De scaenico dialogorum apparatu capita tria

41쪽

tatas, olivam a Minerva in arce Athenarum p08itam, palmam Deli ab Ulixe visam imprimisque Platonicam illam platanum, qua tum quoque exstare credulis persuadebatur. i Ad Lirim Spatiantes avium c0ncentu trepituque fluvii delectantur I 14 21); libro alter insulam in Fibreno itam, cui nunc Carneli nomen est, delicias Cicer0nis, petunt II l). Cum Attieus amoenitatem regi0nis praedicet, ille locum ideo ibi esse cari88imum, quod natus sit in villa, quae vicina c0n8picitur, verbis Se in animum insinuantibus prol0quitur ΙΙ 24.). In fluminis transgressu Phaedri Plat0nie Atticus meminit ac sede, quae Fibreni bracchii cingitur, uberius ac lepide laudata in umbra cuneti residunt II 6 8.). Ubi quantum disputati0nis transigant, obscurum 8t in quinto libro e0 inclinat iam in p0stmeridianum tempus die ad Lirim rur8u descendere, ut illic, quae restant, in umbraculis alnorum perSequantur, apud Maer0bium VI 4, 8 legitur. Lege Plat0nis

animo Cicer0nis obversata e88e, cum Opus Suum eiu8dem nominis comp0neret, apparet. Illum enim imitatu non m0do sormam dramaticam adhibuit, sed etiam totum ermonem in ambulacro,

qu0d intermittitur 10 eis opaeis, Dei fieri quin illo exemplo ut

colloquium per ex libr0s 0ntinuatum uno ae8tivo die praeterm0rem includeret, c0m motu e8t. δ)In urbanam Cicer0ni p0ssessionem Bruto dialogo deducimur. Ubi cum oti08 in xyst ambulantem Brutus et Pomponius amici inveni SSent, ut a prae8entibus animo avocans de oratorum Vitis et ingenii dissereret, a se petitum esse refert libenter ii 0bsecutum, ut in caespite iuxta Platoni statuam c0DSiderent, auc-t0rem se fuisse 98 24). Sed nulla re caena eum argumento iuncta St; nam quamquam plus semel Platoni menti insertur,

illud simul aerum nihil respicitur. Plane incomptus est de partitione oratoria dialogu8, qu Cicero eum filio, ille interrogans, hie re8p0ndens prodeunt; quod fieri in praedio aliquo initio ermonis 1: . . . quoniam aliquando R0ma exeundi potestas data est' signifieari putes. Eximia contra cura Hortensium, quo libro prim p0pulare80 Cf. I 14.' L . E. Sehmidi, N. Jahrb. f. d. kl. Ait 2 l899 p. 336. g Cf. II 69.

42쪽

sui, phil isophia imbuebui, perpolivii; ' multum sub ,ris ad ii, di

sti que dignum reliquis siti inem eum etintulisse ea iis, quae supersunt, intellegitur Cicero eum n triensi ei aliis sumiliaribus, ut pridie in urbe mi istutum esset, in Luculli villum Tusculanam ',0mni opparuis venusiniis i nutum se venisse narrat M. f.) sine salui ademia redditaque rei, aude magniscensu eladum visae ei imprimis sign0rum pictarumque tabularum ex diuineolloquendi videtur adium esse. )Ruri etiam primum et Secundum sermonum, quibus u finibustiori or uti e mulorum disputatur, Cicer locavit, primum in Cumano Su0, qu Torquatus et Triarius salutatum advenerunt I 14), alterum rursus in Luculli Tusculano, cuius in bibliotheea libr08 quosdam quaesiturus in M. Catonem, tutorem Luculli, ibi legentem indidit II T). Utrique seriae videntur e gasionem otiandi praebui8se, nam Cister se pridie ludis commis8i ex urbe pr0fectum esse ait III 8); appropinquante vespere sermo finitur IV 80). Diversissima et loco et tempore scaena tertii est colloquii, qu0 libro quint continetur Se iuvenem Atheni Seriptor fingit eum aliis Romanis pariter tum litteris in sede clarissima studentibus e composito ch0la ante meridiana absoluta per Dipylum in Academiam inges8isse, ubi procul a neg0tiis et urbis fremitu inter se disputarent V ). 80litudinem optatam nacti quam graviter regionis sanctitate m0veantur, bellissime describitur; qui saepe iam in urbe et ad urbem in hist0ricis locis vestigium p 08uerunt, iis h0 1000 conseerat Plato Platonicique videntur quasi reviviscere, atque imprimis e88i0nem P0lemonis et exedram Carneadi etiam exstantes verecunde intuentur 3 V 24s.). Cum etiam in disputati0ne ipsa identidem de caena m0neamlar, h)artem et diligentiam Cicerotiis valde admiraremur, nisi rationi8 temporum oblitu per unum ex coll0quentibu Serm0num ordine, n0n temp0re priorum, qui Hae eadem re in e0dem per Sunt, Τ Cf. O. Plasberg, De Cic. Hortensio Diss Berol. 1892 p. b. δ Cf. Hirge I p. 99 s. y Cf. lasber p. 26 S. M Cui hoc dial0gi exordium legenti non in mentem veniat illud Goethianum Torqu. Tass. I, 808s. Die Stulte, die in uter Mens chbetrat, si ingemellit' te γ

