장음표시 사용
11쪽
dgnopere mili visissem. inarsita in publicum ederemur, ad Theodori autem tralatationem aliqua aLotarent rem fore studi si baud inutile putaui Rem igitur aures
id fit ante annos piis mimiu tres decim9 in commentarios, non ita breues, latorem euadere si obsolueram autem iam tremam sectionem, cumine lastoteles operum editionem ex Bibliotheca doctissimi Osuboni incidi, in qmbus temonum 3 das Ius iamei Co-diciis quae adproblemata essent, et Metates extare missi pene omnes, j cvero laetatus ea auctoritate etiam so pigra confirmatas, cum tamen nonnulgas adhuc esse derem, satu ut mihi videbantur concinnae, qua in ista editione issiderarentur rogrediebar itaqae eo in labore satu nauiter, s, quicquidab aegrorum curatione dabatur otij, id totum in isto sedio consumebMn. merueneram autem commentando ad octauam si fionem, cum morbi fleuissimo accidentes ubito correpra , hoc scorta palpitation in id incidi mitae periculum,
et tLL eruta salus videretur, a quo tamen benigna iei manu, non humano mini fimo l subleuatus tandem cum essem s confiuta Hoba repetentem, irim morbus ita stilo inua- debat, mi mani se te relinquendumstudia, oe ab gandos libros appareret, quod 'fra.
Otiatus igitur multos annos, cum nihil laborando, es iucunde Niveudo, nustaque, nis leuia quaedam, quaeque nullam animi attentionem requirerent, lege o, confirmatam tuta m valetudinem singsim, recuperara que maxima ex parte mires; amici quidam qui meos
istis in . Hor A. problemata labores noui sent, cum forte eo tempore in Ludovici Septabicommentarios ad Blem priores eorundem problematum sectiones imidissent; rem mihi significarunt di eorum etiam copiam ferunt. TVicuit in nimirum res ιsiderium mindendi , ut in eadem ego iam antea potu 1sim, is ex Septabanis etfam illa non pauca legi. Cum autem eviderem, omissa quaedam ab eo miro Clarassimo, buta sanὸ , i, minutu, quae Heu ad Anseo eius a a radioribus intellae a Iacerepossint; Theodorique particulatim a mesepius examinari tralationem,qua passim Latini homines Herentur; idemque amici iis mei nossent, mihi aucto res ferunt, Ut opus ederem; quibus mi assentirer, eorumdem coin tum iudicium ess t. ii Ferre tamen eo usque mota, donec Aonem decimis absol sim, qua re non ita breui tempore perficta a quippe viribus non ut antea validus, Umebores dierum horae aegrorum curationibus erant dandae: absolui tandem micunquepotui ante annum, quod hoc tempore in tui itilitatem, cr non aha de caussa emittitur studiosi lector in reliquas fictiones idem pira rurus ,si in Naletudinis vi res er otium dabunt hoc enim tempore, in earum infirmitas, U occupationes non exiguae, quibus distineor no
Fer inandi, possi em Ueptum, fauent Ut in aliud tempus eam
cogitationem re ciam; Md quam tamen animum eo
libentius a. fringam, si tibi haec non ingrata fissi curauero.
12쪽
I E IIS, EDICINAM lperiment T H EODORO GAZA interpretes l
Patrici; Genuensis ,& Medici Commeruiarius.
il VR exsuperantiae ni iniae committendi morbi vim habeant 3 An quial vel excessum, vel defectum efficiant: qua quidem re morbum con-
V AE hac prima sectione continetum problemata, illa ad medicinam pertinent om--nia, qtacmadmodum M inscriptio ollcndit. Nec tamen sola toto problematum volumine ad illam artem spei tantia tam leguntur: sunt enim quaedam alia, aliis Eliam sectionibus intermixta, quae huius scientiae non minὐis his propria apparere possunt. Nam tria continuh potita sectione scptima , ptiis, tippitudo ..ha es tantaborre trMn ptι satia hordeacea livior .er ad morbos Meommodiuur quam triticea sisy ct cur dentiaransvoremportulacasanet: nec non primum eiusdem sectionis de contagione morborum,mcdica & ipse sunt. Sectione etiam nona, quae pluribus problematis aduerssis vulnera, Δ Vibices proponunrur remedia ex pellibus arietu, ouis confractis, thapsia SI cyathis, qui S m dicinae,& illius quae maxime talis est, atquc corpora ciu a propria esse non fateatur secti ne iridem decima quarta problema sextum, cur locis palauribus visera rapuis celerius, crarium ad quam artem pertinet etiam sectione vigesima, cur ei triticein maxime corpori ππί- ωvetat, vigesima secunda, cursem dentes offendat, vigesi ma quarta, sur minus salubris balneo fit, quam set