Institutiones juris romani privati...

461쪽

petit, eum haec actio licet ex naturali aequitate descendat i nihil minus stricti uiris sit li). S. Ilῖ T. Si reus consumpserit vel alienaverit hona fide, in eluantum locupletior est, condemnari debet et . Relandi igitur si debent impensae, quas in rem secit, tam necessario quatuutiles , quatenus res pretiosior est. Si indebitae pecuniae cautio data sit, incerti condictio hujus rei nomine datur , t actor liberetur 3 . Quemadmodum res temperanda sit, cum de indebito quaeratur, quis probare debeat, non suisse debitum , Paulus accurate desiis nivit in D. 25. Dig. l. 22. t. 3 de probationibus. Tir. I. ia corri, ICTIOMBL ET CAUSIS DATORUM ET D

AD ETHIBENDUM ACTIONE.

. 1178. Quemadmodum indebiti condictione id , quod ob

falsam causam praeteritam datum est, repetimus' ita similibus condictionibus utimur , si quid dedimus ob causam suturam. quae secuta non est, vel ob praesentem , quae aut salsa est aut inhonesta fi): quae actiones ideo dantur , ne alter damno nostro

sine ure locupletior fiat η. i. t 79. Quod si igitur aliquid datum sit, ob causam futuis

ram non inhonestam , condictio competit adversus accipicntem', si illa causa secuta non est R. Quam condictionem in contra si C. D. C. L. 3a de usur. e. I . C. h. e. et Fr. 26. , a. r. 654 S. 5. 74 8. D. h. t. 3 Fe 3 i. D. h. t. c. 3, 4 , C. h. t. 4 Arg se. r. de eond. ob temp. eaus r. Sa. D. Ss de eond. inde o Fr. 6s, . . . a. 6 stit et t. se 1 , S. 6. D. 9, 2 deae .

462쪽

Ea tibus in nominalis, quae dando incipiunt locum habere jam supra monuimus. Sed et in aliis causis ea eo inpetit, veluti si sub modo quid donatum vel legatum sit, nec donationis legi salis-

factumas. 180. Coin petit condictio, si causa ob quam datum est, secuta non sit secula etiam non videtur, si res quae data erat, accipientis facta non sit si . Si datum sit, ne aliquid lint causa non secula habetur sa). Si id factum sit, competit ei, qui dedit. ejusque ei edi huic etiam ex propria poenitentia D 3 in cum qui accepit vel ejus heredem 4 ad rem cum Ductibus, et accessionibus recipiendam 5 , vel ejus aestimationem consequenda in , si res ipsa dolo vel culpa accipientis interemta sit 6 .f. 1181. Si quid ob turpent causam accipientis datum est, aetiam, si res secuta sit, repeti pol est j j. Competit haec condictio, si aliquid datum vel remissum sit, veluti si ex stipulatione, per vim loria, pecunia exacta sit 8). Ubi dantis et accipientis turpido versatur , nulla est repetitio veluti si quis judici aliquid dederit, ut male vel etiam , t inhona causa pro se judicet in pari enim turpitudine potior est conditio possidentis 9 . Item cum solius dantis sit turpitudo. repetitio cessat IH Itein cum solius accipientis turpitudo sit,

vi Begulum et exempla habes in iis a , . a. r. 3. pe lt. 8D. h. t. e. a C. eod.

463쪽

st a

condictio locum habet vetuli si tibi dedi ne sacrilegium vel furtum iacias. Datur haec condictio ei qui dediti eiusque heredi in dantem ejus ve heredem, in id , ut res cum omni causa resti tuatur . vel ejus aestimatio solvatur. S. II 82. In omnibus aliis causis, ubi aliquid datum est, quod condictionibus . quas retulimus i epcli nequiti sine causa condictio competit. Haec enim actio, quae cum reliquis condictionibus concurrit ill in subsidium quasi data est, ne unquam aliquis alterius damno locupletior fieri possit quod multis exemplis apud veteres retalis demonstrari potest. In reliquis hujus condictionis vis et natura eadem est quae caeterarum , de quibus diximus , condictionum. S. II 83. Superest ut de actione ad exhibendum dicamus. Haec actio competit ei, cujus interest rem sibi exhiberi, adversusqtiem libet eius possessorem. Ad exhibendum actio perquam necessaria est, et vis ejus in usu quotidiano conspicitur . eaque maxime propter vindicationes introducta est et . Exhibere est Praesentiam corporis praebere vel sacere in publico potestatem , ut ei, qui agit, experiundi sit copia 3 . Competit igitur haec actio ei qui in rem acturus est , qualicunque in rem actione , tam rem quam usum siluctum petitur , nec non ei, qui hypothecaria utitur 4). Sed etsi quis interdicturus rem exhiberi desideret, audietiir, vel si quis Oxali judicio experiri velit. Denique comm Petit omnibus quor ut ex justa causa rem exhiheri interest,etia in si in personam agere velit 5j.

