Institutiones juris romani privati...

61쪽

constitutionibus personalibus quae de uno homine seruntur, neque Personam transgrediuntur, in eo , quod Sunt generales quae omnes tenent et juris regulam introducunt ij. S. 69. Legis auctoritas ex promulgatione, id est e legitima ejus publicatione incipit, et suturis tantum regulam imponit neque ad praeterita debet trahi, nisi lex nominatim et de his est sancita a). S. 110. Legum genera duo sunt eum quaedam ita praecipiantur, ut veluti jus publicum privatorum pactis mutari non possint in aliis vero legibus cautum sit, quid in quaque causa judex sequi debeat, nisi certum aliquid per personarum placita sit statutum. Illas leges cogentes, has dispositinas nunc vocant 3ὶ. Alia legum divisio haec est quod quaedam jus commune comprehendunt, quaedam ius singulare statuunt. Ius singulare est, quod contra rationem juris propter aliquam utilitatem au tori tale constituentium introductum est ut privilegia personarum quarumdam genet ibus vel causis jure concessa ). S. 111. Legum vinculo quicunque in civitate vivunt, tenentur: princeps tamen legibus solutus dicitur; quod autem non ita est intelligendum , quasi suo ille arbitrio singulorum jura contrectare atque contemnere possit 5); et digna vox est

majestate regnantis , legibus alligatum se principem profiteri 6).

S. 112. Omnes item publicatas leges scire unumquemque oportet, quare nemo juris ignorantia vel errore , si contra legesti S. 6 I. 1, a stit. it. D. r. S. . . , . de consi prine. set C. et C. h. t. C. 3. C. N. 35. de paci pign. C. 3. C. Theod. I. a. 3 Aliter des nit D. r. D. h. t. 4 Fr. 4-isi. D. h. t. Juris singularis sunt privilegia minorum xx s

62쪽

INTRO NUCTIO. st

offenderit inve damnum inciderit, excusari potest, exceptis quibusdam personis veluti militibus , seminis, minoribus xxv. annis vel rusticis , aliisve rerum forensium expertibus ij. S. 113. Leges tolluntur per abrogationem aut derogationem 'alive tempore, si ad tempus erant sancitar item desuetudine 3J. Abrogatur lex quae per novam legem in totum tollitur , deroga 'tur legi, cujus pars nova lege tollitur. S. 114. Latae autem leges interpretanda sunt, ut singulis causis possint accomodari. Interpretatio vel a principe proficisci potest, veluti quando omino obscura est legum sententia GJ, haec appellatur authentices vel usu venit 5ὶ quae usualia, vel a juris perilis datur, quae doctrinalis nuncupari solet Iuris periti

autem hermeneutiem paris regulas sequentes vel grammatis i. E. ex verborum significatione, vel logis i. e. ex legislatoris voluntate, leges interpretantur , prout res ipsa postulare illud videtur In summa n scire leges non est verba earum tenere, sed

vim atque potestatem n 6).ΤIT. II. DE IURE NON SCRIPTO. I)S. 115. Iuris non scripti duae maxime sunt formae, vel mores populi, vel rerum perpetuo similiter judicatarum auctoritas. Quod enim tacitus populi vel totius , vel in certa quadam regione

continent.

63쪽

consensus pro iure observavit et consuetudo longaeva compro bavit, id peculiare habetur genus juris, quod vocatur ius moribus constitutum ab antiqui , ab hodiernis jus eo uetud

narium.

Nec exigua huius iuris est auctoritas in tantum adprobati, ut non fuerit necesse scriptis id comprehendere; quare non solum in his, quae non ex scripto descendunt, observari solet, sed etiam scriptae leges per consuetudinem contrariam abrogantur ij. S. 1 6. Sed tum demum consuetudo legis habet vigorem cum pro iuris regula per longum tempus iisdem in causis

fuerit observata, neque contra bonos mores vel rationem D

iandat a). S. 1iT. Pari modo pro lege ius per judices receptum in

ejusmodi causis , quae scriptis legibus non reguntur, vim legis obtinet, quando confirmatum est rerum perpetuo similiter judicatarum auctoritate 3).Τ1r. ΙΙΙ. DE 1ΠRI REGULUS AD SINGULAS CAUSAS

ACCOMMODANDIS.