tepefecerit , vigesum cxtat, cur Auctrifures contrahant, vigesima naua, cur agrotent, qui vita luxuriosa 6sueti ab ea desescunt. triminia tertia, omnia quae pluribus problematis de sternutamento, & singultii dicuntur, quae de affusione Digidae in faciem citi de naribus sanguis fluit, quid aliud, quam quaestiones medicae sunt trigesima septima quae de frictionibus, nonne ad tuendam valetudinem pcni ni Denique bona pars eorum, quae de sudoribus,de vini potu de vencreis,de laboribus, de rigore pertractat Aristoteles primis nouem particulis, dc alia etiam alibi, quis mcdicinae laltem valet adurem tuenti cripere audeat Poria autem isthaec, mcdica licet, quo niam ad certum quoddam rerum genus singula roseruntur: eidemque subiiciuntur, quo de genere separatim, & pcr se instituti im caput est propria inscriptione, eam ob rem illo Capite compi aliensia, eum locum sortita sunt: haec autem simul omnia in corpus Vtium, Vnsimquc accruum congesta, univcrsali titulo fuere subiecta. Nec tamen de hisce aut - Α ehiotium
13쪽
j ctionum titulis, aut ordine, quo totus problematum liber dispositus est, magnopere auti quaesieram, aut laborauerim: multa enim ab iis, qui eum manibus versarunt, quo ad illast res pcrtinet de priore statu Hisse immutata, ego quidem mihi facilc persuadeo. Qita de re
cum dixerim in Prolegomenis, veniendum cit ad problematis expositionem. Nimias igitur exsit perantias vim habere morbos committendi, cuius ratio hoc primo problemate quaeritur, confirmat etiam illa Hippocratis sententia sexto cpidemiorum sectione sexta quae ad tuendam valetudinem pertinci, his verbis, ἴπνοι, σιτία , rem. υπν λ ά enen μ. ηια. id est, tabor cibus, potus, simnus, venus. singula mediocria. Nam si mediocritas tuendae valetudinis vim habet, exsuperantia prosccho cam minuendat. & morbos procreandi vim habcbit. Exsuperantia vero carum rerum omnium hic accipienda cst, qux corpus nostrum assicere & immutare aptae simi, quae a medicis non naturales appcllantur, & scx cm merantur,acri cibus dc potus, morus SI quies, somni S dc vigili excrcta Z retenta, atque animi asscctioncs. In eandcm porro sententiam apud eundem Aristotelem libro secundo de moribus ad Nicomachum haec leguntur: τα τε πὰ
τα δὲ - πιεῖ ,-- σω s. hoc est. nam ct i mode Iae, er pauciores seu remis res quam par sit exercitat/ones vires minuunt, corrumpunt Itemque poculinia esculenta atque evis ora ac parciora valeturinem Ddunt ae perdunt , moderata autem eam conelliant,
augent is eumdiunt. η en Usca L/,η- αις . An quia vel excessum, vel defectum eo erant. Non est existimanda nugax argumentatio Aristotelis; exsuperantia morbum facit, quia exsuperantiam facit ; cst enim ab una Caulsa ad aliam, a generali ad particularem: rcnim enim non naturalium excessus, cxcessu in in qualitatibus aut humoribus nostri corporis creat, inde morbos. Fieri etiam potest, Vtyneralis alicuius causae exsuperantia in aliquo corpore minime exsuperantiam gignat , scd mediocritatem inducat, quo
tempore non facit, sed tollit morbum, ut sicquciati problemate apparebit: Ostendit igitur laedentem causam eo in singulari subiecto, quod malo assicitur, quippe quod a sito bono, de aequali statu ab cxsupcrantia deturbethir, dc hoc nobis significat Aristotelis argumentatio. - ltatios . - quidem re morbum consistere certum Clarius, & verbum ex verbo. Id vero morbus est Morbum autem esse excessiimuci desectum, sanitatem verb*mme triam aut modcrationcm carum rerum, quae unicuique pro sua natura debentur, notum
apud omnes medicos est,& apud cundum Aristotclcm,qui sequenti probicinate, sanitatem mediocritatem esse dicit. .am eandem ob caussam ab Auctore libri de flatibus, medicina des nita est adiectio se ablatio. Cum igitur cxsuperantiae minime custodiant modera tionem illam: sed corpora sempcr ita assiciant, ut vel deficiens vel redundans aliquid in ipsis crccnt, iure morbos producunt.
Cur morbi saepe curari possunt, ubi quis abunde excessit Equidem non
nulli medici eam artcm exercent, ut non nisi perexccssum agant, vel vini,
vel aquae, vel salsuginis, vel cibi, vel inediae. An quoniam cauilla,quae mombos committunt aduersi r inter se sunt 3 atque ita cffcitur ut genus duci per excessum alterius in medium possit.
