장음표시 사용
91쪽
Me retinent.Aaditus honos ne distincto in agmine & separata rastrorum
parte t ante consueuerant,tenderent,sed sub ij sciem signis atq: Centurionibus conses Romanis Ex eo numero per speciem honoris re ut obsidum loco essent,& a castris Annibalis reliquos Hispanos abducerent, trecenti Romam missi eo initio anni sequetis mari peruenerunt qui annus ab M C sitits di quingcntesimus quadrages mus secundus. Quo repore quatuor naues ex urbe cum comestu& pecunia misse copias praesenti inopia leuarunt. Se quod nominus iucundum accidit Hannonem nunciarunt Carthagine milium, domcontractis Ligurum Gallorum l. copijs cotendit ad Annibalem,ut vires co serre qui per eos Aies Tarentum in deditionem acceperat, in Piceno agro locum copiis omnibus oppres ni fuisse. In Sicilia autem Syracusas, quae post Hieronis obitum caedemq. Hieronymi successioris in lactiones scisse in Poenorum dirionem concesserat,a M. Marcello triennii obsidione sitigatas Merici Hispani quingentorum militii praesidio urbem obtinentis tutari l. diu, proditione eapugnatas tandem atq; direptas imperi j Romani iugum susce-
scipiores in uspania Melauni ac Cap. XAPIL ICTI Syphaciis temium sopbonisba stit aemulo atq: riuali
Masinissa pacta coniux sic nouo necessitudinis vinculo es sere rodae socero opis necessitate impulsit cum septem Afrorum millibus & Numidis equitibus septingentis eoaem a tute in Cartha
ginis portum sese Masinissa intulit Indibilis Madoni j frater insuessetanis quinq; hominum millia in amnis habebat, mouere paratus cum primum admoneretur suessetanos qui Jam in Vasconibus ponunt, ea parte ubi Saguella ad sumen Aragonem est quam olim suessam fuisse dictam veterum Resuin diplomata indicio sunt.&a suum bonitate nuncupatam qui dam eon, iciunt: qu)d in Lacetanis sinitimis suillae perns a praecipua nobilitate nostra etiam aetate celebrantur. Ergo tantis Poeni auxilijs confirma ii copias Carthagine priores educunt Baeticam versus, bipartito exercitu. 3o parti Asfrubal Barchinus praeci a reliquis Mago Masinisaque cum s.ccro. Scipiones nouis ex Italia auxilijs aucti,&trigintaCeltiberorum millibus coii3en res ex statiuis & ipsi mouent certi cum hoste toties stacto manus conserere Cneius cum Celtiberis & legionii Romanarum parte rei tia Asdrubalem sibi deposci castraque castris conscrt aes vi ben)Anatorgim,suuio intorsi te Publius cotra reliquos Pcenorii Duccs mouet, ne Asdrubale victo suguipsi in saltus euaderent, sed quasi indagine cincti omnesvna perirent Tatum iduciae ingerit sepe continuata felicitas. Quod contra prorsus accidit. Asdrubal is arte, facili linguae commercio Celtiberi inducti Cneium deserere,
conuulsis repente signis rediere is patriam. & erat nunciarum a parte PCe- onDissat me simis correptis fortunas eorum diripi, qui in Romanis castris erant Ea virium Cneius parte spoliatus,quia inferior ia olli erat, cedere ita luit. Quid enim temeritate in exitium certum rueret Neq; est minoris saepe animi certamen vitare,quam accipere sapienter destinata,vis altior euenit.
92쪽
Ρubitu, Masinisse equitatu pro castris adequitate scitigatus,veritusq; si Indi
bilis accessisse qui aduentare nunciabatur, ut par tantis copijs esset, anceps consilium coepit. Indibili pro3 ire obuiam statuit Dux alioqui cautus iuxta ac sortis. Sed nimirum excaecantur animi cum instar exitium, via tuc accidit.