. 118. Iurisconsulti est, jus causis, pro quibus introductum est, accomodare. In quo autem munere fungendo arte opus est et persecta tum uris, tum rerum humanarum cognitione. Utimur autem jure vel lege in his causis , ad quas principaliter Spectat. Sed cum neque leges neque jura ita possint scribi otconstitui, ut omnes casus , qui quandoque inciderint, in iis comprehendantur is qui iurisdictioni praeest ubi legis sententia manifesta est, ad similia debet procedere, et quando semel

i Fr. 32. cit non adversa haberi debe , C a , C. h. t. a Fr. 354 39. D. h. t. e. I, 2. Q h. t. Nov. 134, c. I. in .

64쪽

aliquid utilitur statum est, propter parem rationem id ius similibus causis adhibere. Haec applicatio hodie saepe utilis sive

eatensiva interpretatio, vel anulostea prodiaetio vocatur si . Iussingulare , contra rationem juris introductum, non est producendum ad consequentias, nec in similibus causi obtinet lat. . . 19. Neque tamen in casibus , pro quibus lex scripta est, propter solam cessantem ejus rationem , eam ipsam cessare dicendum I cum non omnium , quae a majoribus constituta sunt, ratio reddi possit, neque nobis liceat ea , quae certa sunt, suta vertere 3ὶ nec leges rationes, propter quam lata sunt, nos teneant, sed sanctione , qua muniuntur.

65쪽

INSTITUTIONUM LIBER DE PERSONIS. i)

ΤIT. I. DE IURE PERSONARUM IN UNIVERSUM. 2

S. 120 Cu omne ius , quo utimur , vel ad personas pertia

neat, vel a res , vel ad actiones 4rius de personis videamus nam parum est jus nosse, si personae quarum causa constitutum est ignorentur 3 : Universus autem de lare personarum tractatus ad quatuor capita revocari potest. Primum enim de personis in genero dicendum est; deinde tres illae personarum divisiones exponendae , quae in libris Institutionum tam Gai quam Iustiniani pro totius partis sandamento sunt habendae. . 121. Persona in ure habetur homo iuris particeps inde servus , cui nullum ius competere potest, personam non habet,

et in jure pro nullo est in.

a Inst. I. 3. de jure personarum. Gajus I. da conditione hominum. Dig. r. 5. de statu hominum. 3 Ita Gaius et Iustinianus in i. a. I. r, a. tit int. item Hermogenianus in tr. a. D. r. 5. h. t.

66쪽

Homines autem qui personae qualitate gaudent etarum vel caput habere dicunt quare vulgo etiam persona dicitur homo cum statu suo consideratus i). Servile caput igitur nullum jus

habet sa).

Praeter homines vero et aliae in iure inveniuntur personae, quae fictione quadam constituuntur, et singulorum ad instar vice Personae languntur , ut universitas , hereditas , aliae . Inde non raro hodie duo personarum genera distinguunt, naturales nimirum Personas i. e. singulos homines, et morales seu civiles, i. e. quae personarum loco habentur.