Haec ex stiperiori problemate apta esse indicat particula, A, qua in proponendis problematis clim quidpiam tale spectat, hoc in libro saepius uti solet Aristoteles, sicut hac
eadem sectione problemate decimo quinto, de alibi. Sententia autem quodammodo supctiori contraria proponi videtur; ubi enim exsuperantia facicbat morbum , hic tollit; ad quam contrarietalcm indicandam eadem particula, . . , quae oppositionis nota est sicuti grammatici docent, sane magnopere facit. Male igitur secisse Theodorum existi mo, qui eam sua in tralatione omisit. Conerarietas autem haec, quin Vtraque, quae tum superiori, tum hoc problemate continentur vcra esse possint, haud impedit ; nam nec propositiones vii lucr sales sunt, & sunt in nrateria contingenter huiusmodi autem propositiones, etsi contrariae sint, vel subcontrariae potius ut dialectici doccnt, verae simul esse possunt. Di GiliZ Dy Il
14쪽
possunt. Porro equidem ab eadem caussa contrarios prouenire essectus ratione aliarum leonditionum quae ad effemim gignendum necessariae nant, discitis verbis affirmat Aristota lteles hoc eodem in libro, sectionis tertiae problemate vigesimo sexto, S re ipsi cxemplis lpatet ex eodem Aristotele problemate pruno, Moctauo sectionas vigesimae octauae. Igitur lsummis quarumdam rerum excessibus perfici aliquando curationem, nonnullorum me- ldicorum exemplo docet, qui tali curationum genere voercnrur, quum summana aut vim, laut aquae, aut salsuginis, aut cibi copiam aegrotantibus exhiberent: aut summam cis Plem ladhiberent inediam. Porrb de exccdenti inedia habemus Hippocratis tollimonium initio libri de ratione vi s in acutis,mcdicos extitisse affiniantis, qui nc dum ptillanam sed nihil omnino exhiberent usque ad septimum diem, alios vero donec morbus ex toto iudicatus fuisset, quo eodem sanc vitio ab Eristrato in libro de febribus insimulato fuisse Apollonium,&Dexippum Hippocratis discipulos, ut in magistrum mnatrii in referretur inuidia, testis est Galenus commentario primo, & tertio in librum H ippocratis de ratione rimas in acutis, quibus in loci sicuti etiam commentario quarto in eundem librii in pamticula quint ab ca calumnia summos illos viros defendit Galenus. Qui autem cibi, vini, aquae, id salsuginis, seu aquae salsae excedenti copia aegrotantes curaret, Unicuna esto exemplum quod omnia compraehendit, antiquus medicus Petrb dictus, scit Petronas. Dc hoc viro, qui non filii Aristotelis aetate inferior, ita Celsus libri tereth capite nono. antiquos quoq- ante Herophilum, o Eris tum, maximeque post Hst eraιem sint ni H quidam, qui fe- lbricitamem homi a Uu mustis UeItimentis operiebat , ut simul calorem inrentem lismae excitaret, demde ubi paustam remitti caeperat febris, aquam friodam potui dabat : ae si i
tum vomere e bar. Si a te Iro modo febre bis aerat , protin- fugam se vix um thramni dabat. Si nan tiberauerat, decoquebat aquam sis adjecto, eumque Lbere cogebas, ut mouendo ventrem purgaret, se intra haec omnis tam medici erat. De eodem Potro, atque citam
de Apollonio, Dexippo, silcuti Si de toto hoc inediae, aut alimenti quo medici utcrcntur excesib, ita Calenus in libro de optima secta ad Thrasybulum capite decimo quario.
Febricisantes adeo nonnulli Messia macerabant, ut ne aquam quidem comederent. Nonnusti ab mitiis eremorem hordeipropinabat, nonnum suo movere cauebant ne unquam hordeaceo victa laborans uteretur. Petramis narem se sistas carnes assis exhibens, ct vinum mom mera , ad vomitum compegebat, ostituam ta laborantis arbitrium tui dabat. A Aonius vero asque Dexippus Hippocratis auritores nee aquam propinatant, ne duo minam. Prum aureais enim cyathos quo ameereos numero duodecim, ut essent singuli hemina sexta pars: ex his daos, tres in ahematim aegrotantibuι dabant. Porro autem huius eiusdem moris, quo Petronas ille utereriir, meminit iterum, ac tritio idem Galenus commentario primo tento in librum de ratione victias in acutis. In trimc fine virum potissimium ut putem intcndisse animum cum haec scriberet Aristotelcs, faciunt illa praesertim verba videntur illa ferme Cclii: D intra haec omnis eius medicina erat. Sane autem huiusmodi medendi ratio, quoniam medicor a in vulgo minime nota,& Consueta erat, quippc perpetuis, & Constata tibus mcdicinae legibus dissentanea,vnde & temerariam appellauit illam Celsus; nonnullorum medicorum,huiusmodi artem per excessus curandi, esse dixit Aristoteles. Ar ὀναντία τα ἁ- νο ν-An quoniam eausa. qua morbos remittunt.Ratione assere curationis propositae quae per excessus fit. Eam autem ut apparet ad medicitis regulas,& pra cepta m- ducit. Oi odit nimirum excessus morbα curare,quonia quae morbos faciunt excessus sunt supcriori probi ate; contraria autem contrariis curantur: contraria autem sunt, quae sub
eodem genere plurimum distant, plurimum autem distant contrarij excessus. Igitur qui morbus alicubi per excessum caloris constat, ille excessu seigoris mirabitur, qui autem mccssu frigoris, per excessum caloris 1 nam pugna inter contrarias illas ex Mntes qualitates Commissa, de quarum ratione, de gradu latius a medicis disputatur, excosus redigitur ad mediocritatem, in qua consistere sanitatem ex medicorum sententia dicium est,& dicit hic idem Philosophus sequenti problemate.In eandem porro sentcntiam habemus Galcni verba libro de constitiitione artis medicae capite duodecimo in Latinis. memm id
