장음표시 사용
21쪽
bij noui dictam, siue alias similes perambulant , saeuissimi
morbis corripiuntur, obeuntque interdum; nempe quia viae illae latae sunt, nec non radijs solaribus summopere expositae: Vnde veluti refert Tacitus as . Annalium, si recte memini, post incendium a Nerone patratum, urbs Roma insalubris euasit, nempe quia ante incendium domus altiores erant, & vis angustiores, S per consequens a r dijs solaribus minus verberabantur: postea vero excelsi xis pulchritudinis gratia, dilatatis viis, nec non domicilijs humilioribus aedificatis, accidit, ut ab iisdem radiis solari bus magis, vehementiusque percuterentur, &sic etian urbs daenuo constructa insalubris magis, magisque euasit.
Erant autem ut proprijs utar Taciti verbis qui credorent,veterem illam sermam salubritati magis conduxisse, quoniam angustiae itineri in altitudo tectorum non Perinde solis vapore perruperentur. At nunc patula Iatitudinem,& nulla umbra defensam, grauiore aestu ardela re. Huius autem rei veritas colligitur etiam ex aegris, qui aestate maiori quidem copia semper adsunt invia Subur-hi; noui, taquam latiore, qu- in via Suburbij veteris angustiore: Ita Medici dictarum viarum testem faciunt. Edhaec de urbano aere satis sint.
DE potu urbanorum acturi, prim sim scire expedit,
quantus esse debeat, propterea quod alij minus,alii magis potionis assumunt, atque veluti refertur 1 Plinio, Cicero filius uno haustu sextarios duodecim potabat, scilicet viginti libras circiter. Iulius Capitolinus,Maximinus Imperator, inquit, una die amphoram capitolinam vini rotabat. Rulus Gellius testatur, Tiberium Imperatorem
nobilissimum quendam in quaestura Candidatum nobilissimis
22쪽
simis anteposuisse Patritiis , quoniam is in conuiuio vini
amphoram se propinante biberit, vix credibile, quae octillata detinet libras. Crotoniatus, Atheneo reserente, tres congios potabat. Budaeus lib. . de Asse & partibus eius, omnibus notum est, inquit,antiquos cum hilari conuiuio sese ad potus solutiores inuitabant, tot cyathos haustibus singulis bibere solitos, quot erant litterae nominum amicorum , a quo more illud Epigramma Martialis emanauit lib. I. si recte memini. Naeuia sex albis,septem Iustina bibatur, uinque Lycos, Lyde quattuor, Ida tribus
Omnis ab in se numeretur amica falerno.
Atque Ephippius in lib. de Alex. & Ephestionis funere, ait, Alexandrum Magnum interijsse eo quod biconilium Proteam prouocando bis biberat. De Sextiliano etiam Martialis lib. I. Epigr. II.ctim data ni equiti bis quina numismat , quare i . Bis decies illus, Sextiliane, bibis pIam defecisset portanter calda mini ros,
Si non potares, Se tui ne morum. . L i
Et Epigram. 24. Sextiliane bibis, quantum subselliaquinque
. Solus: aqua toties ebrius esse potes. Nec concessorum vicina numismata tantum . Aera sedis cuneis ulteriora petis. . Non haec pelignis agitur vindemia praelii. . .
Vtia nec in Thusis nescitur Ura iugis.. . t et e sed antiquisaelix ccatur Opimi, i Egerii ct nigras Massica Cella eadus. A caupone tibi Iex Laletana petatur, . Si plus quam decies, Sextiliane, bibis Idem postremo Martialis in amicum Gijciendo
Poto ego Sextantes, tu potas Cinna deunces.