Relicto in castris modico praesidio de nocte cocta Inclibilem copias educit. Consilium hostes non latuit Ventum iam erat in Suessetanorum conspectu, es sub vesperam pugnari coeptum. Romanum meliora serentem Masinissa adue tu suo turbauit primum deinde vicit Multis passim ab equitatu stratis, Publioq: Imperatore consos ,reliqui vertuntur in fugam Magna cae es fuitio in pugna fugaqi Noctis beneficio pauci pars ad vicina Romanorum praesidia urbemq: illiturgim pars unde exierant in castra redierat:Poeni si accessu laeti magnis itineribus festinantes cum Asclrubale Barchino copias iungui. Horum aduentu permotus Gneius suspicari coepit Publium fratrem suisse caesum .neq; eo superstite & incolumi venturos in una castra Poenos sibi pro
certo persuadens.&inerat animo insolita moestitia, tacitum infelicis,ut sit, euentus praesagium. Eo amplius in cedendi consito confrmatus, cle nocte silentio castra mouet Lucente die poeni Romanos profectos esse cognoscui. praemissi Numidae equites carpendo nouissimos necesariis morantur iter,
Quin Poenorum duces cum robore exercitus superueniunt.Cneius ubi praeceao cupatis metu animis neq; cohortationes,neq; preces, neq; auctoritatem valere cernit proximum collem capere uniuersos atq: eo signa inserre iubet molli ascensu nulla i materia erigendo vallo ne sesam quidem ducere sanebat, soli natura in mo3um petrae durati. Clitellar & sarcinae pro vallo obiectae. munimentum leue aliquandiu hostes detinuit,virtutem at si in lustriam Romanorum rebus etiam perditis admirates. Vertim a Ducibus eastigati increpiti 1: in castra serro irrumpunt. pauci a multi circumuenti ficile caestantur. Cneius ipse occumbit summi Ducis & strenui militis stinctus osticio qui tot annis Hispaniae praesectus fuerat,primusq; inter Romanos Hispanorum sa-uorem,morum sicilitate occuparat. pauci motibus sylvisq. tecti qua quenq.3o metus aut spes agebat ad P. Scipionis castra per gerunt incolumem sorte credebant se s ea a T Fonteio Legato moGico tenebantur praesidio. Ad Sta-
herum suuium prope illicim pugnatum est quod hodie oppi iii quibusdam
Lorquinum esse creditur,no procul noua Carthagine.vulgo persuasum tu rimTarraconi prope obiectam Scipionum sepulcrum esse omnino in ea duo signa e marmore male dolata atq: informia visuntur Scipionibus, sic praecli cant,costituta,e1 tantorumDucum translatis cineribus aut eximia prouinciales voluntate milites , Scipionum memoriae, iὰ cenotaphium cstituocndum
ad ,rbem primariam,vbi sedes imperi) erat,i icarunt
L. Mart ij zirtute Poenorum aistia repressa. Cap. XIX.
CIP lo N V M casus magnam rerum ' animoria commutatione attuliti cocidissetqj re1Romana ac penitus assim sinstet, ni eam
Marti j audacia, deinde P. Cor. Scipionis virtus sustenti s lassent
93쪽
icissent in priecipiti constitutam, & nouis iactatam aerumnis Destituunt studia hominudi, quibuι sortuna aduersa est. Castulonenses primi, Romanis ad se confugientibus portas urbis clauserunt. Illiturgitani etiam in urbem iamillos crudeliter peremerunt. Earum urbium exemplo alia oppida defecisse dubium non est tot una malis consternatos Romanos, qui cum T. Fonteio legato in praesidio castrorum relicti erant, & qui se eodem ex saga recipere potuerunt , magnisque itineribus trans Iberum sestinabant L. Martius Septimi 3 silius eques Romanus, magiaci animo iuuenis, qui sub Gn. scipione primipili Centurio, & Tribunus suerat recreauit, validam manum, partim ex prauidijs, partim ex his quos I. a fiaga retinuit, sactam, ad reliquas copias adiungens. Incredibilis eius uentu totius exercitus laetitia suit: Ae Duee deligendo deliberatione sus cepta , omnibus sitfragijs praelatus Marrius est , ipso T. Fonteio legato ptietermissio, siue etiam concedente, ambitionem comprimentibus re bus aduersis. Verum ea militum alacritas breui sormidine mutata est Asili tibalem Ibero transmisse ad delendum Romani Gercitus reliquias sestinare, iamque adesse nunciabatur: proxime Magonem sissequi Fo tunae iniquitatem nondum Romano sanguine exaltatae . pars suos inter se commendore, testamentaque in procinctu nuncupare, si quibus ex eo discrim ad eua9ere contigisset: pars vicem suam deplorore: Mari ij cohoria a Qtationes non audire: attonitis similes haerere lixis in terram oculis,aut abditi per tentoria. Cilni ad vallum appropinquante laoste signa Punica visa