quod Meerante anum est si modo ιβud dare, aurins mentarium; omni extarte moriratum rei lat,amm vero immoderatumrsiquidem morbus invisoderatio quadam est; aduertentam est m- primis quaenam ea sit istius immoderatis ; quippe necessariam est, aliam inueniri immaderasionem l huic contrariam. Et in libro artis medicae capite o Hagesimo nono. Denim si omne immode-l rasum estpraeter iuram, moderatum vero secuniam nataram, necesse est omnino ut immoderatam ab immoderato contrario ad mediocritatem redigasse. Igitur cx his, quae attulimus, iam non siit
15쪽
temeraria illa medicina, quando ex veris, dc propriis artis principiis deducta est , nee quo lrundam medicorum, quod ait Aristoteles in problemate, sed omnium illhaec ars est. Diei lmus artem curandi per excessus a duobus medicorum generibus exerceri, seu candem in lmedicis aliter & aliter considerari:si enim summus calor alicubi summum faciat morbum, lmedicinae legibus instruinis medicus summum adhibendum seigus intelligit, Si adhibet j. ex artis praeceptis,ut in bre ardenti,aut synocha fiigidae largissimum potum, aut sanguinis mssionem ad animi deliquium: in summo mostra ex summo fiigore, idem consimili-lter operatur. Iam vero idem non faciat in morbo, qui ex summo aut calore, aut stigore summus non sit: id verb faciat, qum Aristoteles dicit, medicus, siue Petronὸς, siue alius fuerit. Primis enim eodem calore summe aucto, exinde summe refrigerantia adhibet. Galeni loca superius indicauim inc Comeli) Celsi unum libro tertio, in quo etiam haec Ic-guntur. ideo tamen non est temeraria usa medicina. qma plum si protinus a prane7js extri ριι interamιι: sted cum eadem amm- conuenire non possint, fere quos ratio non restituit, temeratauadmuat, i hae eiusmodι mediet melius alienos mos, quam seuos nutrium sed est circumste Is quoque hominis o noaare interdum,o augure moriam se febres accendere, uia curationem ubi id quia est non recipit potest recipere id quod futurum est. Ergo istiusmodi medicina per excessus tem raria & regulis dissentanea fuerit in Petronas,qui eadem sempcr Vteretiar, quomodo accepit eam Arithoteles cum dixit, talem medicinam csse nonnullorum medicorum, nimirumper excessus semper procedentem: non fuerit in Hippocrate, qui cx are , ac regulis ea ubivsuuenirct uteretur. At quoniam excessus tum ab hoc postremo messico in genere, tum ab illo priore adhibiti morbum curarunt, de Dequens fuit per exc sitim aegritudiniim cura tio , cur saepenumero excessii curarentur quaesiuit Aristoteles. Sunt igitur excessus aliquando ex arte,ut in priori genere, quod scribebat Galenus locis, quos indicauimus, aliquando non ex arte ut in posteriori. duod si accidat aliquando, ut b ne ac usus rem pore etiam ab illis excessus adlaibeantur, enimvero ex accidente res contingat, nec ex medicinae legibus, quantum quidem ad eos pertinet remedium dici possit. Porro in textu cum antea legeretur, nos excudendum curauimus, Men D, ξρο, haec enim uda est
melior lectio, quam habebat ad marginem adscriptam Alexandri Iustiniani Clu) medici,& Patrich Genuensis, virique doctissimi codex, de quo codice in Prologomenis dirimus; in quo similiter post is, μαν, ponitur particula, olui, quam retinet etiam antiqua tralatio, quae si recipiatur, manifeste patet minimε esse continuandam sententiam, sed diuidendam; te post participium, , subaudiendum esse verbum substantivum.
Cur temporum, statusimque mutationes morbos intcndant, tollantve,
iudicent, vel committant 3 An quod aut frigidae,aut calidae,aut humidae, aut siccae sunt, morbosque qualitatum huiusmodi excessus committit. Secunda etenim Valetudo mediocritas quaedam est. Quod si per humidam,frigidain-VC materiam morbus constiterit, tempus accedens contrarium tollere illum poterit. Sed si minus contrarium subsequutum sit, qui similis flatus temporis superuenerit, intendet fine, atque interimet: quo etiam fit, ut qui bene Valent aegrotare tempore mutato incipiant, corporis enim proinde temperamentum soluatur necesse est: quippe quod non nisi temporum, aetatum, locorumque statu idoneo aptum sit augeri, seruarsque. Quam ob rem cum tempora cuariant, ratio tunc valetudinis habenda diligentius est. Idem au-
16쪽
tem illud pro causa particulatim etiam adest,quod in uniuersum proposui
de temporibus; mutationes etenim flatuum, aetatum, atque locorum pro
temporis cuiusdam mutatione accipi debent. propter laaec etiam intendendi, vel tollendi, vel iudicandi, vel contrahendi morbum vim habent, quemadmodum tempora, & syderum ortus, Orionis, Arcturi, Uergiliarum, Caniculae, qui status, imbresque excitant, qui serenitates, frigora, teporesve
Quae hoc problemate traduntur, ea similia sunt iis, quae tradita sunt duobus superioribus nisi quod illa uniuersalia magis sunt,iis c aurem specialia magis;ibi cnim uniuerse qua
rebatur de exsuperantiis omnibus, quam morbos committerent, & sanarent, hic autem separatim, de speciatim de mutationibus temporum solummodo, 3c ventis, quare partim intendantac faciant, partim autem sedent, & iudicent morbos. Problematis autem istius solutio quemadmodum etia superioris,ducitur ab exsuperantia & cotrarietate: ideo enim mutationes temporum sciant, aut pariunt morbos,quia cum sanitas sit aequalitas,aut m derata proportio, non potest ipsa in temporum mutatione in quibus necessario immoderatio, aut inaequalitas contingit, consistere; sed ut una cum iis afficiatur necesse et . Et inim morbi exsuperantia: Sc immoderationes sint, nempe caliditatis, stigiditatis, humiat ditatis, Sc siccitatis, mutationesque temporum similiter per casdem qualitates fiant, con-l tingit ut si morbus consul per humiditatem,& fiigiditatem ι mutatio temporum ad coimi tramas qualitates Licha, ad caliditatcm nempe, Ac siccitatem, tollat ipsum; si autem non il fiat ad contrarias qualitates, sed ad easdem potius, quibus Constat morbus, tunc morbus li per sitniles qualitates alictas intcnditur a Sc sic mutatio temporum ut vel Dueat, vel aduerietur morbo neccsse cli. -- δε-η-Ita reposuimus ex codice Iustiniani, citin antea mi ψυξιν legere r. ἐαν δ c--α ωγ 3--Negationcm addidimus, quam in expositionc sequuti sumus ; illam verb approbat etiam Iustiniani codex, in quo simi
