Vita Danielis Wyttenbachii, literarum humaniorum nuperrime in Academia lugduno-batava professoris

151쪽

aut ne vix quidem ita coniungi possunt, ut

Iemporis ordo ubivis apparva nec reru-

series unquam turbetur. Quid multa Uuo eodemque et loco et tempore adolescentibus. ut ita loquar. tot dapes ex omnibus orbis terrarum partibus , ex Asia . Asrica et Europa, simul apponuntur ut copia ipsos inopes faciat. Sed quum de tota hac historiae causa alio clempores fortasse ruberius agam k nunc satis sit referre ipsius yttenbachii de hoc argumento sententiam . proditam in Philom. Lib. Il. p. 44. , Iudices exordium disce ta-itionis ducunt ab inter retationeintuli , et recensioris ariorum inclinum meritorumque muneris

historici. Ius, inquiunt, laboris iacultatisqUROMulat, generolem Iurium Uular- , quam unius populi, Historiam con cribere: et Haitem unius populi quam uncus alicujus temporis , qui ι jacti peculiarisu et unumquodque horum generum suam etiam . habe meritorum maristatem. Primum sine dubio est si istium eritas narrationsis, nec a me ea di illimum. Multo enim di situs est , χι entus ex auis causis e sicare, materias partes suis temor hus , locis, mutatiombus ita componere , ut quaaiisamasica sosna amareat, in qua principes auctores Propriam, 'et quasi uisus , habitus, in

genii, animique formam servent eique conse niende et van et loquantur color porro uni Derdas narrationis accommodetu ad Muram argumenti, ad arietatem tem orum , ortuna

152쪽

egregii auctores historiarum censemur qua lectorum animos cuiunt, eorumque alliciendorum retinendorumque iam argumenso suo adjungunt; itaquesuctum historiae ampliorem e scarioremque reddunt. -- Sane , hanc nobis sententiam judices probant cum e tamen exceptione ut teneamus, a e sicillimum esse rerum gesι

rum fritatem scire, non solum in argumentis . nondum aliorum scr*tione auctorum tractatis,

sed in tritis adeo ac saepius vetitis velutἱ in Historia se misersali, quae dicuur, in qua multi etiam nunc sum loci nondum satis explicui, nec ad liquidum perducti Historicus autem si adfert simplicem, sed eam locvletem

ac pervicuam, eritatis narrationem , e nos quidem contenti sumus; nec desidera us causarum e Mationem , aut picturae inamalis

oblectamenta, nisi quatenus haec ex im veritatis cognitione exsistunt. Quod si ero haec

ipse addidi scriptor, diserte significetis certe ita scribat ut amareat , quid in ipsis factis et eruate insit, quid ipse de suo a ceris: quam idei sanctitatem in Antiqui , maximctritio ide, obhio, Plutarcho , Liolo Tasuo,

auspicimus. Nunc suns, qui in histori scribend ni visi disserant ac ratiocinentur, et rerum gestarum ignorantiam philosophando dissimulent. Quin quotidiana in ita consuetudine 3ave nobis 4M enit, ut quaerentibus ecquid

publice nori acciderit, ni narrent, sed sua de rebus notis judica ex romant. Quibus merito reponamua : Da mihi re gestas ι facta; ρεσ

153쪽

habeo judicium, quo ex hiis causarum eventorumque cWnitionem colisam. V

Quid autem de scholis Graecis et Latinis dicam Ipse Wytten bachius m scriptis, suis

piose cxplicuit Primum materiam et formam harum scholarum his verbis descripsit , Sed quum quatuor ere sint artes , quibus iteraσGraecae et Latinae constant, quae aris νulgo dicuntur et hahensur, Historia, Antiquitates , Enumeratio ac recensio Auctorum. Linguas grammatica scientia fribus illis prioribus elextraordinarias , o cum . aliis Scholis nostris conjunctas damus scholas quartae nobis par tis erpetua eat et ordinari institutio, ut quaσad reliquarum trium intelligentiam is cieatus linguae 'ingeniorumque cognitionem , inter erandis Auctorum scriptis aditum verit. ' Erant vero hi Auctores partim Oetae, Partim prosae orationis scriptores; quorum interpretatio ita Peragebatur, non ut eorum Omnia

vera enarrarentur, Omnesque e commontariis

copiae sunderentur, Sed ut in praecipuis eorum scriptis legendis discentes exercerentur ad eam macultatem , qud reliqua deinde Auctorum opera suo insi studio intelligerent. Deinde eodem loco refert, cur tam prosae quam ligatae orationi is Auctores sibi quotannis interpretando Suminserit, ubi ait 'eum semper ibi judicium utriusque xationis , et ligatas et solutae, cr*ta non minus in scholis, quam in irili aetate et reliqud iterat νitis, tractanda esse. Qui solas

