De metallicis libri tres

41쪽

luti condi nencum ad fugum ubertatem Significat hae: vox Marga apud Gallos Medulla appellantq. Sicino mar ga quasi faYi medull*m Reperitur enim in venis . fibris saxorum aliquando4ntra ipsa taxa inclusa ad medulla sini

Istudinem. Cuius plura reperiantur genera: recenset aurtem Plinius C, Albam, Rutam, Columbinam, Argilla

eram, phaceam, Harenaceam Albae quoque tres p ni differentias leucargillam quasi candidam argillam, alteram Cretam argentariam , tertiam Glisthomargam quae creta esti ullonia admista pingui terra Sed cla argilla, cretarum differentijsinferius patebit, arra igitur alba, has habet di Ferenti At Rufi una esse,quae Capitu argos vocatur intermisto lapideterrae minuis harenosae C luimbina autem ea dicitur, qua globis lapidum modo repotitur, frigore, sese ita soluitur, ut tenuissimas bris

.cteas faciat. Argilla a porro ea est, quae argillam repraesentat Thophacea quae tophum Harena cea quae harenam In Lamma autem Carum natura duplex , espera , pinguis Asperaestio iaceain harena ac pingues caeterae Nec inomi solo qualibet utuntur, sed aridaquidem in humido, pingui autem ivsicco in terra autem temperata columbianam,&cretam spargunet. Quae autem hic pesnguis terra appellatur,non significat intam mabilem, viso hur, bibtumerrthaec mi ad culturam in epta sunt sed quae iucc seest: lenis, ut fimum. Oritur autem ex aquarum exsicca rione intra lapides , ut linus in palustribus. Agricolae igi--tur has terrae ditarentias confiderant Atliguli ,&Plastici terris quaerunt tenaces , Ut ducti in quacunque partem, im abrumpanrur, neque dehiscant exsiccatae has conse muni nomine Argin Sa8peliant,ut ex Plinio facile colligi- tur,ab 9s cap. 9- Δ, de arte Plasti &ii inal .aque insF,t,cta argutae sua opera con re Qui cretas eum argilii confundentes scribunt , solam cretam albam argillam ant ui vocari, non animaduerierunt argillam -tibam quam Graeci Leucargillam vocant, ut m generem

42쪽

parum notauimus. Praeterea diuersam esse argillam a creta ex eodem Plinio colligitur , lib. 17. cap. q. ubi ad vineam Wae caeteris terram laudat cretam, argillam Quamquam praepingues Argillae igitur sunt , ex quibus per ligulina fiunt , ut vasa, inna, sitatu , quarum proprieras est, ut recipere quamlibet figuram possint . in caminis ardent, bus cocie,in lapideam duritiem concrescant Patiuntur asetem id , quaecunque in igne non in puluerem rediguntur,nsaxum calcarium, sed mollincantur, ut harenae ex quissius fit vitrum. Sic enim abscedente humore, qui glutinabat partes , cohaerent inuicem mollificatae igne Galenus, .smμ3. Argillas vocat , quae pinguedine carent utpcite friabili

res Sunt autem argillarum plures disterentiae. Quaedam aenim duci tenuius possunt, quaedam minus Nobilitate vero praestant , quae tenuissime ducuntur. Vnde Romae oste debantur duae amphorae intempto consecratae propter et nvitatem , magistri discipul1 certamine, Vter eorum et nuiorem humum duceret. Hinc Masa Samia antiquis celebrata, in Italia Aretium , Mutina huiusmodi vas tun ilitate si ruerunt. Tolerant praeterea argildae vim ignis magis minus. Qui metalla fundunt, egent ;s, quae ina fiatu ignis minime disrumpantur: cuiusmodi est apud nos terra reguanda a Ioco dicta. Ex ea conchas efficiunt quia hus vitrum liquatur: de aurifices vascula Crucibula appellata, quibus funiunt aurum, argentum, cis Areth quoque est terra similis , sed fabuli modo aspera, cuius vasa in igne flectuntur vitri modo, nisi misceantur cum alia argύ-

la. Qui his terris carent , arte parant mi icentes cum quali- .het argilla cineres , vel cornua combusta, vel Vitrum enutissime tritum,aut harenam,eX quaeVitrum fici aut quam Iibet terram combustam prius, deinde in puluerem optime comminutam Plinius Tasconium vocat terram, eXqua

catini ad fundendum aurumsunt, qua nulla alia est, quae Satum ignemque et materiamardentem magis tolerata