43쪽

menti0nem intulisset V l). Qu0 ut excusarent viri do et alii

esse vetus additamentum, alii in libro retractando per imprudentiam relictum esse arbitrati sunt i ut ab aliis qu0que saepe dicere et scribere, Sermo et liber in dial0gis e0nfundebantur, )ita, ut digeriptionem operis ignaret, narrationem sciam neglexi88eseript0r mihi videtur. Vel in Asiae urbe, Ephesi, coll0quium a Se pro con Sule in

Cilidiam iter laetent eum Nigidio, qui Romam rediturus erat, et Cratipp0 Mytilenis ad vesti de eadem re, quam Plato in Timaeo tradiaverat, haberi egit l), sed ut ceteris in partibus ita initi qu0que liber mutilatus est.

Summam artem Cicero Ostendit - mea quidem Sententia in Academicis prioribus, quorum Scaenam non modo elegantissime, sed etiam suapte i ingenii ornavit regi0ne et amoena, quam depingit, animum eius inflammatum atque conditatum es8e putes. Lugullus enim Catulus, H 0rtensius cum Cicer0ne, qui in Catuli Cumanum pridie convenerant, quod in priore libro n0n Servat enarratum erat, libro alter versantur in Hortensi villa ad Baul0s in sinu Cuman posita, ubi in Xygio con 8088lam restiunt II ). Praeter cetera admiror, quomodo de Scripti pr0Speetu8 eis oblati aptissime coll0quio et inseratur et cum e conitingatur. EX ede eorum c0nspiei Cumanum illud Catuli atque Pute010s praediare Silo atque mare plenum piscium audimus II 804.). Ut sensus hominum vitios0 et saliaee esse demonstret, Ciceroe nave in con Spectum veniente Xemplum petit, cum ip8a stare

pr0cul pectantibus, at iis, qui in nave sint, moveri villa in lit0re aspecta videatur II 8 l). Simili de causa etiam mare, quod colorem Semper mutet arietque a semper tamen idem sit II 105), ad 0l radiatus II 126), qui quantus sit, aliter altu iudicet, Sermone implicantur. Suavissime p08trem finis c0JJ0 qui n0bis pr0batur; nam Ciceroni et Lucullo, inter quo convenerat, ut Vento pro Spero ad praedia sua Vesuvio subiecta vela dirigerent, Fav0ni exorto nauta tempus esse avehendi nutu signifieat II 147). Mutati mutandis eandem fere scaenam suisse Academicis posterioribus, quibus eripi0 pri0res duo libr08, ut Varr0ni λ Cf. Droysenum in lotetii versi0ne I p. 14 s.' C . Hirge I p. 478.

