultis eligite, Respondentibus daret quod vellet,
esplicato linu bellum clare dixit inde ut erant iussi Romani legati in Hispaniam nauigantes Bargusios in extrema Hispania at ii in Ceretanis facile co-tra Poenos impulerent. a Volcianis vero quos vicina loca tenuisse arbitror
ili j in Celtiberis ponunt,quo loco Uiltabolce sita est. non procul ab ortu Guerbae suminis, oppidum veteribus monimentis Volcem clic a) repulsam tulerunt addita verborum contumelia, quas pro litis Saguntinis nouos socios aucupareturinomen magis ad praesidium sociorum quam vires aserre ici
liti Eo responso vulgato pari libertate ab omnibus ciuitaribus repulsi, in Galliam Narbonensem prosecti in gentis concilio ne Annibali quem arma
expedire in Italiam conifabat per suos sines transitum darent, Romani lena tus verbis postularunt magno Gallorum risu si ultuni iudicantium alieno comodo arbitrioque grauissimum bellum in suos fines attrahere Poenorum Jonis praeoccuseti erant a Romanis ncque acceperant quidquam, neque expectabant.Sic nullo operaepretio ficto per Massiliam Romani redierunt In te
rea Annabal in nouum bellum intentus, copi is in hybcrna dimissi factaque qui cuperent suos inuisendi potestate, moclo ad prima veris signa Carthagi
ne noua praesto essent: ipse Gadeis, quasi in Herculis templo nuncupaturus dici vota procuraturus sacra,prosectus est. sacrificio peracto atque uxore & silio a se dimissis aut in Africam aut ut alij suspicantur Castulonem, i reclecim millia & octingentos cetratos ex Hispania pedites Carthaginem misit, Baleares octingentos mille &quingetos equires, ut obsidum ioco essent, di procul a patria maiore virtute fideque operam rei p. nauaturos coli defat. Eadem
classe unsecim Afrorum milita in Hispaniam abducta. quo prauidio octingentis insiper additis Liguribus Asdrubalem fratrem misit Hispaniam rueri Addita classis idonea ad maris imperium retinendum. Obsides prier erea quos ciuitatibus imperauit iuuentutis principes,in Sagunti arce Bostiri ci stodiendos resiquit.Ipse cum robore exercitus, in quo nonaginta pediturn 3 omillia ex variis sentibus erant duo iccim milita equites Polybius intilio minorem numerum ponit) iter infregiis, ub1 ad Iberi ripam castra posui siet, noctu de belli euentu solicitus videre sibi visus cst per quietem, iuuenem au gusta specie qui se ab clijs ducem in Italiam missum diceret sequeretur proinde,neque oculos retro referret.eum nihilominus couersa facie serpentem vi
dille obuia cuncta subuertentem, & nimbi procellam subsecutam. Roganti ecquid ea portenderent,desineret respondii se satorum arcana pers utari,sequereturq; qua viam pandebant numina Ibero trusmissi, Annibal Anduhu te gratia, copijs & auctoritate ijs in locis inter Hi si nos Principe sibi con c1liato,atque Hannone cum iusto praesdio totiusque eaercitus impe timetis, oquo expeditius esset iter in eo tractu relicto in Pyrenses saltus iugis tria Carpetanorum milha tam longinquae militiae poen1tentia signa deserentes, ne 1js coge iis supplicio caeteri irritaretur, eos septemqj alia Hispanorii milita, qui inuiti sequi videbantur,sponte dimisit. Quo facto nominis auctoritatem sanciuit
82쪽
sanciui quasi dimissis sponte omitisus, de reliqui eXercitus metus mitiga tus,eo exemplo confidentium militiam quam sponte si is cepissent, cum vel 'lent posituros. Mox transcenso Pyrenaeo,atque Gallis qui arma corripuerat, edere deuinctis, opera Ciuismari & Maenicati, qui inter Gallos summum gratiae & auctoritatis loeum obtinebant, hodano traiecto, Volcisq; vieris, eius suminis ripas utrinq: incolentibus adAlpium radices castra promouit. Fuit hic annus Hispaniae ut frugum copia laetus, sic morbis 8c pestis contagione grauis. magni terraemotus extitere mare identidem tempestatibus sae uti t. in caelo concurrentium acierum species visae cum nubium fragore, ad indicium calamitatum,quibus hoc bellum o1bem terrariam implicuit.