S. 122. Quodsi de statu hominum quaerimus , primum inspiciendum, quando natus pro persona habet pussit et constat eum tantum pro homme habendum, qui vivens, forma humani generis indutus , justo tempore , ubi partus perfectus est, in lucem est editus. Qui mortui nascuntur liberi, nunquam fuisse creduntur. Septimo mense nasci persectum partum , receptum est propter auctoritatem doctissimi viri Hippocratis 3). Non sunt liberi qui contra formam humani generis converso more Procreantur; velut si mulier monstrosum aliquid aut prodigiosum enixa sit Partus autem , qui membrorum humanorum

Osticia ampli vati inter liberos connumerabitur ). Qui in utero est perinde ac si in rebus humanis esset, custoditur,

herediti instituendis ferarum απροσωπον dieit Semilia persona, in D. 22

pr. . o. 7. de eg jur. improprie nominatur. si Ap udHeinaeeium in Beeitationibus ad h. tit. a Fr. . . . . . 5. de eapite minutis D. a. D. o. 7. Mareg. ur. in Ita Germanici, de iura romani seriptore v. e. MaheldπLehrbtich. S. Ir6.i3 Paulus in se. II. D. h. t. septimo meus natus videtur, qui die I 8a momento coneeptionis editus est. r. a. S. a. D. 38. 6. de suis et legitimis.

67쪽

quoties de commodis ipsius partus quaeritur, quamquam alii, antequam nascatur, nequaquam prosit si). S. 123. Homines varia ratione inter se disserunt, veluti sexu,

aetate, mentis sanitate, dignitate. Sexus ratione aut mares seu masculi sunt homines aut seminae hermaphroditus enim ejus sexus esse censetur, qui

in eo praevalet a). Utriusque sexus eadem sero est conditio, licet seminae in multis juris articulis conditionis deterioris haheantur, iisque ob earum fragilitatem et privilegia quaedam Concessa sint S ita 3).

S. 124. Varia est autem aetatum in jure recepta distinctio. Majores xxv annis soli plenum intellectum habere censentur, libere rebus suis praeesse atque omnia civilia negotia celebrare possunt. Disserunt ab iis minores xxv annis, qui in puberes et impuberes distinguuntur. Puberes quidem rite omnia contrahunt, si curatoribus non sunt subditi, sed rescindi aliquando possunt, quae gesserit ut Veni aetatis impetrata majorum loco sunt Impuberes plenam in jure personam non habere intelliguntur, nec nisi alio auctore , si quidem sui juris sunt, recte negotia tractant. Est autem pubertatis aetas in maribus decimus quartus, in seminis duodecimus annus 5). Insantes h. e. qui nondum septimum superarunt annum , itemque infantia proximi nullum habere intellectum videntur 6). In pu

4 C. a. . a , 5 i de his qui veniam aetatis.'

lutor vel curat esse desinant. 0Iti de aetate puberi disputabatur.

68쪽

hertate computanda , dies singulos numeramus et ultimus dies coeptus habetur pro impleto. Aliquando et senectutis in jure ratio habetur si . S. 125. Disserunt deinde inter se homines animi integritate,

quidam enim non sunt sanae mentis , qui mente capti vocantur

iidemque aut furiose sunt aut dementes esuriosis in iure aequiparati sunt prodigi, quibus bonis interdictum est. S. 126. Dignitas quoque hominis in iure consideratur. Nam

unusquisque vir probus in civitate propria ruitur existimatione quae est dignitatis illaesae status, moribus et legibus comproba tus a). Existimatio autem auctoritate legum vel consumitur vel minuitur ex delicio nostro Consumitur existimatio ejus, qui libertate aut eivitate privatur, minuitur variis ex causis. S. 127. Maxima existimationis diminutio eorum est qui infamia notantur aut ex causis in Praetoris edicto relatis 3ὶ aut aliis quihusdam, principum constitutionibus maxime statutis. Insames non omni existimatione privati habendi sunt, sed, que testes esse nec ad honores admitti, nec in iudiciis pro

aliis postulare aut publice accusare possunt in Alii ipso sacto infames fiunt, alii sententia judiciali tantum damnali inde illa

in immediatam et mediatam infamsam apud recentiores auctores distinctio. S. 128. Minuitur quoque existimatio eorum, qui, quamvis certa lege non notati, propter vitae turpitudinem aut ob facta inhonesta, sui opinionem gravavi patiuntur, factique ignomisi S. 3. I. asta de m---b. Fr. 3. D. 5o, . de iure