43쪽

mimquolibet terrarum genere tuntur non e Sabulo . nisqueex; 'erioso Ulla, multo rnu alo b sede cres ro1b es albihante, aure Rubrica, veliste labulos b, eruiastulo certe conficiunt. In Africae tem, Hilpania pa-4ieres exterra cruda conficiunt, qui uis durant ineonjupti imbribus , ventis, ignibus , orruatque rement , iunt frmic Ires , adstant Anibalis speluncae , ω terper ruri es iugis montium inpositis Sed de argillis haec satis. F Llone, quo-Rue ilias habenteterias quibus' es mand Hst Aonias vocantu nam abae cretae fiunt quibus4rgentu bl litur , auri aes coem, se purn omniquci mei g1j terris videtur accommodari, quae e poliend - mundandi gratia, aut ii cantur, alit illinuntu ictoritias id colores ita sit si in t , t creta Eretria, cretari

amisia,creta viridis,& iurisinodi omnis autem cretapit, aut es &4n uecum facile iituitur . Ad vestis mi quatuor numinantur: Cimolia, Sarda Vmbrica, quartum,appellatur Saxum Cimolii adhuc pluris disserentiae recendentur , quarum ad medicos pertinendi, candida Mad Iurpur in inclinans . Sarda candida est 4e,vilio Cimo la cui laccedit Varalateae ad vestis

inimo MXum est MiniS proprieras ut crest isac candidis vestibus utilius Creta vero Mensa --a sintea e polienda Ater Urgas numerata est ictricam vocat Galenus, a quines uti t ut etiam Creta fiallorum Pingues enimitar insi Tripuli vocant, qua Vetamur ad enIes euoliendi, , c Ad

da hec est alia pallida glesiis lapidosis , qua utuntur ad au- h lcumtergemium , ui Vocant Gessum . Est ire a visis m, qua des seruorum Venalium illinebant Roma- - , ct qua circum praeducebam ad victoriae notam Pictores seque suas cretas habent Candidas quidern Paraetonium . in um, terr Eremam, omnes a loco appestatas 3I rideta

44쪽

ridet i At nigeriem, sed diligentius eas eXquiramus, quae in

dicis inseriti P. I

canderant medici terrarum genera multa Eretr iam, Sarniam, Chiam, Selint ratat, Clino ian), Pigni Lem, Meliam. Ampelitem , Lenamiam , Armeni3 Rubricam et de quibus sigillatim agendum est,n prius terrae implici notas, facultates aperuerim, - Ea vero iudicanda est 2 m- ex terrae puraque quantum dari potes c, quae iacit iam prae se fert saporem, neque odorem, oriuntur enim labe canistiGne , ut d sit Aristoteles Quamqua iurat qui ternae Odore Propriuiaprae iVnguendor usu uitatem praedicent: Vic toni ascribunt dictu illus meliora ede Unguenta ouae terra, quam quae iocum sapiunt. Afferunrque eam suaesitarem 4n terra sentiri, quando post ii citate diuturnas imbre decidit tunc enim emittere suum halitum diuinum a sole co-ceptum . cuicoparari suavitas nulla pollit Hecae P iniana hiistraria Nosautem quam steriis tecti, inalsera am conl1--derantes , in odorem . in lapidam fatemur. CO Orem autem ipsius arroprium Strato Lapsacenti candidia in Ued Exit idena testatu Arutine las in libro eco Oribus. Elementis enim conuenire allaedi neni, Via albo color es et simplex: Argumento isecinerem, qui ad albedinena tendit omita