Annibal s transi rus in Italiam. Cisp. XI. V LT A ex iis quis sequuntur,externa sunt sed nisi ijs csplica
tis,quae in HΠpania contigerunt,cognosci vix possent Dabit lector veniam accommoclatam priorum vestigia obseruantibus, maiori breuitari Ergo p Cornelius Consul, cui sorte obuenisse Hispaniam dictum ei mari prosectus ad impedi edum hostium iter positis ad Rhodani ostium castris, ad rei bene gerendar occasonem extio cubabat:cum trecenti equites Romani quingentos Numidas nam erant ab utraque parte speculatum missi) sorte obuios sictos, tumultuaria in pugna vicerunt. Laetus Consul omine quoniam prima bene succesierant ex ijs con iectans de summa cupidusque uniuerso praesto decernendi, motis castris ad Rhodani & Araris confluentes, tri tuo postquam hostis inde discesserat. in vacua poenorum castra peruenit. Iter hostium consequi non sperabativinde discesserat rediens Cn. scipione si arre cum robore exercitus & longarum nauium classe ad te tandam Hispaniam tuendosque in ea socios ablegato, cum paucis ipse Genuam mari repetiit, nouum in Italia exercitum haud se sereratus aduersus Annibalem. Qui per Allobroges Taurinas Alpes aegre quam 3 o uis superauit quin iecim dierum is alio: ac in Italiam copias an iuxit viginti peditum millia, sex equitum, ut qui iam aiunt. Ali j centum millia petiite equites viginti millia duxisse colirmant. Punicis certe copi s par Romanus Non erat,tFrone plurimum milite, uti es subitario seleciti. Jta ad Tieinum amnem facta pugna Constat pro victo in castra compulsus proxima nodie sugae persimili prosectione Placentiam abi jt, maiori moenium quam virium fiducia,in pugna grauiter sauciatus. Collega sempronius meliori partium fortuna in Sicilia res gerebat,una & altera Punicis classibus victis. Eo inde aduersus Annibalem reuocato ad Trebiam amnem maior quide clades illata Romanis est. Ijs in locis Annibal hyeme transacta sempronio Cos aci co o mitia in Urbem profecto,vix dum aperiente sese vere anni abVrbe condita quingentesimi trigesimi septimi, in Hetrurue aditu coorta atq; in Apennini strastu seua procella & frigorum inclemetia multos suorum amisit. Ad Platacetiam um re necessaria retro redi j se se pron oq; in castra reuerso crearis Coues Cn.seruilio &C. Flaminio, denuo collata signa sunt. Acre dc anceps proeliuin
83쪽
Haiuium fuit: pugnantes nox diremiti exaequataque clade Poenus in Lyguia res abii hamisa magna exercitus parte.
NTERFA Cn.scipio Emporias classe delatus, a Lacetanis
exorsiis omnem eam Hispaniae oram a Veneris promotorici ad Iberi ostia secundum mare Romano nomini adiunxit, Pccnoruodio libenter foedus imperiumque mutantem. Glassis Romana ad Torraconem nempe in Salu portu Solorium Rusis Festus rovocat) quarto ab ea urbe ad Occasiam lapide hyemauit. deinde cum Uan
none ei orae ab Annibale praesecto signa collata in Ilergetibus acl 'sui quod hodie quidam si sum ulij saidi ijs in locis nota oppiga esse suspicaniatur victoria penes Romanos stetit, sex Poenorum millibus cailis duobus captis Hanno ipse venit in potestatem,& An iubal Rispanus quem rebus Garthaginensium fauere dictum est, rot vulneribus debilitatus ut intra paucos dies espirarit. Asdrubal, qui auxilio fuerat Garthagine noua ab Hannone aduocatus, o in traiecto Ibero aduersi praelis nuncium accepisset, sexo ad mare itincre multos nautiles socios Romanorum, promiscuamq; hominum turbam inopinato aduentu oppressar. parique celeritate rursus Ibero trans- ao misto Ducis Romani metu,qui ad eius rei famam accurrere nunciabatur in columes copias octo