장음표시 사용
41쪽
tiam summo umini apud Omiles genies debitam illa committat. Nulla enim in re facilius et perniciosius erratur, quam in judicio de rebus divinis ferendo:
quumque ii, Pene quo Summa rerum est, ipsi sint homines mortales, Omnino et ipsis cavendum est, ne forte cultum Dei Verum pro superstitione, aut religio nem rationi consentaneam pro impietate aspernentur. 2 Jus principis circa sacra complectitur etiam jus inspiciendi in sacra, ut meriantur ea, quae Simodum excesserint, ad supprimendam ecclesiam vi juris reformandi idoneam causam dare possint. Occius
vulgo ita desinitur, ut sit jus providendi, ne ab ecclesia respublica quid detrimenti capiat. Sed mihi
justo strictius concepta videtur haec definitio, quoniam non solum ea, quae ipsum statum publicum pertur bani, et toti rei publica e nocent, locum faciunt duri su premae inspectionis, sed omnis omnino injuria, iniquitas aut PerVersitas, qua Vel universis vel singulis aliquid fit, quod alteri ab altero fieri non oportet. Videant consules , ne quid respublica detrimenti capiat ita
decrevit Senatus Romanus, quum in sumnum discri men res adducta esset. Ecclesiae vero frena sunt injicienda, quoties vel leviores turbulas ciere, vel probris et conviciis in alios invehi, vel ultra modum se efferre, vel vim injustam facere, vel ullo modo potestate ecclesiastica in fraudem civium abuti voluerit. Quod quan quam a genuina cclesiae natura prorsus alienum sit, tamen vitio eorum, qui ipsi praesunt aut inserviunt, Vel etiam caeco superstitiosae et effrenatae multitudinis impetu committi potest, saepe etiam, teste historia, commissum St.
42쪽
3 Jus, ut barbare dicunt, advocatiae in ecclesiam, quoniam non solum officium incumbit im Perans, ecclesiam admissam tuendi, Verum etiam potestas ei concedenda est, ea adhibendi, quae ad auxilium illi ferendum necessaria sunt. Nam qui ad finem pervenire vult, velle etiam debet ea, quibus eoenitur. Si V. c. subsidia ex aerari publico suppedita tu ad sublevandam ecclesiam et sumtus cultus divini Parandos, dure suo Princeps Vel quos aerari publico ille praefecit, rationes exigunt illius Pecuniae, ut appareat, an recte impensa sit. Praeterea in universum tenendum est, non modo adversus hostes eXternos ecclesiam esse tuendam, sed saepe etiam ab injuriis suorum, qui in Propria ipsius Viscera saeviunt, defendendam, eamque defensionem, si res liqueat et Hurima Pars consentiat, recte suscipi a civitate
II. A Iterum genus comprehendit curam rerum ecclesiasticarum internam. Quod de hoc genere supra diximus, utique cum grano salis accipiendum est. Quamdiu enim ecclesia aucorum numer Continetur, ut immensa aliorum civium multitudine longe supere iuris quasi absorbeatur, nil impedit, quominus Paucis
Suorum electis, quorum OnVentus Synodo Vocare Olent, administrationem rerum suarum demandet. Post
quam autem doctrina et cultus ejusdem ita increbuit, et Per omnes aries reipublicae se divulgavit, ut jam pauci tantummodo, qui alia sacra Sequantur, Supersint, et ecclesia jam mole labore sua, non amplius consilii neque rationis est, ejusmodi forma regiminis eccle
43쪽
siastici uti, sed alio moderamine pus est, quo omnia ordine fiant et ecclesiae negotia utiliter gerantur '). Et quum imperium civile ita sit comparatum, ut optime
securitati atque saluti omnium consulat, haec res argumento est, imperii civilis ope atque auxili ecclesiae quoque negotia tutissime atque commodissime administratum iri. Inde necesse est, civitatem artes suas interponere, et non solum bonorum atque pecuniae ecclesiasticae, sed etiam rerum ad disciplinam sacram Pertinentium curam gerere '). Sed ut recte haec procedant, duo quam maxime sunt tenenda: 1. imperantem illud regimen ecclesiae non e seipsum, sed per magistratus in id specialiter institutos, exercere debere, quia eidem ecclesiae sint addicti, cui praesunt, b ad id expressis verbis obstringantur, ut saluti ejus ecclesiae pro viribus consulant, et
doctrinae statutisque ipsius conVenienter agani, eto cum theologis ejusdem fidei, rerum divi
48 Quanquam ad consultandum et deliberandum Synodos utilissime adhiberi, maxime si de doctrina religionis, de formulis sacris atque cerimoniis agatur, nullo modo nega verim , Sed ea de re hujus loci non est disputare. 49 Quod si per se necessarium est, non opus erit, OleStatem ecclesiasticam principum evangelicorum a mandat Ver , ab ecclesia tempore sacrorum resormatorum principibus dato, ut vulgo fieri solet, repetere. Certe hoc argumentum Vim Suam perditurum est cessantibus causis, quae illi mandato tum temporis originem dederunt.
