장음표시 사용
141쪽
ut dicit Plut. in Pirrho; & creditur a grauibus auth ribus ob id tam amplum imperium e sie consecutos gut di apud alias gentes,dum iustitia,boni mores, & IGges viguere,regna durarunt,ubi vero ad caedes, turpitudines,& tirannides deflexere, interiere; iuxta id Domini dictum. Matth. M. auseretur a vobis regnum, de dabitur genti facienti fructus eius, Iudς is praenuncia intum; in qua administranda nil existere debet venale, vel ambitioni,aut passionibus obnoxium,ut ait Tacit. lib. I 3. Ann. causas & reos audiendo, quia inauditi,&indefensi, ut innocentes pereunt: , t idem dicit lib. r. hist. Leges non violando, cum in iis salus Reipublicaesita sit. Rhetor. I.c. s. interdum quoq; earum rigorem temperado, summum enim ius summa dicitur iniqui
tas,ut dicit Colum .lib. I. nouas leges parce sancie do, corruptissistia enim Respublica est plurirrue leges : vedicit Tacit.lib. . Ann.cum inde litigandi studium eueniat: t idem dicit lib. I i. Annal.ne legibus fundata ciuitas legibus euertatur, ut ait Plin. Paneg.& sine cau-sdicis scelices olim fuere, & sunt obes: ut dicit Colum lib. I. quam iustiti virtutem tanti fecit Traianus
Imperator, quod cu filius cuiusdam viduae a proprio filio aequitante incaute fuisset occisus, illi, ut eam sol retur, proprium filium cum regni laaereditate concessi, & Alexander Seuerus nullam unquam legem ed re voluit,quae prius a sapientibus viris probata non eGset, Lampridio teste. Haec vero iustitia duo respicit capita, unum quat nus inter Principem,& subditos extitit, alterum, pro-nt inter subditum, & subditum versatur.
Quo ad primum caput,cum Principi subditi ea debeant, quae necessaria stant ad eius dignitatem tuenda, di ministros alendos,qui eis iussitiam ministret, & ab externis hostibus eos tueantur , ideo bonus Princeps ijs contentus erit, quae satis snt ad ea conuenienter implenda, ct abstinc bit proinde ne su bditos, tributorum.
142쪽
. grauitate nimis vexet, nec improportion baliter, nec patietur ea nimis acerbe exigi, populi .n.
nams:ppressi grauaminibus, vel regiones deserunt, vel hostibus Principis se dedunt; unde Tiberius Imperator cuidam ministro ei rationem proponenti pecunias congregandi , boni pastoris esse respondit, nououes excoriare, sed lanam sibi tantummodo retinere, In expendendo modestiam non excedendo , si enim nimis Princeps expendat, ad rapinas mox, & iniustitias descendit. Nec minus curam adhibere debet Princeps , quod ad hoc attinet caput, ut bonos eligat magistratus, deministros, modo quo de hac re infra suo loco dicetur, ει electqs eo seruet, ut electi ab eo praediti sint scientianngulari, expertentia, & incorrupta bonitate, qui virn officio contineantur,co petens eis salarium est eoa-1tituendum, & a munerum acceptione sub grauibus poenis prohibendi. secundo, plena liberta, iudicandi eis non est concedenda ex eorum arbitrio, sed ad lega praescriptum restringendi, ut sibi reliquum sit,quo Eratias concedere rateat,& in grauibus arbitrari. I ertio, prodest ad id agendum, ii inique iudicantes, grauibus poenis plectantur, censeres constituendo, & proprium dominium visitando,& uuaerelas subditorum audiei
do,qui g a' e quid a ministris sint pasti : cum iustitiae
munus sit seruare unicuique, & tribuere quod fusi est sub qua venit, innocentia, amicitia, pietas, religio.as' sectus,& humanitas: ut inquit Macrob. in somn. Scio
cap. . culus praecepta sunt honeste vivere, alterum no
Iaedere,& ius suum unicuiq; tribuere; & ided cum nil egregius in principe quam iustitiae opus sit,ut inquit Plut. in vita Demetrii, ab ea nunqua deflectet, noscensis actionum litarum Deo rationem redditurum, & potentes mala se habentes, grauiter a Deo plectendos.
