장음표시 사용
111쪽
tem, qui&ided potest ex causa indulgere, proscriptos
reuocare, & bona adimenda relinquere. tit. de aboli-
tionibus, S de generali abolit . quod tamen sine graui .causa in delicti, atrocioribus non est par, ut fiat. Decimolertid,solus potest legitimare si superiorem Non babi t.c. per venerabilem. qui iiiij sin: leg. l. qui in
prouincia f. I. de ritu nupt. interior non potest nisi habeat facultatem a Principe; qui tamen non poteti iure cogere, ut subditae eius arbirrio matrimonio locen
lus. 36 q 2 qui tamen curare potest , ut matrimonia, t oportet s. int, modo accedat consensus partium, &parentum,& par siu conditio, unde apud Assirios voce praeconis puellae nubile, a Triumuiris matrimonio Iocabantur: ut dicit Caelius Rodigdib. 18.e 3 i& Samnites etiam id curarunt: ut dicit Strabo. lib. s. s. bell. lib. 3. N Romani quibus matrimoniorum cura fuit. Gell. lib. I. cf. Valer lib. 2.c. . modo, ut supra, matrimonia sint libera. c.gemma.dc spons' . Alia etiam sunt multa priuilegia, quibus Principessivuntur, de quibus Ludovicus B alius tract. proprio de priuil. Principis late agit; qui tamen ea uere debent ne regia potestate abutantur. cum obiectum Regis sit quod es honestum. Tiranni quod placet, ut dicit Ariasiot .libs. Polit. &Sen .lib. 3. de benes e. 37. & proinde absoluta potestate vii debent ad iustitiam aequo, & bono temperandam; no autem ut ea abutantur, cu polledicamur, quod iuste, & honei e pisumus. Siecu S a sendo peccent contra Dei ordinationem. Rom. I 3. C. scelus. 2. q. I. cum non omne quod licet honestum sit .
I. non omne. l. temper T. de rig iur. eli enim aliquid Pnon oportet, etiam si liceat, ut dicit c ic. pro Balbo. destigna est vox Principe, ut putet . licet legibus si solu- tu S. sibi non licere quod non licet priuetto: ut dicebat,Amhimius caesar in Nouella, de bonis vacantibus.
112쪽
Theodos. l.digna vox. Ede legib. imo minus id debet putare sibi licere, exempli glacia, ut ait Simmachus libro x. epist. I . sVM MARIUM.
δ Pruuentia evita qua Ora ueps obseruare debeans Consilia qualiter aahibenda. so Nouitates a Principe υιtauia . . βι Fortitudo Pνιnisi inesse debet,cur,oe quomstio . . δ a Religio Princ iρι inesse aebet, cur , εν quibus modis eam oriendere, Or amplem deb.aι cum praeclara.
s si Princeps leges iussorire debet, cur, is quomodo. 3 Virtutes in Principe, ut augeantur. a 3 Liberalitas a Principe exercεnda, ct qMamensiura. as Iusitia a Principe exequenda. lino: mouis, Tq
113쪽
curtare rebeat, ac tunsera. si Spes Principi Christiano inesse debet.
as Amεν,vel charitas Dei, o proximi Principi inus
s. Timor Dei Principi i esse debet,ct eurias Conscient a recta Principi inuse debet, o euria6 Lemtas, siueratas, ut a Principe utenda. 0 GOnctantia in Prιncipe requiritur. Potentia Prιncipem adiuuat, is in quibus consistar .as Maiectas ct authoritas Principi inessse debent, unda oriantur, is ut v enda. 3 o Princeps circa ossι ctum amoris, ut se habere debeati qua amare. vel non. ar P intests qua odio habere debeat. vel non.
