De metallicis libri tres

21쪽

muor quamuis enim id liquidissimum sit, nequaquam Ddefacit ac pondere vincies omnia praeter aurum . Si a tem ex humiditate metallica spiritus aliquis eliciatur, is omninoaduresatur vitali, perimit enim omnia animalia, seu incidinis hauriatur, seu ex fornatibus, aut quomodocumque Alicubi tamen trutior est exhalatio morbos quoudam sanans, ut in sudatorijs puteolanis . Stirpes quoque enecat, ubi eius adsit copia ut merito natura metallica st tui possit toto genere aduersa corporibus viventibus. Est quoque valde conspicua d:fferentia Viventia enim gignulsbi simile, quod est opus animae altricis, ut alimentum sui naturam conuertat at metallica nec procreant sibi similia neque seipia augere possunt. Quod eaim aiunt: lumbum augeri imbribus, aut locis subterraneis conditum , Ut Galenus testatur 9 simpl. peculiare est soli contingens', c ius cauo loco proprio dicenda est. Et quod chimistae asserunt, semina esse auri quibus multiplicetur in infinitum,

adhucfamosum est, magis quam compertum. Non tamen est praeter rationem Vt arte corpora metallica inuice transemutentur. Cum enim eorum sormae accidentia sint,ut ostensum est,a calore frigore prouenientia quatenus in manu artificis est alterationes huiusmodi eficere, etiam nouas sermasintroducere potest,ut patet in corporum combussi ne , solutione , congelatione , distillatione, sublimatione, . huiusmodi: consurgunt enim corpora diuersa , ut sales , vitrum , aquae in alia multa Sed quae ex motu caeli contingunt in bla natura fiunt non minus quam viventia nouenim artifex imitari potest huiusmodi alterationes. Quae igitur fit metallicorum corpmum substantia in quomodo differant a partibus similaribus viventium explicatum est: quomodo out a se inuicem differant dicamus.

C duplex eorum materia statuatur ab Aristoteles. Met cincine scilicet duplex exhalatio,haec quidem

22쪽

vanorosa, haec autem fumosa, illa quidem ex aqua ortum ducens, haec autem ex terra, ex iam duo genera corporurn

intra terram fieri .ex sicca quidem exhalatione fossilia deo dicta qui fodiendo inueniuntur vi illiquabilia lapidum genera, quaecunmque in puluerem soluuntur. Exhu daeautem, quae proprie metallica vocantur, quia post effoisionem transmutatione egent, quor aetalli igne tandem ea recrementis expurgetur. Sed medicito nomine medicamLenta omnia accip1unt,ouorum generatio et pontina est in metallis , idest fodinis vel in fornacibus ali r-que praeparandi miodis , ut testatur Galanus 9 simpL 7. Abi; tanu seiungit lapides, terrarum genera Pic scori

des omnia subterranea aetallica vocat, recentiore misneraliaci fodinas enim mina vocant quae Omnia secundum Aristotelis sententiam ad duo praedic agenera rediaguntur. Posteriores pluya genera facit ni Nam quatuor statuit Avicenna: lapidem , metallam , sulphur . lates A Ibertus Magnus tria: lapidem, metallum, di media Ineralia, quo nomine reliqua omnia corpora accipi P, qa ara mediam quandam naturam inter lapidem, metallum habere videntur. Non deiunt qui nostris temporibus omnes praedictas diuisiones reprobent praeter lapidem . metallum duo genera introducentes terrant: cccum concretum, quasi Iulii lapides non fiant e succi concretione, quem succum lapidescentem vocant Praeterea sulphur, &auripigmentum uic coS concretos dicere absiardum est: ne que enim humoresoluuntur,ncque prius liquida rutile qui iquam vidit Anter in fiammabilia solum butimen. liquidum&concretum reperitur: sed in his coguntur idem arta diuersis generibus collocare ut sucε1nt m, obueranum inter lapides&succos concretos Ad Ubterraneorum p r- titio, quae ab Aristotele traditur , omnium XaciitSin ja,