In iustitia praeterea exequenda nonnulla sunt obser γuandar
143쪽
uanda: primo,*t uniformis sit, & erga omnes aequalia ' nter exerceatur, sic , Princeps legum constitutum non relaxet, si in praeiudiciu iustitiae fiat,quia absit ignoratia,vel tutius dolor, vel si Reipublicae id afferat dam- Ilum, quia absque ratione aequitatis, vel publici boni ad fiat. cum expediat nocentes puniri, & qui id omita. tit, Deo permittente, quandoque morte auferatur, ut legitur de Saul. I. Reg. II. &de Achas. 3. Reg. 2o. &Pbilippo patre Alexandri,quod Attalum ob stuprum illatum Pausaniae, eo petente,non punisset,ut dicit in Curi. in supplem. lib. I. unde dc ustitia describitur aspectu virginali, aspectu formidabili, ut dicit Gellius
lib. I .cap.q. ex Crisippo. sc tamen ,ut cum clemetia,& aequitate iungatur, cum Sen. lib I. de clem. c. s. dicat, Principis laeuitiam bellum elle, clementiam vero in quamcunque domum ingrediatur, eam foetice reddere, atque tranquilla, quae in regia quo rarior eo mirabilior existit, cum eius irae nil obsistat,eius voluntati non sit qui co tradicat; S magni animi si proprium
placidum esse, atqrie tranquillum, & iniurias, atq; oia sensiones semper despicere,ut & elephantes, ac leones pertranseunt proiectos, muliebre vero iurere in ira, unde Rex cum maximus sit, non debet cum ira, vel sevitate iustitiam exequi non enim multum supra euquis eminet, cui irascendo se exequat; qui & considerare debet nos omnes peccare,& ob id omnibus com- 'i' miserendum, ut nobis Deum ignoscere cupimus, talem se ciuibus proinde praebens, qualem sibi Deum yelit, qui non fulmine statim peccantem percutit, ut doceat hominem hominibus praepositum miti animo imperium exercere debere, ut ibi dicit Sen. c. 6.& 7. cum clementia iit virtus animi a poena, vel vindicta ad lenitatem cum iudicis animi inclinans,quae Principem maxime decet, quod plurimos seruet,& in maio-i i materia splendeat: ut dicit Sen.loco cit. N qua Primceps omnia sibi conciliat, quae sceptro sunt digna, amo
144쪽
. rem imprimis, unde Tragic. ait, qui vult regnare,languida regnet manu, & inde securitas surgit, ut inquit Claud. ad Hon. non enim sic excubiae, di circunstantia tela,quam tutatur amor, hoc enim inexpugnabile est
munimentum. munimento non egere, ut inquit Plin.
in Paneg.& Liu. lib. 8. firmissimum id esse imperium, quo obedientes gaudent,ut inuisa imperia nemo retinet diu, ut dicit Sallust. Si inde etiam aeterna Principi consurgat gloria. cum ea lic propius Deum accedat in salute hominibus danda, ut dicit Cic.orat. pro Lieur
dilis inquit, mitis erat patris instar, ex quo sit quoque, ut subditi non timeant illuin, sed pro illo, ut Bians aiebat, cum qua, & mansuetudo iungi debet, quae mitigat impetum irae, ut clemesia manum,& poenam, sic tamen, vs clementia nimia non sit , ne mali inde auimum concipiant mala patrare, cernentes se sine poena peccare, i icet poena sit minuenda quandoque, non tamen omittenda, maxime in prauos, di in corrigibules: ut dicit Plut. in Licurgo. cap. I .
Alterum,quod ad iustitiam exigitur, est visit celer, & causae dilationibus amputatis celeriter expediatur, cum proprium Principis, ut supra, sit iustitiae munus, unde Reges Aegyptiorum iudices iureiurando adigebant, ut si quid ipsi mandarem, quod iniustum esset, non exequerentur, ut dicit Plat. In apopht. quod& Alexander II I. in c. si quando. de rescrip t. mandat iudicibus delegatis, si ad id rationabi e causam adducant:
bet, ut bene meritos, quod ait iusticiam distributivam spectat, itonoribus, & opibus augeat, & Cincia bene meritis,& dignis distribuat, iuxta meriti cuius': proportionem, ut & commutativa, qNa cum subditis qua . doque contrahit,nedum vindicatiuam, de qua supra, illael am seruare debet. '
145쪽
Quo vero ad iustitiam, quae inter subditos versatur, Princeps curare debet, u res omnes inter eos iuste versentur, quod fiet si vis auferatur, eos tuendo a latronibus, exulibus, homicidis, suribus, & huiusmodi, iis te grauibus, & validis manibus opponendo, & poenas de male meritas debitas sumendo, tum si fraudes quae
in contractibus, ponderibus, mensuris, scripturis,m no poliis, victus lubtractione, vel usuris versantur, a strantur.