ut enim videre est apud varios Scriptores fuere pIures qui
in potu deiecere, α maxime potarunt,abj vero rarum. Vade
23쪽
ci Mense Romana . Vnde ut reseri Budeus lib. de Asse & partibus eius, Augustus tantum potabat, cum larilissime sese inuitauerat, critati tu sobrii homines bibere soliti erant quotidiano
potu. De quo etiam Sueton us alloquens, Caesar, inquit, Augustus parce tum comedere,ium potare solubat,& potus e attin sin stulos conuictus semisextarius, aut si libera-
Issis bibe e statuisset, sextarius: sicuti & idem Vopiscus de
Tacito refert qui ino die Qxtarium vini nunquam pol uit, saepe vero intra heminam potus eiusdem erat. Alii igitur minus, alij vero magis bibere consueti erant, sicuti S nunc sunt. Antiquitus vero, quemadmodum resert Fulvius Vrsinus in appedice Petri Ciacconi de Triclinio,
communis hominum mensura vini erat triens . sextantes
solitos potare fuisse eos, qui imbecilli corpore suissent, deuiices qui bibaces essent, & nimium vini appetentes. Alij igitur minus,alij vero magis potionis assumunt, veluti asserebatur, neque ulla datur certa pol:onum regula ;nam differt corpus a corpore,natura 1 natura,aetas ab aetate, cum Hippoc. in aptior. atq; dandum est aliquid petati, regioni, consuetudini cum eodem Hippoc. neque ulla est melior potionsi coiectura ex Gal. quam cuiustumq; corporis sensus Nulli etiam legi cum Celso lib. i. cap. I. Qui sanus est,submittere se debet : quanqua infra, quam supra sistere melius sit sententia mea,propterea quod sicuti alibi docet Hippoc. Qui parum bibit,& parum comedit nullus
ex his morbus. Plurimus potus maxime noxius est&aniamo &corpori, modestus vero utilis concinit Poeta Hom. Plinio reserente lib. I . c. s. Habenda est etiam ratio temporum circa polum,propterea quod ex Arist. I. probi.qo. Cibus parcus,potio liberalis per aestatem admittitur ; liberalis autem, sed intra terminos valetudinis, & honestatis, pr. sei t in vero de vino agendo,seu vini potione, ut ins rius cum de vim potu agetur.
24쪽
calidus, velfrigidus debeat Potus. Caput III
inaestio haec, quae proponitur discutienda, salebrose
quidem est,atque dissicultatibus plena,propterea ' quod variae fuere hinc inde sententiae auctorum. Aristot. enim q. metheor. Concoctio, inquit, alimenti est species elixationis, elixatio autem fit 1 calore humido. Quare ad hoc ut alimenti concoctio perbene celebretur, calida etiam potione utendum est. Unde Tacitus lib. I 3. Annal. Innoxia adhuc, & percalida potio ait. Gal. etia 'lib.de consuetudine refert, virum quendam nomine Arbstotelem Timeletum appellatum ex vivis discessisse,prointerea quod consilio Medicorum frigidam aquam potauit, cum tamen calidae potioni assuetus esset. Martiat. lib. I i.
epigram. 12. sic concinit.: Tolle puer calices epidique toreumata NM . . . Et mihi secura pocula trade manu. Et lib. I. epigram. o. Iam defecisset nantes calda mini ros. i , . Lib. 6. epigram. 86. Ii potet calidam, qui mihi laudat aquam'. lLib. 12. epigram. 7q. Et nimitim calidis non vitiantur aquis
Apuleius etiam lib. 1 1. Commodum,inquit ubueram,& ecce foris mea iam Domina cubitum reddita acta proximat rosae serta, & rosa soluta in sinu tuberante, ac mopressim deostulato, & corallis reuicto,& flore prosperso, arripit poculum, ac desuper aqua calida iniecta porrigit, bibam, idque modicum priusquam exorberem totum , clementer invadit o Epicarmis amplius apud Atheneum