millia pedites,cquires mille, in tuta loca reduxit. Gne ius continuo Empor iis,quo fugato Aldrubale discesserat, in Ilergetes redire compulsi a sest,quoniam ab eius discella ad Poenos desectile contempto Romano Ddere imperioqj, erat nunciatum Modica vindicta seit. Athanagia vise,quar princeps rebellionem fecerat, deditionem saciente pecunia mulctatos As maiori obs sum numero imperato,uniuersos conseruauit. Inde in Acci aritos premota castra .ij prope Iberum incoletes in Poenorum fide manebant oli) Ausetanos scribun qui ad Pyrena i radices ubi nunc Cerianda est habitabant) sane Acete gentis eius urbe primaria obsessa Lacetani auxi- 3 oli superuenientes,noctuque in urbem irrumpere conantes,cxcepta ins iij ad duodecim millia trucidati sun caeteri fuga dilapsi obsessi omni auxilio rum spe deposita aim: ursis principe Amusito ad Asdrubalem occulte pro-
sese o, rigesimo obsidionis die deditionem necessario secerunt argenti talenta viginti milictae nomine imperata victis: copiae Tarraconem in hyberna reductae Hispanorum auxilia Homos dimissa. Multa per eos dies in Hispa-n ia Italia at que Asrica ostenta visa. quibus procurandis maiores hostiae mactatae a Carthaginensibus praesertim,seruntur: prorsus ut more e Pheniet a translato qui logo tempore suerat intermissus,Principum liliis iugulatis Saturni numen placandum censerent, in eius belli euentu fortunarum atq; co omuni; si lutis discrimen verti considerantes atq; in caeteris Asparem Annibali, filium senatus iuὰicio neci destitia tu aiunt, quasi emineret inter alios.ca paternis meritis gratia habita. An hae tabulae potius suti ad lectore oblectandum varietate,a nostris historicis confictaei Addunt patre intercedentepuerum
84쪽
puerum euasisse , sui capitia perieulo bellum administrare malle dictitanici quam filij profundendo sanguine patrijs religionibus obsecundare. Pugna ad Tras menum. Cap. XIII.
Y eme exucta tq; in Liguribus exercitu recreato auctoq; Apenini iuga Annibal superauit, meliori aliquato quam antea conatu. In eo itinere restagnatis Arni paludibus transmittendis alterum oculum amisit deformata facie maiori terrori Qturus. mUlti lao-io mines,& iumenta. Elephantiq; serme omnes perierunt. AdTrasimenum peruetum,lacum in ea Hetruriae parte nobilem ubi Cortona urbs sita est,no procul urbe Perusio,unde lacui nome nostra aetate. Iis in locis lacessenda C. Flamini j temeritate in exitium praecipitantis agrum omnem Cortonam interci lacum vastat atque in aperto castra ponit. retro vicinum montem Balea ies di leuem armaturam in insidijs,ad angustias equitatum, quas montes &lacus efficiunt. Ea arte a tergo atqj a latere circumuenti Romani qui Ducis
iurore caeci in hostem ferebantur,quasi indagine inclusi nulla difficultate victi sunt quindecim millia ex Romano exercitu cecidere, pari captiuorum numero: cecidit & Consul ipse halhili traiectus. Cars mox in Umbria abdi, Annibale quatuor millia equites.qui vicise poenos ignorates,securiq; in castra Romana ibant missi a Cn seruilio collegar auxij lv. sub haec Spolctum
Romanorum colonia tentata cum expugnari uon posset, signa in Picenos conuersa atque corum agris omni iniuria vexatis Annibal per Marsos cirrucinos Pelignosque in Apuliam irrumpens circa Arpos & Luceriam labia stitit Tantis acceptis Romae exiguo tempore cladibus,reaiori metu urgete, ad illud extremum decurritur. Dictator creatur cum lamma & maxima de cernedi potestate extraordinaria, QFabius MaximuS, M Ruso Minutio magistro equitum. Libri Sibyllini colusti atq; ex ijs ver sacrum Romae votum.