Iissimaq reperitvr , quod hinc fiet manifestum. Primo igitur illud animaduertendum est, omnia haex corpora terrae species vocari ab Aristotele I. Maco. cap. I. guzdpatct cx

enum

23쪽

ctu moneorum sisymponit ira standa . Hanc eandem sententiam habemus at,alano . simpl. cap. 2. Vbii

qui ci Terrae differentias a philosophis tribus generibus finiri siquidem unum eius genus in apis, alterum corpus m tali um tertium terra quae colitur . Quamuis quiem m

taliae , qu fundi possent quias aiunt non terrae , ted aquae

plus continere, ramo i ius cap. 7. inquit. vn omnibustum terris, et iamlapidibiis commune est, ut desiccent, ita metallicis quoque medicamentis omnibus est enim esse etia eorum terrea. Id autem accissit quoniam in transinuta etione elementorum inter se uaria passionescontingunt, ut quandoque ambigere videantsin, utrius sint . Patet in sale id cum enimcorpus B terrestre actu, potentia vero humis 'dum , cum lutum fuerit, vita non dicta ab aqua, Sond et eautem, corpulentia est veluti harum , adeo ut ova.&Ec inulta alia corporagi ia pernatent ut testatur Aristi, Met .cap. idem patet in argento uiuo: etsi enim aquaerinstar liquid lituum est, finet et ingrauissima ponderamn sellam Iapidum . sed quo metallorum , quod fieri non post. eiusti stantia tera estrior esset quam Assirpem an sum. Similem humiditare metalla: cum enim liquescirit, fluunt9ut aquae, nec madefaciunt, quod ab tibis ubi inarur pluris est , non aq cum hoc modo habeant di cum uri eta ut met illa quaedaba te eant 4 iudes illiquabitis, & qu Uuisti' genetis mcuerat emis ina ,tontia addi i O rem sigintim . alia hucusinodi materiam ostendit , Vt . Meteo cap. 8 habetur Sal igitur tormire buitur non aquaequia humido vitur Metalla aquae i- Munitar, qui illi sciliat igne , sedeorum humiditas ae .. eoterreo et Itura past est , ideo conditiones cruasdam . Mutterrae.. 4 -m uua ae tribuit , lassust taqua botion comburitate ut oleinm, aeriuvem onestiolis habet . a incoancine, no ob idtamen ex aere, aqua, o aenim grauissinium

passum

24쪽

passum est magis quam metalla, ideo facillime exhalat. Eodem modo in ceteris considerandum est. Quibus hoc

modo constitutis patet ratio, cur Aristoteles ad siccana aexhalationem pertinere inquit lapides illiquabiles & que-cunque in puluerem rediguntur: ad humidam autem itallica , quae aut sussilia sunt, aut ductilia Impotentia enim ad liquationem, su uis terram ostendunt neutrum: Ieroinestaqueis Ductilia enim, aut fusilia sunt. Compraehendi autem in hac diuisione omnia corpora patet, humidum enim aquae ,& siccum terrae materia est Omnium q. Meteo. cap. s. Quoniam vero mixtio non fitiine caliditate terram, ω aquam attenuante in naturam exhalationis, ideo duplex exhalatio ponitur materia propinqua omnium , humida uidem participans naturana aquae, aeri S, sicca autem leprae ,&ignis . Gervis autem siccorum corporum distere tias habet . Nam aut abscedente humido uniuerso coagulata sunt, Vt genera terrarum, de alium, quae humido soluuntur magis minus: Aut relicto aliquo humido a frigore congelato , Ut lapides illiquabiles. Quoniam vero exhalatio sicca duplex est , quaedam pinguis ideo combustibilis quaedam arida, di incombustibilis ex illa quidem sulphur sic, auripigment , de bituminis genera , de quidam ia-ter lapides Ex arida autem reliqua praedicta. Omnia haec Aristoteles sub duobus compraehend te aut enim patueres colorati sunt aut lepides ex tali consistentiae geniti. Genus autem humidoriundimiles , sed opposito modo differentias habet. Quaedam enim coagulata sunt resbondentia lapid bas illiquabilibus , quedam incoagulata re pondentia pulveribus. Quae in hoc genere coagulata sunt non humidi ab stitia id patiuntur, sed calidiis ideo 'uantur a calido, SMeteod. 6. ως vero incoagulata sunt , humida actu per manerenecesse est respondentia pulveribus actu siccis: quemadmodum hi humido, frigido sol tur, sic arge tum vivum a calido ac si co in puluerem reducitur. Cum autem vaporis matura quaedam glutinosis sit , exhalationi. in