more eonsumpto. Nigrum enimneri ea hiannor e Cimi usto , vi in carbonibus, fumo. Non tamen III ni terra alba s simplex e n , t Eretria, Melia, Paraetonturm Virtaut Valde differentes Qui putant terram eiusui natura pacam esse. alium coiorem praeter nigrum ei tribuere non possunt. At

licet opacus sit totius terre globus siue ob alterationem ' immissionem, siue ob diuitionem continui , v aecidit pal ueri non tamen qu: elibet ejus pars opaca et c. Non enim . conti Bgeret gemmas quas ac , ap dem specular ita, talem

45쪽

terrae; iacitas albeoenein & perspieuitatem remitteret Cmnis autem terra si comburatur , deinde abluatur dili' genrer , deponit alienas qualitates in ad suam simplicitatem maxime reducitur . cuius vites iunt siccandi sine morsu , meatus occludendi , ideo recensetur inter Emplaifica simpl. 3. Diostorides terram omnem , inquit praecispuam habere vim refrigerandi, meatus occludendi. Quoniam autem difficiae eit terram omnino simplicem habere, nam quae colitur ex varijs generibus colleeta videtur aut per alluvionem nuessis , aut fimis computrescentibus: Medici elegerunt synceriores, nequaquam contusas. Reperiuntur enim homogenes tum colore , tum consiste tia , ideo ad simplicitatem elementi magis accedere videntur. Differunt tamen inter se. Quaedam enim retinent aliquid igneae qualitatis, ut terrae ex exhalationibus gentiae, scionem enim passae sunt , inde pars earum in salsedinem maris conuersa est , pars in terram similem , quale est Par tonium , crusta quaedam candida in mari lapidibus obducta inter candida pigmenta, spuma maris condensata cum ibmouet Plinius tradit . Et terrae fullonum , quae ex aquis plum vij crassescentibus in limum pinguem oriuntur , mordacitatem enim quandam participant ab exhalatione . a dam morsu carent , vel quia sponte vel artesta ablutionum

depositerunt omnem cali ditatem, vel quia ex abrasione quorumdam saxorum oris sunt retinent enim eorum naturam ut Saraia minime eget lotione . Pro varia autemni eria , exquisiunt , colores varios , facultates possident iam enim ex saxo calcario fiunt, candidae&pingues sint: ἐκ saxo Parenario macilentae argillosae. Ex metallorum

venis prae se ferunt eorum naturam et ut Rubricae ferri: Melia alumnis ampelitis bituminis, de caeteris eodem modo . Nam aut terrae ab ijs aquarum vi abraduntur, aut exhalatione diuersia inficiuntur ut de Ochra tradunt cretamc Te exti alatione plumbi infectam plumbum enim luteum tum gignit Qui gicii res metallicas optime nouit, ctiam

46쪽

etiamterrari: misturas ex coloribus , d caeteris conditio bus callere uotest . Sed lata singulas Xylicemus

FRetria a loco Eube dicta, que creta Eretria appeL,

dida pictoribus magis in usu ut Plinius testatur. Cinere a medicis praefertur: hec probaturi mollisima, quae super aes lineam violacem iliacit vis est astringendi , molliter refrigerandi , emolliendi, ulcerum caua replen i, recentia vulnera glutinandi ex Dioscoride Galenus efficaciorem Lemnia afferit in exsiccando sime morsu ii autem a uetur,mitiorem reddi Lauatur teste Dioscoride ut cerussa, uriturove ut tenuior reddatur. Haec de Eretria habentur apud antiduos. Ex praedictis conditionibus videtur hec cervisam participare. Hodie nemo est qui offendat , cum eius usus desierit. Habemus tamen ex alijs lociStebas ii miles, ut patebit inferi as Samia quoque ex Samo infula duorum aenerum traditur: num Syropicum appellatum , nostri collirium dicunt, quia medicamentis oculorum ad tabetur AlteTum AIter Samius , idest uella Saraia , VH qaia signum stelle imprimeretur,ut Lemniae fagi dum capra quod Verisimila est vel quia sicas quasdam scintillantes haberet instar stellarum ted id neminem habet auctorem. Prioris laus es si alba, lanis, linguae glutinosia fuerit, mollis, succosa, frangibilis Altera Vero,quae Aster dicitur, gi:

bosior est i ctia Itota densaque lapidis nodo. Est: lapis

mius a Dioicoride appestatus, quo tuntur aurinceSadnitorem auro comparandum, reperiri I terra iam:a: ei: SI candidiorem, S duriorem . Omnibu Iacu za eriba tura stringendi, ikrefrigerandi, ut Eretriae. Valerea nis sputum ad mensis uorum abundantia A, liumri te libus,

47쪽

nunc quogdam genus terre sigillatae, aloicantis , qua pro Lemnia tu inr. Vidimus viii Faudo iri ijς ex more antiquo adhuc asseruatum. sipautem Collirium dicitur , ex samo ouidem aetula hodie non habetur sed illi similem ex Ilua habemus Raetii bolum candidum vocant Glebs iunii maiis inae leuissitium Anus inncientes, ta malinMe vehementer adhqrentes.sub dentibus Laco absque ulla asperinate, Ut merito colliri An dici possit . Aeream esseetestat Galenus , quoqleuitate cognostitur. Reperiinmir in metatius enisuin brica,taeo quedam vario colore 1pediantita, macilliS rubeatibus , aut pallidis , sed in pauca quantitaeter praestδ0t hanc tersam experti sumus Bolo Orientali ad sanguinis fiu-Σum febres pestilentes Lapis autem famius in eadem

I ua foditur lapidea quidem consistentia, sed tactu lingus

adheret , via erra e Calamitam albam vocant , utuntur a gi ad amatoria, quia trahere putat carnem V Magnes

ferrum Chia ex Chio insala Samiae initis alta crufiosa diuersis sermis initiis Eligitur coloris Ubi ad cinereum vergendis In ceteris vires habet lamiae ded praeterea credi quadam 'articipat, qua mulierum faciem emendat,ocutis rugas diue tulit, plendorem assert idcirco Min balneis Vicemicri utuntur . Haec ex Dioscoride Galen. 9.simpII abitet fionem prestare sine morta, Valere adaa tbusta. Ea

his colligitur nitroiam quandam rubere qualitatem. Ha

bemus ex Ilva terram albam ad cinereum modice Vergentemomnium Azo illimam, lubricam na m tangentium manus veluti perungit,pulverulentam, 'aram,qqa Vtun

tur pro sapones Vt merito pro clata sumi possit . Non abhorret ab hac etiam Eretrie de criptio,que cinere ponitur, Smolli sima. Se inusiae oppido Suilie dicta lactei coloris, ut Plinius testatur,&aquarii celerrima ad parietum d albationes: Eadem caeruleo inIincta Indicum imitatur, qu modo verum Indicum adulterari acribitui: Easdem facul

48쪽

emolia inter Crenas fullonias est a Cimolo insesa

dialia , uIus medici dua.dIm rentias Cns derant, unam candida Aa, alteram ad purpureiam inclio antem: in qin cunque gene re laudatur pinguis tacitu frigida. A1 ringit simul, aperit, ut scribit Gaienus bacre in orni admittam uae erit caci Iost clam in C ita a C 1el: TE fa, iti morsu tamen. Idcirco etiam veIte a sor Ciciuς muncat, ob quem stim cereberrima eit: Hac Cuoque dec era inlpissataque adulacrari Paraetoniam Romae soliti .m Plin us reflatur Laudat Dio corides ad Paropides , tubercula, am

49쪽

iere: omnes viscola. Melia aΡlinio Melinunt vocatur inter c res a pictoribus quaesitos optiniam in Melo insiti

