Memoria Heusdii

71쪽

aluinius conminilicetur, in primis a doctore Academico, cujus in disciplinam juvenes tradi oportet, ipso aetatis flores, liberaliter educatos et institutos , principes ut ros in civitate viros l. Initio Musinius pleraque dictando exponesint , nec sibi in perspicuo atque Latino loquendi facultato statim cum fidens et niuius, o quid video, mite achii in sua Ru Emiis indisputatione. Illo autem tempore dicia

di consuetudo , mus laudatores hodi rari, adeo florebat, ut novui Prosessor ea mittenda permulii ne

gratum quidem facturus fuisset. Attamen non is eratum, his, quem scribentes perpetuo discipuli diuta lociarenti is ei machinae in mentem veniebant non agri ad sem- excipiendiam illa sub eii. Itaque cavendum judicabat, ne in summo disquisitionum perspicuo et

pure conscribendarum studio nilii praeterea in ipsa schola proferro auderet; et, ne arctius se scripto adstringeret, veterum adhibebat interpretationem in qua quum discipulis suae continuo paries tribuereti iur saepe egregia aderat illustrandi, corrigendi, a dendive opportunitas, priusquam animadversiones ad

loca dissiciliora dictabantur. Accedebat, qua a scriptis verbis facilius abduceretur , aliarum schola um repetitio, quaquo hebdomade institui solita, semper ex alumn rum responsionibus non nihil subitae disputationis pae Hens. Ad hanc autem e dius sibi non poterat non aptus videri: ea erat, ipso libero loquente sermonesque eum auditoribus miscente, animorum auentio, ita omnium

72쪽

cuium audere, neque imiteri do scribendi diligentia e mittere, sed hanc unam ad bene diceridum viam censere et vero meditatus ad ea accedere, quae mox verbis vestirentur ἐπm χουσι . Sic dies revera diem docebat,

ei sensim haec explicandi ratio ex aliis in alias, quin in omnes, ira serebatur scholas Interim diciand mos non omnino rogaliis sitit. Namque illudne ditis tenebat et in obaluit: Iuvenes Batavi aliquid sibi diciario

lunt et idcirco numquam iis aliquid dictare desiit, sed hoc exilui Sila brevitate Dolus I ii Eliu in , gravissimum

fere, quo celera niti videbantur, quodque cum his ipsis pro auditorum progressibus et Enchiridibrum etiam bonitate siricum uberi ve illustrabatur, iani quidem ovi sacilitate, ut ex hac subita disputatione suum quisque excerpere et in margine dictatorii annoturo

disceret. o modo omnibus erat , quod auferre e Schola domique relegere et meditari possent, plurimis vero suscitabatur illic et alebatur αλουργω. Huc autem ipsa etiam dicendi ratio valetna, quae summa se perspicuitate commendabat, et minus ad oratoris gravitatem e acta quam culti sermo iis virtutibus conspicua, huius omnino simplicitatem reserebat, elegantiam, urbanit

tem lepores item politissimos et vim omnium animos advertendi. Nihil ea severi habebat, nedum morosi,

utra hilare aliquid etjuvenile, ipsius aetate etiam provectioris proprium, niti itaeque valens ad pulcritudinem, minam, lepores, quibus quantopere inulta ei vinscript ornentur, acriter ipse sentiebat, vehit oeulis disciapulorum subjiciendos. Quam pulcritudinem si quos

penitus percipientes animadverteret, plurimum his ille delectabatur. Nan upulari altiorem et excitandum in juventute et aptius excitari non posse ense t quam

73쪽

literis humanioribus no Si peregrinus ouinio, praeclarum arseu ninnium exponenti, gupervenisset, mox esronte IIa explicita, e vultu bene olentiam spIrante enseoturus suisset, quam sim' huic vir accideret juveni-hus cingi, qui Mis opilina quamque imperiisei. ima timiis iucundi auditu. iatellectu liceriit vix in .