25쪽

pingui respondens , sed minime combustibilis altera non

glutinosae ex hac quidem metalla fiunt: nam liquata instar aquae fluunt , ex glutinosa autem lapides liquabile , vescoriae,& vitrum haec enim liquata trahi possunt, ut viscum. Inest autem in omni metallo utraque humiditas magis, minus Ideo una liquantur plerumque separatur scoria , quae metallicae humiditati innatat, ut oleum aquae Arbstoteles innuit haec omnia ea esstm one cum4nquit Mertallica, aut tusilia sunt,aut duetilia: nam fusilia tantum non Quirilia sunt metallorum venae eorundem scoriari, Vitrum,& stanni quoddam genus . Duritilia non ita ferrum is silia simul , ductilia aurum , argentum , ara , plumbi gene La.. EX his patet quantum ij errent , qui Aristotelis diuisio

nemtanquam insufficientem calumniantur, putantes noui

includi4nea lapides liquabiles. Sed de his clarius patebit cum de lapiditiis loquemur . C A P. IIII. SE Aedem exhalationes quaeintra terram Varia corpora gignunt, aliquando aquas inficiunt e subterraneis eo

Dentes, aliquando aerem,si contingat extra terram erum

pere Nam praeter impressiones quae in sublimi fiunt, de qui, bus agere non est nostrum institutum,alicubi tam copiosa fiat exhalatio calida,ut pro sudatorio usurpetur ad multos morbos sanandos, ut in pluribus campaniae ocis,praesertim in monte , quem Tritulum vocant, ad cuius radices aquae Thermarum sunt quas Salutati appellant non prccul a tem ab ijs montem ascendentibus occurrit spelunca multi partita ,4n qua aer sudatorius continetur , ac quem locum accedunt , qui distillationem pituitosam patiuntur, item chiragricii,& podagrici, artritici,& hydropici, a quibus morbis per sudor es 4iberantur. Aliud quoque sudatorium est subterranere iuxta balnea quae ad paludem Agnani sunt similiter in campaniae: ubi cespite ablato, statim fumus ca' sidus

26쪽

1idus exhala qui receptus sudores elicit ad eosdem mo hos 4 amplius ad ulcera interna In Vesuuio Aoque rustici foueas excavant , qua parte fiamus exhalat, in quibus sudant, ut postea abluantur aqua pluuia, qu in proximis foveis colligitur. Haec quidem nostris tempta ibit extant . Recensentur tamen ab antiquis multa alia. Exhalationes quidem huiusmodi innotitas ex bitumine magis quam ex sulphure intra terram ardente prouenire putandum est, mitior enim est eius materia. Noxias autem e sulphure, auripigmento, argento Viuo, aut metallis,N patet ex eorum fodinis inicumque enim fumum huiusmodi hauriunt, i cidunt, aut in suffocationem , anhelationem , aut phth, sim In Volaterano ex lacu feruentissimo expirat aer superuolantibus auibus mortiferus similiter ex lacu Averno 1

d. m agro puteolano Graeci ab effectu loca huiusmodi Aorna vocant. Alibi exhalationes effiant ni tantum generi noxiae it in taca leporibus in Creta Noctuis .in Sig - ro Canibus, in Galata,&Clupea Scorpionibus in Ebuso serpentibus, ideo vel odorem de longe sentientes Hugiunia