sunt tum ex metu audacia Cro,accensis milites animis, ad periculum omnicae parte correptis armis concurrunt, e castrisque erumpunt hosti obviam Poenorum securitas incuriaque ex re, ut sit, prospere gcsta Romanis saluti fuit. Inopinata hostium audacia metu perculsi terga continuo verterunt .paucis in fuga caesue Martius satis habens suorum animos confirmasse, an itispicatusinsidias signo receptui dato ilites reduxit in castra,multum quamuis indigEantes, palamque edicentes, quoniam talis occaso ulciscentii hosti, relinqueretur, sese etiam cum vellet Martius non esse pugnaturos. p. ni 30 contra Ducis consilium metum interpretati, nihilo maiori cura munire castra. Ea res Martium prouocauit, ut ruri as fortunam tentare cuperet,
noctu cogitans hostem iecurum opprimi pose: &necessitudo inerat qua ex ignauis saepe facit audaces. Mogo cum robore eaercitus subsecutias, si se cum Aserubale coniunxisset , spem salutis omnem sublatum iri prouidebat animo. Celeritate opus erat. militibus de ratione suscepti consilij pauca locutus, iussisque curare corpora , de quarta vigilio silentio copias eduxit, prodigio hetas, quod ex Marti, concionantis capite si amma eluxerat. Erant Nasonis copiae sex tantum millibus passuum ab δί- drubalis castris interiecta nemorosa valle, in qua cohors Romana ct equi- '' res aliquot ad omnes casus excubare iussi sunt. reii qui milites in Asdria balis castra penetrant. nullae enim vigiliae erant, nulli pro portis mili' pes excubabant. Hostium contemptus exatium attulit. In inermes soni noque sepultos magna caedes facta est: pauci fuga seruati. multo plures
94쪽
cum in vicina castra e gere conarentur, in insigias priecipitarunt. Captis Asdrubalis castris eodem animorum vigore ad Magonem opprimendum seu natum est, ignarum cladis acceptae. Exorto iam sole in ea castra ampetus factus de pari selicitate momento temporis capta sunt, priusquam se hostes ad resiste tum comparassent. Intra munitiones pugnatum acriter, donec recentis caegis signa in Romanorum scutis & gladijs visa fregerunt animos. salute desperata se in fugam concitant,caesi in utra lue pugna hostes ad triginta splena millia .capti firme duo millia .praeda inges fuit. pcenorum Duces fuga euaserunt id unum ad exaequandam superiorem cladem Martio de-io sui sie visum est Tantae victoriae nunci j Romam peruenerunt eius anni initio qui suit ab Urbe condita quingetesimus quadragesimus tertius,cum Mar sti; litteris uibus quod iniusti sinatus sic Propraetorem scripssset, Patribus offensionem commouit Responsum tamen est quo i de frumento & vestibus postularet senatui cur, fore u scribi propraetorem no placuit. Qua re, & Cl. Nerone post peractum bellum Capuanum destinato in Hispaniam cum supple e to peditum duodecim millium equitum mille centumq; illium Marii jq; factum dissimulanter accusabat naturi vitio in timore benigni sumus, post victoriam ingrat 1 Ornnino ea re motus Annibal, de rerum summa desperare coepit,cum tantum animoru habere Romanos cernere vi lioste proto portis excubate nam venerat Tarento Annibal ad liberedam obsidione Capuam,& inde repulsus ad tertium ab Urbe lapidem castra posuerat) supplementum decernerent mitterentque in Hispaniam. Itaque ex senatus decre-io,Nero Puteolis Tarraconem classe delatus Marti j & Fonteii copijs adiunctis continuo in Baeticam mouit contra Asdrubalem, qui in Ausetanis Illiuturgim inter & Mentisam Montegium esse cre litur,aut Casoria stativa habebat,ad Lapides atros saltus nomen id erat). Eius loci faucibus a Nerone
occupatis Asdrubal foederis simulatione, sanciendo retractandoq: pacis conditiones tantum temporis extraxit dum noctu copiae per ardua m5tium euaderenti Romano Imperatore sero se punicis artibus circuuentum esse sentiε36 te,pugnamqj expetete,cuius diserimen P ni cautiores omni cura deuitabat.
Carthago noua is P. Cor. Scipione e tignata. op. XX.
