장음표시 사용
31쪽
aquis lia mus etiam candem vocem, quam intcrprcres conuemuit cerebri corruptiones: lat si vera est Galem sententia nullum sortem morbum hac conmtutionc contingcre, quo- lmodo cerebri corruptio sit accipienda, illi viderint. Nobis planissime Aristotelis verba a cipiuntur. Si multus sit de frigidus humor, sphacolismum ciscit; hoc est intensium, de ii moderataim capitis dolorcin. ἐ- ο μη , ρΘ εις τ--πτυ. Nec non si obmmiam sim rapiam concresere minuspotuit,in locum defuit proximum. Caussam reddit aliorum symptotriatum quae superius nominata sunt: si enim humiditas quae dicti est, tanta sit, ut lnon possit cam calor naturalis prae multitudine cogerc, Sc incrassare, quam rem esse valde loperosam in ea constitutione dictum superius est, creat grauitatem , & dolorem capitis vilantea dixit; quod si praeterea magis adhuc eXcreuisse contigerit eam copiam, ut non possit neque cogi, ncque tota in cFite contineri, fluit illius pars ad proximos locos, nempe ad guttur, vel aspcram arteriam, vel thoracem, Sc gignit raucedines Se tusses. D tabem contrahit. Hippocrates dicit phtyses, Aristotcles phthoas ; utraque igitur voce idem significatur, nimirum Vitium pulmonis cum ulcere ; hic autem maximc grauis morbus. Galenus igitur hunc solum grauem, M periculosum ea constitutione fieri dicit, nec multis,sed quibusdam hoc cst illis tantum, qui natura ad cum sunt propensi, ni inimqui angusto sunt pectore, S quibus fluxio ad pulmonem si, ut pcne naturae illorum, non constitutionis vitium dici possit,quam rem significauit etiam Cornelius Celsus, cum hanc Aristotelis, Hippocratis sententiam ita Latine reddidit libri secundi capite primo. Sisicea rius Aquilones habuit, autumno vero imbres, Aus nisunt,tota feme.l Zroxima est, tusu, rutilatio, raucuas, in qWbustam etiam labra ouuntur.
Cur si sicca aestas, siccusque autumnus Aquilones habuerint, mulieribus, 3c omnibus pituita abundantibus secunda valetudo contingat 3 An quia n,
tura virorumque In alteram exuberat partem, itaque tempus in partem tra
hendo contrariam ac medium habitum,bonumque perducit. Eo igitur ipso tempore optime valent, nisi quid ultro ipsi perperam agant ; aut humidi ad hycinem ita deueniant, ut somitem quendam, & incitabulum frigori sub
Hoc problema resipondet aphorismo decimo quarto ; quamquam cnim in apla orismo solus proponitur autumnus Aquiloniuς,55 sicciis, nulla aestatis mentione facta ex sit pcriori tamen eandom intelligi siccam,& aquiloniam,& Galanus testatur in coinmentario,& pa ticula , , aphorismi initio apposta, quam similiter hoc lacci apponit Iustinianus ita legensu δὲ ἐαν βορειον. In libro autem de aere, aquis,& locis est lucc constitutio quinta, pluribusque verbis deducitur, ut non solum presens, sed etiam duodecimum quod sequitur compraehcndat Problema , quae duo similito iunguntur tum in aphorismo decimo qua to, tuna ctiam a Cornelio Celso loco quem indicauimus his v erbis: Sin autem amammas quoque aque sicem Urim Agusioni sper inr, omnibus quidem mossioribus corporibus, mier quae mutibria esse pro sei, secunda valetudo edimis t. darioribus inffare possunt, cr arida tippiatuδnes,dfebrespanim acuta, partim longe.-hi morbi, qui Hra bιυ nasiuntur. H ippocrates autem pluribus rationem morborum ita reddit, ut vice commentaria huic problemati tacpossint praeter ea, qtiae a Galeno in commentariis dicunturiri pauca mihi ad hunc locum omnino afferenda sint. Ait igitur Aristoteles eiuscemodi constitutionem ideo conferre pirititosis id mulieribus, quoniam eum ipsae excedant in humidis qualitatibus, ab ea con
stitutione, quae illis contraria est exsiccantur, atque ad temperatum listhim inducuntur, cxcessu enim ait Crius contrari; alterum trahi ad mediocritatem, habuimus ctiam supcrius
probicinatu secundo; pituitosi igitur quod ad aei is qualinates pertinCr,protinus sanescunt, nisi aliud culpa ipsorum intcrueniat erratum: per phlegmaticos autom intelligit Arist 1 teles humidos, non autem frigidos, & humidos simul , quemadmodii etiam Hippocrates
32쪽
locis adductis,in aphorismo enim X IIII. no iam φλεχι μυδ mscd ,οι πνhabet. τε -- D. Eo igitur stso tempore optim vasent. Indicat exsuperantiam illam humiditatis morbosam sibisse, quando per contrariam qualitatem dicat sanit tem induci. με φ αφικνοῦντα . Aut humidi ad femem ita deueniant viso temquendam. Non bene intelligo quid sibi voluerit Theodorus ; & vereor ut vel non bene conuerterit, vel Aristotelis senilim non fuerit assecutus, negatiuam enim particulam, quam habet Aristotelica sententia, in Theodori tralatione non agnosco bona itaque fide, sed ruditer hanc pariem ita conuertere postumus. Et pretimus senescunt, nis in se ipses aliqu- pereent dr ad hemem ruemunt non humidi, habentes figori imi menta. Sanescunt igitur illae
naturae,& ad hyemem peruenituat minime humid minimeque habentes incitamcnta ad frigus, hoc est minime liabentes opportunitates, quibus utens frigus possit morbos pro cream : incitamenta autem, dc opportunitates frigori utiles humiditates forent, illae enim si extarent in corpore, trahentes moram vel in Capite,vel ad inseriorcs paries defluentes, morbos gignerci; appellat autem huiusmodi suscitabula,aut opportunitates qua Voce ardor, inccndium denotatur,quoniam si hyeme extarent in corpore, ob stipationem sorte aliquam a seigore factam, incalescere possent, & sebres etiana, aut alios c lidos morbos procreare: alioquin etiam &-metaphorice pro incitamento, aut fomite ponitur.