44쪽
narum eritissianis atque muneris demandati sociis, consilia ineant. Deinde tenendum est 2 magistratum oliticum minime su dure, sed quasi mandato ecclesiae, ut qui tutelam ipsius in se receperit, res ejus administrare. Audio jam voce clamitantium et indigne factum increpantium, quod ego ecclesiam tutelae civitatis sub decerim. Sed salva res est eque enim heri, ne que raeceptoris , nec paedagogi nec ludi magistri partes hoc modo civitati in ecclesiam deseruntur, sed solummodo tutoris, qui res pupilli ut bonus paterfamilias administrat, in jure eum defendit, atque mei, ne ille per imbecillitatem et fervorem aetatis aut rerum forensium incuriam labatur sibique ipsi noceat. Nec tanta personarum unitas inter utrumque intercedit, ut tutor x pupillo edere, bibere, spirare, ambulare et cogitare, Vel ei, quid credere aut amare debeat, im-Ρexare ossit, sed haec Omnia pupillo, ut omiuilibero, salva et illibata manent. Aeque ecclesia ullam dignitatis jacturam facit eo, quod tutelae naturali Ρο- testatis civilis subjicitur, dummodo meminerimus,4upillum saepissime vel nobiliorem esse tutore, sed ab illo destitutum facile indigna pati, temere ferri atque
omnibus ad verum dignitatem sustinendam necessariis egere quod factum Scimus ecclesiae, quam respublica non curat, in America septentrionali.
Quum autem jus episcopale, inspectionem atque administrationem ecclesiasticam hoc modo ad civitatem
45쪽
retulerim, probe quidem scio, a statutis ecclesiae Rο- man Catholicae, cui omnia alia magis placent, me longe discedere. Quod hoc Ioco eo minus silentio Praetereundum censui, quo diligentius in superioribus huius disputationis capitibus curavi, ut verba mea in
universas Christianorum ecclesias pariter quadrarent, idque in sequentibus aeque facturus sum. Sed ubique naturalem rationem ducem secutus, quae pri Vilegi tum ordinem clericorum, imperio ecclesiastico quasi coelitus ornatum atque instructum, non agnoscit, in praesentibus veritate ipsa urgente in eam artem se cessum feci, quam Protestantium schola sibi occupavit.
Restat ut ΙΙΙ. de iis videamus, quae ab omni olesiale politica sunt exemta. Cujusmodi sunt omnia, quae conscientiam et internam Veri cognitionem tangunt Gewissenssacheni, Vel ut apertius loquar, dogmata de Deo de Christo et de reliquis doctrinae sacrae a Pilibus, modus Deum colendi, et ritus sacri β'). In his summo imperanti neque e Se neque Permagistratus ecclesiasticos ullum jubendi aut cogendi jus est. Imo neque in fundamentis doctrinae neque madiaphoris quicquam mutare vel mutatum in Veterem Staium reducere potest, nisi omnibus vel saltem longe plurimis ecclesiae membris consentientibus; qui con-50 Modo id enim per se patet sint innoxii. amsi qui sorte sanguine humano immolare vel sacra incasta celebrare voluerint, haec secundum ea, quae supra g. 12. sub I. . et 3 diximus, non erunt toleranda.