ui qui bene valent atraetare tempore mutato incipυεπι. Corollisum infert pertinens ad sanosi hactenus enim de morbosis loquutus es , ob candemque rationem mutationes temporum morbos afferre sanis dicit, quoniam simul immutantes hominum corpora, eorum temperationes similiter dissoluunt, ac destruunt; quam rem probat ea ratione,quoniam ii famialiaribus de similibus sime temporibus siue aetatibus, siue locis eadem temperatio roboratur,ac augetur ; huic aut in consequens est ut e convcrso a contrariis, de dissimilibus minu tu Λ ditatuatur: sicquirur igitur corporis temperatio tempora, aetates, dc loca, dc ad illo rum mutationes mutatur. 3 3 πεὶ ζῆ ωρον ει - Gκ Idem autem illita pra em a particulat- α- adest. Rcm adhuc ad magis particularia redigit a quae caussa dicta est de temporibus anni, uniuersC nimirum, dc secundum Myus, cam in iis etiam quae secun dum partem sunt, eandem Eslc allirmans; inter haec autem, quae secundum partem suntcnumerat vcntos, de quibus etiam superius in problematis initio mentionem fecerat, amites, Sc loca ; haec enim tempelhatis alicuius mutationes sunt, hoc est, non absimile fit, ac si tempora mutarentur, de ad horum cuiuslibet mutationem sequuntur cffeetias, qui
ad remporum mutationem sequi solent. In Iustiniani codice post si , ὸ ο, habetur par
ticula , , quae sensui omnino necessaria est, qu unque nos ideo restituimus. Διο-m τείνει, παυοι,--άνει, ψ mιῶ. α prepter haec etiam intendemii, vel togendi, vel is candi, vel emtrahendi murbum vim habent. Iterat eade Ct quattuor verba, quibus usus est ab initio, nec id a que ratione, unumquodque enim ipserum ab altero diuersum est,& propriam vim obtinet: priora enim duo intensionem, δc remissionem morbi si
-modam tempora, o I denem oram, Orion' Arcturi. Haec pendent ex superioribus; Memenim iterantur confirmata Gemplis; ventos nimirum, aetates, dc loca intendere,& sedare,
iudicare, M gignere morbos, sicuti idem iaciunt anni tempestates, atque omis stellarum, cuiusmodi eis Orion, Aestiirus, Pleiades de Canis. Porro haec, atque ori Hurum, vel posita sunt ab Arithotele tamquam interpretatio eorum,quae proxime praeponuntur, Vt indicaret , quid per tempestates intelligeret, mutationes nimirum factas occasione ortus, aut occasus quarumdam stellarum, aut posuit tamquam alteram rem , ut tempestates sinit temporum anni mutuae successiones, quibus ver excipit aestas, lianc autumnus, eandem l
17쪽
llyems, omis autem altiorum alias significet mutationes,corum lcm astro: tim ratione contingentes. Porro Galenus etiam aphorismi primi commentario tartio, quo loco Hippocrates eandem habet sciatentiam, iras verbis: Mut πιιDies temporum ροι uinum pariunt morbos: l
Mutationes sunt liter duobus modis accipi dixit, vel tanquam idem significarcnt, ac sic l
cessiones, vel tanquam alternationes, quae fiunt secundisin illorum temperaturas: luitiis lmodi enim praesertim accidunt in ortu stellarum, quae dictae sitiat, quemadmodum indi lcat Aristoteles cum subdit. susin, imbresque excitant, q i Ieremtatis origora, tepore e solent ac ferre: haec enim ita interpretamur iuxta Theodori tralationem, Gricca cnim videntur aliquantisper corrupta, clim illa generandi caliis nomina in As si υ υ Remo, de liquae sequuntur, non haboant unde sit i apta, quod ego quidem vidcam; non enim pulcina voce Meq; twc tamen ut existimo, haud multum dilli lis possit cile scilius. Hippocrates
praeter locum quem indicaui in aphorismis caudem de temporii manni mutationibus sententiam habet in libro de humoribus, his verbis. Mutationes maxime pariunt morbos, o praesentis maximae, ortu temporib- magna mutationes, ct in abys. In libro ctiam de acre,aquis,& ilocis ad problematis huius sentcntiam haec leguntur: Oportet aut m. cir austrorum exortum considerare praecipue Canis, deinde Arcium, cr Pleiadum occasium. Adi1 L en m in his maxime diebus iudica iIur, atrii perimunt , alν vero de κnt. Porro de rem pol ibus quae deici minantur ortu, & occasu signorum de quibus meminit Ar Illotcles in problemato,ata Galcnus aphorismo decimo quarto commentarii tertis Ox- IVeiadum pranti um est aestatis psy ouem Canu Ortus operam appellatam inchoat quam etI Mecundam panem aestatis vocant. Pos hanc Arturus oriens mutum facit autumno, deinde occasias Pleiadum Bremis primiptum adducit. Vt iam scrine in idem incidere appareant temporum mutationes, id clh mutuae succcisones,ac inlignium harum stellariun ortus, de occasus. Quibus aut cin anni mentibus, de mensitim diebus co rum syderum ortus,& occasus contingat varie res proponitur; varietatis autem c. aulla duplex cit, nam δc pro varia poli altitudine diuerIi sunt diuersis in regionibus lyderum ortus,
dc occasus, de quoniam totum signum non Vnim dic cxoritur, alii alium diem tradiderii lat.