NTEREA Romae se augendo Hispaniens exercitu, Imperatore i deligenJo deliberatione suscepta populi comiti jue habitis quoniam ancipites atq: suspessi erant Patrum animi, cum Dulli eum honorem ambiret ob magnitu finem periculi: p Cor Scipio L. Scipionis salius quatuor & viginti strine natus annos prodi jt candidatus tque omnibus suffragiis proconsul in Hispaniam missus est, nam Nero Pi opra toris ossicio vicario iungebatur atque extemporuli Inerat animi magni iugo supra aetatem eamque iuuenibus de Italia ae serenda delibera tibus post Cannensem cladem , glaesio in conuentu districto, intentatuque morte nisi desisterent penitusq: mutaret,satis declarauit integritatis opinio
nem religionis siue studio siue limulatione ex quo togam sumpsit diligenter
95쪽
aluit Iouis Capitolini templum frequentan9o sacrisq; procurangis quoties aliquid siue publicae rei siue priuatae aggress trus esset. Decem millia pe91- tum equites naille in supplementum 9ati, syllanus Propraetor in Neroni locum. legatos sibi ipse legit L scipionem fratrem &C. I stium,eum cuius excoslijs ea omnia prodisse creditum est quaecu a: a Scipione per omnem aetatem persecta gloriose sunt &vulgh iactabatur, Laelium comoediam scribere, Scipionem agere His praesidijs atqi his copijs ad ostiaTiberina classe instructa,a n Hispaniam sub tinem anni appulsus milite omni verboru honore collaudato,Martium in praecipuo honore apud se habuit. Quo anno M Marcellus ouans ob Syiacusas captas in urbem ingressus est , Merico Hispano, qui iourbem praesidiuq; prodiderat,praeeunte in corona aurea. Eius militibus Murgantij agri attributi merces opere,olim Hispanorum colonia ut nostri scris prores atiirmant progi mo anno,qui annus ab V.C erat quingentesmus quadragesimus quartus Scipio ag prima veris signa suis &sociorum copiis con tractis Iberum trai)cere,atq: Carthaginem nouam impugnare decreuit. qua urbe capta cogitabat quoniam omnium munitissima erat, exaduersum Africae portui comodissimo imposita in eamqj poeni Hispaniae obsides subsidia belli &militum impedimenta c5tulerant sperabatq: Carthaginenses de to lius Hispaniae possessione depellere Temerarius conatus no erat: nam modico praesidio tenebatur,& Poenoris Duces procul habebant castra: Mago pro- a.
pe Gaditatio, Asdrubal Gisgonis ad Anae ostium alter Asdrubal in Carpetanis curabat Classis Romanae Lauius cura suscepta mogicis itineribus subsequi iussus est Scipio cum omni exercitu in quo utriusq; getis viginti quin limillia peditum erant equites ὀuo millia & quingeti pedestri itinere Carthaginem gie septimo peruenit Sequeti δie uno tepore a mari & a terra urbem impugnare costituit Mago cotra praesciij praefectus armore ciues, loca omnia militibus firmare bellicas machinas expedire nulla re praetermissa, quae 4b strenuo Duce pollet desiderari. Erat ea urbs in cljuo posita, portui imminens insula ad portus fauces obiecta suti alio loco eth dictu) quae stationem
tutissimam effici tribus ex partibus circumsi so mari,aditu a terra versus Se 3.ptentrionem arduo,muroq. ex ea parte altissimo Romanos ea inuaderes parte repellunt Hispani castris hostium oppositi cede tibus facta eroptione in itini acerrime primum: se inde subsidijs e castris Romanorum submissis terga vertunt ipsi tanta ciuium trepidatione,verentium ne hos es permisti suis ingredcrentur in urbem ut moenia desenseribus nudaretur. Rei bene gerendae oecasione animaduersa milites scalis muro succedere tentant,mari terraque. sed cum male mulctaretur telis & lapidibu 1 e superiori loco coniectis, e . maiore vi ictu certiori receptui signum est datum. Erat ad occasiim urbi coniunctum aestuarium quod remittente maris aestu cognitum ex piscatoribus est, peruium pediti esse. Ea milites bisarium iussi murum inua - .dunt oppidanisque alteri agmini resistentibus, reliqui in muros scandunt. Aderat Dux Romanus testis spectatorque singulorum virtutis di ignauiae magnum in pugna incitamentum superato muro & proxima porta Occupata intra diein unum urbs venit in potestate arcem etiam dedente Magone