Cur si scea aestas, & aquilonia, & autumnus siccus iisdem aquilonibus
perflatur, morbo biliosos infestet Z An quoniam ad idem corpus eorum, ac temporis habitus vergunt: itaque veluti ignis igni adjicitur. Cum enim corpora edissicccntur, quantumque in his dulcedinis erat evaporatum sit vehementerque incalescant, necessc est, ut dum humor consumitur aridae lippitudines oriantur, residuoque quod biliosum remanserit, eodemque recalescente febres acutae utpote ex bili syncera invadant. Nonnullos insania rapit , quorum scilicet natura atra bile abundat: haec enim large superest,cum
eius humorcs contrariis resiccescant. Constitutio proxime stiperius dicta, cum aestas,& autumnus borealia, & sicca sunt,quid
operaretur in naturis pituitosis, seu humidis dixit paullo ante, quid eadem efficiat in biliosis modo subiungit; quae duo uno &eodem aphorismo ab Hippocrate compraehensa sunt, bc una cadόmque constitutione in libro de acre, aquis, de locis ut notauimus. Vt igitur pituitosis naturis erat illa proficua, sic noxia est biliosis, asserens lippicitdincs siccas,
febres acutas, nonnullis etiam insanias, quorum rationes reddit, in idem cnim Conu nientibus dlim coniticii tionis, tum corporum qualitatibus, fit in corporibus earundem cx-
superantia, dc velut ignis igni alicitur, unde eo, quod in corporibus dulcissimum cst, quod Hippocrates loco adducto, liquidissimi uri, Sc mucstissimum appellat, evaporant , atque exsiccato, corporibulque vchementer supercalesccntibus, de colliquatione licci humoris ad oculos facta, lippitudines aridae, & ex quibus nihil extra ob siccitatem fluit, o tum ducunt, ut etiam dictum est problemate nono. Quia vero adhuc resim alth humores , praeter eos, qui ad oculos fluunt; bilios, de ipsi sunt; ijdem etiam in venis supercalefacti, sebres acutas gignunt, tamquam a syncera bile procetantes, quae maxime tales morbos procreare consucuit. Iustinianus pro, , liabet, μου, id eli extrema, aut admodum insigni, eodem sensu. Non siti imma rapit. Hippocrates tum in aphorismo, tum in libro de acre, aquis, de locis dixit, non maniam,quam Theodorus vertit insaniam, sed seri melancholias. Sanc ut hae conueniunt, quia ut que species alienationis mentis sunt ; sic differre ratione humorum efficientium discimus ex Gallano: mania enim quae
33쪽
lqiis' proprie dicitur, sta bilc nimirum tenui, dc calido humore prauitatem etia indeia malignitatem adepto, sicut fἰribit c alenus commentario ic O,aphorisino visci uno secun do,ec tetrio piognoli cortina vigesimo scptimo; est autem semper sinet ebra sicuti phrenetis cum febre, teste eo detin aleno secundo de symptomatum caussis capite vita mo; melancholia autem fit ab humorc atro, quae& ipsa sine febre est: citer autem hic humor in flati choliam eis ciciis frigidus cit, melancholica enim deliri a frigidum succum lcmper pro caussa habent, ut codem secundo de s ymptomatum caussis capite ultimo. Atqui cundem hunc ali una succum duobus nu dis generari, vel ex adustione flavae bilis, aut cratii sangui- lnis acri lut idum Galenus tum commcntario ictato ad aptiora sinitim vigesimum siccundum, ltu minia in ad temum prognosti cortina particula vigessima septima, cx quo ctiam melan-lclioliatii neci, videtur in commentario ad aphorismum dicere; at 1i frigidus est, ex quo ea isit, hic autem per adustioncm gcnitus, iam quomodo ex frigido succo sumper hal dubitari llicet; clim etiam in commentario ad tertium prognosticorii in particula vi sima scptima, lubi eadem rem tit qtiae fit ox bile assata atra bilis prauitatem, aut malignitatem in s e ipsa lhabere dicat, in qua maniam gigni diccbat commentatio icrtio aphorisino vigessimo pri- lino. Sane hi morbi licci admodum proprie sumpti, eo modo differre vidcantur, quo di-lctum est ; SI melancholia frigidum succum pro caussa ha at, inania autem renuem, dccalidum, tamen sunt illi admodum proximi, vixque cst ut aliquando distinguantur. Ac Hippocrates vel a non disti mili caussa neri putauit illo aphorismo: Mibusumque mama lataboranti s var-s vel hemorrhoides seperneneram maniae filutior aut maniam pro melancho- lliam, posuit,ut dicit Galenus in expositione illius loci: Coni tingit illa quidcm l pius idem Hippocrates, ut aphori sarii vigesimo de vigcsimo sic cundo libri tertiJ, pro Opportunitate nimirum temporis sinitis, quo utraque generatur. Plato in Phaidio maniae duas csse spe cies tradidit, alicram ab lit unanis morbis, qua de loquimur: compta hcndit aute ut existimo tum inaniaca, tum mel ancholica ; alteram ex diuino numinc, 4υο quis p T cr morem, de institutum vivendi extra se abripitur, quam deinde sub quattuor Deorum rut clam iiiqiramior diuidit panes divit natoriam sub Apolline, initiatoriam sub Libero poeticam sub
Miltiς δc amatoriam sub Venere, de Amore. InterprCtes laviniam Latine vcrtunt modo insaniam vi lioc loco I heodoriis, modo furorem ut saepius apud Gallanum intcrprctes: non omnino malo uca attendaeuauis, liliae paullli ante dicia a nobis sunt: non omnino bene si Ciceronem audimus icitato Titscul.uiarium qiustionum libro ita scribentem. Graeci autem MN riis unde appellini no facise dixeram; eam tamen ipsam duim iis, nos milius quam in , hanc enim infamam. quae immia, ustitiae halci ut ius. a furore disiun min. Grati volunt illi quidem; sed