Modestia quoq; , maxime Principem virum decet, M' Vii' & eum amabilem reddit, qua lenis & in prospera BGFranckρ ε' luna de se non praesumens homo redditur,quod licet esse debet, dissicile sit, in alto positum non alta sapere, attamen id μr et praestantem praeclariorem reddit, & hominibus magis
T 'Hainabilem: ut ait Tacit. lib. t s. Annal.se cogitando non' minus hominem esse, quam hominibus praees e,ut dieit Plin. in Panzg. scentrum enim,& opes animum no actum: ut dicit Tac. lib. i. An n. caduca enim haec sunt. S puerilibus consentanea crepundiis, ut dicit Valer. lib. s. c. vlt.& magnae arbores diu crescuit, una vero h ra extirpantur, ut d icit urt.lib. . & nil tam firmum, cui periculum non sit etiam ab inualido , ut ibi dicit, ut in serro videre licet quod a rubigine cosumitur,qui ει affabilis eli e debet, ct omnes humanitus audite. . Haec etiam modestia in exteriori apparatu, mensa, &conuiuiis parce factis commendatur, unde laudatur Cu rius Dentatus, qui inuentus a Legatis Samnitum rapax vescens, aurum ab eis allatum respuit: ut refert Cic. in Catone.& Pliat. in apopliti quod fecit & Tubero, ut dicit Valer. lib. c. 3 & 7. & laudatur pariter fiugalita Tiberii Caesaris, qui saepe dimidiatu aprum ex coena praeterita reliquum mentat apponebat : ut dicit Suet. in eo c. 34. 8c parsimonia Iulii Caesitis in cibo, Se
tu, Aelii Pertinacis, Didii Iuliani, & Taciti Imperatoris: ut idem dicit in Iulian. cap. s 3. tui. Capitol. in Aelio. Aelius hau.in Didio Iulian.& Flauius Vopia sic
146쪽
16 seus in Tacito: V contra reprehenduntur, qui exce- ter dunt in epulis, ut dicit Plut. in Lacon. & magi, si inet, brientur, ut dixi ubi de hoc est actum tract.de Cive. iiι Sic Alexader ebrius multa homicidia patrauit,& Hipui patinus filius Dionisii temulentus iugulatus est, ut d .ur Athen.lib. Io. c. I 3. ut & vestitus modestia Principemst, magis omnibus gratum reddit, unde Aurelianus Cae- is sar vestem hololaricam nullam habuit, & Tacitus Imperator vestem communem cum caeteri, detulit: ut dite, cit Vopiscus in Tacito; nisi occasio aliud suadeat, adis, eius dignitatem ostendendam; vi& subditis luxus vel a sium vetandus; unde Isabella cum Ferdinando Rege i ii Hispaniae vetuere dantibus operam studiis usum lonita garum, Ssericarum estium,&capillorum promisso-,on rum. Marineus lib. I9.rerum Hisp.& ex alijs,quae diciti, Tolos.de Repub.lib. . c. I I. R dixi tract. de educ. lib. M ubi de vestitu agitur, qui tamen dum domum exit, in us grauiornatu, non vano, incedat, & sensum modere-isi tur quoque Princeps,& actionem, sermone prelio viai, tendo, & pauco, cui enim loquentiae inultum, sapien- , , tiae paucum, ut dicit Sallust. in Catil. & ea nix timiduscit, latret vehementius, quam mordeat, & altissima flumi i na minimo seno labantur, ut dicit Curi. lib. . incultu . etiam corporis, ut supra, non excedendo,cu pulchrius, i t ac magis regium sit animum praeferre cultum, & ccinis positum, quam corporis vestem, ut dicit Arist. praefat. iii ad Alex.& munditiae mulieribus, labores viris conusniant, ut dicit Sallust.
l. Hae virtutes, & qualitates in Principe requiruntur, . , ut politicus est, & proinde adepta potestate recte via- etur: Ut vero est Princeps in Christiana religione exi si is stens, recta,& catholicam fidem tenere,& credere de- ιι ber, cum Christiani populidns esse no possit,uel deo bear,qui a catholiea fide alienus existat, ut recte viueuo do,& iuste administrando, aeterna in a summo bonoru)- omnium largitore Deo beatitudinem expectet inmu
147쪽
cogitare debeat, ac cos scora.
nisterii ab eo pie . & s deliter exhibiti retributionem.