96쪽
praesecto praessa ingens sui tormenta bellica multa, signa militaria sepium
ginta quatuor,naves onerariae in portu ieaaginta tres, commeatu 2 muru mento nautico onustae Capti a i decem millia homines. ex his oppidtini di missi suaque eis omnia concella. Ea libertati gratia addira promeredis pro uincialium voluntatibus quin obsides ipsi pars ciuitatum legatis concessi,
p,rs honestis,ime habiti, in his filiae Indibilis, es stat is Mandoni, uxor,
puellaqi insigni forma quam a militibus oblatam, ne videre quide voluerar, cum suae aetati intelligerer,non aliunde maius cse periculum quam ab in honestis voluptatibus Cui despolia erat Celtiberorum principi Luceto, Scipionis iussu conseruata &restituta est, a ldito etiam auro ad solem augentiam, quod a puellae paretibus fuerat oblatum,libertatis pretium. Qua ille benignitate victus, intra paucos ales cum mille & quaδringentis equitibus veniens ad Scipionem sortem & fidelem operam nauauit Romanis. praemia militibus afl veram meritorum rationem ex aequuta, & duobus de corona murali contendentibus totius exercitus studi s diuisis in partes,utrunque eo honore dignum videri pronunclaui coronaque donauit. Laelio corona aurea re mi acrificium triginta boues dati missusq; continuo Romam cum quinquere mi, in qua Mago praesectus & quindecim poenorum senatores vehebantur, nuncius de capta Garthagine Vrbis deinde aliquanto tempore muris resectis, quibus partibus labes actati erat,presidium impositum. His ita gestis seipio quidem ad generales sociorum conuentus habendo arracouem re iij r, ius eiusdem anni exitum: Lelius autem dato Romae senatu quantum virium capta Carthagine accessis let,longa oratione disseruit Ex captiuis quaestione habita,cognatum quo3 M.Valeri j Mesalae ex sicilia litteris nuclatum erat,
Masini sum quinque in Astica Numidarum millia sub signis stibere &Ahorum copias scribere,at q. de repete la Hispania cogitare. Asdrubalem Barctainum cum ijs copijs es nouaHispanorum manu senatus iustu in Italiam des inatum subsidiumAnnibali Magnum ea res populo metum atq; senatui uniuerso curam ingessit:& per eos dies ad Herdoneam urbe in famnitibus non exigua clades erat accepta Gn.Fuluio praetore eum duodecim Tribun 1s numerosoque exercitu caeso quidam tredecim millia cecidisse assii mant, sepist
i N NIs PANIA magna conuersione rerum sacta pleriq: ad Romanos inclinare coeperunt Edescus summo loco inter Hispa snos,vxole & liberis receptis, quoniam inter Obsides erant, Romanorum partes secutus est.Mandonius & Indibilis Celtibero rum Pi incipes nouae proditionis xenia impetrata in gratiam recepti Erant o Asdrubali, Barchini castra ad Betulonem, qui urbs in Baetica siti ille credi stir quibus nuc locis Vbeda es Biatia sunt. Eo Scipio cum primum pcr annit pus licuit eius qui ab V.C.s ait quingetesimus quadragesimus quintus,adiu icto Lelio, ut Roma redierat Tarracone mouit Asdrubal scipionis aduentu cognito,atqj suoru viribus dc Hispanoru voluntate dissilius, noctu in tumulucopias s
97쪽
copias tragucit cuius ra lices suuius Baetis ut credituo circulo magnaque ea parte subluehat. Fastigium distinguebat gemina planicies. in inferiore subiectaque Numidae, Afri, Baleares constitut i. in superiore cum robore