parum valent verbo quem nes sererem vocant. σου vero nimbi Stam mens, ae non aepe: Inrtu .ma gramore, es timore, vel dolore moueatur, quo gencre Athamantem. Alcmaeonem. Aiacem ere mus. Et paullo post. Furarem autem esse Issunt mentis asomniaca citatem. quod cum maris' esse videatur. quam Insenta, tamen ei mori es. τι furor insapientem cadere Iast. Non po it infamis. Sed nos haec omittantiis, quae iam ad nomina potius pertinent. Ait Aristoteles in pra narrata constitutione fieri nonnullis manias ait Hippocrates fieri nonnullis mclancholias: dicamus vini inque fieri,quando ad utrumque valet ratio ; in iis cnim, qui iligro humor c abundant tam magna exsiccatione ratione constatutionis, consuinptoque liquido, N aquoso, quae tamquam contraria illius humoris vim oppugnabant ; si vi maxime ille cxiuida, ac domi iactur, atque tum maniaci, tum inclaia cliolici aD
ment3 An quod aqua corporibus alimento est, quo iam habito complexoquc peregrinemur. Acr autem nullo se exhibet alimento. Aquarum item genera multa , varia per se sunt , scd aeris minim L Itaque hoc etiam caussae est e potest: quippe cum peregro etiam profectis in coelo quidem
34쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. Eil dem prope eodem, in aquis autem Variis versari eueniat, quapropter aquae
mutationem grauem este, rcete putandum est.
Quae pnaesenti loco proponuntur, ea vulgi opinionem magis spe stare, quam veritatem ipsam argumento est verbum,aiunt,quo Aristoteles utitur:eo siquidem indicari, quae vulgi existimatione comprehensa, iplius ore efferuntur, trum aliorum locorum excmplis, tum verbo iplb dicere licet: Communis igitur dicti, & vulgaris opinionis magis, quam veraesententor rationem reddendam sibi proponit hoc loco Aristotcles.Sanh enim aeris permutatio quamquam non aeque noxia sit,atque aquarimi, grauem tamen.& morbosam csic medicis omnibus notum,& consessum est. Omitto illa auctoris libri de flatibus. Mor in aut rem vita. ct -rbo u aegrotis Ialutuus crJest auctor. Omitto quae sit perioribus problematis dei constitutionibus temporum dicta sit mi illa enim quamquam ad aere pertincnt, non tamen per se ac proprie ex illius vitio sunt: hic autem de aeris innata qualitate, & propria natura, j quam quili e perpetuo obtinet,sicuti existimo, loquitur Aristoteles: quam ob rem etiam
nec aer pestilens, aut morbolus in medium veniat, de illo enim nec hoc loco, sicuti neque de aegrotis hominibus, quibus morbo aerem contrarium opitulari, & vulgus fateatur. DC sanis igitair hominibus se imo est . quibus noxiam etiam aeris mutationem cssc cum salu-
ber alicubi, insaluber alibi acr existat, ex Galeno ipso discere licet;qui libro primo de tueni da valetudine capite undecimo, eade salubritatis,& msalubritatis ratione, acrem & aquam coniunXit, qui cauendus, S qui cligendum, quae cauenda, & quae cligenda ostendcns ; quin& alium tibi im se scriptum in pollicetur, quo incommoda ex vitiosis acre, aquiique prouenientia modum corrigendi copiosε doceretur. Verum quoniam acris operationcsaduersus corpora nostra non ita a vulgo percipiuntur, ac illar, quae ab aqua sunt ; eo modo, lsentit, Κ dicit, cuius dicti, S opinionis caussam inquirit Aristoteles ora aqua corporibus aismenιoel. Vt essectus ex vulgi opinione est propolims, ita ratio penem vulgi opinione petita. Aqua nutrimento nostris corporibus est ; minime aer, qui igiturmurat aquam, mutat nutrimentum, iure igitur percipit laesionem. Aquam tamen haud nutrire, sicuti nec ullum aliud ex elementis, sententia est Aristotelis libro de sensu, M se usilibus, capite quarto, S quinto t animalia enim sicuti mixta sunt, ita nutriuntur ex mixtis, omnia enim nutriuntur ex eisdem ex quibus sunt, ut dicitur libro secundo de ortu,Winteritu textu quinquagesii . Galenus etiam idem affirmauit pluribas in locis, nam remio de ratione victus in acutis particula decima septima, haec ab eo scripta habemus; At qua nullo a Io nutriunt ut aqua, ea virtutem nequesumme imbecillitare, neque roborare quipiam vere dixeriti nisi id aliquando per accidens tantineaι. Voluit autem eo loco eandem aquam esse cibi vchiculum, idque ex Hippocrate his verbis. Nam humidiιHem non mori Hippocrates, verum quoque or medicorum probatissimisere omnes, cibi vehiculum, non cibum censuerunt: quem Hiin pocratis locum continent ultimi libri de alimeto verba haec ζυγωσόη-ου μ mmmiditara mir vehiculum est. Quae itidem a Galeno adducuntur quarto de usu partium, hunc in modum. . ι enim in hac quoque vena ea , multa adhuc bumid ιate renui. 3us plenus esse-su ποιAt autem Esem Hippocrates κιφης, hoc est vehiculum nutrimenti. simul cum ρο-