lib. 33. aquam tepidam sibi dari postulat, ux bibat. Hora,
25쪽
Et postremo Varro lib. 4. de Lingua Latina, Calix, inquit, , calido dicitur,quod eo calida plus apponebatur,&calidam potionem in eodem antiqui potabant. Tiberius Claudius Nero, Biberius Calidius Mero etiam ex eadem ratione a nonnullis dicebatur. Ex quibus omnibus mani sest si me colligitur, apud antiquos calidam potiones
maxilla opere in usu fuisse,&propium eadem quoq; h diern s temporibus utendum esse. Ex altera vero parte usus hodierni temporis aliter docet, aliter quoque docuerunt antiqui, apud quos frigidi rotus maxime etiam in via suere. Unde Martiat. lib. 9.Tpibram ist concinens Vt faciani nigras nos falerna nives. L b. II. Epigram. 6. Me nisi A nouam cicubapotat aquam. Iuvenalis etiam Frigidior Gnicis petitar decocta trυinli Vtcbantur autem antiqui tum aqua, tum etiam vino refrigeratis, vi constat ex plurimis auctorum , praesertim vero ex Dione, qui scribit, Commodum impcratorem vini refrigerati poculum in medio certam ne sessum c
pere uno haustu selitum contra tanten ea, quae Hipp. de Gai. docent, ut inscrius audietis a Quare potus frigidus
esse debet, non autem calidus, quemadmodum superius probabatur. Vnde Plin. lih hq cap. 4. Notandum, inquit, nullum aliud animal praeter hominem calidos potus sequi, ideoque non esse naturales. Non, inquam, naturales calidi potus sunt , sed frigidi, atque his utendum, non autem tu fassim ire oportet. Neque obstat, quod ex antiquioribus nonnulli calidas potiones in usu haberent, propterea quod id per accides fuit,nem pe valet ud nis oratia, atque ut medicamento eo fruentes. Neque etiam obstat,quod adeo Dequentes,pl
xcsque ineationes apud cosdem de aqua calida essectae
26쪽
fuerint; siquidem utebatur calida aqua antiqui, non quidem pro potu calido semper agedo, verium ut potius, atqui plurimum magis magisque frigidam potionem haberent : inuentum namque Neronis fuit, recenset Plin. libro. 3I. cap.4. aquam decoquere, quam vitro demissam in niues refrigerabat,propterea quod aqua decocta utilior est, ct aqua calefacta magis refrigeratur, quam frigida scuius rei causam si quis a me expostularet, ego responderem, quoniam dum aqua refrigeratur,partes tenuiores e uaporan Fum Hipp. lib. de aere, aquis, & locis remanentibus crastioribus, in quibus deinde frigus maσis. &intensius conseruatur, quia ex Philosopho calor, & frigus in subiecto crassa ori , nec non densori mastis conseruantur, ibidemque maioris etiam activitatis sunt ad quam potus luxuriam tollendam Claudius Imperator. Dione referente, lib. 18.edicto vetuit, ne aqua calida venderetur. Atm Caius Caligula eum necari iustit, qui calidam potionem 'vendiderat in funere Drusillae. Uel etiam ut recenset Bacinctus lib. . de vinis aqua calida utebantur antiqui ad vina colliquanda,quae crassiora erant, nam diu seruabantur antequam potarentur, atque etiam ita crassa conficiebantur iuxta illud Horatii Ode I9.lib. II. O nata mecum Consule Manlio. Ideoque ad hunc effectum in urbe Roma aderant themmopolia, in quibus venales aquae calidae parabuntur, ad quam publicam ossicinam serui, quorum haec erat curata, ante coenae horam mittebantur , qui urhas aquae calidae emptas anteferrent ad coenam dominis suis. Unde Martialis lib. I. concinens . . se fecisses portantes calda minilabor.&lib. 8. Epigram. 66.