Propter aerarij 1nopiam ex singulis assibus,qui ante librales erant, sedi facti
Io valore retento, qui sextantarii sunt dicti. Naues missae per idem tempus in Hispaniam ad Cneium commeatu onustae,adCossanum portum a classc rthaginensi interceptae eram noua ergo classe ad tutandam Italiae oram co- parata novisq; contra Annibalem copijs conscriptis, Dictator in Apuliam proscctus cunctando neq: totius dimicationis usquam facta copia, hostis serociam debilitare coepit,& reip vulnera aliqua ex parte sanare. Tametsi noilli magis contra hostem pugnandum erat , quam contra Minuti j temerita
tem militum au3aciam, nominisqi infamiam quae res sortissimos tape viros in praeceps egit, Dictatoris cunctationem cunctis accusantibus ignauiae as
ficto nomine. In Hispania Asdrubal Himilcone cum classe valida piaemis.
o so ad eam Hisparatae oram tentandam quae in Romanorum fide erat, terra
ipse copias duxit viginti militum milii a Coeius terrestribus copiis inferior retinendi maris imperij studio cum triginta nauium classe Tarracone prC-fectus in ostiolbeti classem Punicam nactus militibus vacuam Uecuri ij in terra erant) oppressit. Viginti quinque naues in ipsius oculis Ducissi captae.
85쪽
captae. reliquae qua submersae qua ad littus eiecta . parique celeritate naues onerariar quatuordecim interceptae sunt in mari:quae remittente vento cur sum aliarum adaequare non potuerant. Eodem victoriae cursuHonosca urbs
vi expugnata direptaque est. Carthaginis vicinus ager vastarus, & suburbana aedificia incendio deformata Asdrubal Gadeis usque Romanae classis vestigia subsecutus incendiorum Hispaniae atque vastitatis deformis ubique testis visebatur nullo p esidio. secundum eam victoriam Ebusus insilla tentata a Romam a classe atq; populi amplius centum viginti in fidem accepti: in his Celtiberi gens valida clim primis es lata . nam in horum finibus sego brisa Bilbilis,& Medina Celitia erant: ad haec Vrcesa Concha,Opta,Agreda,Numantia,urbes re oppida regionibus usque adeo disiuncta, ipsaq: adeo Cauni montis fastigia. Harum Cneius gentium accessione semidabilis,lerrestribus corijs ad Iulium Qq. Castulone sem armis penetrauit. eunde nullo magno oPerspretio facto caetra Iberum ij motus reuocariit,quoa Mandonio auctore summo in Ilergetibus loco inter suos ante principe, concitari nunciabat .vnsse maiori mole bellu coortum est,Asdrubale a factiosis aduocato. Tametsi milia Romanorum manu multi e seditiosorum numero sublatietat & Celtiberi Gnei i litteris solici tuti cum facta suorum manu in Punica ditione tres urbes oc pallent,retro redire Asdrubalem compulerunt, nouis criculi propulsandi necessitate. Ventum utrinq. Id manus. quindecim millia e Punico exercitu a Celtiberis trucidata si int duobus prelijs,autumno in liremem praecipiti quem praecipua sertilitas & bonorum omnium copia celebrem reddidit in Hispania
IC status retrum erat cum Cn.Scipio datis ad senatum litteris, militem insapplemetum & commeatum quatum maxime possent mitti postulauit AEqua patribus petere visis est Cornelius Scipio prorogato post consulatum imperio ad fratrem Astina tur initio sequentis anni qui fuit ab Urbe condita qui sentes mus trigesimus octauus cum triginta longis nauibus octo millibus militum,
inagnoque commeatu,Tarraconis portum tenui exaequato cum ii atre impeaeio bellum administraturus. I; consilio inter se communicato, exulum Saguntinorum rogatu cum in patriam redire, es iniurias vindicare cuperent, saguntum copias promouent. In ea Vrse Hiipanorum obsides modico prae sidio a Bostare praesecto teliebantur.Ea res Hispanorum plerasque ciuitates morabatur:ne sesectionis a i Romanos culpam suorum capitibus luerent Acedox nobili loco sagunti natus, ad Romanos propesus & italigni aliquo ossicio satagens eorum promereri gratiam,praesecto diam conuento persua det,vri obsides redderet Hispanis. nulla re magis quam fide hominum studia excitari. Id clim Bostari homini minime malo esset persuasum, obtides reducendi cura desumpta Acedux monitis prius Roman is de media nocte prosectus in eorum induxit castra.sic per eos cognatis redditi,magnam Romanis
86쪽
