Memoria Heusdii

51쪽

44rent. y mne inierpretandi viam, quam eum insin

tuturum ess vel o miminia Critio praefatione conjicere aequales potuerunt, sed i an Ieap3 infit tuenη, certior quidem sodalibus dux evasit, quo magis ipse circumspectans et ab aliis discens progrediebatur, v

rum de ipsa via nunimo declinavit Grammaticae late prefationi in docendo nec parum nequo ver omnia, sed tantum prope tribuebat, quantum exspectasses ab eo, qui juvenis scripserat usi grammaticam legendi

rationem captandis totandisque et verbis et phrasibus definiamus , ut eam exercentes , rebus tui issis , Voculas venemur, liberaliter agamus, si tantam tamque abjectam

humilitatem summo cum contemtu despiciamus. Atqui tantum abest, ut aliquam cum humilitato coniuncti nem habeat haec legendi ratio, ut eam spernentes

justum caper lectionis fructum nequeamus. - et florens aetate in introitu scholarum de Aetia Apsato-Drtim dixerat: unos primo linguam attendemus, deinde antiquitatem, id est, res omnes, qua ad Pr

he intelligendum contextum reseruntur. Omni quidem tempore suerunt, qui nullam habentes linguae curam, unam ei amplecterentur ei tractarent dogmaticam rati sed haec nisi grammatico interpretandi genere

tamquam ululamento suo nitatur, vana est et ira ita.

Ac dici vix potest, quot quamque salsas locorum interpretationes hic hominum error pepererit. v et

3 Meo exeamri e prolemineola ulla loe quum longiore quam quites resinetius ne ditis aulam pro illius Mimporis in patria nostrumore literas Graecas iis tradidit, ut ii in miniis loca N. r. quam eripiorem Ua-ioum inisvreiamivit. Huno autem morem, Meae mariane se ipsa

52쪽

senescens, in hac perseverans sententia, thaud inquit eritica ac grammatica neglectis, recte quis possit in historia sive gentium sive philosophiae sive eloquentiae

procedere., i Ad hanc, probe memini, nostras exigebat Graecorum scriptorii versiones, fi liuid deesset, aut aliunde ductum, non nostro ipsorum audacI superstructum videretur, grammaticis continuo quaestionibus nos juvans, monens item vel ad saniora hortans qua cumque lamen prioris disciplinae sis iudicabat, ubi neglecta esse intelligeret, notabat saepius et auditorum studiis magis commendabat, quam ipse diserte explicabat. De his ego saltem manus eum agere memini, qua nadmirabilem . persequi praepositionum vim, dialect rum naturam cumque orbe Ionico et Dorico coniunctionem urgere, et vero ulcerrimae linguae o iampliscissimis initiis siendero progressionem, im in primis adumbrare philosopham. Omnino ad linguae cogniti

nem, Grammatica nitentem, ut proficeretur multum operae dabat, plus dare potuerat. Quod qui faciunt, nequaquam nobis improbandi sunt probandi coiitra vehementissime omneque punctum ferre dicendi, si

propterea nihil eorum, quae insuper antiquitatis disciis

explicandis, deuius eis ad a. 182i, dehino vitos linteos seripi res scholis destiuinii. Et in aeritis odius in aliis quoquo patriae Ami-demiis obtinuit partim , ui opinor, recto nam ab ebraeas lint ino

parum peritis hanc provinciam non at mini rarari praesta partim vero illi lilitiandum , quod dein luturi Tli logiae studiosi opportunitate Oaruerunt R. I. lectionis intur Inchoandae. Met, quod gauderent

ea a p. 9 as Wytisnhaelitum de regulis grammaticae dissereniem audivisse narrat, multa sunt ab ipsius audicio haud aliena.