incisim per tigrino sermone uti. Adeo, a inuebani et ad nil non mira cum iacilitate et gratia exprimendum

praesto erant. Inter B triliendum tamen non Oreeronem

aliumve Latinum scriptorem praecipuo cogitasses, sed ex assidust optiminini scriptorum lectione et diuturna scriptione otium esse credidisses hanc concinno ordine que dioendi sicui aliena. Me disserebat,nnus grauati et plena qua in propria prominitatione ei varia serion enficaci eoque Rrgumentum ferret, sensu et affectu incitata, ut penit is moveret audientes ac recitando in Homeri, Tragicorum , Demosthenis admirationem raperet. Et his et profviodam situs, vestitus, esius decore, noritiorum oculo in se converterit, quorum multos latentes audi inius, hunc sibi ingularem propextrum videri, cui quem compararem, in habem nenii nem. Sed has voces lora uigeo. In vili strum quo minor est iudicii vigor is celerior saepe et magis vaga admiratio. Quid veterani 7 Festinemus lente. -- Mndum

ammadversa sunt onuna, me in uditis ipsorum Anhabuerauit laterius Moo mi Musi, insiti uiis viminum declarari oportet Arin 181 Heus dii, in his sua, insinuntiatis. Meeerant ad discipulos verba Vosano venistis ut disce-

74쪽

resis ego ui docerem Aurae, quium Moesi inintote. Ego non ad vos ancedo, uipersectiis doctrina et sapientia vir, qui ex eruditione mea unicuique largiar et doctrinae thesauros distribuam. Multum mihi ad eruditionem deest et Durpo Solonis illud , πνραο uia δ' ias noUridia a ομφως I Musi aetate jam enescam --qi amvis nou sorente, tamen genis i in aes ie -- sed, si pro eos magis magisque yerspicio, 'li dimendum 'ssu Porro non insundam in mentes vestras humanitatis dispi-ptiliana, sed illiciam, sed anun advertam, ut I tenditolii verbis utar, quo sint vestra ingenia gradu ma

esso debetis. Verum D item a Ium advertatis. Studiori estis, sive tuc tea, nempe Deir Iliae. Qui autem vere est studiosus Multi sunt, ut parentibus gratum

ciant ur--, sed, si nihil accedat, piet iis livetiis M'. erum uin timi alii προς - α udas betur negoti in nemo mori uium hoc uigi' ad praeclara pervenit, mercenarii fiunt ei serriles alii

laudis et gloriae studio du illitur sed fieri potest, ut 4Mrzes et so negentur. Hi Omnes non studiosi, sed

75쪽

6stem nomine eum demum insignimus, cui ranor est doctrinae. o nos omnes conjungi eum commitem vobis discentibus et nilii locenti esse oportet. Ceterum duplex hic video aud torum genus, alterum eleratior II , novitiorum alterum. Novitii, ni salior, laciles se praebebunt veteranis, ut laudabilia eorum exempla sequat tur, nec minus moribus quam progressibus se comine dent sed ideo veteranorum quoque erit, optima exempla proponere, veteranorum erit, noritio juvare in literarum

studiis et, si opus est, defendere adversus quOgvis aggressores, Veteranorum erit, cavere ne strepitu resonent auditoria antequam scholae habentur. Nam mihi quidem suavissimum semper accidit, quod honestum est ei decorum. --Hoto disciplinam iociabimur vos autem, si e veterani sis noxiiii me habebitis cuncti adiutorom , fautorem. Nam lateor publice, vitam,

ali intram ludiosorurn emolumento et saluti imiis lidi

quoque melius hoc mihi procedat, eo seliciorem meam mihi vitam fore.)ν His verbis condiscipuli mei, certo scio, expressam dicent interiorem Heusdianae institutionis formam. M .ibodum Socraticam reserebat illa et singulari nitebatur erga discipulos amore. Nobis quaecumque diligentissimus praeceptor prodesse arbitrabatur, cumulate praestabat. Nostrum unumquemque, hoc quidem honore non indignum, comiter excipiens et omni ossiciorum genere iuvans, lactis etiam ostendebat, suos sibi alum curae cordique esse, neque se illud tempus, ' quod, generosissimis muneris occupationibus detractum , pr priis studiis vindicaret, in lucro putare , sed quod disciapulis cum suarum adeo actura horarum tali in 88Dt, optime impensum censere. morum autem ad praeciara Diuitiae by Corale