inanis ab iis populis beneuolentiam adiunxere. Orta ex his rebus laetitia ne 'Romanis syncera esset Cannensis cladis fama essecit peracto enirn Cn. Se viiij consulatu, noui Coss.creati, L AEmilius ex nobilitate, e plebe nouo exemplo Terentius Varro, cuius importunitate tanta clades accepta est Diuiso inter collegas imperio, ita ut alternis diebus imperarent AE milio detractante certamen. Varro quo die imperi j summa penes ipium erat, consigere non dubitauit, collega prosequente magis ne desui se reipublicae vicieretur, quam quod costium probaret Ad Cannas Apuliae urbem aὼ oram Superi maris, ubi utraque castra erant, pugnatum. praclium atrox saevum Qi 6 suit. quaδraginta duo millia peditum e Romanti exercitu strata sunt, equi tes tria millia . cecidit & Consul AEmilius, repudiato qui ad sugam offerebatur equo.capta duo iecim millia capitum. Annulorum modios tres cum dimidio Mago Annibalis frater Carthaginem legatus de victoria detulit, ostentauitque in senatu,ad indicium,quam mutri ex nobilitate,quae sola annulis aureis utebatur, in ea pugna periissent. post eam cladem tanta Romae trepidatio sui ut iuuenes primari j de Italia deserenda deliberarent Ne Romanum imperium penitus concideret, modica temporis mora factum est. Cmnino Italiae urbes non paucae eius cladis fama ab amicitia populi Romani abdutae multae retentae in Hispania ne foedus cum Romanis maturarent. ao nam noui motus ne existerent scipionum prudentia factum est. Quo tempore eorum diligentia atque auctoritate Tarraco quidem in Hispania a dis- cijs ai Me moenibus ampliscata coloniae Romanae iure donata est Carthagine autem quamuis Hannone inultum repugnante atque in eo rerum monte
io nouo scedere vinciendos Romanos in senatu disputante placuit Annibalem atque Asdrubalem pecunia classe.& supplemento, prout ipsi expetierat iuuare: magnis delectibus Afrorum atque Numidarum millia qua traginta conscripta atque ex eo numero continuo ad Asdrubalem qua parte res p. magis laborabat quatuor millia pedites missi, equites quingenti. Horum Duci Magoni cura data nouas& maiores copias conscribendi in Hispania pedit o tum,equitumq;,ad retinen9um extendendumqj in ea prouincia imperium.
OVEBANTUR in estirema Hispania Tartessiij serox lio
minum genus Duce Galbo Asenaq; urbe capta, ubi Poenorum commeatus & frumentum erat. liue Asdrubal motibus compressis litteris Carthagine missis,continuo in Italiam maturare iussus est Annibali fratri supplementum allaturus. Craue id mandatum fuit,multorumque animos in Hispania ad Romanos auertit sed re ne-
o cessaria compulsus accepto successore Bomilcaris filio Himilcone eoq; prouinciae arcana edocto, S rationem belli in posterum administran ii,magnis denuo delectibus tota prouincia habitis, es pecunia maxima in stipendium imperaia , signaversus Iberum mouit, anno ab Vrbe condita quingetesimo s 3 9 trigesimo nono .scipiones de patriae periculo soliciti si Asdrubal in Italiam E a perue
87쪽
peruetiisser,ne a duobus exercitibus opprimeretur,ab Annibale toties victa, Punica ditionis oppidis impugnandis ab Italiae cogitatione aut auertere penitus aut morari constituit.Vrbem a propinquo suuio Iberiam dictam tentare visum est Asarubal contra ea prius urbe munita altersm urbe Romanis addictam i js in locis circumsedit. Accurrunt Romani Duces Iberiae obsidione soluta Castra castris collata primum deinde leuibus utrinque praesissdimicatum,postremo totius dimicationis signo proposito totis viribus & copi scocurium est Non de Hispaniae modo possessione, sed de Italiae orbis :imperio certamen erat Romani non secus ac ii pro mcenibus ipssq: urbis Romae portis acritcr pugnantes vicere hostes Fugae initium ab ijs Hispanis i. suctu qui intimis sensibus a poenis auers,inuiti corum signa sequebantur,lona inquar expessitionis odio,& ad Romanos propensi Ρceni Afriq: tanto prps sio nudati,ca si profligariqj sunt. equitatu Hephantosq: suga seruauit. Ipse
Asdrubal cum paucis Carthaginem nouam euasit. Ea res ex scipionum litiateris Romae nunciata,no tam victoria heta sui quam Asdrubali, in Italiam impedito trastu Grauis is annus Hispaniae extiti tum annonae di cultate, tum pestis lue,qus multos mortales extinxit,Himilcemq; uxoreAnnibalas &stium Castulone se affirmat. Ea causa Romani Patres ad Hispaniciem caercitum commearum misere,mutuo a mercatoribus pecunia sumpta, propter
inopiam aerari j,& quia aduersus Philippum Macedonem, qui idio cum An- , o
nibale scedere,1 taliam appetere nunciabatur,noua classis erat comparanda.