Alibi autem generi animantium omni mortiferae oriuntur, quarum foueas Graeci Charoneas appellant, siue Plut nias , quia transeuntibus per ea loca iter ad inferos pateatia Huiuimodi extant inter Neapolim &Puteolos spelunca enim reperitur in qua quodvis animal parumper immorans suffocatur, si tamen cito in lacum propinquum mergarur , reuiuiscit. Quod pro miraculo scribitur etiam in quodam Siciliae loco accidere Mons enim Aetna est ignes evomens Vt Puteolis iuxta autem loca ardentia non mirum exhalationes effluere sulphureas, aut ex reliquis metallicis tabificas. Compertum est puteo eXcauato, in eoque exoner

tis bellicis machinis ad aquam ut solent igne, &concussu euocandam, quotquot descendiiseant explorandi gratia,1us secatos. Haec enim est vis exhalationis sulphureae praesertim in angusto loco. Idem praestat aer diu conclusus in spe-- , aut foveis quibuscumque , si non perspiret repletur

27쪽

enim exhalationibus sabterraneis , qu ingredientibuis

necem asserunt. Si autem in apertum exeant maligni

talem amittunt distus, in immensum . Aliquando tame in peste ditanditur exhalationis malignitas in longinquit, xt totas prouincias inficiat, quod tetigisse videtur Tlacidi

des cum in peste Atheniensium inquit: Forte percontidinuum ex Aethiopia quaedam fluxere putredinis contagia. Oriri autem haec ex praua evaporatione subterraneorum, illud argumento est. Nam quae ex cadaueribus putres en' ribus in praelio aut ex palustribus putrefactis fiunt, loca

tantum vicina assiciunt , non niuersas prouinci occupati Oportet igitur uniuersaliorem causam esse , aut caelum, ut uidam putant , aut dispositiones terrestres , quam se nien

tiam sequita Avicenna. Quamuis enim caelum sit prima causa omnium alterationum , quae hic fiunt , longinqua ta, anen est, ut inquit Dispositiones vero terrestre petopinquς sunt Corrumpiautem aerem a multitudine exhalationum cindicant signa pestem praenuntiantia: Vt cum in aere appa rent multae impressiones signitae, siciis cadentes , cometee, huiusnodi, cum turbi lentus est aer, ac veluti puluere infectus fignificant enim multam in Oratis nem Naeter ordinem naturalem Nam quemadmodum con stituti plum iota , aut ventorum, parisio adiquando uniuersissis vtur multas prouincias occupandi , dem Oittingere potest in Monstitutione rustilenti Vt terra emet ontulersim prauas evaporationes diu conchisas , .cla aeris tu , lGatia es&malignitas sequatur. Quoniam vero omnia metallica ter restria litant ut explicatum est , etiam Uaporationes eorum

terrestres sunt atque ob id pletamque post magna&siccita,

tes sequuntur pestes est accedente constitutione australi, quae materiam putredinis tolleat ut patet in constitutione

descripta ab Hippocrates inci Epid. Pr autem plerumque excessiis prauae exhalationis in terrae motu Ex concussione enim tali necesseest commoueri laetentes in terrae viscelibus evaporationes . Pro diuexsitate autem ipsarum varia ger

28쪽

nerae morburum oriri non Inim ijdem in nrui peste

1as corporibus ruetallicis inficiuntur: ynde a res di-μersos, odores, colores acquirunt. Non amen Omnia cum ijs misceri possunt. Neque enim aUrana Ad tu argentum, ne gemmae, nec Vitrum quicquam depon At in a laa: nihil enim ab ijs exhalat,nec hui reno ubi cis Ad lapis cat' carius, gypsum reliqui igne cremabἱles: terrium,aeS, pilamburn manifeite aliquid deponunῖ, CiaO aporekn Immutat: sed maxime omnium quaecum qia a calia ,4 ic Opaissa sunt, ut tales, nitri genera alui Cana, chalcanthum :calx solubilis enim eorum iubi tantia in timore iam Iehub firmas iapores inducit aerrae hi omne more Oluianzur