Nos ex Plinio, qui in Italia scripsit, dies hosce apponemus, capitc quadra simo septimo libri secundi. Plciadum, aut Virgiliarum ortus cst ante diem sextum Idus Maias, hoc et decimo die et iisdem mensis; occasus earumdem ante tertium Idus Novembris, id est die undecima eiiisdem; Canis ortus est Sole primam partem Leonis ingredicnte, dic decimo quinto ante Augustas Calendas, videlicet die decimo octauo mensis Iuth, Arctii rus unde
cim die biis ante aequinoctium autumni, nimirum die circiter decima Scptembris ori nis sexto Calendas Iulii, quae est vigesima sexta mensiis Iunii dies. Hic tamen sunt, qui legunt sexto Calendra Iunis, ut vel totius mensiis discrimen, atque ilaterual lum adsiit. Fuitq; omnino de apud alios controuersus huius syderis ortus. Franciscus cnim vicomercatus in commentariis ad secundum Ariistotelis librum meteororii reprςhcndit tum Alexandrum, tum Theoptu astu in , tanquam de huius syderis exortu falsa scribentes; vult autem Vico- mercatus cum exoriri Sole finem Tauri, de initium Geminorum renclator sed nobis haec exquisiti sis hoc loco inii estiganda non sunt. De eorum, de aliorum citam signorum CXo tu praeter Ptolemaeum possunt etiam legi Varro , dc Columclla Latmi aucto s , quorum ille capite vigesimo octavo, dc vigcsimo nono libri primi, hic autem capite siccando libri undecimi, non pauca ad hanc materiam proposuerunt. AEtius etiam ex Adamantio
Cur vomitus cum tempora immutantur citari maximc debeat ξ Anne conturbatio redundet, cum varia excrementa materiae inutilis ex mutandi
ratione proueniant: unde fit ut cibum alij parum concoquant, alij parum
cupiant. De anni temporum mutationibus, quemadmodum in superiori, agit similiter in praesenti problemate, illud quaerens cur in eis MCelse sit uti vomitibus eam autem rationem reddit, ne ob varia genita excrementa conturbatio fiat in corpore. Varia porro,vcl Ctiam lcontraria gigni excrem in in rumporum mutationibus, satis patere potest coli sideranti
18쪽
CEM MENT. IN I. SECT. PROBLEM. τ
, ea, tiux in praeceitcnti problemate dicta stant, cum alia mutatio fiat ad caliditatem, alia ad I stigiditaten unaquae lue autem ex his propria gignat CXcrementa ; cum igitur unius seueris tantummodo excrcmesiam extat in Cori Vc,illud a natura facilitis rcgi potest, cum vero ob mutationem aliud ab co diuersum gigm Contingit, tunc a varietate magis onerata natura,conturbatur tota,& in morbos incidit, a quibus ut caueamus tutum coiilium est, cum aliqua mutatio anni temporum fit Vomitu quod genitu est expellere,quo nimirum absque sanitatis pericillo, adiicincini locus patere polliit. In codice Iuli incitat post vocem,lemitur panicula negandi, ά, qtiae problematis sensum priori cx toto contrarium reddit, quam sit recipiamus ita locum cxponemus: In mutationibus temporialia noli cile utendum vomitibus, quoniam clim varia in mutationc, S ob mutationem sint genita cxcrementa: alia cinini temporis conditio alia gignit excrementa, non possimi omnia per vomitum cxl Ili quo tenuiora tantii in magisque prompta, SI ad superiores partos tendontia ovacuant turi reliqua igitur dimouebutitur solum, de corpori turbationem allerent: Praulat igituri corpora non mouere ; valctudinis tamzia laabem nationem, quod proximo problemate dixit. Porro Jheodorus aut athun sci ipturam sicquutusest, aut illa dc suo addidit. I Dile fui cibum Alyparum concoquών , Hών parum cui M. Iustinianus tu margine pro c. τη, G cos, habet et a zά . Admotivisse contonii non immutauimus, quod ad sensum mini-
am ob rem qui vel cibo vitiolis vescuntur, vel fame diutina laborant, i pedibus ita tumescere Iolcani3 an utrisque per tabem, consumptionemque illud accidat Tabescunt enim & qui csuriunt, quia nullum penitus capiunt alimentum; & qui vitioso vescuntur, quia quod assumpserint perfrui nequeunt. De duabus corporiς conititutionibus in quibus pedes intumescere solent verba facit, caussam huius accidentis inquirens: si int autem illae duae constitutiones, ituri eOriim qui famem tot crant, tum qiii vocantur ab Aristotele ; dictionem autem traiistis lit Theodorus, qui cibo vitio ucscuntur; de quibus quamquam venim siit problema; qui enim vitiolis cibis aluntur, iis instantur pedes, ideo tamen min is approbanda est ca vcrsio, quod ex generali problema reddit particulare; vox enim lnon solum prauis eduliis enutritos significaro potest, sed in uniuersum pallidos, SI morbosos, seu malo corporis habitu detentos. Testis sit Hest chius, qui & κιωhλσαμ exponiti