Mago ea clase,quam in italia instructa habebat, Asdrubalis periculo nunciato iussu senatus Carthagine soluens atq; in Hispaniam perlatus sediaginta logas naues&Auodecim millia milites intulit in portum Carthaginis nouat, ubi Himilco naues eas etiam cotinebat, cum quibus paulo aure ipse venerat in Hispaniam.Magonis aduentu masna animorum comutatio facta est. Quibus vitiisvix erat relictum , bi consisterent in Hispania, ij de re paradobello cogitare cspcrunt. Illiturgim eoru antea ditionis,& nunc ciuium desectione alienatam ducunt,& trinis castris obsessam impugnant Sexaginta hominum millia stib sis nis erant Eo Scipiones cum seclecim millibus auxilio pro ι secti carris atq; iumentis frumento onustis in urbem inuectis,pcenos nequicquam prohibere conatos, ingenti praesto supcrarunt non Asia rubalem motacio sed Masonem, Himilconemq; es propri)s castris ad certamen accurrctes Caedes maior quam pro victorum numero sibit.tria millia equitu capta mille equi in castris reperti, Elephanti quinque trucidati. Incibilim oppidum viginti septem passuum millibus a Dertusa acloccasiam Pireni Duces reparatis viribus expugnare parabant. Eo loco nouo praelio facto,tria millia e pu-Dico exercitu caesa sunt,pari captiuorum numero cecidit Himilco Dux prς- stanti virtute , sama In cibi iam hoc tempore quidam esse arbitratur Chel uam oppidum in Valentini regni agro. Illiturgim Andrigarum in Baetica, 4o aut Laetor non procul Alcarall. vrbe. Sed regionum historiam conquirere non minui quam factorum difficile cst caeca usq; adeo Hispanis antiquitate.
Haec autumno contigerunt, quo ex Italia nuncius Romanorum laetitium vehementer auxit: Annibalem Capuae deliti)s per i emem exercitu enervato, dum
88쪽
dum Nolam finitim,m obsigione premit, acie a M Marcello victum at ii in
Apuliam reiectum. Duo Hispanorum millia desertis Punicis eastris ad Romanos transi j se magnis pollicitationiblas selicitatos. In sar3inia Asdrubalem Caluum qui cum valida clas te es Africa mittebatur in Italiam, & Arsico e viri inter insulanos pr1ncipis promissis in spem venerat eius insulae occupandae a T Manlio Torquato ad Calarim praelio victum captumq; caesis multis tum Poenis tum sardis,qui poenis militabant. simul ex sicilia cognitum Hieroni Regi defuncto Hieronymum eius nepotem diuersissimis moribus Syracus f in regno successise Scipiones bona es t is rebus spe ple- ac ni,certiq; arma repetere cum primum per anni lepus licuiset, copijs in hy-berna dimissis ipsi Tarracone hyemare costituunt. Quo tempore eius urbis murum fuisse persectum in veteri lapide incita litterae declarabat, qui lapis Alsons Regis Castellae eo nomine XI. aetate extabat, ut eius historia testatur Tarraco in planicie modica sita es quae in mollis atq: rotundi collis fastigio se pandit, mari subiecto ad lapidis iactum, ascensu ad ortum urduo,
propter continentes rupes. Ad occasum planicies praecipua amoenitate de prouentu costernitur quadraginta amplius millibus passuum olea vate,malis medicis consta pecore abundans & frumenti ferax, quantum ciuibus aledis sit satis modico intersulte sumine uno ab urbe milliari yranco linum vulao go vocant,vetere huicim . Eius aquae ad macerandum linum es canapim, quarum rerum magnus prouentus ei magis quam ad potum aptae sunt. v aenim aquae dulcis penuria olim ea urbs cum laboraret, post Scipiones Romani opere Romano aquaeductu magna altitudine exaedificato Gaiae flumi
nis partem decem & sex passuum millibus 1n urbem derivarant. Eo porrhbellorum iniuria salutis anno ducetesimo sexagesimo sexto corrupio,puteus suorum memoria essectus altissitis, aquae dulcis copiam suppeditat civibus, qui nostra aetate septingentas circiter familias efficiunt, murorum uniuerso ambitu duarum millium non amplius capaci.