29쪽

I p. in lata de aere,aquis , locis . Nam seleducit &sur

sum rapit , quod in aqua tenuissimum, ac leuissimum est, relinquit autem , quod crassum graue , unde maris falsedo oritur . Cum autem in 1ublime iderit elata, atque aeri permista , excernitur ex ea id quod turbidum est in nebulas,.ω quod relinquitur tenuissimum in leuissimum duilcescit dum a sole ritur, ac coquitur Verum etsi hae aquae optimae sui, hac ratione opus tamen habent , inquit Hippocrates, ut decoquantur vi a putredine degendantur,iin minus odorem prauum habent, raucedines ac vocis grauitatem bibentibus pariunt. At idem auctor in . Epid. 17. inter pluuias discrimen facit , ut quaedam coctione non indigeat,

cum inquit Aquarum arte carentium, quae ab Aethereia excreta est, aut cum tonitruis , horaea nimbosa vero mala.

Namsecundum alteram Galeni expositionem,quam magis probati fer horaeam intestigit eam,quae media aestate pluit. Sol enim eo tempore vapores optime attenuat, a cras. litiae terrestri separat altius attollens Per id tempus quoque alicubi ros decidit mellea dulcedine, quod mel aereum

vocant mannam Dicitur autem aqua o aetere excerni,

cum a sublimiori loco tamquam magis purgato descendit. Opponuntur autem his nimbosae quoniam ex inferiori loco atra nube & confertim latioribus guttis impuri es iras

fores descendunt . Medio autem modo se habent, quae cum tonitruis. Fit enim aliqua attenuatio ex collisione nubisi , S igine. Sed quEprimae minutumno pluunt, non dulces, sed subsal sunt &graues, ut testatur AristoteleS, 2. M te cap. 3. Nam in descensu muItam exhalationem stam prope terram inueniunt , unde salsedo oritur: quod siquae australes patiuntur, cum a locis calidis &siccis veniant Subterraneae autem aquae grauiores essent pluuijs cum vapor in ascensu non adeo deiscatus sid, nisi eae percolarentura terra per quam transeuntia ob id simpliciores redduntur , putredini minus obnoxiae , crudiores tameniunt pluuijs,

30쪽

mandam tenuioris substantiae quod maXime continquae in glaciem concreuerunt Laudantur igitur fontes ab Hippogate, si orientem spectent , ut matutino Medi strturhodoratas enim fieri deues a moderata solis caliditate diem si per terram puram transeant, aut tophum, aut per sabulum masculum, glaream , harenam carbunculosiam, Ut Plinius4nquit Ab i s enim aquae praeterfluenteS percolantur nihil abradentes,quoa non statim subssideat. Si tandem Eblimes 11nt,sic enim Hippocrates vocat eas, qu non summmae tellure praeterfluunt , se 1 in prosando quo loco . ab aestu in aestate ,&a gelu in hyeme defenduntur, ut trigidae

in aestate exeant ca id in nyeme profer an iperiista Iam ..diam quae a sole exuru neu tenui parte, dulci expirante

crassiores fiunt australibus imites : e dem quoque nridie- stant, maleolentes evadunc sibiliolis una autem in Jaye me res ueratae fuerint , aut gelu concretae, valde crudae red duntur pituitosissimae, i coiissimae, ut Hippocrates tr dii splenes magnos , duros faciunt, Iὶydropes.

QVodsi aquae preterfluentes soluerint aliquam substantiam ex corporibust metallicis pro eorum naturae a rias acquirunt facultates. Depraehenduntur autem mixti nes partim excolore , partim ex sapore, odore, is teris

sensibilibus qualitatibus Cum igitur aquae purae ultus sit color nisi ipsum peripicuum illuminatum album dicamus,

ut Hippocrates soletu ex Xtione quorunda corporu intenditur eius perspicuitas .&splendor , ut patet in mula is baia neis sulptaineis,& aluminosis. Aluminis enim admixtio splendorem affert , ut infectores nouerunt Fiamus quoque sulphuris dealbat. Ex sulphure candidus censetur Nar am- iis apud Sabinos. Sunt, & terrae candidae, Japides in

Cretam solubiles , ut sagum calcarium , gypsum, galacti es, unde candidae aquae aliquando IamqJ plumbi M.q