46쪽
sensus multis e rebus, quae antea diligentissime sunt ponderanclae, intelligitur et si tali consensu admini culante mutatio fiat, licet paucissimi dissentiant, tameno hi paucissimi, ut placitis lurimorum obtemperent, non vi adigi debent, sed condonandum eis est, ut an liqua probent, et suos ritus, suam doctrinam SerVent, donec comiter monendo, docendo, suadendo, in alia
adducantur i). Haec sunt jura vere collegialia ecclesiae, in quibus vera illa et intemerata libertas religionis quam maxime cernitur. Hinc u liturgi cum principi absque consensu ecclesiae nullo pacto competit g).
Quaenam doctrina magis expediat' Ex his, quae proxime diximus, apparet, trita
tem et ecclesiam, licet multis modis inter se conjuncta, tamen diversa inter se esse. Sed cum hucusque de eo
tantum disseruimus, quid hac in re veritati et juris principiis conveniat, haud alienum erit, ragmatico
54 Exeipiendae sunt modo dissensiones inter eos bortae, qui unum coetum laciunt, et uno eodemque templo conveniunt. In his enim, si V. c. alii novis et emendatis, alii antiquitus receptis canticis et hymnis uti velint, plurima vota valent, propterea quod uno eodemque loco et tempore diversis uti plane non possunt. Ita sapientissime cautum est in Saxonia Regia C. G. v. ER Tirchen-
47쪽
rum more etiam inquirere, quid magis expediat, quid utilius atque consilio de optuma reipublicae conditione
accommodatius sit. Faciamus igitur, argumentis adversariorum tantum inesse, ut haud lane reprobari debeant. Tamen hoc nobis ersuasum habemus, O
ctrinam illorum longe difficiliorem esse intellectu, quana ut ab hominibus nostri aevi satis perspici atque in usum vitae sapienter converti queat. Forsitan os secula, cum Orbes solis per astra zodiaci centies et amplius circumacti fuerint, es aequinoctia per aliquot gradus in interiora aquarii atque leonis recesserint, tantum sapient hominum ingenia, ut etiam implicitam illam doctrinam de absoluta civitatis atque ecclesiae unitate assequantur. Tum scilicet absque periculo, aut, si malis, absque summo generis humani detrimento tectis roclamare licebit, ecclesiam nil esse nisi insti tutum civile, atque religionis exercitium in catalogum rerum utilitatis publicae gratia adinventarum pariter
referendum, ac tribunalia, scholas aedicorum, isti ficum , alaestras, Xercitus, Commercia, agrorum culturam. Nos quidem non ita creduli sumus, ut hoc speremus. Sed ut largiamur illis hanc spem, Veremur tamen, ne nunc, quae est seculi indoles, non modo
indocti et inculti, sed adeo eorum plurimi, qui ultra Vulgus sapere sibi videntur, quum ad ista castra se contulerint, iam ineptos exinde latui sint fructus, ut novam sapientiam riscae pietatis jactura mercentur. Quum enim dignitatem reipublicae Velint extollere, ecclesiae finem atque dignitatem ei vindicando, facient id quidem, sed inverso ordine, ii ut deprimant cui tum deorum inter res vulgares, et detrahant ecclesiae tantum dignitatis, quantum illi adjecerint. Sacra pro
48쪽
fanis, divina humanis miscebunt, et templum atque curiam, Sacramenta atque opificia, aram, qua Deo vota fiunt atque mensam, qua publica vectigalia reci piuntur, ejusdem farinae habebunt. Tantum abest, ut nostri homines ejusmodi absolutam et Ρuram civit iis imaginem, quae ad coelum usque assurgat, mente sua concipere possint, ut potius imagini ecclesiae omnia ea sint adspersuri, quae in rebus ad negotia i ilia pertinentibus odio habent. Ecclesiam a religione di scernere ignari, huic non amplius concedent sanctit tem, quae illi denegata erit. In summo vitae discrimine, in aerumnis, in luctu, cui nihil solatii neque praesidii reliquum est, nisi in spe vitae aeternae atque fiducia gratiae divinae, redibunt quidem ad lucem an fulgentem etiam iis, quibus nulla amplius in rebus hi manis conditio, neque in civitate statio relicta est. Sed illud solatium, haec lux ab illa doctrina longe aliena sunt. Pietas enim in Deum proprias agit radices et suo eget solo, quo deficiente nec ulla ars politica sub stratis suis efficere poterit, ut illa laete salubriterque Progeoninet δ). Non me fugit, mulios in ea esse sententia, ut