immunitatis

69쪽

niam sibi contrahunt. Est haec, qua in infamiam facti auctores appellare consueverunt, minor existimationis diminutio ij. S. 129. Distinguunt denique et eas personas , quas levi nota maculatas dicunt, quae illae sint, accurate in jure definitum non reperimus ain. S. 130. Augetur existimatio nostra honoribus vel dignitatibus quae nobis conseruntur. Uxores in ejusmodi casibus maritorum honoribus participes habentur 3). S. 131. Pro capitis diserimine iure civili personae in duo genera distinguebantur , aut enim cives erant aut peregrini Cives autem triplex caput antiquitus habere dicebantur libertatem civitatem et familiam Libertatem non habuere servi, cum ali rum dominio essent subjecti. Est autem libertas naturalis facultas

ejus, quod cuique sacere libet, nisi quod vi aut jure prohibetur 5 .

Civitate carebant peregrini, qui juris civium romanorum seu Quiritium expertes , nonnisi jure gentium vivebant. Civium autem jura alia publica alia privata illis continentur jus suffragiorum in commitiis populi, ad honores et magistratus perveniendi lacubias , ceteran haec maxime in connubio et commercio consistebant, iuris sere omnis quo privatus frui potuit, causis et sontibus Connubium est justam uxorem habendi lacultas, quo oritur patria potestas, vinculum agnationis , hereditas legitima , tutela ex commercio proficiscitur Gominium acquirendi, contrahendi et testandi potestas Libertate nititur jus securitatis personae nostrae,

si Fr. a. D. h. t. c. 13- 7. . eod. r. r. S. I. D. de dolo maIo. Fr. a. D. 38 25. de obsequiis parent. Fr. 39. D. L, a.

nuptiis. 3 C. f. C. io 39. de ineolis, et ubi. Vaticana fragm. 4 Fr. i. D. , de apite minutis. i5 Ita see Florentinumin fr. . pr. . . . . I. 5. Iustinianus In S. I. I r. 3 h. t.

70쪽

civitate vero jus existimationis, quam impune laedore nemini licet ij. Ex constitutionc imperatoris Antonini in orbe romano qui sunt, cives romani essecti sunt a). S. M. Familiam quisque civis romanus habuit. Aut nimpaterfamilias erat, aliasque personas potestali sitae subjectas ii Lebat, vel submittere saltem easque agnationis vinculo conjungere potuit, aut ipse alicui familiae principi erat subjectus, illoque nox uini et cleris ejusdem familiae personis colimrobat Indo sa- miliae vinculum idem ac agnationis haberi debet 3), quod durat inter conjunctos sublata etiam principis familiae potestate. S. 33. Tres igitur erant capitis diminutioncs seu latus Permutationes maxima , cum aliquis simul et civitatem c libertatem amittit 5), quod accidit in eo, qui servus poenae e sucitur minor seu media , si libertate retenta civitas amittitur, quod accidit ei, qui insulam deportatur 6 . Hisce capitis diminutionibus Punitos etiam civiliter mortuos appellare solent 7 . Minima est

capitis di ininulto quando status hominis duri taxat mutatiar, i c. Cum agnatio quaedam emancipatione, adoptione, arrogatione aliisve modis , olim recopiis , rescinditur 8 . Servus aut in ma-

si Ita elegantissime eel Von Savignfeivium iura exponit in Abhanal. er Berliner Acad. Iahr.48ia-x8ix, Philolog hiat Masae , P. aos. αὶ Ulpianus inur. 7. D. h. t. I. 5. 3 Fr. 395. S. a. 96 pr D. 5 , 6. Inde agnati ex eadem is in ilia cognati dicuntur. Fr. o. f. a. D. 38, Io Ulp. r. I , 'M. Collatio

Iegum Roman et Mosaicar XVI.

pretationem invenies in Themiae , t 3, p. 7 sanetore Ducaurem .