Diss. Hal. XXIII, 2. 2

44쪽

s 80

ei, milici ut, reseripsi di 0rrexit, veri simile existimo Ruatit cumana illi, sed in arri,nis, quo Cicero ei Atticus arronem obvium sibi ir0suetum ramidissime implexi reduxerunt. iiiiii disputatis lo) ut qui, ii indum ex itinere pristi vesperi

nantes i0nim irantur. verba quibus dioe elucet, in Ἀ iniu p. 65, exultare mem0riae pr0dista illis resi mi re, ilia si Cicero in c. r. I l25 loquitur, in pro certo paene duxerim. Valde aequabilis quinque Tu Sciι lanarum di Sputationumseaena est. I Tu8dulano ii Cicero eum adulescente qu0dam, qui nota A significatur, ludio ante meridian in arte distendi p0sito c0ntinuis quinque diebus p08 meridiem praecepta morum tradiat. Quam ad rem tu inseri 0rem ambulatis nem, quam Cicer0

Vocabat eademiam, cotidie descendunt, ubi sedentes V li)aut spatiantes II 10 es. PT phil080phantur. Ipsa c0ll0 quia,

quae non narrata, Sed more dramatic eduntur, cum loco, quem omiti genere Statuarum ornatissimum fuisse ex ep. ad Att. II, 5;6,2 8, 2 9, 2 cimu8, nulla re cone X Sunt. In alter gymnasio TuSculani, cui Lyceum nomen erat, de

divinatione qua c0nscripsit Cicer cum Quint fratre se disputavisse fingit. Hi prim fratres ambulant in disserendo I S), initio libri alterius tum residunt in bibli0 theca e0dem loco sita I S), ex qua p0Stea ad impugnandam SuperStitionem Marcus argumentum Sumit; nam cum Quintu bellum Marsicum portetitum esse Seuti Lanuvini a muribus arrosis dixerit, ibi de re publica vehementi88ime timendum 88e, quod nuper apud se Platonis Politiam mures e0rroserint, ille iocatur II 59).

De natura deorum dial0go extremam manum n0 iam ac gessiSSe etiam ae Scaena parum diligenter traetata uspiceris. y Non. p. 65 et ut 0s nunc Cic. Ae pr. II 125 et ut nos nunc sedemus ad uerinum pisciculos simus ad Baulos Puteolosque videque Xultantes idemUS --. amus, si innumerabiles paribus in

* Similem convenientiam detexit Hirg. I p. 22s.

45쪽

Ad Cottam ni ipsius invitatu seriis Latinis se adisse et eum cum Velleio et Lucilio Balbo in exedra sedentem invenisse scriptor reserto 15), sed utrum in urbe an in villa aliqua coll0quium instituatur, non indicat ut potius de praedio c0gites,

feriarum, qua Romani extra muro agere Solebant, mentione saeta movearis certe h0 fieri in libris de oratore, de re publica, secundo de finibus conseriptis novimus. Praeterea etiam Vestigia relicta sunt, quibus principi aliter opus e0mp08itnim fuisse apparet sermonem enim, qui uno uno die includitur, in tres, quibusqum numerus librorum conveniret, ieeronem discribere

V0luisse ex eis, quae II 3 et III 8 leguntur, luculenter intellegitur. Quod loco posteri0re ad primum librum delegaris, quamquam Secundu re Vera re8picitur, errore laetum esse ut 0 aliterrem Hirgelo p. 29, explicavit. Sub ve8perum colloquio ad exitum ad duet diversis sententiis disceditur III 44.). De freto disputati0nem in Pute0lan Ciceronis ab h0 et Hirtio esse habitam eonfingitur 2); subtiliorem eaenae descriptionem lacunae, quae cingunt illud C0nsidamus hie ' 4), videntur quasi abs0rhui880. In Catone maiore et Laelio denique dia-Ι0gis, nisi qu0d hic apud Laelium, illi apud Cat0nem esse

sermo einantes significatur, 10 eus omnino non Xponitur, quo maxime abhorrent ab eis, qu08 primo Cicero OnScrip8it; 0nsentiunt autem cum illis ea re, quod antiquorum temp0rum homines inducuntur: Asricanus minor, quem in Republica primaria egisse parte Vidimus, in Cat0ne ipse interest sermoni, Laeli ut brevi ante mortuus 3 concelebratur. Ciceronem, si dialogo eiu animo perlu8tramu8, in Scaeni8 instituendis scripta Platonis et imprimis Phaedrum saepe imitatum esse intellegimus i hunc deum phil080phorum' secutus inn0nnullis de orat. de rep. Cat. Lael. ipSe qu0que SeSeloquentem fecisse non videtur Magi ei, ut erat ut ipsius vehementer studio Sus, placuit tenere principatum, ut Ari8toteles c0n- Sueverat. Propterea Sibi partes quoque narrandi tribuit omnibus