testa/ιone am quoque Nin ostendens : neqae enim ex ventricati m venas commode transumi poterat e mas iam ex tisis factus. neque facile periransere venas. quae sunt ιn hepate, o musta, an-su .ns tenuis quaedam. aquosa humidiιas tamquam vehuulumfuisset ei a rem Hinc ita que usum praeuat animabbin aqua. siquidem eae ea nutriri nulti particulis potes. Quarto criam aphorismorum libro clim decimi tertij aphorismi sententia enarraret, atque CX cibo omni, qui simpliciter talis esset, humectist natura sua corpora di cret,aquam ncque epotam, neque extrinsecus Occursantcm natura elle aptam, quae solidas animalis partes humectarct aperte scripsit. Igitur Aristotelem dicentiis hoc loco ex vulgi opinione fortasse locutum, cxistimantis, quae intus in corpus ingeruntur, & recreationem maximam asserunt, ut aqua sitis tompore, illa nutrire, praesertim aeris ipsius comparatione. An potius, vere nurrire
aqua dicenda est quae enim extat apud nos, quaque passim utimur, siciati simplex non est, aut impermixta, quemadmodum nullum etiam aliud ex iis, quae elementa dicuntur , cum nullum tale hic quidem nobis demonstrari liceat ; sicuti scripsit Galenus libro primo de clementis capite quinto ad finem ι ita nutrimentum aliquod licet exiguum praebere, non sit forte rationi absonum i ita tamen ut praecipuus eius usus sit cibum ipsum vehere; quod tamen cum dixit Hippocrates, non de ipsa solum aqua, sed de aliis ctiam humidis, ut vino , ac tenuibus liquoribus, de ipsa etiam solidorum ciborum Muta parte dixisse visius est, ut iam ea qui ratione, aut auctoritate, nec illa
35쪽
etiam nutrire dicendum sit, aut consimiliter nutrire omnia. Dixerim igitur minime nu- itrire aquam, nec liquida,hoc est aqueas ciborum etiam ipsorum solidiorum partes nutrire lalias: vertim ut plurimae lue sunt in solidis cibis, illae exiguae, sic in liquidis, & in aqua pra cipuε, illae plurimae, hae admodum exiguae, quae partes iam non clementa, Sc corpora simplicia sed mixta quodammodo sunt. Atque hic verborum sensus Galeni est, quae habentur quarto de usu partium. Nutrit gitur aqua, ut dicitur non soliun hoc problemate, s ed loco letiam alio pulcherrimo eiusdem Aristotelis quarto degeneratione animalium capite se- leundo quo docebat ad generationem, & sterilitatem, atque etiam ad proercationem ma
rium, aut foeminarum, maxime conferre huius, vel Illius aquae potum ; cum maxime affici corpus ipsum, tum ex acris temperamento, tum ex ingrediente cibo diceret, praecipue
aute ex alimonia aquae huius enim plurimum intus assumitur, sunt liaec Aristotelis verba)o-ommias hae atimento est etiaram μω ; quam ob rem aqua cruda, ct πιιι fleralitatem, aut partu emineum faciant Euo iam babito,complex sque. Αqua continetur intus, eiusque usu diutius fruuntur corporis nostri partes, siue nutrimentum sit quod modo dixit Aristoteles, siue vehiculum quod Galenus ut vidimus, utroque enim modo libet, quando licet, locum exponere si igitur alicunde nobis abire contingat, S aquam mutare, eandem tamen corpus nostrum iam ampi cxa est, atque retinet, firmaque ex ea impressa dispositio est; id vcro non contingit in aere, illum enim non amplcchuntiir, nec retinent corporis nostri partes, sed nouus subinde inspiratur, S cxpiratiir. Qui igitur discedit ab aqua, vel aquam, vel eiusdein impressam affectionem portat ; qui ab aere nequaquam : altera igittar mutatio, altera minime mutatio est : mutatio autem grauis, atque noxia corporibus contingit ; ut habemus problemate decimo quinto. Hunc sensuin non puto bene exprimi a Theodoro lbnant autein ita Graeca. Et habentes, atque complexi as aqua iustedunt, in aere autem nιhic Duo autem obseruo, quae non an inraducitit Theodorus. Primumquδd illa ,- υ δεα , adiunxit praecedentibus tamquam diceret,
complim aquam iscedum: nos autem adiungimus si quenti verbo hoc modo. dscedonias aqua. eo sensu, quem ostendi. licet hoc ad eundem sensum exprimendum, haud multum
fortE intersit: Alterum quod illa, - θ-ουδεν, in aere autem Mur putauit Theodorus
de solo alimento intelligi, sicut etiam conuertit, cum tamen de eam quoque inrellipam itur, quam proxime dixit, scilicet non contineri quemadmodum Continetur aquasi cautem licet admodum proxima sint, & ad rem unam reduci queant, quoniam tamen ab Aristotele tamquam duo proponuntur, tamquam duo a nobis explicentur. τοῦ ,-ουχν. Aer autem nusta ρ exhibu alimento. Aerem haud nutrire non ostendit hoc loco, probauit contra Pythagoricos libro de sensu, dc sensili. Nam quod nutrimcnrum ex acre percipiunt spiritus nostri, de quo multa medici,quoniam illud admodum spirituale, ut ita loquar est, ac vulgo ignotum, omissum fuit ab Aristotele, nec enim hic locum ullum habebat. in υ-- y Aqaarum item genera multa. Altera ratio, quae tamen valde si milis, & proxim videatur illis, quae modd dicta sunt. mi mutat aquam, mutationem alicuius rei facit, mutat enim speciem rei, nam aquarum multae species sunt,Winter se differentes, cum aliae graues, aliae leues, aliae salis, aliae dulces, εc aliis etiam multis modis inter se differant ; Aer autem has diuersitates non recipit, sed cum locum mutaueris, in eodem ferme aere diuersaris i dicit autem ferme, quoniam vere M in aere ipso diuersitas adest, alterque ab altero differt, alterque ab altero diuersa infert corporibus accidentia, minus tamen quam aqua,quoniam minus materici, impuritatis in se continet,quo enim superioribus,mcoelestibus corporibus, quidq; propinquius est, eo purius, & syncerius in, minusq; mixtionem,& diuersitate accipere natum, quae maxime hac ratione a materia est.