154쪽

gunt prosae Scriptores , Iiorum morum locos Plurimos , ut e Poetis ductoa , .non intel Em ra multarum, etiam rosae enu mun bima tiarumque sensum rigebunt. Cor ira, qui utrica in Oetis eraantur, ita paulatim id carminum modum adhaereacunt, u ni 'ia canore eunt aut ad Atticam urbanitatem distisen sua ,strea a in Platonis Dialogi , atquς. inliniam ι ni adeo Comosdiis , Omeant mygia. ssium hebMessint in Philosophis si oratoribus , ad ingenioso

dicta aut actate conclusa FemiFienda, Qua--

Sed, secto utrumque eodem studio genti amplectendum est. Qui unice carmina aestantur.3imiles sunt iis, qui Ioniis moenitate capti ad eum desident, ejuademque aquis agros irrogosos fructusque roditos negligunt Qui non nisi so' latae student orationi , hi ructuiam Meram

contenti non ad ratem reamciunt , cujus cognitione et usu agrum exhilarent , ructuumquHρrοι entum amplificent. Denique, si quis quae rat , quamnam Mytteuhachius 'iam et fietionem in explicandis script9ribuis antiquis secutus sit, ille sciat, ipsum qxemplo tu rissimorum virorum . Memsterhusii, Buhox veni et similium a diligente et accurata .liurguae et verborum explicatione Gra minatica ad rerum interpretationem rccessi sye, istamque

155쪽

Pro re nata modo ex Historia, modo ex Antiquitatibus, modo ex aliis aliarum doctrinarum disciplinis duxisse, adhibita ratione critica Classicum omnino Ioeum de hoc argumento in ipsius scriptis habemus ubi legimus:

Sis primum es omnium, ut docentes moneα-

mus , quid si inter relatio , quae ejus forma. Nam, Ilae ad eius iacultatem plurimum aleαι exercitatio et usus, et an sint qui eam Dia- Deticis raeceptis contineri putent; haec tamen mi me sun neglisenda. In recta quidem insti-ι tions , quam sequimur, certes sitemur, Mui praemittenda est ratio, actioni cogptatio. Neque ita ad interpretandum accedere debemus , ut imum hos isterpretari, quid et quale sit , non perspicue diligenterque teneamus. Igitur interpretatio est oratio , quae esscit, ut alterius orationem intelligamus. Intelligimus isterius Orationem, quando et eumdem , quem ψae LMr, ad Uimus sensum. Hoc in Logicis nostris praeceptis uradidimus Sed anterpretationis, tamquam generis , duae sunt firmae, Grammario et Crit a Grammatica interpretatio Iudi--ι, quid Scriptor dixerit Critica, vere re . teque, nec ne dixerit. Ireo in BihI Crit. VOL IT. F. T. p. a monuimus riusquci eryrmationis, e Grammaticae et Criticas ,

Ris e. argumentum , materia et forma materia duas habet artes , res et verba Itauιriusque inter relationis tria sunt quasi instru- mensa Dialectica ersatur infrma, Linguae

Ratio is erbis: istorica Doctrina in rebu3.

156쪽

Grammatica intrepretatio , ex 'Moeque instrumentis primum Dialectisa, cujus es incium Midere quae nomina erbaque cy-us nominibus Nectisque jungenda , prae onenda, P monenda Sint omnino, οὐ ulgo scant, suomodo locus construendus sit. Secunda accedit inguae Ratio , quae Dialecticam ad leges et comsuetudinem orationis ejus , in qua scriptus est Iocus, adstringit et moderauur Tertio es mstorica Doctrina, quas Omnem antiquarum rerum intelligensiam complectitur, et intra h usines et auctoritatem duo priora instrumenta contines. Criticae Interpretalionis eadem Mn argumenta, eadem νω, nec peculiariter de ed dicere attinet '

Ex his igitur videmus , in scholis literariis habendis duplex mite achio Propositum

suisse Amrammatica primum interpretatione incipiens, expositis ipsius sermoin Proprietatibus , discipulos suos ad erum intelligentiam ducebat. Deinde Graecis Latine vertendis disciplinae suae alumnos dooebat Latine scribere. Ad huius autem liuguae bene seribendae facultatem consequendam quum Pussit variis exercitationibus , illarum Inlroductionem, quam vocant, ex optimi magistri scholis quondam habitis edidi in Epist. Sod Philom.

P. I ii. In his prima et Praecipua est Para- Phraais, quae et Meta rasis , Latine Mempretatio, vulgo Versis dicitur, cuius hoc est officium . ut non tantummodo Graeci aucto ris sententia fidelite exprimatur, sed etiam

157쪽

exemplum presse reddatur, et, quantum quidem salva Latinitate potest, sorma atque Ompositio servet ar Itaque primum Graeca quasi ad verbum Latine aut ipse vertebat, aut discipulo vertenda proponebat deinde animum ad id advertebat ut discipuli intelligerent quibus in Iocis Graeca et Latina proprietas differret et tum denique hanc interpretati nem ad Latinitatem conformabat. Et in scholis Latinis non tantum discipulis fontes Graecos indicabat, e quibus Romani sua sumsisSent, verum etiam subinde verba Latina Graece vertebat, Praesertim quum Graeca essicaciora

essent, atque rem accuratius significarent.