53쪽

plina sunt si tanta, rarius tenuiusve cum discipulis comminicat e solent. Sed cognitionem illam, velamini scriptoriim interpretatione, nec Goudoexerit, nec mea, nec ullius discipulorum aetate unice spectarit. Duplex riebat saepe, quin dictabat auditoribus me rum est o literis Graecis seliolarum propositum, alterum ut sermonis Graeci vis et ratio teneatur, alterum vero, ut scriptores, quos tractabimiis et ipsi cognoscan tu ei intelligantur omim eripia. semper propriae aliis latis rationi pate elidae plurimum uilinii. Inveteris aeri opiniones, in mentem scriptorum auditores

traduce B aggidu conabatur 'ill , missis sertorum tem- 'porum i littendi cogitandiqtie Ornia, moribus, institu

tis, plurima expediri, quae mira vulgo et absurda 1 berentur, frequens erat monitum, exemplis continuo ero praesenti adumbraium ae probatum. Ita autem Heu dium constanter praeirisso discipulis, si nobis testes

sunt diversorum annorum alumni, ac pariter probant, quae Ampl. Gee et Clar. Benae de Platone, a que ea quae de Homero, Hesiodo etetragicis Graecis Docti. rix et vanaeutem in sumim quisque disserta

sonum praelationibus scripserunt, id est testimonia consonant, quorum primum a postremo tredecim annis distat. Ei quo certius audii es ad iustam , quam

vocabat, scriptoris intelligentiam duceret, ultima vitae parte noluit de eo inter exsilii, illiduni tantumn Odo alias aliud opportunitate data , monere, sed cum interpretatione perpetuam oriungere coepit de ipso scriptore dispulationem uino quaestiones Platonicae, Demosth neae, poesica ac tragicae, Plutarcheae, pro dixe so quem inierpretandum inniserat, scriptore peculi

54쪽

quam eligebat semilarent, ad quein intelligendum lusis-rimo simul scholao prodessent, Herodotium, si res orientis, uuidem porro aui Demosthenem aut Plutariubi vitam illiustrissimi cujusdam Graeci a Mimni, sisera

eorum et Romanorum historiam potissmium enariaturus esset. Quamquam haud scio an duplex hic agnosce

dum sit momentum; historiae utpote studiosis sio, ipso magistro duce e sotilibus haurire discenti diis. Qua autem so praeibat in antiquis explicandis ratione, eamdein ut nos sequeremur uae recentioribus legendis, in

aetatem singulorum et mentem et conditionem nos, quoad ejus fieri iosset diligentissime transserremus, literariam exponens gentium recentiorum historiam

suadebat perpetuo, et multis exemplorum gravitate, negligentiae errores testanitura, plano persuasit. Quae de Machi avelis disseruerat, Iiumanno posuerunt ad egr-giam in opusculum PHneis Diaulae conscribe dam. )Qui sic de omnis aevi monumentis praecipit, at tale quo discipulis proponebat veterum legendorum exemplum, non poterat non in ceteris scholis eniti, ne quid a singulorum aevo alieni diversarum aetatum hominibus P -- limo obtruderetur. Huc quanto studio tenderet modiaus, palabat, quum sive Graecorum mythologiam expli cans sabulas non obscurabat recondita in iis doctrinae8uspicione, verum inculti Graecorum aevi 3III plicitato

illustrabat, sive antiqua tradens philosophiae historiam, o seriore philosophiae ratione nil veteribus assuendum esse docebat, sive artium historiam enarram , sedulo

55쪽

temporum discrimina notabat et hic item in mino quidque aetatis luco ponere conabatur. Non dico eum in his omnibus semper verum idisse. Nil ore ridiculum magis aut ab ipsius judicio ac voluntate alienius sodquid assidue spectaverit, quo mentem auditorum coli verterit, ostendo. Illuc autem tendendi eoque lios ducendi opportunitas nusquam amplior erat quam in latissimo historiae universae campo.

mee erat institutionis pars, quam do Wrtis achii sententia, He dio mectini mandare non debuerant,

quamque idcirco tantopero sis progressam sive commmtalam esse suspicere, ut posthrioribus anni riuilae se me prolatae fuerint prioris temporis opilli nne R. vel saltem eorum, quae aliquando praestantissima audicabantur; antea vix levissima ala ruerint initia. io laesio es verum non mino assequi. Haud quidquam tractum volo de seriorum scholarum celebritate; sed priores ne despiciantur, habitae utpote ab eo, qui, licet juvenis plurimum in literis et philosophia versatus suisset, horumque maximo gratia historiae operam dedisset, istis tamen suibus non contineri hanc disciplinameensebat, ipsamque tunc jam si minus traderet, at cogit Mi, ei optabat να-- -- historia- cum Liatoria inanitatis eo unciam. Legi primorum annorum animadversiones manu scriptas, libensque Goud veri assentior, qui his intersuit scholis, a priInoineu

2 Baa humanissima meus, cum communi navit ollega ine, cui seni venerabili publice gratias alIere eo sane jucundius est, quo constansius ille rihi meisque studiis lavet.