Cur ciborum mutatio minus quam aquae grauis occurrati An quia plurimum aquae consumimus. Nam & in pane, dc obsoniis, & in potu aquae usus plurimus cst.
Aquarum mutationem magis grauem, & noxiam eme corporibus nostris, quam mutationem aliorum ciborum, hinc probat Aristotcles, quoniam aquae maiorem copiam quam aliorum
36쪽
alioriim ciborum inciri in corpus ingerimus: aquam enim assumimus de multam perseipsam in potu, atque etiam in aliis cibis, ut in pane, qui sine aqua non conficitur,fit in aliis obsoniis, ut sunt carnes, olera, dc legumina, quae omnia ex aqua per elixationem parantiir, l& hominum esui accommodata redduntur, qua de re etiam insequenti problemate. Fit igitur ut mutata aqua in ima pars eomm, quae assumimus,mutetur, sicque multis maior quam videri possit, ex aquae mutatione contingit in ratione cibi re vera mutatio.
Sed cur cibi, &aquae mutatio grauis sit 3 An quod omnis mutatio etiam temporis, & aetatis motu facilis eth Extrema nanque generis cuiuscunque
moueri facile possunt, quomodo & principia, & fines. Ergo & cibi, qui in
ter se distant, corrumpero se inuicem queunt: quippe cum aut nuper, aut lnondum adhaescrit, qui praecesserat.Ad haec ut varius cibus grauis est: turbulenta enim, nec aequalis concoctio eius agitur, sic in iis accidit,qui aquam
mutarint, scilicet ut variae potionis utantur alimento, estq; id alimenti ge-lnus, quam siccum, valentius, quoniam plurimum est, exque cibis ipsis non litis quantum dilutum est, vim habet enutriendi.
A superiori depcndet thoe problema, quod & indicat parti la, 3, in eo enim de muta-lzione aquae comparata mutationi ciborum,quaerebaciar quam ob rem illa noxia magis, i ac autem minus noxia esset ac aute de ipsa aquarum, de ciboru mutatione quaeritur univcrsequod ibi sumebaturiquam ob re morbosa silvicta enim cibi,& aquae haud sat metio nominatim in problemate,de illis tamen accipienda est,quae dicitur mutati sicliti fecit,& co uertit Theodorus;Caussas autem duas reddit,quam prima magis uniuersalis es , uniuersalioremq; sententiam continet, altera autem particularis mayis; Ideo igitur aquarsi mutatio morbosa corporibus est,quoniam omnis mutatio, quaecunque sit, siue tempori siue aetatis generatim morbosa cit: id autem ex eo probat, quoniam mutatio omnis mobilitas quaeciam citatoc est aptitaido, seu facilitas ad patiendum, Ac infirmitas: quam rem rursus signo, seu potius inditi'ione demonstrat; extrema enim cuiusmodi sunt principia, 3c fines, circa qua mutationes contingunt, non enim alicuius rei mutatio fit, nisi adsit illius snis quae desinit, de alici ius, quae ancipit principiu m, facile mobilia, Sc infirma este consueuerunt, quae fuit etiam scntentia Hippocratis aphori sino trigesimo libri secundi, sic dicetis: ra κνι τα πιλα -3 πις laoc est, circa lomnia debiliora, circa satum autem sortiora; rationem autem uniuersalem proposcae quaestioni adaptat per ea, quae subiungit. 0 m D -Ergo i
cibi, quι intem distans, corrumpere se inuicem queunt. Cum in omni mutatione aptitudo ad lpatiendum, seu infirmitas adiit, fit ut cum cibi qui assumuntur, vari j sint inter se, ideo lenim mutatio fieri dicitur, quia alij erant qui assumebantur prius, alij qui postea assumuntur,st inquam,ut se inuicem corrumpantiquae enim non sunt firma,& difficile mobilia, cafacilε pati possunt ; quoniam igitur haec firmitas, de constantia, cum ciborum mutatio fit, minime aciest, sed mobilitas, facilitas, & inconstantia potius, ideo efficitur, ut cum ij ob hanc ultionem, vel paullo ante adhaeserint, Sc agglutinati sint corporis partibus, vel etiam nondum haec adlimio, vci agglutinatio praecesserit, mutua corruptio ad inuicem facile contingere possit. in ο ω-ρ ἡ νοσω . Ad hae τι ma eu- auis est. Alteram rationem affert, quae a similitudine sumpta est ; quemadmodum enim varietas ciborum morbifica est,quoniam eorum concoctio ob varietalcm rerum coquendarum penusebatur , nec una potest esse, Cum alia cibi ob ipsorum naturam longius, alis breuius tempus ad concoquendum expostulent: ita in aquariim varietate Contingit, qui enim aquam mutant , illi etiam vario alimento ex potione mutata utuntur ; eandem igitur incurrere ta-sionem par est. Auget autem huius rationis vim dicens ; huiusmodi alimenciam quod ex potione est, valentius,& auigis principale quis siccum esse duabus ratio'ibus, nam M
37쪽
plurimum est ; multum enim aquae per se assumimus in potu aut solam, aut vino mixtam ut multum assicere possit, atque etiam ex ipsismct cibis, illud fieri alimentum inquit, quod humidum est. Nam & aquae opera omnia fere edalia coquuntur, & clixantur, aliter homini vix fit tura edendo ,&intus ingesta sine aquae, aut humoris vehicillo non possint nutrire, ad quem usum eorundem ciborum etiam liquida pars adiumento est. Magnum igitur ad corporis nostri nutritionem cum obtineat aqua momentum, iure illius mutationem ad corporis nostri valetudinem sumnopere facere existimandum crit.