e uirus Dux ipse conititit. Scipionem neque loci iniquitas neque scricimium deterruit, quin cum perterrito host locoque magis quam viribus considente,m nus conseri ei. Subeundi difficultas magna sui nullo hostium frustra cadente teio. In planiciem magno nisu ubi ventum est, cominus pugna conserta continuo hostes conuersi in superiorem tumuli partem sese receperunt. In eam diuisis copi js Scipio,quoniam dissiciliori ascensu erat, flexo atque adeo molliori clivo laeua ipse Laelius dextra euadentes, atque ab utroq. 1 o ingruentes latere , hos es momento remporis suderunt, neque pugnam in cornua vertere valentes, nec ud collocandos in fronte elephantos satis spatij nacti. Ad octo hostium millia ceciderunt,capti decem millia pe lites, equites duo millia. In liis Massiua puer Masinissae, qui nuper ex Africa venerat, nec praelio intersui ex sorore natus, vestibus equo si donatus ad avunculum dimissus pra tio peracto est. Asdrubal pecunia elephuniisq; praemissis, cum copiarum parte non prius substirix quam ad Pyrenarum ventum esset eodem Asdrubal Gisgonis & Mago cum ventilent, communi consilio decretum:
Asdrubalem quidem Gisgonis in Lusitaniam concedere , Masinistam cum
tribus equitum millibus per Citeriorem Hispaniam vagari: pugnae utrunq; acinecessitatem discrimenque omni ratione vitare. Mago ad colligenda sun litorum auxilia in Baleares dimissus. Barchino autem Asdrubali videri necessario in Italiam commigrandum ut senatui morem gereret,& Hispanos milites, qui ad scipionem respiciebant longinquitate sanaret. Atque haec Poeni. Scipio autem adulta aestate per Castulonensem saltum Tarraconem 6 reuertit. ubi in sequeti toto anno, qui fuit ab Urbe condita quingentesimus quadragesimus sextus prenorum viribus fractis,atqj republica moderada occupatu, si ibstitis te videtur: ne . quidquam accidit ad memoriam illustrius, quam quoil est ab Italia allatum. Ad Tardium in tumultuuria pugna Marcellum Consulem caesum ab Annibale Collegam Crispinum sauciatum, atque 3 e : vulnere obiisse. In locum Barchini Ashrubalis Hanno Carthagine mis s sitis in Hispaniam venit anno ab Urbe condita quingentesimo quadragcsmo septimo, lagone ex itinere adiuncto, qui eatenus in Balearibus has erat In Celtiberis delectus habentem Hannonem missus a scipione syllanus cepit vivum.Magonem etiam superauit acie, cum eY alijs castris socio
auxilio superuenistet.Scipio ea victoria nunciata Asdrubalem Gisgonis prope Gadeis castra habentem,sibi impugnansum sumpsit ille tot cladibus castigatus, ante Scipionis aduentum milites per vicinas urbes & pra si ita distribuit, quoniam dextris virtuteque illis ieret. Huius consilii scipio certior essectus, ipse quidem retro conuertit iter: Lucius autem frater ad expia 4
nandam Oringim urbem missus in Melesium finibus Plinius Oningimin Baetica, quibus locis Giennium nunc est, collocat) breui operaepretium iecit, capta atque direpta urbe. Poeni omnes & trecenti ciues, qui portas venienti clauserant, in seruitutem ab lucti. caeteris libertas suaque omnia
98쪽
omnia restituta. & quia hyemis tempsis appetebat. exercitu in hγberiana dimisso, Lucius ipse Romam a fratre missus cum Hannone caeterisque nobilibus captiuis patribus gesta nunclauit Quo tempore ex Italia nunciatum est Asdrubalem Barchinum, qui in Gallia Alpiumque transitu om nia ficiliora opinione erat expertus,in Piceno a L Claudio Nerone & M Liuio Salinatore Coss in Metauri suminis transru uagenti praesio victu aeca sum suisse ere quata Cannensi clade sue Ducis caede, siue occisorum numero. Nam quinquaginta sex millia ceciderunt,magna populi mani laetitia, in eius pugnae euentu rerum belli summam verti considerantium.