Fides enim cuilibet homini cst necessaria,cum sine ea peccata non remittantum nec Deo quis placeat.E clesii. Heb D. Sc initium eli gratiae,&causa vitae alternae,ac ordinatrix, dispositive, & fundam etaliter. Heb. IO.Gal. r. I. I Oan. F. Maxime vero Principi est necessa ria, ut coguo cat cum sub quo est,cui se. ruiturus est, lumine fidei cognoscendo Deum este, & hunc unum inessentia, ac trinuit In personis, aeternum, immutabile, in sinitum, simplicissimum, in rebus omia: bus existentem, potentissimum, iustum, misericordem, omni scietem,omnibus proti identem, & huiusmodi, de quibus dixi Tomo I. sub trach. de Deo, & consentiunt etiam ethnici,quod sit unus.Tacit. lib. s.hist immutabilis, artemus. &immortalis: ut ibi dicit,omnia sentiens, vi dicit Cic. lib. I . Tusc.omnipotens, immensus, ut dicit Ouidsib. 8. Metamorph. iustissimus. Plato in Thecteto. Omnia videns. Ouid. lib. L 3. Metamorph. Sc Sen .ep. 8 q. iudex,& vindex omni uin Sallust .ad Caesar. omni u gubernator. Horat. 3. Oda. 8 Cic insomn. Scip. Cui tanquam supremo omnis domino cultus interior, & exterior debctur, ut dixi tr. de c hristo Domino, sub cap. de Adoratione. quae Religionis etiam nomine appellatur,qua vita constat, ut dicit Plin. lib. I .hist. nat. N ad eam omnes mouentur , ut dicit Cicaib. s. in Verrem. ει Philo. ad Gaium,q rem omnes colere debent: ut dicit Liu.lib. s. in omni fortuna: ut ait Tacit.lib. I I. An n. ει Cic.de nat Deor. lib. II. optimus enim animus, pulcherrimus Dei cultus est, d. Seneca, post sacros, quos citaui d.tr. de Deor sic tamen, ut Religio non vergat
in superstitionem, de qua dixi in lib. de Casib.reserti. cacde superilit. quae religioni est aduersa, ut dicit etiaΤacit. lib. s .hiu.& Liu. lib. A qua imbutus, nunquam quietus est: ut dicit Cic. lib. I. de Finibus. post sacros, quos d. casu citaui. Hanc ergo fidem Princeps ample-cli debet, sic enim crauoscit eum sub quo est, cui se
148쪽
uiturus est, & cui bene non seruitur, nisi sciatur eius
voluntas,quain, non nostram sequi debemus; Fide vero cognoicitur nos no habere dominium rerum . qua Spossidemus,sed ministerium, ut inde discat ne a ministerio transire uelit ad dominium , & ne in his sequatur propriam uoluntatem, sed Dei gloriam, sic operando, ut domino omnium rationem redditurus, & si dominus illa sibi abstulerit, dicat cum Iob: Dominus dedit, Dominus abstulit,& pauperibus liberalitatem exhibeat; Fides etiam oliendit iustitiam in subditos exercendam cum misericordia,& alia multa, & in Principe magna esse debet, & viva. Iacob a Tob. 2. vi pluribus probat D.Tho.lib. 2. de erud. Princi c. 2.& 3. qui S Omni conatu curare debet, ut a iubditis catholica fides cullodiatur, ut infra habetur. Spes quoque inesse Principi debet, euin sit cuilibet homini necetiaria. Ps. 33. Beatus uir, qui sperat lueo. Prou. IO. Thre n. 3. ROm.1 2. & maxime Principi, cum Sper Prm se ac subditos regere habeat, se uero regere non lassi- φι Chri-ciat, ac nec recte cogitare sine Deo. 1.Cor. 3 .& Dei sit inesepam cui Odire linguam. Prou. 6. ac corpus, unde o- seribet..portet infirmitati humanae diuinam omnipotentiam allociare,spe firma ei innitendo. Ps. 11. insuffciens est etiam ad regnum tuendum absq; Dei auxilio. PLI I 6. Nisi Dominus custodierit ciuitatem : frustra uigilat qui custodit eam, fugiendo desperationem Gen A. &nimiam confidentiam sui,&aliorum. Is s. 22.29.&36. nec in diuit ijs confidendo .Eccl. 3I. I.Tim. 6. cum uiX custodiri possint in arcis munitis, & ideo securitatem dare non ualeant quam non habent ; ad Deum in tribulationibus confugiendo, qui auxilium praestat se inuocantibu ,. Esther H. iob I3 . Psal. 26. Amor quoque,& charitas Dei, ac proximi Principi is, in elle debet,ad quem consequendum, sapientia cCn, Amor mu
niausuetudo,quae multum alii milat Deo. Liberalitas, ubi, p .