της vita λε--Quid alitem sit, rursus exponit per liaet verba, .lir , M'. ἡλις e. τοκ--,e εα άν - α γειοι κι δ,νυ, - 6μ-Si igitur, vitiosum significat, prauum, corruptum adulterinum, a scoria metallorum, quae co nomine dicitur transsata significatione quae totius mctalli deterior,& spuria par ac sex illius est; cur non similiter omnes homines, qui prauis excrementis,& vitiosis humoribus redundant, Λ pro co quod ad sanitatem pertinet sic assccti sunt, ut vitiosum, prauum, de minus legitimum statum possideant, vici λιωνῶ ctiam, nomine illinc deducto appellabimus 3 de ii is igitur in uniue sum problema instimcns Aristotcles, quaerit quam ob rem tum iis pedes intumescere soleant,tum etiam vcro similiter iis, qui famem tolcrant Caussam autem dicit esse quam Theodorus vertit tabem, & consumptionem; propnὸ autem dicatur colliquatio, cuius effectus tabcs est i haec autem colliquatio, nimirum humoris de substantiaeabsilmptio, vel fit latenter, vel manifesta aliqua fluxione. Latcnter ut exempli intia cum in kbribus , quae matas motis dicuntur, sit bstantia corporis, vaporis modo dii luitur, SI a silmmir, totumque corpus exsiccarum,& ta factum relinquitur: manistite ut cum in febribus colliquatiuis, per alui fluxum immoderatum catam, tabesectio Contingit: vict-que modus in praesentia locum habere videtur. Nam qui famem tolerant, illi latenter colliquantur,& absumuntur, quoniam calor innatus, cui cibus si binde necessaruis est,
alimento haud ingesto, quibuscumque potest abutitur ad pastiam, Corporis humoribus,
19쪽
& inde corpus exsiccatur, Sc tabescit: sed quoniam illi nec sussiciens, nec aptum eiusdem nutrimentum esse possunt, debilitatur idem, ac corrumpitur: dCbilitariis autem, ac corruptus , haud potest ampli is alias quae singulis adhuc corporis partibus assim sunt proprias humiditates regere, & detinere, quod caloris naturalis proprium munus cst: Illae igitur gubernatrice vi destirutae, vel potius tamquam vinculis solutae, diffusaeque per corpus, qui rerum grauium proprius motus est, deorsum fluunt, & labuntur ad pedes, eosque in tumorem attollunt: sit igitur occulta absumptio in cineris corporis partibus, manifesta colliquatio, & fluxio ad pedes; ex quo illud accidit, quod dixit Hippocrates in libro quarto de morbis ad finem, in hydrope, in qua prae caloris natiui imbecillitate huiusmodi colliquatio contingit, ventrem magnum fieri, & crura impleri aqua, supernas a tem corporis partes attenuari. Haec autem ratio similiter etiam in iis valet, qui malo corporis habitu siue cachori laborant, siue illa a prauo victus genere, siue ab alia caussa o tum duxerit; nam cum ij mini in friantur eo alimento, quod assiimunt, perinde est ac si non assumerent ι quaeque de calore debilitato, & humiditatibus crudis defluentibus ibi dicti sunt, hic similiter locum habent. Quibus illud praeterea adiungi potest, qudd cum
cibus assumptus, ob caloris debilitatem minimE concoquatur, apponatur, aut agglutinetur , factus excre nentitius,& ad pedes decidens eos in tumorem attollit: ob eandemq: caussam similiter, quod tamen hic non dicitur ab Aristotele, contingit ut iidem cachexia laborantes, cum impensh debilitati sitat, corripiantur saepenumero alui profluuiis, liaud potente nimirum amplius natura, seu calore naturali humiditates in corpore retinere. Plinius, quod etiam omittendum non putaui, eadem voce, syntexes, Latine usus est, sicut etiam, synlectici, eamque iunxit alij, qtiam ab Aristotele intelligi dixi, nimirum huic, cache , ita scribens capite nono libri vigesimi octaui. In Ami a bacilum iae M bunt ρωιμι οἱ δια, restituimus cx Iustiniani codice, cuin antea ab ite eo locus legeretur. In Aldinis negativa particula non erat in textu, sed in margine. Nos ex Theodori tralatione,approbante Iustiniano eam si io loco restituimus. ης - ί lini ex Iustiniani codice. Aldinus enim habet
Quamobrem ciis vitia bilis per aestatem contrahi debeant, morbi acuti, qui certe ex bili consistunt, per hyemein potius urgeant quia februbus illi comitati, acuti propterea sunt, quia violenti: violentia vcro contra naturam eae Locis enim quibusdam in corpore humescentibus feruens Oritur inflammatio, quae cum non nisi caloris exsuperantia sit, febres visque accendere potest. AEstiuo igitur tempore arida, calidaque vitia male nomines habent, hyberno autem humida , calidaque: proinde acuta: celeriter namque interimunt, cum propter humoris supercrescentis abundantiam concoqui nequeant. Cum morbi, qui a bile concitantur aestate potius ingruant quis hyeme, eo enim tempore ob temperaturae similitudinem multa bilis copia gignitur, facileq; inde morbi accenduntur; acuti tamen, hoc est periculosi quia bile sunt, quemadmodum angina, picuritis, dc peripneumonia,quare magis ter hyemem gignarur,quaerit hoc in loco Aristoteles; mo