E QV E NT I anno ab Urbe conJita quingentesmo quadra s 6 rgesimo octauo,Asdrubal alter,siapremo adhibito eo natu Numerosum exercitum conflarat,nouo prouincialium delictu & veteribus copiis in unum corpus colJatis. castra in Baetica ad Sit
piam urbem posuit,in quibus quinquaginta millia pedites, equites quatuor millia & quingenti erant, tantae multitudini Scipionem haudquaquam parem fore arsitratus. Ille re cognita a Colca Baeticae Regulo, quia o partibus studebat peditum tria millia,equites quingelatos accepit. plures ex Hispanis adiungere verebatur,patris & patrui eXemplum pro documet , habens ita sidendum externis,ut proprias viribus amplius crederet. Cum histiu1 iiij, & χomanis legionibus hosti obviam prosectus est. Leuia aliquot dies praesta suere,deinde copiae utrinque in aciem pro suctae, nullo operepretio,cum neutri pugnam inciperent. Frat vas is inter cluas acies haud magno& difficili ascensu. hanc utrique si alteri transire tentarent eaepectabar, quo aequiore loco pugnam committerent. Et cum neutri auclerent, sub vesperam copiae reducebantur in cas ra, Poenorum prius, deinde Romanae. Hoc consiliorum tenore dies aliquot eae racti: donec scapio suorum curatis co
3o poribus summo mane in hostium castra impetum dat. As stubal re inopina commotus,equitatu praemisso aduersus Scipionis equites, qui primi castrarentarant copias in pugnam eguxit. diu ab equitibus ancipiti pugna dimicatum scipioq; suos in mediam aciem cum recepisset, utroq; cornu explicato atque promoto, quae ex Romanis legionibus constabant, priusquam mediae acies iungerentur, hostium cornua, in quibus Baleares tyronesque Hispani erant loco mouit atque in sugam compulit. Nam virtute impares erant, & ieiuni ad pugnam processeranti cuius initium de industria ad multa iam diem suerat a Romanis extractum Castra in quae prius seruatis ordinibus deinde etia effusa iuga sese receperan ne continuo caperentur,essulus re o pente imber efficit.Asdrubal sociorum inconstantiam veritus,ne quo J nonnulli continuo secerunt,cuncti adRomanos transirent, sequeti nocte silentio motis castris quantiam exre Aere iter potuit retro re ire constituit.scipio sequeti luce hostium fuga perspecta equitatu premissi,,qui nouissimum agmen
carperet, distineretq;,legionum aduentu hostem penitus conturbauit Magna Cedes
99쪽
caedes suit,vi V septem millia ex tantis copijs cum Duce in tumulum praeruptum naturaq; loci munitissimum euaserunt. ubi Asdrubale Gadeis e stipso, scipioneq; cum copiarum parte Tarraconem profesto cum reliquis copijs a syllano obsessi Poeni sunt. Erat inter Poenos Masinissa relictus, qui punicis rebus inclinatis penitus atq; collapsis ad fortunae motum se mouere constituens clam de transatione ad Romanos,primum cum S3 llano est collocutus. Hoc bellum veris initio gestum est eoque consecto Hispania omnis poenis adepta in Romanorum ius ditionemq; concessit quartodecimo anno cX quo Annibal Saguntinos violarat,quinto vero ex quo ScipioHispaniae proconsul erat factus. IO
Alia scipionisgsa is uispania. 6 p. XXIII.
E L L O in Hispania magna ex parte prosigato scipio deAsi icae ipsiusq; adeo Carthaginis expugnatione cogitans, Masmissa primum in amicitiam accepto,deinde in Africam misi, ad solicita ios populares deduce. N. ab amicitia Carthaginis sypha cem ipse Rege Romanae reip. ciliare parat Mistus in eam rem
est C. Laelius inAfricam Barbarus facturu se foedus negare ni 11 Duce Rom. pra sente Scipio prosectus in Africam Sigam peruenit: hodie Aressol este pu dicitat is Mulucae obiecta,uti Plinius ait Eodem Asdrubal crat siuὼio Regem occupandi appulsis magna Barbari gloria,cum duae potetissimae gentes, tuoq-
clarissimi Duces eius amicitiam magno licerent. In eadestore anus Poenus': mens ac narunt,quod mirere amplius eodem in lecto cubuerunt. Regis id gratiae voluntariq: datum.vr Ae pace ageretur a Scipione impetratum non
est absq; conscientia Romani senatus excusante, nihil statui posse. Ergo pro quovenerat,Rese in parres tracto,inHispaniam redi j t. Eius reditu Illi tui si, es Custodi quae urbes conscientia facinoris ausum in Romanos cocepti, a
gis quam spe desensionis in fide Poenorum perstabat, breui in Romanorum
potestatem venerunt Illiturgi excisa Castulo est coleruata. nam minor culpa 3 oeta es voluntaria deditio victorum animos flexerat.Dein se Martio alis, urbibus subigendis occupat Carthagine p.Cor scipio patri pati no ii iusta suneris facii da curauit. plinius Scipionum' rogum Illorci extitisse ait: quem Tader seu Baetis,uti alia exemplaria habent ugiens exortus saltu reiugit, non procul Carthagine, torquinum quidam putant alii Lorcam.) In eo sunere volutariorum gladiatorum ludi editi In quibus Corbis &Orsua patrueles de Ibae urbis principatu edi prouocatione 9imicarunt. Valerius Maximias fratres suisse ait Conuenit suae aetate minoris pervicaciam morte mule a tam minori miseratione quod viribus conssus adduci non potuit, ut verbis potius quam armis disceptaret. Multae interea urbes sese sedebai Martio voi ηοAstapae incolae venia desperata quod incursionibus saepe Romanoru sociossutigarat. obstinatis animis mulionem diu tolerariat: demu reliquis in acie pugnaq: trucidatis,qui in urbe remas erant, Deminis & pueris, Ut couenerat.