Cur mutationes aquarum faciunt, ut pediculi in quibus haberi possint, multi habeantur 3 An quod humoris cruditas, quain perturbatio illa com
mittit , quae ex aquae vario Vsi in crebra commutatione redundat, humoris creare copiam potest, praesertim in loco humori opportuniore. Ccrebrum autem natura humidum est: quare caput maxime perpetuo humct. Cuius rei
indicium est quod pili in hoc potissimum exeunt: huius autem loci vis ad progenerandos pediculos apta est : patet hoc in pucrili aetate. Caput enim puerorum madet abunde, & saepe aut grauedine conflictatur, aut sanguinis profusione.Quin etiam pediculos plures illa aetas habere solet.
Ex aquarum mutatione oriri morbos superius di inim est ab Aristotele; ex iis quendam recenset modδ, nempe pediculorum auctam multitudinem in iis,qtribtis illi gigni consueuerunt, non enim in omnibus animalibus gignuntur,cum asini,oues, A caprae illis careant, sicuti scribit Aristoteles quinto libro de historia animalium capite trigesimo primo, Sc Plinius: gignuntur autem pediculi ex mutatione aquariim siue potu assii manciir, ut hic dicitur ab Aristotele, siue lauatio ex eis adhibeatur, quod ab eodem seriptum est eodem loco his verbis. Prauemum tiro spe uti matari ensis rem,qui a efosent ea, Marum nam rapiat lumpatuur: Eta Plinio libro undecimo capite trigesimo tertio his verbis. Aquasimque quassam, qui bis lauamur, fertilures e meris imunio apuά cures. Caussam aucta multitudinis, cruditatem esse a rmat hoc loco Aristoteles, quae ex turbata concoctione Oritur; turbatair porro concoctio ex aquae varietate:in genere coctionem turbari s pcrius probatum est: cniditas igitur humiditatem essicit, quae est pcdiculorum matcria, ut habemus etiam ex Plinio loco quem modo adduximus: Dustrata nanque coctionc non fit arpositio, aut agglutinatio alimenti ad singulas corporis partes,sed extraneae potius quaedam, dc excrementitiae humiditates magna copia procreantur, pnclertim in locis huic rei accomodatis, cuiusmodi caput ins caput cnim ratione cerebri intus in ipso existentis semper
humidum est; cui rci illud est argumento, quod capillis maxime abundat; capillorum autem abundantiam a cerebri humiditate proficisci, ostendit idem Aristoteles libro secundo de partibus animalium, capite decimo quarto. Humiditas igitur huius loci, pediculorum genetrix est, quod vel ex eo signo colligi potest, cum pueri maximc pediculis abundent: quod etiam scripsit idem Aristoteles loco adducto quinti libri de historia animalium; in illis autem pars ea valde humida 'quam humiditatem indicant destillationes, & sanguianis fluxiones, quibus aetas illa saepe-numero laboras Sic igitiir ex humiditate omnia pc dent, humiditas autem a cruditate, cruditas a turbation turbatio postremum ab aquarum varietate, quae in mutatione contingit.
38쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. 11
Cur a Uergiliarum occasu ad Favoni j usque flatus hi potissimuin percant,
qui morbo longo laborant, Jc senes , quam iuuenes potiust utriam summae intereundi causi, duae adsuit, frigus, atque excessiis: vita enim calore fouctur, seruaturque. I cmpus autem istud ambo illa sortitur. Frigidum enim, S: hyems tum acerrime urget, subsequens enim tempus ver eis. An quod qui vitiis laborant diuturnis, non secus ac senes effecti sunt: longus etenim morbus quasi senecta iam adesse videtur.Ea naque corpora sicca, & frigida sunt, altera scilicet ob aetatem, altera oblanguorem: hyemem vero, &gelu, frigoris atque siccitatis esse excessionem certum cst. Quare fit cum vel paruo momento corpora pateant, hycinis rigor quasi ignis igni iniungatur, atquc
ita interimat. De toto illo temporis spatio quod ab occasu Plei adum usque ad Zephyri flatus intc cedit quaerit hoc loco Aristoteles, qhiamobrem longis aegritudinibus sit mortiferum, ita
ut qui iis laborant de medio tollantur, &seniores magis quain iuuenes. Tempus autCin hoc plus quam octuaginta dies, quique maximh sunt hyemales continet: Pleiades enim, quae a Latinis Vergiliae dicuntur, ante diem tertium dies Novembris,hoc est die undecima huius mensiis occidunt, ut Plinius auctor est libro undecimo capite quadragesimo septimo, & Galenus commentatio in primum librum Hippocratis de morbis vulgaribus, qui ab Astrologis occasus cosmicus dicitur, ab eodem aut Plinio matutinus dici consueuit, quoniam matutino tempore, quo Sol super horizonrem ascendit, eaedem sub li rizontem descendunt: quo etiam tempore, diei hora diuersa, earundem ortus contingie, qui a recentioribus cronicus dicitur, cum ille vespertino tempore Sole infra hori ontem desccndcnto,in Oriente silpra hori 1ontem emergunt,quem intelligens Ouidius dixit:
Quod ideo annotauimus, ut cum ab Aristotele in problemate, neque ortus, neque occasus mentio aliqua fiat, scd a Pleiadibus tantummodo dicatur ilicet a Vergiliarum occasu VCrterit Gaza) nos per illa vcrba,tum occasum,tum ortum cius astri co modo,quo dictum
est, intelligere pollimus. Pleiadcs igitur occidunt die undecimo Nouembris, Zephyri autem , qui a Latinis Fauon ij dicuntur spirare incipiunt ante diem sextum Idus Februarias, nempe octauo die huius mensis, ut idem Plinius auctor est loco superi is citato. Hoc igitur tempore quaerit Arithoteles quam ob rem longis aegritudinibus assem interire soleant,& sencs iuucnibus magis. Solutiones autem duas affert. Primum enim illud ideo contingere asscrit, quod caussae duae corrumpendi, seu interimendi vim maximam habentes una Cocant Co tempore, exsuperantia nempe, & mgus: cum enim sanitas consistat in moderatione ; quae immoderata sunt, citiuscumque generis illa sint, sanitati aduersantur, atque adeo tractu temporis vitae;& cum vita constet beneficio caliditatis, nihil mirum est, si
stigiditas illam distruat; Vtraque haec autem in eo, quod propositum est rempore reperiuntur, illud cnim SI Digidum est, & hyems maximopere viget a quod ille porro vigeat,& virium ipsius eo tempore veluti flos sit, innuit Aristoteles per haec verba :το λριπον si, εαρ-: quae non eo modo praecise accipienda sunt quemadmodis posita videntur ; nequc enim aut vera sunt, aut propositae sententiae congruunt; nam quod statim a Fauoniis su sequitur tempus,ex medicorum sententia minim. ver est; huius principium sit aequi noctium vernum, ut auctor est Galenus commentario primo ad primum librum Hippo cratis de morbis vulgaribus, quod tempus in nostris regionibus incidit in vigesimum ci citer diem Martis; Fauonij autem quemadmodum superius dictum est ad octauum diem FebruariJ,nempe mense viro, & duodecim diebus antea flare incipiunt: dixI autem ex medicorum sententia, quoniam Plinius tum loco superius adducto, libro Vndecimo capite quadragesimo septimo, tum libro decimo octauo capite vigesimo quinto, idem veris, &
39쪽
Fauoni3 principium tacit, nisi tamen de vere quod agricollarum et , illud scripsisse existiniandum, sed Aristoteles cum de his loquatur in praesentia, quae ad medicinam pertinent, multamque partem ex Hippocraticis monumentis desumat, eundem quem Hippocrates constituere anni ordinem, iure existimandum est; ordo autem ille est, quem superius ex Galeni lententia nos adduximus ad finem expositionis problematis tertij. Minime vero etiam propositae sententiae quadrat, non enim aliquo argumenti genere probatur, ideo hyemis vigorem praecessisse quod subsequens tempus ver sit, post hycmis vigorem ilialius inclinatio potius succeda Sunt igitur illa Aristotelis verba potius accipienda tanquam respectum aliqvcm contincant, siue ratio quaedam in cis habeatur extremae partis hyemis, in qua iam Favonij spirare incipiunt, ad illius summum vigorem ; illius enim inclinatio in qua iam tepor quidam est, prae vigore, M acutie ipsius, ver est. Ait igitur Aristoteles, argumento tibi sit, usque ad ortum Favoni j esie hyemis exsuperantiam, δά vigorem, quoniam quod ad Favonium subsicquitur tempus, quanquam hycmis adhuc pars sit, comparatum
tamen ei, quod praecessit,uer est,hoc est tanta aeris retii petie constas ut summo vigore collatu ver dici merito possit. - οN- ἀ-των - εἰ μνοντες e--αι, Aut quod qui visis taborant diuturnu, nonsecus aesem essectisunt. Alteram affert rationem a similitudine sumptam, idco enim tempus illud longis morbis laboranti bus ita noxium,atque adeo mortiferum esse solet, quoniam senibus quoque, ut omnibus parere potes , paria detrimenta inseri ; laboras tes autem morbis longis atque sicncs simili
ter videntur anecti, utrisque enim frigidum, SI siccum corpus est, sed illis A morbum, his autem ob aetatem: morbus enim longus iam quaedam senecta est. Cum igitur hae duae qualitates, quae vitae ipsi contrariae sunt, illa enim caloris, S humoris beneficio constar, maximopere hyeme seu hyemis vigore excellant ; hyems enim, & gelu fiigiditatis, &siccitatis exsuperantiae sunt, nihil mirum si ipsorum iniquitatem haud ferant ita laboran tes, atque ideo de medio tollantur: hycmem autem siccam appellat, quamuis illa hiunida natura esse dicatur, quod eam potissimum hoc loco intelligiat,quae cum gelu ac borealibus ventis adeo est coniuncta, ca enim cst, quae sic laborantibus adeis noxia esse consueuit ; a
que ob id hyemi gelu adiunxir Aristoteles. Verum Iustinianus ad oram libri adnotat pro ηὐ-recficinatuMν humiditatis, sicuti in altera ratione superius proposita pro itidem humidis m. & pro , hoc modo, ut quae Theodorus ibi vertit, 'Num enim, or hyems tum acerrime urget, ita nent: sti enim . est humiai in tune fems est, ut iam qui illis diebus contingit excessiis, non de siccitate, versiis de humiditate sit intelligendus. Nos vulgatam lectionem secuti sumus. Igitur cilis sic assectis parua inclinatio satis sit, ut deorsum la-lbantur,illae hyemis qualitates vcluti ignis igni adicistas, qui eum excrescere facit, augent qualitates vitae contrarias, atque ideo hominem corrumpunt ; haec autem omnia quae tum in prima, tum in secunda ratione continentur, quo magis senioribus, quam Iuni tribus conueniunt: illisque si cancra ponantur paria, detrimentum maius afferta dcmo,
strant, eo magis illius, quod secunda problematis parte propositum cIt, ratio cunctis p tere potest.