In Antiquvatibus Graecis sequebatur Lamb. Bosium , in Romanis Christophorum Cellarium. Singula utriusque Compendii capita explica-hat, Perperam scripta corrigebat, Ornis Sadictatis supplebat, et illa omnino addebat quibus auditores ad rerum antiquarum cognitionem ac scientiam ducerentur, Denique ita Historia Liberari fere eodem modo versabatur, quo in Historia Philosophiae, ut antea dixi, versatus erat. Et quandoquidem ad discipulorum captum sese scienter accommodabat, utpote artem docendi optime callens, et diligenter animadvertebat, suo essent ru- duorum ingenia gradu maturitatis ad artinnstudii, idque Socratio ratione cum ad nasceh--dum eliceres, tum nascens useare , tum natum alere ac moderaretur hipsius scholae tironibus similiter atque vetet aliis admodum fructuosae

158쪽

eranici et a multis iuvenibusqxiotannis audi

bantur. -

Prosessorum Athenaei Amβtelodamensis praeses. Forte in nud ipsum tempus ineidelint Heidelbergensia Academi4 saecularia annua quartu'. Prorecto igitur et Senatus inclytae illius Academiae ad haec Musarum sacra, quo maiori s0leunitate peragerentur, aliarum regionum et terrarum Professores invitaverant eumque honorem quoque Athenaei Amatelo. damensis doctorinus habuerant. At vero hi quum intelligerent se sub sinet mensis Novembris , quo tempore illud sestum elebram dum esset, sch'lis habendis impeditum iri quominus cibi festivitat . quamvis lubentes. interesse pussent, Senatui Academiae Hei-delbergensis per liberas grati animi sui sensus et abaentiae .futurae oausam significanda esse statuebant nancataque Provinciam suscipae .hat Wyttenbachius , atque hac meos epistolam scribebat, cuius exemplar huic soiptioni inserere, et sic ad public immotitiam perserre

'perae pretium duxi '

Quo maisrem lusrae Vestrae V V. C. C., nobis attuleriant oi talem cum festi aliae honoris ac beneookntiae, eo magis dolemus rea

159쪽

nos- tia comm eas esse, ut humanissimae Vestrae imitationi obsequi non possimus. In satis est ipsum saecularis festi Ovus , quod

Mon erias nostras . Sed in summa occuPa riones incidis Nam quum Ammari nostri haecat . rasis, ut in singulis doctrinarum genermussimosi sint 'fessores, nemo nostrum ab Seporon quin losum auum recutim reli qua ; nec tigras acare oleas, nisi mam cum studictae

j---tis detrimento. Quare Vos is I his

insuadeatis, F V. C. C., nos quamquam VOM ah-ntes, amen animis studiisque praes semos, ita in Martem accedere laetitiae Vestrae, si congrumulari , ut moentium hospitum

vis Don WMari nemo ossit. Quod quidem

sum mi mergas nomen per omnes humaniores gentes et aetates celebretur I Fortune res et consilia cum totius Academiate , tum singulorum νου-3orum ac socrorrem , et qui minoaerant, et qui orie erunt. Ita iacte V. V. C. C.,

160쪽

Quid de cisilibus istis dissensionibus ac discordiis dicam, quae sequente anno r787

per omnes civium Ordines manarunt amiem. rum assinium, cognatorum animos a se inviacem abalienarunt belIum partim domesticum, partim externum Pepererunt atque Patriae

nostrae haud exiguo detrimento fuerunt e suum istarum turbarum causae siet a iuris Batavio et rerum anteactarum solentia moto intolligi nequeant, earumque exitus nemini non notus sit dixisse hoc loco sussiciat. Wyttenbachium semper sperasse a viasae, ut neutra arte victa aut victrice, rea ad couditiones veniret atque , quum id non fieri posse videret, exemplo Attici ita in republica versatum esse, ut ei divus fluctibus se non committeret, nulliusque oluntati ae emanciparet, Verum Ptimarum partium esset. h. e. iis saveret, qui non verbi prae se semrent, sed factis ostenderent, patria salutem sibi re vera cordi esse Atque hin . opitis utcunque istis discordiis, quum mense Octobri scholas suas ursus aperiret his verbis

auditores suos allocutus est: με Quod Deu bene vertati uvicaimur denuo lectior es Masraa , ad quas Vos hac requenιM comenias gaudeo Mementerque Lalor Pra oenim his temporibus, ubi ublicae calamitas aprioatum cuique Matium quaerendum est. Da quibus ς oribus nec quomodo visam, eo quomodo taceam. r eris dicere me tamen evit muneris iniciique is ac religio. Non