56쪽

dium iam sinum suisse affremuis. Rejecia, quam Saxius eonstanter securus fuerat, Turseisini μι--ι--inum et misso plurimonim more dictata hisi rica ad compendi cuiusdam ordinem accommodandi,

ipse, quum in nullo, Latine quidem scripto , prorsus acquiesceret, statim proprium et ordinem et historiae tradendae modum instituit, eoque omnem compendii

usum retulit, ut, quaecumque in Osierbausiano bene aeperspicue exposita iudicabat, haec brevissime indieaia, ibi legenda commendaret. Despiens non ab Adamo, sed a

vetustissimis Orientis gi ratibus suum singulis, nec principem Hebraeis , locuII propriamque iistoriam dabat, in et in ipsam, qua de agebat, aetatem transferre auditores ponactatur. Haurire e sontibus, rivulos non neglirgere, solebat, judicii tamon severitatem ui hic intendens, ita illi haud remium . iuus rei exemphimes prooemium historiae Romanae anno 1805 cum discipulis communicatum, ubi Liri aliorumque scriptorum fides in primordiis'mus populi de 3 mliendis dubia , ea quo ipsa prorsus incerta dicuntur , quum porro de celebratis veteris aevi heroibus dubitantius quam de Scipionum v. c. et aequalium facinoribus agitur. Rerum gestarum commemoralis diligens erat, non minuta, non ieiuna, in primis, non unice spectabatur artium qu

que ei literarum , regiminis formarum, morum, institulorum mentio fiebat, mercaturae vis, exordium disquisitionis de Phoenicibus , opportune ostendebatur.

Historia medii aevi non Romanae appendi prodibat, neque ob barbariem populorum leviter attingebatur, sed

57쪽

batur monotui. Neque hi nequo in ceteris tristoruiopa tibiis causarum investigatio deerat quas M a po iis repetiuidas humo contendores, ociminretidi si dis, quo ipsa hujus disciplinas iunio ducit, do studio

rerum rit vincielida ruin, ut milli in ninium vis patefieret, miniine dubitares. Scholarum Academicarum esse

dinobatur non adeo continere . historiam suis partibus. expletani, quam historias plene perspicienda rationein, di, diplimis nulli quisem alii subjeciae, verum suis se sinit in rumilis, sua in gra Mala ec in Matius, ideoque poti,simum iu enibus colendae, ut ad rerum humanarum porspicientiam, ad ipsum cognoscendum hominem, id est, ad veram philosophiam viam sibi muni

isi jumnodi siris, initia priores illa temniur anuliad- Hirsiones Mistae Pieriin eo reisporo in coieris p tria Α rideriis, eadem harum scholaritui ratio idemque

consilium fueritne omni ii illic Gentium , quae vero di- alliri lii inhia traii ita , post Goud noveri et Rora ard sit disputationem quaerere nil attinet. Sed Muinius minus

de novitate institutionis suae cogitabat, quam interius penetrari in historiani posso suspicabatur. η quas suspines quanam studiorum via malai sic, ipse nobis diserte enarrarii Primum ei insigniter prosia Polybius,

quem Elem Hii iras tori Comal Plura Semper secerat,

maxime delectatus historiae tractandae ratione, quam

58쪽

si in eo aliuni Mur in hoo Miris oro identiden omisepatiis et studiosissinae quidem opportunitate Goudoeveriariae de eodem DisputatIoniis, ex ea egendi meditandique diligentia atque requentibus cum discipulo sermoniblis adeo profecit, ut hanc primam sibi ansam

exstitisse censere ad pleia mi progrediundi lusi mo notionem. Quo si illisionis ducebat et Socraticas philosophia studiunt Nisa Plato ei in Cis o ch

nummi cognoscendum praebuerat an pianisque rationem animadvertendam dederat hominis ita IIstitueI di, ut in neri guo, diversa in vitae conditione, satisfaciat Polatius