Cur in plenis, impurissique corporibuas ulcera capitis non magno negotio
sanentur, tibiarum autem aegre An humor corum , quia terrenus, grauis
est: graue autem omne deoruun tendit: ergo superiora curari facilc possunt, quoniam seorsum humor decesserit: inferiora propterea nequeunt, quod admodum excrescant, & putredini pateant.
Quam ob rem iis, qui in palustribus, Be laumidis locis dogunt, ulcera capitis celeritis
sanentur quam ulcera tibiarum, quaerit hoc in loco Aristotcles; caussam autem huius rei esse ait, lationem humiditatis ad partes infernas: nam cum ob loci qualitatem in quo degunt , corpora etiam ipsa multa humiditate repleantur; quae in Capite colligitur, in ob gr
40쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. 17
uitatem deorsum sertur: grauia enim omnia nainra sua deorsum Iabuntur: grauis autem ideo est humiditas, quia terrestiis, terne autem grauitatem messe,nemo est, qui ambigat. Igitur ob humiditates illas e Capite secretas, ad alias parte nimirum deorsum laras, par tra eae, siue ulcera illarum panaum, hoc est partium superiorum deputata atque exsiccata redduntur, inferiora autem e conuerso multis excrementis redundari contingit, & facili negotio putredinem concipero, atque vi in augeri s unde sanationis dissicultas emergit. Theodorus problema accepit non de locis, id est regionibus, sed de corporis partibus qui transtulit, in planis impurisque corporibus, cui etiam videtur consentire levio , quae habetur in margine Iustiniani , nimirum in corporibus ulcerosis,& multa ac impura humiditate abundantibus, atque hoc etiam modo fortasse legit idem Theodoriis. Nobis comodior visa est alia lectio, iuxta ipsam humidis locis problema exposuimus.
Cur si post hyemem Aquiloniam, & ver Austrinum, ac pluuium, aestas
sicca admodum fuit, pemiciosus omnibus autumnus accedat, & pueris Praesertim Nam dccaeteris difficultat intestinorum, febresque quartanae longae eo tempore solent euenire. An quod si aqua mediocri per aestatem imcessit, quantum humoris collectuin est per ver humidum, in nostris corporibus refrigeratum quicscit: sed si non ita contingit, pueri, qui suapte natura humidi, & calidi sinit, vehementer eo seruescunt affectu, quoniam refrigerati minime fuerint. Et si per aestatem restiterint, autumno cert ,qu rum humor vltra modum serbuerit corripiemur. Excrementa vero nisi consestim peremerint, orta videlicet circa pulmonem, atque arteriam supra enim primum consilhunt, eo scilicet quod aeris tepori corpora nostra pateant: hinc enim lippitudines quoque praegressis febribus in graui aestate sequi consueuerunt.) Ergo si non locis superioribus excrementa humorum exorsa, ut dictum est, protinus interemerint,descendent cruda ad ventrem, atque ita dissicultatem creabunt intestinorum. At si prae nimia sui copia humor excerni nequiverit, quartanae iis orientur, qui euadere mortem potuerunt, etiam si illud intestinoru vitium omnino quicuerit. od enim crudi humoris subtersedit,stabile,firmum vehementer modo atrae bilis adhaeret.
Ad temporum redit constitutiones: quae autem hoc loco describitur,eam se luitur pro-Xime , quae superius problemate o uo descripta est ; ibi enim de morbosa aestate post ver humidum, M pluuiosum , ac hyemem borealem subsequente verba fecit, hic autem e dem lcmperie liyemi, & veri assignata, Be praeterea maxima siccitate a fati ; qui morbi autumno sequantur, recenset; -nquam autem disiunxerit Aristoteles, propter rerum t mcn affinitatem, coniunxit illas duas tempestates Hippocrates in libro de aere, aquis, dc locis, ubi cum de hyeme boreali, ac vere humido, 3c pluuioso, eandem, quam Aristoteles problemate octauo scripsisset sententiam, statim subdit: κω Io εἰ δεῖ -κε γλη, de quae
sequuntur, hoc est,sequviam circa e u exortam aeredat ac tempBIM, o ethesiast. uerint.