in dial0gis, qu08 genere legematio c0nsedit, in quibus etiam ii

46쪽

uumerandi sunt, qui quamquam Hi 0mm0dum i iii in dramaiieni lutuli sunt. tamen ili eo reseruntur; velut in stoli , - haud

illud inquam ei inquit inserendi se pers0nas, i si ipsae enr0querentur, quae sibi a daev0la traditu esse singit, ii induxisse a ste similiter in Tusculanis strii, ut vere humaudinis de regibus, de partiti ino rati,iria, Cato dial0gi nulli

putandi sint. Rxemplo A risi0idie a usus' etiam serm0nes, qui s0ngi es videbantur, in e0mplures dies vel diei tes Ma divisit et sibi is singulis pr00emia praep08uit. Huiusm0di pr00emia sesse, ubi e0ll0quium sit uter plum, Bia 60' 00ncedere n0 que0,

nam Plato saeti ex alio aliud necti posse, dumm0do eaedem sitit personae, Saepius Stendit; δ neque tam arte ea e ,haerere eum l0 ei mutatione, quam ille atque Selilotim an volunt, arbitror. 3)Mihi quidem, ut exemplum asseram, in altero de divinati0ne, in quo disputatione nihil interrupta paululum eaena mutatur II 8; cs. Supra p. 80), id p0tius propter pro0emium, p0st qu0 loci

mem0ria refricaretur, quam prooemium ob mutatam Scaenam

videtur e0nstitutum 8se. Quid, qu0 de legibus libri, in quibus

identidem odiis distinete variatur,4 omnino n0n habent pr0oemia Hae p0Stea adicere Seriptorem Voluisse, Sed quominu8Deeret, matura m0rte impeditum esse, quod nonnulli opinati sunt, ut credam in tanta perseetione operis, in qua nihil ne desideratur neque addi potest in depravati0ne, in animum indueere non p08Sum. Pr00emiis carere ei tantummodo dialogi non queunt, quo diver8issimo et tempore et personis, re Simillim08 eriptore0niungere intendit, quod Cicer Drtasse primus, in tribus de finibus a Varro in t0tidem de re rustica colloquiis persedit. Ceterum his praefationibus, etsi n0nnulla interdum de se et libro, de temp0re et prodeuntibus, quae scire interest, iis eriptor inculcat, non raro minu effiei 0ntextum erin0num quam divelli, si incorrupte iudicabis, confiteberis. 0 Cf. ad Att. IV 16, 2.

47쪽

Quae denique et aliis et Heraelidae Cicero in libris aep0tissimum in Laeli et Cat0ne comp0nendi debeat, nisi ineertas

Quin Cicer0ni ipsi multa tribuenda sint, non dubito. caenas ab exempli sui non inepte mutuatus St, Sed ad Romanas res et suam condicionem adaptavit atque etiam novas, quantum videre te et introduxit. N0 loe qu0libet neque cum iis, qui forte convenerunt, aut coram multitudine more Graee0rum fieri sermone fodit, sed e comp0sito in libris elus paue familiares instituunt disputati0nem et id maximam partem, ubi re Vera plurimum Romani liandi de asi0nem aeti versabantur, in villis praediisque per Italiam disiectis. Tempus colloqui0rum Saepe velut in Republiea -- certi indiciis edo stemur; ister0nem autem, quam vi dialogo non raro pedi auctoritatis assidere Studeret, n0n narra88 Serm0ne Vere habit08, Sed eis, qu08id0neos putabat, dicendi partes 88 igna88 ex ip8ius e0nses8ione )e0ngtat. Hae dialog0rum licentia in gaeni quoque utebatur, qua8, ut legente si non alia re, varietate saltem delegiaret, alio