76쪽

quaeque uellandorum cupidini nequaquam cedebat sa-culius. Sive disserebat ipse, sive cum auditoribus col- .loquebatur, sic comparata erant omnia, ut, qui non hebetes prorsus in scholas veni ggeni, ultro mente erigerentur, quaeque ille tradebat et inleidum depingebat, libentes exciperent Non asseram, quae ex memorata

disquisitionum suavitate et momenio hic omnibus animo versantur. Verum alliciebat praeterea peculiaris ejus ipsam discipulorum mentem movendi sacvlias, qua vel

inscii multi ad cogitandum et inquirendum invitabantur. alii alia cogit oscendi cupidinem apud auditores excitabat vehemetiter et postquam eos in viam duxerat, ipsis eam explendam, id est, inveniendi et voluptatem et in

litatem ipsis relinquebat, donec horum studiorum hucius exploraret alias, geniis cujusdam insiliuia enarrans, subito in aliorum populorum contemplationem vocabat,

ut comparando, quid uniuscujusque proprium et quatenus Pros re si in singulis Cerneretur, pateret quod antiquitatis Romanae v. c. scholae declarant, habitae eae priore tantum muneris tempore, plenaeque comparationum inter Orientis, Graeciae et Romanae civitatis instituta saepe a facilioribus, vulgo notis, a vitae communis observatione ordiens, paulati in nec aegre sequeutibus discipulis, ad dissiciliora et graviora progrediebatur, de quibus historici praecipue argumenti quaestionibus, ut suam ipsi sententiam scribendo expo- rent, identidem auctor erat. Nam varia domestica studia pro vario cuique ingenio vehementer commendabat, et diverso cavebat modo, no omnibus tamquam paratis meremur. Qua re plurimis prosuit plurimum, prout scriptiones . . eae ostendunt, quas a discipulis accepit permultas, compositas tum vulgari tum epi-

77쪽

aiolae aui dialogi forma, plures autem Latinitatis et gantia, ingenii acumine, diligens investigation pro aetate illa speciabiles: tuis laudes , laetis iis publico

ac diiudicatis, Heusdius sic sero esserebat, ut efficaci simis simu niaiorem virium intentione in concitaret stimulis. In primis autem sermones nobiscum miscere, nullas non quaestiones ponere, nos interrogare amabat.

Apta interrogatione quantopere menim juvenilem acui iniendique existimaret, ipsa adeo dieritorum suorum sorina probavit, quae, quum initio continua disputati

ne constitissent, sensim in sorinam abierunt ἐρυπημ οπι- κῆν ita lamen ut historica, ad singulas singularum aetatum paragraphos, continuae actorum enarrationi

subjunctas tantum de gravissimo quoque argumento quaestiones haberent sed Heusinium colloquiis ineundis maxime delectarum sitimi, aiebam. Tum interrogando satiari non posse videbatur. Hic mihi in mentem veniunt hora scholarum historicarum repetitioni destinatae. Quanta int Errogandi suavitas: nam allente nos audiebat, quamque apte, si quid ab altero minus plene explieitum esset, alterius item sententiam eliciebat et mox, celeris iam aure, arrigeminus, tertium pluresque in paries vocabat ut inversa diver-rum indole perspecta,ealcaribus in his, simias in illi, utebatur quam urbana

hi prehΘnsio, etsi neque 1ronia semper carens et emcax sit huid ad pudorem injiciendum : ut, qui eum noverant, s vultu es abitu augurabantur verum vidissent necne et Optimus utrius, si rem ad tetigisset et oeulos illos gaudio splendente, intuitu, esset, quanti seriebat illud, propria etiam pronuntiation graium,

78쪽

animos, elicientemque, q- inea est, s ultates inui , bo nutrien in au simantem. Venim in irri,Muione nonduin satis et uberrim im redii, sui familiariisimi referre videbantur. Impedimem is era cathedra, qua nisi doctor a discipulis, hi saulem ab illo separantur Amicus inter juniores a Inicos sedere malebat, quo tingi in8Il iis sensus atque sacvla te eviloquendo elicerentur. Huic genio audulgens, saepe ad lacum uin discendi. cupidis in auditorio suo vel umerum lege rasi ei vi quid verba a dieitonea, aenaeus Meamuria in hac munilara conspicui, ipsa quo remisiali ratio ad nativam venustatem percipiendam

Lontineret l, SIF ill g proferre SIVE flud ille ali proferen, dum invitare solebat vel dialectice diversa interpreta

batur poetarunt aliorumque criptorum loca, oratiana, Cicero ii mi, vitae I in ceri ita partem, alia, ut dia, leuitem, pateret in principibus irritas non minus quam in optimis prosa orationis scriptoriis anima erit; de rarissimi manabant de Meseos ei universae et

praesertim lyriccte natura sermones.