eadem in gentilara animadvertenda dabat. Plato eum domi emi civitates non machinarum instar moveri, non saxo ligno e verum hoputabus comi. . .emeque proinde horum instar dijuditandas . Potramis perpetuo do isti tum incrementis, vigore, interitia ita loquens, ut in his

ea gi militer atque in hornine fieri ostendat, facile ab eo intelligebatur. Ialo ejus mentem converterat ad regiacminis formas, ipsarum naturam, aliarum in alias mutati

ne et vicissitudines Polrbius Mecim in ampliorolust ri in theatro spectanda exhibebat Platonis deniquo Fou-tia praeparatus, Polybianam penitiis assequebatur inquo

usus suos adhibebat historiae umversae cum σωματι ἐπινα-χ s comparatio leni i)Horum autem omilium perspicientia non potuit non vim habere in historicis Heusdii scholis.

Sed te illo haud subsistebat et nactus est, a quo utilissima porro indiui acciperei, mutos patrium, jam antea laetione cognitum. Huius ab opusculis ad opus praecipuum demitur uom progressiis, crebris

59쪽

illud sermonibus usurpabat coram amisissimo De Rhoer, iurisprudentis in Academia Trajectilia Prosessore Hic erat vir μορι--ατος, qui antea arderovicenam historia cathedrari non modo semierat, sed philosopha etiam, id est, nova illo tempore, historiar docendi ratioII eximie ornavorat, quique dein ad iurisprudentiam tradendam delatus, pristinas delicias numquam non coluit, historiae ubertatem sermonibus, scholis, exemplo magnopere commendaxit, deque ea cum praestantissimis discipulis tum maximo egit, quum historimo Saxit, aetate consecti, scholae neglectae jacebant C jusnam consuetudinem Heusdius, amplissimum historiae universae campum ingressus , pluris sacere poterat LUtebatur ea ab initio sero temporis Trriectini. - --gis illam iudicandi solertiam cum pari rerum testarum eognitione coniunctam, philosophas illa opini me de gen itum rebus non separatim spectandis sed apte nectendis

exque sua singulis aetate explicandis, mentem illam ni ultiplici et lection et ii Editatione uti l tan recenti

ribusque historiologia progressibus 4ntentam admirah lur, eo crebrius Rhoerii sui sermones atque consiliad hius ipse expetebat Quibus quidem consiliis, uti etiam amici exemplo atque animadversionibus, quantum a cepium referret, gratissimus saepe I, raedicavi: Quod a

lem Montesquivi frequens erat menties Rhoerio vix notior alius esticaciorque ait ipsius studia provelletida scriptor suit. o disseretite, Heusdius magis magisque MonteSquima lanam attendebat historiae dirisionem in Orientia, o

60쪽

ciae, Mnuin seriomni civilium regnorumque histori am; et hac divisione, quamquam a scriptore longe alio relata , ipse tamen in generis huitiani ultusque incidebat ex Oriente in Graeciam et Italiam, atque hinc in Europam nostram occide talem et septenitrionalem progressionem. vi in progressionem eo certiui persequi potuit, O diligenitiis deliino, eadem ad uius pisul rum dista uis, temporis etiam sue Mimiem animadversetere coepit, primum nempe Oriente, tum Graecia et

Roma, tandem demum nostro, sive Germanorum, Orbe

ad cultum vigoremque progresso. Sed, quod longe misimum iudicabat, Montesquivis praeeunte, evidentilis perspicero discrimen didicit inier naturam et principium regiamnis formarum. Nam licet M. principio tin gulis illis populoruit ortibus proprio, reri a momtesquivi dissentiret, Ma tamen principium aliquod . et omnino Iaeter regiminis formas ejusmodi quid apud gentes occurrere intellexit, quo ipsis insito efficaciter eae ad agendum impellerentur, cuique educatio, instituta, leges earum convenarent. . Sicine dius lamorem sensim certioremque, quam Polyhis accipere potuerat ipso sibi comparabat historino unive in synopsin verum

has opiniones mente volvens, sponte in quaestionem ad ductus est, qua gravIOIem exi8timabat nullani, num

ipsum genus humanum, in hac temporum populorumque successione, progressionem ad ingenii animiquo maturitate a sederit. Η rius quaestionis ut momentum persentiebat, ala ridebat difficultatem esse ejus proh

hiliter explicandae gratia ipsos adeundos historiae mes