149쪽
qua Deum imitatur, qui omnibus tribuir, & maximbsi pauperibus largiatur, hun .ilitas, ut David fuit. I oman. I s. Dilectio Dei, diligens enim Deum ab eo dis agitur,& temporalium ccm emptus; cognoscetur vero quod seruiceps diligat Deum, si de eo libenter cogitar, si diligit quem credit a Deo diligi , &econuerso,& pro Deo libenter patitur. Eccl. 2. 3c erga loca sacra amore assicitur,& laei mi illi ros. Lucae 2. Eccl. 7. Matth. Io .si libenter des Deo loquitur, de de Deo audita memoriae retines,& libenter pro Dco donat, & seruat eius mandata; Cumq charitas bipartita sit,debet bonus Princeps proximos, & homine, amare. Luc. Io. Mati. 22. Ioan .r3. 6c I s. cum id ex praemittis, si Dei praeceptu, di naturale, cum homines eiusdem lint i pectet,&omne animal dii gat sibi simile,& quod omnes simus fratres in Chri lio, participe, donorum Dei corporalium S spiritualium, & eandem expectantes foelicitatem,& etiam exemplum c hristi, ae Sanctorum ad id incitare debet,& ex aliis, quae docet D. Thom .lib. I. de
Timor q ioq; Dei ineste Principi debet, cum sit initium omni, lapientiae. Prou. 2. Eccl. i. & durum iudicium fiatus qui praesum. Sap. 6. cum ludi centur pro se, & aliis, quorum curam gerere deueni, &cum illis bonum piaebere exem' uni debeant, ut pluribus docet D.Tno. loco cit c 8.& 9. Conscientia quoq; recta Principiadeste debet, quae est actus sinderesis , & dicitur a Basilio in principio Prouerb. naturale iudicatorium, & a Damascaib. 2. de fide. c. i 1. lux intelle et is nostri. & ab Otagene, paedagogus animae sociatus,quo separatur a mali, , & adhaeret bonis lib. 2. in ep. ad Rom.& nobis insita a Deo est, ut agnou it etiam Cic. orat. pro Cluentio. vi flagrum post peccatum, qua seeleris magnitudo dignoscitur; ut dicit Tacit.lib. I 4. An n. & fraenum ante peccatum, ut Se
150쪽
ia hominem quiete vivere etia in aduersis: ut dicit Isid. solitoq. I I .ut contra, mala, etiam in solitudine angit: vedicit Sen. ep. 3. ὀζ 98.& neminem fallit, ut dicit Saltu. ad Caes & vermis est animae non contemnendus, ut ait Sen. d. ep. 3. R rodit animam errantem, ac tortori subiicit: ut dicit Sallus .in Catil. Qua edoctus Princeps discet ne sic circa alios occupetur,ut se deserat, sed se- ipsum scrutetur,& videat an sit sine macula, cu teneat locum eius qui omni caret macula, vel an in eo si superbia, auaritia,luxuria,gula, loquacitas, & huiusmodi, ut dicit D. Tho. erud. Princ. lib. ὁ .c. I.& 2. cogita do requenter quis sit,scilicet homo,& proinde mortalis, ne tumeat; quis &qualis, idest Princeps,& proinde humilitatem sequatur, quae eum comme dabilem reddit, teste Bern. lib. . de consid. & benignitatem, mansuetuis tudinem, pietatem, sapientiam,bonitatem,& alias virtutes, ut ibi dicit cap. 6.non ignorans Principatum esse magis timendum, quam appetendum ob curas quae illum consequuntur, & onera grauia ipsum possidenti incumbentia, ut idem pluribus probat d.tr. lib. I .c. I. Lenitas etiam cum seueritate Principi est iungenda,quae est reuerenda quidam amplitudo ob meritum Lenit , et Virtutum,vel praeclarae alicuius qualitatis, quae ad fide femerat i , faciendam requiritur, ut dicit Cic. in Top. Smaxi cur Prin- me in re militari,ut idem dicit,pro lege Manil.&hane cφη gignit morum grauitas, si tamen inde absit tristitia, & 44. arrogantia, ut dicit Tacit.lib. 2. Ann.vel si corpore quis sit procerus,& verbis magnificus: ut idem dicit lib. i s. vel ex recessu cum continuus aspectus minus vergdos homines ipsa satietate faciat, ut dicit Liu.lib 31. α Tacit. lib. I. Annal. & etiam ex imperi j seueritate, cum assidua lenitas contemptum inducat: ut dicit Sallust. orat. Lepid. impunitatisque spes inducat maximam peccandi illecebram,ut dicit Sen. lib. I. de clem.& Cic. pro Mil. cum is non timeatur cui constrictum est serrum, ut ibi dicit, quae tamen seueritas in tempore: est I x adac