antea iugulati atq; igne rebus in foro supposito, suis se gladi s peremerunt. haud
100쪽
haud minorem quam Saguntinorum sue obstinationem sue Ineonstan tiam loci ignobilitas obleurauit Huius urbis ruinae ad singilim suuium ex tant, non procul Astigi atque Antemera: unde constitutum creditur, quod octo ab eo loco millibus hodie oppidum Estopae nomen habet. His rebus peractis L ius id Martius Gadeis dimissi ad spem eius insula, in s de Pe norum perstant1s occupande quoi udam perfugarum proditione fefellit ecfspes cum Magoni id periculum esset indicatum, Scipionem amportuni morbi vis occupasset. Cuius fama, ut sit, varijs hominum sermonibus a victa, Mandonius es Indibilis aperte a Romanis delecerunt. Delusos se ea
spe dolebant qua pulsis Poenis Hispania regnum sibi pollicebantur, vitio
mortalitatis suci se sperantes quod cupiebant sactum. Octo praeterea Rimanorum millia, qui ad Sucronem erant, pos balatis importune stipen- dijs seditionem concitarunt. magna rerum erat turbatio. in spem Mago erectus rei punicae restituendae in Hispania, datis ad senatum litteris valida auxilia mitti postulabat. Verum eae molitiones inanes eXt iterunt. Scipio se e morbo recreato, seditionis ardor breui rei hinctus est: & magnorum motuum occaso sublata Romam milites spe venia ,' stipend13 pollici istione Carthaginem nouam deducti . a Scipione castigati grauissima increpatione uniuersi sunt: supplicium penes auctores seditiones stetit mox in Ilergetibus . unius miserius diei Dgna acta per to exutoque castris, Matidonius & Indibili, Duees & auctores desectionis Ccta deditione ad victoris
voluntatem recepti sunt, gratia delisi se ha, pecunia tantum in stipenditim mulctati. Venerat Gadeis Mas nissa cum Numidarum alaesi iis ex Asrica nondum desciendi ad Romanos animo patefacto. Eo Scipio Maratio cum copiarum parte praemisio proficisci parat. Cuius aduentu cognito Musinissa, per speciem linitimos agros populandi in continentem trans
mittens conueniendi occulte Scipionem nactus facultatem eam amicitiam
sanciuit, quae ad vitae exitum luetit, & magno adiumento fuit Romanis ad euertendas opes Carthaginis magnam ipsi gloria paresque opes attulit Mago senatus iussu rebus in Hispania Gesperatis, auro atque argento omni tum publico tum priuato in naues imposco Carthaginem abiit, tentatis Balearibus,nam ad Romanos defecerant: atque eet mitiori quam sine dificultate occupaui duobus sonditorum millibus praemissis in Africam. In ea insula praecipiti iam autumno cum hyemaster urbem sibi cognominem si in lassi qui iam suspicantur antiquiorem disputant alij, Vti superius cst demonstratum. Liceat nonnunquam in rebus tam vetustis halluc inuri scipio Casibus in sidem receptis atque Italica prope Hispalim Romanorum municipio sundato rium Augustorum patria Traiani, Hadriani heodos),non/um Hispania in prouinciam redacta quinto postquamvenerat anno decem nauibus Roma cle latus et .senatu idem in aede Bellone seris ciuitatem dato quam res in Hispania gest essent cum explicasse magnam Patribus &uniuerso populo hetitiam commouit,ex quanto periculo euasistitit Hispania subdita, mantum ellet prosectum verissime reputantibus Triumphus clarus non est, quo numad eam diem ex proconsulatu neminem taeiumphase constabat.