33 Princeps qua desiderare debeat, o qua fugare, O qua
ss Prine ps in quibus Llemri debeat, vel non. 3- Priscos de quibus trifari ibeat, vel non. 3 s Princeps qrea sperare debeat, is qua non.
s Prineem qua timere debeat, is qua non. 3δ Princeps,ut aram Utare debeat. 3s Princeps Olum ut moderari debeat. o Princeps senex. ut fenum inclinationes moderari, Θ quas ex eis sequ) di beat. σι Princeps iuuevis iuuenius passimas, o affectui. quarsequi, vel moderari debeat . a Princeps quos alie eius nobilium moderari ct quos μνι debeat, vel riuuum. Inclinarionra, vel passiones, ut intestigantur. Princeps debet perseuerat e in bono is non contra, ea multis exemplis etrum, qui prius boni videbantur. O mali Principei evasere, O coatra . 3ς Princeps αι perare, vel prasumera de squomodo .
114쪽
De virtutibus, & qualitatibus Principem firmantibus, & decorantibus. Cap. VL
T Princeps recte , & Chrisiane populos regat, ti dominium tueri, ac ampliare valeat, cum Principatus debeatur viris virtute praestantibus, siue sit politia Rigalis, siue optimatum status,sive Respublica, constat vi: tute eminentem in Principante inueniri debere, cum se habeat ad subditos, ut cor in animali, & Deus quod amodo in uniuerso, ut ad illos virtutes diffundat, & ut pater eorum bono prouideat, alia si quidem virtus requiritur in nauta,& architecto .alia in inferiori muhiltro, sic praeclarior virtus in Principe, quam in subditis exigitur, ut enim apes aestiuo tempore grana in cavernas deferunt pro futurae hiemis necessitate, sic Princeps subditorum incolumitati incumbere debet, ct ut necelsaria eis non desint; & ut nauta propriu non euitat periculum, ut communi saluti in ea extantium prospiciat, pari ratione dominans, & ciuis,ut comm nitas salua existat, omni arte, ingenio, viribus, industria, ac diligentia uti debet, ut eam ad portum tutum deducat, quae absque virtute peragere no valebit; quo fit ut virtus Principi, & sui ipsius gratia, & Reipublicae summe sit nece ilaria,sui causa,decorum eli enim ut virtute emineat, qui & dignitate micat. Vnde Cit iis apud Xenophontem lib. 8. Poediae Ciri, non censebat cuiquam conuenire imperium, qui non melior eis et iis quibus imperaret, & Arist. idem censet lib. I. Polit. cas. Io cum & omnia dicta, & facta Principis, rumor mccipiat,ut dicit Seneca lib. I de clem. nec magis et q. Soli latere contingat, &ubi non est pudor, cura iuris,
sanctitas, pietas, Ides, ibi instabile si regnum , vi ait
115쪽
Tacit.lib. r. hist. Domini isi quidem cuiuilibet landa
mentum praecipuum in obedientia subditorum Prii cipi praeli ita consistit, quae in Principis virtute fundatur, t enim elementa,& corpora inferiora motui coelestium sphararum ob ipsarum naturae nobilitatem , absq; repugnantia obediunt, se ponuli libenter se illi subi j ciunt, in quo eminens virtus micat, superiori . n. virtute nemo parere dedignatur, sed qui par ei sit, vel inserior, ut ait Livius. Vinculum fidei est melioribus parere, & Dionisius, aeterna naturae lege receptu est, ut inferiores praestantioribus pareat; Reipublicae quoque causa virtus 'rincipi eminens inesse debet, nam ille Reipublicae status optabilis, 3c firmus est, in quo& priuatim sancte,& innoxie vivitur,& publice iustitia, ac clementia vigent; ut ait Polib. lib. 6.& Plato. Alcib. i. dicit, si Rempublicam recte laudabiliterq; ii
si itu as gerere, virtus tibi cum ciuibus communicanda est,& sacile homines bonorum imperium se stinet, ct quales in Republica Principes sunt, tales soleant