quae reverentiae rebus sacris habendae sensim sensimque in animis hominum detrahantur, institutione idonea puerorum atque puellarum in scholis compensari posse sibi persuadeant. Est decus atque laus se
culi nostri, patrocinari institutioni publicae, et si quid est, quod De Opinii maximo lacere possit, hoc
die uellen de Pietat verschlosse Verden. V. AMMON
49쪽
puto esse studium, teneros juventutis animos sedulo erudiendi, emendandi, atque praeceptis utilibus ad laudabilia quaeque excitandi. Verum enim vero rei gio non addiscitur, sed est sensus in intimis quasi medullis haerens atque reconditus, qui nisi saepe et iterat piis adhortationibus , precationibus, verbo divino atque culii divino alatur, reficiatur atque confirmetur, facile paulatim absumitur et quasi exarescit q). Sic homines eruditissimi atque politissimi haud raro sunt improbi, quoniam Dei immemores delabuntur intra Vas cupiditates, neque remedium improbitatis, quod est in ipsa religione, in romiu habent. Hinc insti tutio scholastica, si recie se habeat, fundamenta qui dem jacit animi pii, morum roborum Vitaeque legi bus consentaneae; sed ut haec maneant atque erdurent adulta quoque et provectiore aetate, religione ΟΡus est, quam tuetur, alit, servat ecclesia. Quo efficitur, ut ecclesia ne momento quidem inserior aut minus necessari sit, quam gchola. αυτ δε ποιήσαι,
Quum multa sint, quae ex supra dictis deduci possint, nos tamen, ne longiores simus, aucis absolva mus, et unum tantummodo, hisce temporibus quam maxime quaeri solitum, commemoremus: Ve scilicet ea, quae universitatis ecclesiasticae nomine sunt agenda,
utique ex eosdem, qui negotiis universitatis civilibus
54 Cf. quae hac de re praeclare dicta leguntur in fundender Andata Bil. 7. Abh. l. de gῖtthchen mortes Machi.
50쪽
Praesunt peramque mant, sed per peculiares actores, in hunc finem specialiter constitutos, agantur. Etiamsi forte acciderit, ut oppidi aut pagi cives omnes uni eidemque ecclesiae sint addicti, hoc tamen non eo faciet, ut, qui reliqua cureni, necessario et ecclesiae negotia gerere debeant. Multi enim sunt, qui ad haec propensi paratique illorum suscipiendorum excusationem quaerant, non quidem contemtu rei publicae, sed invidiam, aborem, difficultates rerum municipalium, et curas aerarias, tributarias, excubitorias, quaestuarias et quae sunt similia, timentes. Praeterea multi sunt hisce gerendis aptissimi, illis vero procurandis
Parum idonei, vel contra β). Accedit, quod si ad unam ecclesiam plura oppida Vel pagi pertineant, vel si ejusdem oppidi vel pagi incolae in rebus divinis di
Versa sequantur, fieri plane non potest, ut iidem et municipii et ecclesiae nomine agant, sed illo casu ne sesse est adjungi legatos exterorum, hoc autem casu plures in eodem loco existunt coitiones religiosae, qua Tum Suo quaeque Procuratore suosque,Vocatos habet, qui videant, ne quid adversus legem atque utilitatem ecclesiae committatur. Quare bene et ad rem accommodate factum est, ut in lege de ordinanda re municipali in regno Saxonico die . Febr. 183 Iata g.
55 Conser, quae hac de re in comitiis Saxoniae tributis,
quae Secundam cameram vocant, anno I 834, quum deg. 72 et 73. legis ad rem scholasticam spectantis geretur, et Summus rei ecclesiasticae atque institutionis publicae Praesul, et orator ordinis agrestis, schische, vir et probissimus et veritatis studiosissimus, non minu acute quam e rite disputarunt. Gndiagsmittheil als α ιsserord BGl. d.