IX hyeme circumacta anni ab Urbe condita quingentesimi s
quadragesimi Mago & Asdrubal fratres magnum Hispanoriam
exercitum comparant,educunt l, rempestiue Carthagine spe Vltcrioris Hispaniae,quae magna ex parte Romanorum facta erat, armis recuperandae. His conatibus P.Scipio obuiam eundυm iu/icans hero transmisso inVectones penetrat: & ad Callium Altum nobile oppidum Amilcaris caede Psnis infaustum,castra ponit: unde amissis duobus Romanorum millibus qui a circumliasis undiq: hostibus intercepti tru-4o cidariqj erat maioris cladis metu copios in pacata loca reductis, in Vies oria mole hic hodie Mbcia esse creditur,vitra Iherum aliquot millibus passuum ad mare castra posuit muniuitq;. Eh diuersis itineribus atq; animis ium Cneius auxilio cum omnibus copijs,tum Asdrubal Gisgonis filius ad impugi a cidum venerunt. Erat is paulo ante ex Africa missus cum quinque millibus mi
89쪽
ii tum supplemeti causis summo Carthagine loco natus magni stipibus. Barchinos fratres cognatione attingcns:eoq; cum copiarum parte, tertius bellu ia ministrate per vicina ibero loca cce per at.Erant utraque castra ultra Ibe
rum modico intcruallo distatia .P.Scipio speculatum progressus circumstis, hostium multitudine periculo proximus fratris superuentu seruatur,hau l vllo maiore opera pretio. Vtros': Castulonis desectio in ulteriorem Hispania avertit. Ea urbs Carthaginis o io grauiqj eius gelis imperio sessa, pulso Carthaginens piis aio rebellarat aperte plures voto. Poeni ne mora cresceret incitura iliturgim obsiclen Castulonensis desectionis auctorem pricipuam vindicaturi supplicio Cncius ad serendam opem cum expedita legione pro- rosectis, inter bina hostium castra magna caede facta,in urbem penetrat. sequeti moes es tertia luce eruptione factu, suo hostium millia caedit,capta tria millia cum militaribus signis tredecim Maiorem ali j numerum ponui, vitiatis, ut creditur,numeris.Omnino Poeni obsclione soluta,rursus a Bigerra in Basetanis,quam circumsidere paraban hostium superi tu repulsi,adAurigim hujc hodie Giennium est aut Artuna) totius Gimicationis aleam subeuntes denusi victi sunt clim quatuor horis certamen sustinuisent caesa quinq: PGe. Dorum millia: capta rriu: elephanti triginta confossi: relata signa mili taria quinquaginta.Cneius suorum aliquato numero amisi, & ipse scemore hasta traiecto lectica hostem persecutus, ad Mundam non alio quam antea acicuentu pugnauit minor dimidio caecies fuit hostem sylvae moles i. vicini texerui. Liuius pugna αδ Aurigim postremo loco ponit,& Id Mundam Gneio vulnus inflictum ait Nobis locorum situs & aliorum scriptorum auctoritas potior fuit. Tot incomo lis re Punica assi ictu in Hispania quidem, nihil uti Je in calamitate relidui videretur Mago in Galliam mittitur Moenicato . Ciuis muro quos Regulos cum Annibale amicitia iunxisse supra mostratum est,ad iungendas vires,serendamq; opem solicitandis Parent illi: nouem Gallorum missi a nauibus Carthaginem nouam seduxere. In ea urbe Asdrubal bello repurango intentus erat Cnesus successu saltus, haud minori cura stye s 4 1 mem in Baetica consumpserat. Anni eius initio,qui suit ab V.C. quingenteli 3 omus quadragierimus prinius, productis utrinq; copijs in Betica pugnatu est,
eisdem quibus ante animis maiori aliquato cae se octo millia e Punico exercitu occisa,ac serme e Callorum numero omnes Duces etiam Moenicatus &Ciuismarus, cum ostentandae virtutis cupidi auidissime,& ut est gentis ingenium agna alacritate pugnarent, sortiter occubuerunt secundu eam victoriam sagulum vi expugnatum cst a Romanis,sexto omnino anno ex quo in Poenorum potestatem venerat Exules saguntini, qui cladi patriae superfuerant ta em rcstituti in auitos lares sunt Turde tum excisa susceptae calamitatis princeps cauis eorum etia agri sagunto contributi: ut esset malorum aliqua copensatio Ipsi Turdetani liab corona veniliti doloris iniuria q: viri- cidicta leuamen. Quo tepore ex Italia nunciabatur, Arpis Apuliae urbe, quae
post Cannensem cladem a Romanis Gesecerat, QTabi j virtute expugnata, Hispanos mille eius ,rbis priesidiarios milites magnis promissis inuitatos trans 1 sh ad Romanos. Ex ea re Patres Romae de sumina belli sperantes hostes
90쪽
stes euerti posse Scipionibus per litteras ma/ant,uti proteres aliquot Hispanorum primo quoq; tepore mittant in Italiam: per quos reliquos Hispanos ab Annibalis castris,hoc est robur hostilis exercitus subducere cogitabant.