esse ciues, regis enim ad exemplum totus componitur orbis, ait Claudianus, quicquid enim faciunt Principes, praecipere videmur, ut dicit Quint. declam . . R Uelleius lib. t I. unde & vitia non totum ipsi Principes concipiunt, sed etiam in ciuitatem infundunt, Plusq; exemplo, quam pecca: o nocent, ut Cicero inquit de Legib. lib. 3. & ut ad prosperam nauigatione opus eii bono, & perito gubernatore, sic & in Principe xirtus ad Reipublicae bonum requiritur, ut dicit Philo lib. de charitate.& Laertius. lib.7. ait, bonii esse debere Principis eruditorem,cum non ipsus tantum, sed totius populi sit eruditor, ut qui eum semper imitari studeat: ut dicit Tac.lib. s. annal nu. I 8 I. quod vero dictum est virtutem eminente in Principe esse debere, no intelligitur ex parte ipsius virtutis, quae cum consistat in medio, non recipit maius, vel minus; sed
ex parte subiecti, quorum vivio est aptior alio ad attici Sendum
116쪽
gendum medium,vel ob maiorem assuetudinem,m liorem dispositione natura , vel perspicacius rationis iudicium,vel maius gratiae donum : ut inquit D. Tho. I. Σ.q. 66. art. I. cum .& deutur aliquae etiam virtutes morales exemplares, politicae, purgatoriae , & animi purgati, ut idem dicit I. 2.q.6 I. ait. s. & et dentur vim. tutes heroicar vel in summo, quae apud Theologos dona Spiritus sancti dicuntur. . Haec ver3 eminent a virtutis in Principe absoluta esse deberet, ita ut in omni bus virtutibus mediocritatis terminum excedat, qualis fuit in Conflantino xtagno, Constante, Gratiano; Thzodosio primo,&secundo, Iullino imperatoribus, S at is, vel saltem in aliquibus earum eminens sit, maxin e quae magis Principem decent iEt licet omnes virtutes an Principe requiramur, ut Visia es a bonus simpliciter sit,attamen aliquae sunt quae speciain pia timtim in bono Principe praecipue requiruntur, quibu , in Principadi amabilis,& venerandus populis redditur, quae duo f.'uiri. ad Imperii 'liditatem requirutur; amorem, &bene- uolentiam conciliat, humanitas, clementia; liberalitas,m .insuetudo,& iustitia quibus hominibus beneficia praeliantur : venerandum reddunt, Iemperantia, religio, sortitudo,constantiae, ingenii praeuantia, lite irarum eminens possessio; prudentia, potentia, quibus sidia s,& honor Principi libenter, & prompte deiertur, di in animum inducunt eum omnia populi gratia , de in ipsius bonum peragete , ut docet etiam Cis libri Oisc. Authoritas enim,& maiestas in Principe est veluti anima regni, eis ciens, ut tot homines uni saepe seni, & inualido obediant, ut dicit Sen. lib. I. de clemcum vires Imperii in consensu.obedientium sint,'ri dicit. Liuius lib. 3. In primis vero dominanti prudentia inesse debet, να sortitudo, tum ut prospiciamur peragenda,&vitan- Prudestia , da, tum ut obuiantia vi adhibita repellantur, cit si so titu- quidem prudentia Principi velut o quius opeio pra Princi
117쪽
- stans, sortitudo ut manus, sine qua oculus veIuleaeeus qμ' redderetur,&sine hac linivitens, prudentia consilium 2 in in iii rat, fortitudo vire,, illa iubi r, haec iuisa perficit,
' illa d is cultates prospicit, haec illas frangit; Et quia