bos autem hos magis hyem quam aestate gigni,tum expericlia obseriamus quotidie, tum vero Hippocratis testimonio paret,qui picuritim,dc peripneumoniam inter hyemales morbos conmaerat,& anginam inter autumnales Ibitiosos auto morbos magis ritate concitari, quod sumpserat Aristoteles,probat signo quod nimirum quia eo tempore homines febricitant magis:videtur autem signum hoc supponere sebres omnes oriri a bile, quae sententia quam
20쪽
quamquam falsa, it illa tamen quorundam medicorum, aduersus quos disputat Galenus libro secundo de disserentiis febrium capite primo, nec tamen in ea haeresi fuisse Arist telem ex his verbis omnino asserere cogimur a illud enim nobis fatis esse post ii, qliae xllate oriuntur febres, eas propemodum omnes biliosas esse, sic enim fatis argumenti crit, morbos qui aestate contrahuntur esse biliosos, siue morbos biliosos aei late contrahi solere; cum aestate maxime vulgaris morbus febris sit, eique maxime propria. Alioqui ctiam particula haec, aut parenthesis, qua signum continet, omissa est a Theodoro Gaga in sua versione, unde assirmandum non absque ratione sit, caruisse ea illos codices , quibus doctissimus ilic vir usus est, quae tamen nunc in impressis omnibus Graeaeis reperitur. Quamobrem igitur hyeme potius, quAn aestate contingant morbi ex hile acuti, & periculosi Φinit hoc in loco Aristoteles: caussamque illam affert, quod cum hi morbi una cum febribus coniuncti accedant, necessario merito febrium acuti M periculosi sunt, quia nimirum sunt violenti, sunt autem violenti, quia praeter naturam. Quod porro rebres hyeme contingentes sint violentae, dc praeter naturam, tanquam notum omisit Aristoteles a patet autem ea ratione quδd maxin aduersentur temporis naturae: subris enim est intemperies calida, & sicca, hyems aurem frigida, & humida ; unde caussa admodumi valida, & efficaci opus fuit, quae febrem gignere potuerit ι haec autem si urinae puriculosa l est:quod scripsit etiam Idippocrates his verbis aphori sino vigesimo quarto libri secundi. In
i nων Lummus periclitantur quorum natura, aut a tempora congrvit
i morbin, quam uti nulli iiDνωπ e ruit. Quae sententia explicatur a Galeno in com-l mentario illius loci. n- ατ s. Locu enim in cor' humescentiat Uod valde necessarium erat, probat hoc in loco Aristoteles: quare nimirum per hyemem oriantur schoes in morbis, calissam autem ad humiditates, quae eo tomporc r dundant, non redundant autem in xl ate refert summus doctor in amex illarum redundantia calidae quaedam essem centiae ortu rur in locis,hoc hcorporis partibus, iis praecipue quae obstructae sunt; cffervescentia aute cum sit caliditatis exsuperantia febres generat. Legit autem Iustiniani codex non ἡ θλιμ ιαάκ, sed ii quemadmodum etiami Aristotelis ratiochiatio videtur postillam, & ita nos reposuimus. ὀν - ο- πνigitur tempore arida calidaque talia male homines habent. Ex his, quaed i sunt concludit Aristoteles,lii ritate fieri morboς calido ,M siccos, deficiente nia mirum eo temporc hunuditate,ex qtio,vi ego existimo,colligi vult rationem, quare biliosi morbi rilla temporantini me acuti, hoc est pericii lon sint, qui totus est problematis scompus ; nam tam desint eo tempore huinidit ites illae, ex quibus calida effervescentia ortum ducit,morbusque similis sit chialitate, dc natura qualitati,& n.ὶ irae ipsius temporis trumque enim cit calidiura. dc liccum ; minime ca r. itione contingit Violenti ob quam morborum scri acuticm hoc est periculum in i piis creari,cxistimat Aristoteles ; contingit autem violantia hyeme,lia qua per viiii ob illarum humiditatum redundantiam febres accendii tur , ut supcrilis dictuin est, hincque sequuntur morbi acuti, seu periculosi, dc qui cito imicrimunt. ,-πιτ εο ς δα το C m propter humori vereresentu Mundammmconcoqvi nequeant. Auget vim argumentationis petitae ab humiὸitatibus , siue exciementis per hyemem adauctis,& esseruescenti son quas res omiacm acutici, seu periculi occasi 11em rcucit Aristotcles, affirmans illas ob multitudinem non posse concoqui, quae multitudo haud ita contingit aestate i atque eo modo acutos, & periculosos morbos concitare;
sed quoniam tota hac huiusce problematis ratiocinatio longiuscula est dissiciliόrque tassc comprehensu, ideo clariotis doctrinae gratia, eam in hunc modum in syllogismi
mam collogimus. Quo tempore alacis humescentibus calidae effervescentiae contingunt, sebrem accendentes Contrariam naturae te raris, eo tempore morbi acuti magis oriuntur ; Sed hycme ob temporis luimiditarem, minimε autem aestate, humesccntibus locis, effervescetitiae febrem accendentcs contingunt,igitur hyeme, minime auicio aestate morbi acuti magis oriuntur. η Ex Iustimani codice, cum antea degeretur δό n