Notium lesitim excitatesγ in Africa. Cap. XVII
E R idem tepus in Astica bellum hac occasione etiarsit Asmi bal Gisgonis filius viro maturam siliam sophonisbam reliquerat
Carthagine. Huius quonia eximiae animi & corporis dotes erat,
nuptias Syphax Numidarum Rex ambiens cum Patres Asdrubalis parentis absentiam excusassent,quod res erat repulsam interpretatus bello iniuriam persequi cogitabat.Sedes regni Siga suit exaduersum Malacae posita in ora Africa imperium Tingi atq: Oceano ag occasum, ad ortum Carthagine suria ditione terminabat, Galae tantum regno interiecto cum quo sepe de finibus belli fortuna alternante certabat. Galae Masinissa filius erat,pr stanti indole iuuenis,& ad res maximas obeundas corporis & animi
virtute pari. In hunc Syphax primum arma vertere parabat,Poenorum amicitia magis quam suis viribus propter ditionis angustias fietum, iniuriae opportunum Poenis gemino bello impeditis Italico atq; Hispanico Haec cogi- ac tantem tres a Scipionibus legati ex Hispania amplius insammarunt,osten. detes rem eum in primis gratam tacturum Romano senatui si scedere facto iunctisq: viribus nouo Carthaginem bello in Astica implicaret suturam imparem copi js in plures partes ci1stractis. Eius bene lici j memoriam perpetua Patribus fore Cum his Syphax legatis multis sei monibus cosumptis aci Romanam amicitiam animum appulit:& cum didicis let, quam ipsi prae Romaliis omnis Gisciplinae militaris essent ignari, petiuit pro initae amicitiae iure
ut duobus ipserum cum responso,unde venerant redeuntibus,tertius mane
rei in As ica,peditatu instituedo qua parte militiae disciplina permanus tradita Numida carebant. Datum expetenti Regi ut Q Sertorium apud se ea le3o ge retineret si factum Scipionibus ipsi probat lent. Carthaginenses cognito scipionum cosilio Galae Regis consce erati opera aduersus Syphacis con ius vii decernunt Belli Dux Masinissa creatus tunc pr stanti indole iuuenis. deinde Romana amicitia elarior contractis cotinuo suis S.Carthaginesum copijs liosti obviam proceden; primo proelio triginta hos tu millia caecidit. Mox iuga ad Maurusios regni extremam urbem elapsum Syphacem,& viri bus reparatis transiti in Hispaniam parantem, praelio altero victum iregit. sunt qui sγphacem venisse,scribant in Hispaniam, nimirum ut de ratione belli geretii coram costia cum Scipionibus comunicare a Liuio atq; Plutarcho praetermissum,quod mirum non est. Hae res in Hispania nunciatae dolono rem Romanis ut par erat laetitiamAsdrubali pepererut singularem: rem Romanam quae resurgere visa erat denuo praecipitantem vi gere maiori studio viliam es . A petite iam hyeme Celtiberi, suorum erat maxima opinio virtutis inter Hispanos, in sequetem annum magno stipeiadio a penis inuitatur. Cognito scipiones periculo, maioribus pi oujs gentem pretio venalem in