prudentia sine caeteris virtutibus moralibus stare non potest,cum in ea ut in medio ipsae conne tantur, sortitudo si quidem sine prudentia temeritas extat, prudentia sine iustitia caliditas atque aliutia, ac malitia,teiri perantia abiq; tortitudine vilitas, & abiectio animi, tuitur ablque temperantia, crudelitas, militiae paria ter, quae huinanae iocietatis eit firmamentum. coniuncta eii innocentia,sinceritas,amicitia,cocordia,& h manuas quae Principi maxime in elle debet, ut inquit Plato ep 4. ad Dionalium ; ideo aliae virtutes ab ea di- sungi non valent, cum & prudentia, qua est recta ratio agimilium, line Iuliitia esse non pollit, quia pro loco,& tempore ius suum cuiq; tribuit, nec fine temperantia, quia ad ιempus abit in et ab abii inendis, nec a sortitudine, quia, cum oportet, aggreditur tortiter,&rusillat,dc in periculi, immota persiliit, prudentia iliadem cum sapientia, ct rerum scientia tum in bello, tu in ciuitate agendarum, tum in iustitia administra da, iuncta esse debeti in dominante, non enim Principis
digna vox eit, licere, non putaram, quia ut Sap. 6.ha-kriar, melior eit sapientia, quam vires,& vir prudes, qualia tortas,uire, enim corporis, ta potentia temeri-xate nonnunquam ciuitates, Respublicas,&Regna a- amiserant,prudentia vero conseruantur, unde Eccl. i
dicitur, Rex insipiens perdet populum tuum, di ciuitates inhauitabuntur per sensum prudentium.& D. l,em . ab I .de consid.ad Eugenium, dicit,Simia in ban- eho eis Rex fatuus in solio, line prudentia enim imperium nedum infirmum, sed fere nullum exiliit,nec sine ea potentia quicquam prodest, vis enim, consilii expers, mole ruit sua, ait Horat.Odae 3. nec est diutur
na po ucsito in quam gladio inducimur,ut inquit Cur
118쪽
tius lib.8.& Isocrates ad Darmonicum, unde& Valeris . Flacc. . Arson .dicit, non solis viribus aequum credere,1 epe acri potior, sapientia,dextra, homo enim cum animal sit morosim,maiori est arte tractandum: ut dicit Sen. lib. I. de clem.& omnibus animatibus faciliussit,quam hom nibus imperare: ut dicit Xenoph.lib. I. Pardiae Ciri circa principi si,& mens una sapiens multorum vincat manus, teste Euripide, & multa natura Impedita, consilio expediantur, ut inquit Livius Ti.hil . vi enim superiora lumina reput inferiora omnia,S Dei ordine vires suas per omnia tempora immittunt; sc Principes mundi lumina suo splendore scientiae,& doctrinae,cum vigilantia, &charitate, subditos illustrare,erudire, regere,augere,conseruare, &deseri dere debent, ad quae prudentia magna est opu S, ut .nis alia animalia domari non possunt sine aliqua arte . sic recte gerere Principatum, ut est omnium pulcherrimum, sic omnium dissicillimu, cum nullum animal sit n)orosius,vel maiori arte tractandum homine: ut dicit Sen. lib. I.de clem. ut supra;& seruitutis impatiens, ae indomitus in nullos magi, insurgit, quam in eos quos in se imperium affectare sentit: ut dicit Xenoph. d. lib. i. Paediae Ciri, ideo prudentia est opus, cum n mo equum ferocem agitet, nisi prius regendi modum didicerit,& ut Saturnus summus planetarum tardiss- . me circumagitur , sic Princeps summus hominum o omnia mature, & circumspecte agere debet, prurinfla Hate vero prudentia cum sit rerum singulariu, quae ii .xεrteo notar homini per usum sunt. 6. Ethie.c. 8. dissicilis ad--- ρλin- modum est,ut a quoquam plenὸ l ossideatur, cum res ιο- singulae infinitae sint, nec singularium, sed uniuersaliu his. si .is dost scientia, &praecepta sinita, ac certa eis e de beant, ut inquit Sen. ep. ys. idcis a Deo petenda,ut salomon se- ῶλολύ octii elegitur. 3. Reg. . ad quam etiam prudeli Π Vsus Ouiri ..iii maxime iuuat, memoria,& doctrina, usus en n essi- is, cacissimus est re uae oma. um magister, S. experimen G a vis
119쪽
tis optime creditur,ut Liuius ait lib. I .8t 16. 8t Cie.