usque l000 0nstituit. In 0rto Seipioni dueimur, qu08 pr0pe eampum Martium suisse veri simile videtur; . Luculli admiramur villam splendidissimam Tugduli si iam et ibidem in Crassi praedi0

moramur Cumana Catuli atque Varronis visimus et apud Baul0sin 0rtensi xysto magniseentissim prospectu fruimur. Nimirum Sua quoque, Tu8stulanum cum Lyde et Academia praeclaris ab exempli appellatis, Cumanum uum et Puteolanum imprimisque patriam, quam mente con8pistere u0bis videmur, imm0rtalitatic0mmendavit Secum nos etiam Athenas, in magistram artium omnium et litterarum, atque Ephesum abducit. Quod n0n omnes libros eadem copia et arte exornavit, si Platoni Opera in8peXeriS, non reprehendes. Patri0 Arpinatium campos tanta veritate et explicati0ne adumbravit, ut hodie qu0que omnia recognoscamuS, β)et quam egregie in quint, de finibus eadem antiquitatis vere-

48쪽

eundiu u0s impidi, qua ipso qu0ndam eapius fuerat Quam eleganter, ut Phaedri 0bis uium tu redigatur,' in Hiero

Aeademic0rum pri0rum induam intexuit servi tui Quamvis sivi. ii alia simplicitatem Pluii,nis i ii aequaverit, tamdi striiseium eiusu in tum parvi est iniundum essu, quam pridie Dr0vsen' enuperrime Lodreher' sederunt, mihi persuasum est.

Multo rigidius Cicerone a minus probabiliter Varro Scaenas dialogorum consormavit. Ut Satiri in Menippeis omni pe atque Opera enixus e St, ut eo delectaret, qui legerent, ita etiam sermones de re rustica auxilii extrinsequ8 8Sumpti exornavit, quae rei, ad quam parum pertinent, quaSi agglutinata sunt. Unicuique libro huius operi propriam caenam tribuit, ut pariterae Cicer0nis tres de finibus dial0gi nec tempore nec loco ne pei Soni inter e cohaereant, e Solo argumento atque ea re, qu0 Script0r, qui mnibus colloquiis intersuit, omnia narrat. Primum e0lloquium c0nsertur Romae ementivis seriis in aedibus Telluris, quo Varro et alii ab aeditum vocati sunt 2 188.). Qui dum X8pectatur, illi tabula, qua picta est Italia,c0mm0ti, p0Stquam c0nsederunt numeru8que Drum plenu saetus est, sertilitate patriae laudata de agri cultura disputant. Res prop0sita c0mm0dum absoluta est, eum aeditum libertus irruit et d0minum in urbe rugidatum esse en nuntiat perterriti tristi event digrediuntur 69, 24.). - Ubi et quomodo secundi libri sermo oriatur, quoniam laeuna periit initium, ignoramu8. Fest aliquo die, dum aera apparantur, Varro ac nonnulli familiares c0lloquuntur de re pecuaria; 08tquam paratam SSerem divinam nuntius allatus est 8, 1 et Vituli libertus Varr0nem atque eroiam in h0rt0s invitavit 11, 12), sermo finitur. Tertia iisputatio i0mitiis inediliciis villa sublica labetur,

49쪽

quam ad eampum Martium sitam Varr0 atque Axius senat0r, ut tuti essent a sole alido, latis Auffragii petiverunt 2 14s.). Ibi in Appium Claudium augurem ali0sque in subselliis edentes incidunt, quorum c0gn0mina ab avibus petita de avium edueati0ne similibusqu0 si uetibus villarum disserendi angam praebent. Sed iterum ac Saepiu8 0n8e8Su motu trepituque c0mitiorum interpellatur tumultu oris orto Pantuleius Parra intrat atque causam

refert, de qua certior laetus au abit, ut liberius diei 0ssit de pav0nibus 5, 18); dum Appius Claudius ad 0nsulem citatus de

villa exit, involant e0lumbae, in qua statim transfertur collocutio 7 1). Non mult0 08 Appius revertitur 12, Ι), 0st illum avo, qui c0mitia ad exitum praecipitare nuntiat IT I),