Samoquoque nascitur, sed eo non utuntur pictores propter Oniam pinguitudinc in Apud Dioscoridem Melia coloris est cineret, qualis in Ereto cernitur , tactu aspera pumicis tritae modo, vim habet aluminis, sed remissius, ut gustu de- praehenditur: linguam tactu siccat mundat corpus ,4 col rem bonum conciliat , attenuat pilos, vitiligines,4 Sc biem delet , Pictoribus in usu ad diuturnam colorum Uiu Citatem. Eligitur recens, tenera , non calculosia , frang g tollis , facilis selui in aqua quae omnes conditione iacaeteris terris obseruari debent. Vidi glebas leuissimas pumicosas candida , cinereas, subpallidas varias, punctis nigris inscriptas , sapore astringenti , qui non selum ab Alumine , sed etiam ab Atramento prouenire videtur. Ad Meliam reduci posse videtur terra Melitensis , es enim tam

datur ad Serpentium morsus , sed vim hanc putant ex religione habere a Diuo Paulo communicatam ideo lapidem: ancti Pauli vocant communis tamen est haec virtus multis terris si haec teratur ac lauetur , ut tenuissima pars colligatur cogitur in pastillos candidos non pulverulentos, nec pumicosos , sed admodum lenes, quibus signa quaeque imprimi possunt haec pota magis penetrat in profundum ob tenuitatem,&omni morsu caret, ideo ad pestilentes febres vice boli armen exhiberi potest ad putredinem sistendam ui venis: ad sanguinis sputum. Ampelitis ideo appellata apud Dioscoridem , malenum, quia viti illita

vermiculos enecat , qui Gemmas erumpentes rodere mlent Pharmacitis quoque dicta, quali medicamentosa , quia odorem spirat medicatam Nasci traditur in Seleucia Syriae, laudatur in primi nigra, modice assulosa reserens Paruos pia carbones, aequali splendore, quae detrita ex oleo statim liquescit Vitio a censetur albicans &cinerea,

quae indiquorem non soluitur. Visiaest discutiendi, de

50쪽

restigerandi capillum tingit . Plinius Bitumini Similli . mam esse tradit experimentum eius, si cerae modo accepic oleo liquescit. Venditur hodie sub nomine terrae nigrae in usu apud pictores, plerunque agglomerata in rotundas lassimilis detritis carbonibus. Porro alijsunt apud Theophrastum Carbones fossiles, de quibus dicemus inter lapides differt haec mollitiae, ideo terris ascribitur quamuis aim terra haec oleo liquescat ob naturam bituminis: bluiatur etiam aqua vi caeterae terrae, Galeno testes Simpl. .sic

enim iure inter terras reponitur sed bituminosas

RVbrica a rubro colore dicta, Graecis Miltos eius tr1λ genera apud Dioscoridem Sinopis , Fabrilis is terra Lemnia Sinopis cognominata ab urbe in Cappadocia Effodi tradunt in speluncis, purgatam a lapillis vendi

probatur mavim grauis , denia , ad Iecoris speciem vergens sine calaulis , concolor, cum diluitur, maxime luitur: vim habet ex siccandi, obstruendi astringendi: ideo adhibetur emplastris vulnerarijs S pastillis eXsiccantibus,&astrictorijs Aluum sistit, cinouo sumpta, aut clis teribus infusa datur iecinoris Vitio laborantibus. Haec Dioscorides. Venditur hodie terra iecinoris colore in pastillos quadratos formata , quam Bolum vocant, frequentius ad emplastra astrictoria . Habetur ex Ilva ferrarijs metallis sincerior, glebis non pastillis , tactu lingi ae veli menter haerentibus. Nuper aliud genus in insula propinqua , quae lilium vocatur , repertum est colore magis diluto ad pallidum vergente, utrisque tuntur hodie pro terra Lemnia aut Armenia faelici successu aduersus vencna, i bres pestilentes Rubrica aute fabrilis ex Dioscoride ad omnia inferior Sinopide optima in Aegypto, MCartagine abs calaulis Enabilis . In Iberia quoque gignitur ex Ochra usta degenerante in Rubricam. Haec vulgo inopia appella-