lib. i. de Oratore, qui usus eum aetate venit senis ab annis,& rerum experimento: ut dicit Ouid. li.6. Metamorph.ob id utile erit in negotiis allidue versari,mores hominum considerare,ut ita discatur qualiter sint regendi; maxima est enim Principis virtus nosse suos, & finitimos,ut Martialis ait, di Tac .lib.7. Ann.cum varient ingenia,& aliae gentes iracundae, aliae audaces,
aliae timidae sint, aliae in vinum, vel Venerem procliues; quae enim gentes inter meridiem, & Aquilonem degunt, alijs ingenio praestant, & virtute, Septentri nates sortes sunt,sed consilio vacui, Meridionales consilio praestantes,sed viribus destituti, primi animo candido,& simplici decoratur; hi eallidi,& versuti, O mentales natura facili, ει tractabili, & corporis praestantia praestant, Occidentales vero ad seritatem declinant,
qui incolunt regiones a vetis impetuosis agitatas, moribus inquietis, & turbulentis vigent, qui vero tranquillas,tranquilli & animo sunt. Montium incolae seritatem sapiunt, vallium mollitiem; ubi regiones fieriles sunt, industria viget,& diligentia, in pinguibus tium, & delitiae, littorum incolae ob varietatem mercatorum callidi sunt,terrae a mari remotae incolae sinceri Spuri; quae secundum sensus inclinationem dicta intelligantur, cum alias homo voluntatis dominio illas animi inclinationes ad bonum, vel malum deflectere possit, quae tamen Principem prudenter considerarei . conuenit, & expedit, cum quos non nouit, regere is non valeat hac eadem prudentia consideret Princeps
vulgi naturam, qui incertus est, & instabilis, affectus
ponens,& sumes, ut ait Cic.orat. pro Murena,&Tac.
lib. I .hist.Iudicio carens,eodem teste, non delectu ad , υ- , agendum motus, sed impetu, & temeritate, ut inquit Cic. pro Planco, carens consilio, ratione, discrimine, diligentia, ut ibi dicit, ex opinione multa, ex veritate
pauca iudicans,ut dicit Cic.pro Roscio,natus pluriu
120쪽
opinionem sequi, ut dicit Sallust. ad Caes& Sen. lib. r. de beata vita; alienae inuidens scelicitati, vacuus curis. Tac.lib. et hist. prauo studio,deteriori,& infirmiori fauens, teste Lui. lib. i. ad suspitiones pronus, ut dicit Tacit.loco citi& I. Annal.facilis ad credendum,&suscipiendum omnia noua maxime tristia, audita pro comperti, habens, ut idem dicit L hiil S I. Annal. res Gurgens,& pro certis narras,eodem teste I .hist. coprimi dissicilis,ut idem dicit si hist.nouitatum cupidus, eodem teste i hist.& Sallust. in Iug ingenio mobilis, seditionum, ac discordiarum cupidus, & nouarum rerum,quieti & otio aduersus,& si sine rectore est,pra ceps, secors,& pauidus, ut dicit Cic. pro Cluetio.& Τacit lib. s. hist. ita ut Principibus amotis nil audeat, ut idem dicit i. An n. fauens feruidis,& abruptis, negle-ictor Reipublicae, ut is ait i .hist.verbis ferox, eode teste et .hili. sed nil ultra verba audet, ut idem dicit I 1.hist. S metu,vel spe nimius,testimonio Liu .lib. 23.quibus cognitis Princeps prudens eorum infirmitatibus congruas medicinas poterit applicare,& sciet quorum opera tum in bellicis rebus,tum in consiliis uti debeat, hae etiam prudentia debet metiri vires suas, & nil suis pra vires regni tentare, ut dicit Lucianus lib. 8. & ob id, quod bonum eli,quo ad fieri potest est seque dum in omnibus,& quod malum fugiendum,&emendan- dum ab eo,recordando praeterita,ordinando bene praesentia, & de suturis bene prouidendo, ut dicit Senuib. de quatuor viri Deut. 32. praesentia . n. regulari debee secundum praeterita, considerando quid in illis bene, vel male successerit,laudatum, vel reprehensum sit. c. mandata .de praesumpt.l. I.f. nam &. detuli.& iure. l. exigendi. s.fi de procur. vi S sutura prospici debent, dum nauis est in tuto, ut dicit Terent. in adelphis. con ' .sulendo,leges condendo, da necessaria parando. His sim c.
Memoria vero praeteritorum , quae ex hIstoria acquiritur, prueintiam perficit, cum historia sit lux .se i ver, . φ