Aget a buc, nudo clausa culina foro. - ΤIuuenalis etiam Saty. s. 'β Ando vocatus aden calidae gelidaeque mini fer
27쪽
1 o Mense Z'mana ab Calida igitur aqua utebantur antiqui ad vina colliquanda,
non autem quia calidam potionem euncti assumerent, aut quia haec esset communis potatio ; propterea quod
apud ipsos, & Romanos praesertim maximE in usu erantirgidi, ne dicam gelidi potus. Unde Seneca in hunc abusum declamando lib. . naturat. Nam silc ut animo relictos, stupentesque frigida spargimus, ut ad sensum sui redeant: ita viscera istorum intus torpentia nihil sentiunt,nisi frigo re illa vehemetiore perusseris. Inde est, inquam,quod nec niue contenti sunt,sed glaciem, velut certior illi ex solido rigor sit, exquirunt,ac saepe repetitis aquis diluat.Vnguentarios Lace demoni j urbe expulere, & propere cedere n-nibus suis iusserunt quia oleum disperderent: quid si vidissent reponendae niuis ossicinas, & tot iumenta deportandae aquae deseruientia: cuius colorem,saporemque paleis, quibus custodiunt, inquinant. Videbis, inquam,graciles & pallido facilique circundatos pallentes, & aegros, non serbentes solum nivem, sed etiam esse,&fiusta eius in scyphos suos deij cere inter ipsam bibendi moram . Sutim istam esse putas Θ febris est. Plin. etiam lib. 3I. cap. 3. Hi niuem,inquit, illi glaciem potant, venasque montium
in voluptate gulae vertunt, seruatur algor aestibus, cogitaturque ut alienis mensibus algeat, decoquunt alias, quas
mox & illas hyemant. Non calidi igitur, sed stigidi potus
fuere etiam antiquis temporibus, quibus di nos uti debemus,veluti utimur,at cum illa moderatione communiter decantata, ne quid nimis ; omne etenim nimium naturae
inimicum,docet Hippoc.in aphor. Hesiodus,qui fuit post Homerum Tullio reserente,in cranone frigidam aquania laudauit his verbis: .
Longὰ in aureo vase celebrem aquam Frigidam, quae ex petra destiis asta.
Gal. etiam lib. de cibis boni di mali succi cap. vlt. Qui, inquit,negocijs vacui solutique sunt, si exercitatione uti solent, quam rarissime frigido egent potu , quod idem
28쪽
Mensa linam . II iterum docet libro eodem sic inquiens: Qui vero miniis
me exercentur, summa aestate, cum vehementi caloresurgentur,sontis aquam bibant,niuisque usum vitent; haec enim quamuis protinus nullam iuuensi corporibus lensibilem Iesionem inserat,sensim tamen occulteq; crescente vitio,cum iam aetas progressu temporis inclinarit, articulos, neruosque & viscera ijs morbis vexat, qui vel difficulter admodum,vel omnino tolli non possunt, neque id
quidem temere ', namque ea pars corporis, quae natura
imbecillissima est, a l dente quolibet patitur. Fontis aquae
laudat Gal. ut audivistis, non autem calidam seu niue refrigeratam; siquidem illa potione nos uti debemus, quae magis naturalis est. Sed sic est, quod fontis aqua est magis naturalis, cum & eadem animalia viantur, quae naturali instinctu cum potant,tum edunt. Igitur & aquam quoqοῦ fontis nos potare debemus, haud autem in eadem maior frigiditas indaganda est, siue cum niue,vel glacie, aut aliare simili, quae valetudini obesse valeat. Refrigerata enim
in niue aqua,ut docet etiam Baccius lib. 3. de Vinis cap. 6
neruis, atque membris respirationi inseruientibus laseo nem inseri, atque omnibus partibus interioribus. Unde Suetonius Tranquillus de Vespasiano Imperatore verb faciendo, Reatina rura, inquit, ubi aestiuare quotannis solebat, petijt; Hic cum super urgentem valetudinem creberrimo frigidae aquae usu &intestina vitiasset, peri jt tandem alui fluore. Namq; frigidam ex niue potionem, is iungit Baccius, nemo tolerat, nisi vehementer sit sanguineus, aut multo cibo utitur, seu vini potator sit magnus, ego etiam adderem. Obest autem potio ex niue frigida, non solum ratione intensae frigiditatis, verum etiam quia a congelatione id, quod leuissimum ac tenuissimum est in vino, siue aqua, disperditur; quod vero grauasimum, &crassissimum existit, remanet: quemadmodum apertissimis verbis docuit Hippoc. lib. de aere , aquis, S locis inquiens; At vero aquae ex niue ,&glacie fientes omnes B E mala:
29쪽
ii Mensa Romana . in alae sunt; cum enim semel concretae fuerint, non amplius in pristinam naturam restituuntur; sed quod quidein ipsa clarum, ac leue & dulce est, excernitur, &dispe ditur , quod vero turbidissimum est,ac ponderosissimum, relinquitur: si enim volueris huem is tempore vasculum certa aquae mensura infusa sub dio exponere, quo maxime congeletur, deinde postridie in locum calidum deportatum sinere,quo maxime glacies liquescat,& ubi exoluta ,suerit, aquam metiri, reperies aquam multo pauciorem ;atq; hoc signum est , quod a congelatione id, quod leuissimum ac tenuissimum est , disperditur, & non quod grauissimum &crassissimum existit; hoc enim disperdi non
poterit: hac igitur de caula has aquas, quae a niue S glacie liquantur, pessimas esse puto ad Omnes res. Neque dicas, Hippocratem hic non ic qui de aquis, quae nive refrigerantur,sed de ipsa nive, siue glacie in aquam soluta. Primo enim nunc temporis in maXimo usu est potiones congelare. Secundo etsi aqua e. g. non congeletur, sed solitin intense refrigeretur, tamen quia, dum est intensξ refrigerata, proxima est congelationi, necesse est, ut tanta sere incommoda afferre valeat, quanta glacies soluta solet
Atq; hic obiter notandum est, potissimam causam , ob quam Romae frequentissimi sunt calculi, esse maximum gelidarum potionum usum . Primo quia summa horum potuum frigiditas angustiora reddit vasa urinalia, ac proande retinentur cruditates causae materiales calculorum.
Secundo etiam quia cum, vi supra dictum est, in congelatione potionum partes ipsarum tenuiores evanescant,&crassores remaneant,consequens est,ut qui huiuscemodi potionibus utuntur, materiam calculis gignendis aptissimam intra corpus admittant.
30쪽
De potu urbanorum in particulari. Et primum de aqua. Cap. IV.
Potus tu urbe consuetus solet esse ex aqua, Vino,non nulli aduenae etia cere uisia interda utuntur. Incipia-
us autem ex aqua,quae potus naturalis est, neq; eX arte
com paratus, quaque a principio uti coeperunt primi parentesn praesertim Romae, ubi Reipubl. temporibus aut aquam potabant homines,aut pauci, siue etiam paucissimi
vino utebantur. De aqua, inquam, primum agentes, ii
ceat statim dubitare, siue potius quaerere i psi us principiu,
atque generationem,propterea quod circa hanc varij varia loquuti fuere, quibus omnibus breuitatis causa nunc omissis, illa mihi super omnia arrisit sententia, quam in sacris litteris descriptam habemus, nempe quod omnes aquae a mari profluant, atque ad mare refluant, quae quidem sententia, non solum valet de aquis a visceribus terarae enascentibus, verum etiam & de aereis, siue aerea peragrantibus. Et quod aquae ex terrae visceribus enascen-.tes a mari suant, docuit inter caeteros antiquiores Seneca Itb 3. naturai. his verbis: Quidam iudicant, terram quidquid aquarum emiserit rursus accipere, ob hoc mariata, non crescere, quia quod influxit,non in suum vertunt, sed protinus reddunt,occulto enim itinere subit terras, & pa-Iam venit, secretoque reuertitur, tollaturq; transitu mare propter multiplices anfractus terrarum verberatsi amaritudinem ponit, & prauitatem saporis in tanta Soli varietate exuit, atque in sinceram aqua transit. Et inserius: Placet natura regi terram, & quidem ad nostrorum corporum exemplar, in quibus & venae sunt & arteriae: illae sanguinis, hae spiritus receptacula, in terra quoque sunt alia itinera, per quae aqua, alia, per quae spiritus currit, adeoque ad similitudinem illam humanorum corporum