qua re audita reliqui in vestigi prosistisduntur; Varro et Axius autem candidatum suum opperiuntur et designatum in Capit0lium c0mitantur. - Similiter ecundi quoque colloquii participes prodeunt abeuntque, i ut dialogi Varr0ni pr0Xime ad genus eaenicorum Operum accedant, id Π0d X attri8, qua eum c0m0edia artissime c0niunctas esSe constat, haud ei an manaverit. EX c0moedia id qu0que sumptum Videtur esse, quod ipsis di88erentium n0minibus res, de quibus disseritur, ignificantur; unde personaS, quarum n0mina fide historiae omnia, quantum no quidem stimus,c0mprobantur, ) 0 vere ita c0nVeniSSe, Sed electo esse ascript0re patet. Ceterum Varro, qui Serm0ne de re ru8tida con-8eriptos discrepans cum Cisser0ne et cum argumento, quanto enim probabilius ruri poterant instituit m0di in strepitu urbano p08uit, m0res qui tum in capite orbi terrarum Ssent, non iniueunde demon8travit. Viros aetatis suae illustrissimos Maecenas in Symposio non Servat Videtur e0ngrega8se certe Vergilium et Horatium finxerat ei interfuisse, eui, si Hirgelii ) pini0nem equimur, ne scurra quidem deerat. Sed Vergilius et 0ratius ipsi quoque in numero e0rum, qui c0nseripserunt dialog08, habendi sunt cum perum uorumi CL ,1 5,1 6, l. ' CL Hirge I p. 557. Cf. Servium in Verg. Aen. VIII 310.

50쪽

e0mpluribus formam diret is induerint vergilius iiiiiiiiiis Theb

erisum senena servi inum, qui eneris ei di amatici ei dii maiiei in libro dolo ourum inveniuntur, suaviter . is e0pi0se

illustravit Primum ull0quium initur patula sub tegmine sagi' v.' ne venustissime vesper, qui appr0pinquans sinum illi imp0nit, pingitur 82 s.); in tertia des igna stedi inuid eum arbitro in m illi herbo pi sternuntur v. 553, in quinia ei li0quentes antrum silvestre peiuni v. 6s. Ib), in i ita e ill0quium ut in Platonis Legibus lis in iiivere. Versus itern0s, quibus 0ryd0n et Thyrsis sub ilice ad Mincii ripam ita e intenderunt, et ,

septima enarrat Meliboeus, ctava canius a Dam0ne olivae time umbente et Alphesib000 prima luco editi ab ipso eripi e

reseruntur. 0ratius s0rmam dramaticam adhibuit in sat I 5, in qua Ulixem et Tiresiam inducens in aetate sabulosa scaenam coll0eavit, in II , in qua se ipsum cum Davo servo Su0, Saturnalit, HSl0quentem secit, nec minus in II 1 3 4, in quibus neque loeus neque tempus indieatur; legematice c0mp0suit Ι Ibam Di te te ), in sat In narrati g0nvivii a Nasidien aeti Platonis m0re alio

Poeta plurimum in hoc ympo Si cibi exponendis attribuerat. Asellius Sabinus ver ade proge88it, ut in dial0g0, pr qu0 Suetoni Tiber. 42 teste dueenta sestertia a Tiberi aceepit,b0letum et scedulam et ostream et turdum ermocinante in

dueeret.

Et iam sconium Pedianum ebnvivium Iunio Blaeso et Ludi e0nsulibus ab Apici Marco, 0mine in luxuriam essu80, apparatum, cui Sene maXima ex parte et Scriptor ip8 quamquam non invitatus intersui38ent, multi rebus exemplum Plat0nis secutum effinxisse Hirgeli Π0 c0ntra probabilitatem ex eis coniecit, quae apud Suidam verbo Mariκto Maoκo legimus. Se ne ea in dialogis, qui magis ad epi8tularum genu appropinquante h0e nomine vi digni Sunt, caenicum ornamentum pr0rsu repudiavit. )y II p. 44 Mus Rh. 43 188 8 p. 314 8S. Librum, qui Apostolocyntosis inseribitur, in numero dialogorum