Sed familiaritate haec colloquia, utut jucunda, iis tamen cedebant, quibus de lecti tantum ais euadio discip)Hi intereram. Ea domestiva erant, vespertina, S

maiies junci poeulis, altervisque hebdomadibus eum iisdem discipulis decem plerumque vel duodecim iniba

tur, ansam praebente lectione Plutariti, Demosthenis, Aristophanis, omnium autem maximo Platonis, erius quemadmodum in scholis dialogi plerumque breviores,

certo laciliores, ita hic Phaedon, Politia, Leges , quin Timaeus explicabantur. In his sessionibus Heusdius torum se ii is dabat, nobisque prorsus ut amicus se miliaribus utebatur. Qua in e volentia signispalimi

79쪽

nihil ejusinodi erat, ut descendere illo tamquam o suo altitudinis lasso ad no videretur hoc ipso judice, depraim animos ac restinguli contra erigere ad sese nos gestiebat, unde, quod pri interdum acciderat coram Wyttenbachio, nobis item liliquoties evenit, ut vix co

gitar Inus, quanto cum r una ragemus A locorum

interpretatione hic quoque initium fiebat, quibus vitio laborantibus si quis medicinam inerret sanum e pronuntiare de aliorrum inventis judicium, ei di gratissimum erat, nec sinas celanii conjecturas ei admodum gaudenti vel leviore e veterum praecipueque Platonis sui scriptis sublata macula Hinc autem, ipso praeeu te quaestionesque nostras et animadversiones provocante, sermones in varias diffundebantur Socraticae et Plat nicae philosophiae paries, donec in praestantissimas sententia delatus de naturae humanae saecultatibus, de hominis ad veritatem conversione, de immortalitatis sensu iudioque, de μο-- donec in ea omnia incidens, quibus praeclariora antiquitas non tulit, o suιιφιλολ σεδε ad τὰ tri, νεν' ovstrea eveheret Τum summa erus erat nobiscum colloquendi vis et ubertas. liis sponte alia nectebantur. Urgeri cognitio sui de magnis viris agi, invitis opportunitalibus excellentiam suam assecutis pulcri, veri, boni amor, omnium progressuum effector, e vultu lucere:

conserri etiam cum veteribus recentione : celebrari praesertim r. Iem steria usius deque eo ita dissori , ut

disertissimae ad ipsum legendum commendationis instar

80쪽

esset ei vero ostenili , quantum lucis antiquae illius phialosophiae studium etiam nunc assere omnibus possit, bona sua excestentiora penitus nosse cupientibus. Sic

praeeunte illo, quidni nostrum nonnullis id commune cum ipso fuerit, ut pariter sese ad egregia liaeque incitatos et accensos sentirent Pulcerrima sane animorum

consensi, Utrimque ea animadverti non poterai, quinam conjungeret utrosque. Vidi in1m a sessionibus illis vespertinis recentem defatigatum saepe diuturna inientimie, sed alacrem continuo et gaudio perfusum,

ubi de praestantissimis illis discipulis r serre coeperat, quibuscum una inquirere, quo colloquendo inflammare incredibiliter jucundum esset. Audivi sodales virili aetate latentes, suum ergameusdium amorem his pra sertim coetibus mirifico crevisse scilicet ipsin exemplum praecepturis intemplari nusquam clarius mi rant. Hoc vim augebat sermonum ad pulcri verique studium confirmandum, ad excitandani et alendam vitam propriam vereque vitalem uberrimorum, quales adhuc illi loquuntur eum plantam et seminare in animis discentium percalluisse. Quod aurem ad Platonis potissimum lectionem allici bat, in eo agnoscitur ο φιλοπλατ- Quem ipse prae' stantissimum judicabat totius antiquitatis scriptorem,

non poterat non eum in primis coiit inpii Lare Et lamiliaiarem cupere compluribus. Nota sunt erus ad Creugerum

verba a Si quis alius ex antiquitate scriptor, Plato sane jungit animos, quippe studium excitans riviis, quo copulamur facillime imo incendii nos vehementi qu