D. h. r.

464쪽

. 184. Interesse autem luntaxat i ictu Patis, Mi in stomet Probabit citi causam habet actionis . propter quam exhibo igibi deside vel l .

Datiar ait exhibendum actio advorsus quemlibet rei mobilis POSSessorem non solii in , rii civiliter posside , sed etiamin i Possidet lantum , niti naturaliter rem tenet , dummodo vel tempore condemnationis restitia encli acultatem libeat a). S. 1l85. Iudi eis ossicium est, ut possessorem ad ipsam rem Praestandam condemnet. Sed non sufficit , ut exhibeat rem is cum quo actum est, sed opus est ut etiam rei causam debea exhibere, i. e. ut ram causam habeat actor , quam habiturus esset, si, cum primum ad exhibendum egisset, exhibita res Missset; ideoque si inter moras usucapta si res a possessore, nihilominus Cotidemnabitur. Praeterea fructuram medii temporis, id est eius, quod Post acceptum ad exhibendum judicium ante rem j ii dicatam intercessit, rationem habere debet judex quod si neget is , cum quo ad exhibendum actum est, se in praesenti exhibere posse . et tempus exhibendi causa petat , idque siue sistratione Postulare videatur , dari ei debet, ni tamen caveat se restituturum. Quod

si neque statim jussu iudicis rem exhibeat, neque postea exhibiturum se caveat, condemnandus est id , quod ac loris in t rerat ab initio rem exhibitam esses 34. Τ1et VII. Quon LM QUI IN ALIENA POTESTATE EST , EGOTIUM GESTUM ESSE DICATUR. 4)I. l86. Cum superius mentio non habuerim is ili actione qua in pectili iam siliorum familias servorumque ogit rix io64ὶ

465쪽

. II 87. I inurimis itaque si iussu patris domi nive negotium gestum ei it in solidum Prarior actionem in patro in dominumve comparavit et rccle , quia qui ita negotium gerit, magis patria domi nive, quam filii servive iidem sequitur a . Haec actio quod

juasu vocatur 3 . II M. Eadem ratione comparavit duas alias actiones , exercitoriam et institoriam. Tunc autem exercitoria locum habet, uom pater domitiusve filium scrvumve magistrum navi praeposuerit et quid ut eo ejus rei gratia , cui praepositus suit negotii in gestum erit. Cum enim ea quoque ros ex volianta lapatris domi nive contrahi videatur , aeqilissi inum Praetori visume, . in solidum actionem dari , quin etiam , licet extra Deum qiiis quam magistrum navi praeposuerit, sive servum sive liberiani , tamen ea Praetoria actio in eum redditur. Ideo autem exercitoria actio appellatur , quia exercitor vocatur is , ad queiu cotidianus navis quaestus pervenit institoria vero formula tum locum liabet cum quis tabernae , aut cuilibet negotiationi filium servum ve, vel eliam quemlibet extra ncum , sive servum sive

liberum, praeposuerit, et quid cuin eo ejus rei gratia , cui praepositus est, contractum fuerit ideo autem institoria appellatur, quia initi laberna praeponitur . institor appellatri , quane ipsa sermula in solidui est . it. LI 82. Praetcrea tributoria quoque actio in patrem domi

nutrive Constituta est, cum filius servusve in peculiari mercaeli Pe. I. h. t.

diernis sicut reliquae deiticeps actiones , acleelitiae qualitatis aetio.

466쪽

sciente patre domi nove negotiatur. Nam si quid cum eo eius rei causa contractum erit, ita Praetor ius dicit ut quidquid in his mercibus erit, quodque inde receptum erit id inter patrem dominumve, si quid ei debebitur , et caeteros creditores prorata portione distribuatur et quia ipsi patri domi nove distri-Lutionem permittit si quid ex creditoribus queratur, quasi minus tributum sit, quam oportuerit, hanc ei actionem accommodat, quae tributoria appellatur ij. S. I90. V:elere introducta est aclio de peculio, deque

eo, quod in rem patris domi nive versum erit, ut quamvis sine volui tale Paliis domi nive negotium gestum erit, tamen , iva quid in rem ejus versum fuerit, id totum praestare debeat, sive quid non sit in rem ejus versum , id eatenus praestare debeat. qualentas peculium patitur. In rem autem patris domi nive versum intelligitur quidquid necessario in rem ejus impenderit salius servus, e veluti si mulatus pecuniam reditoribus ejus solverit, aut aedificia ruentia fulserit, aut amiliae frumentum emerit, vel etiam undum aut quamlibet aliam rem necessariam mercalus erit sal. I. 19r. Licet autem una est actio , qua de peculio deque eo, quod in rem patris domi nive versum sit, agitur, tamen duas liabet condemnationes. Itaque iudex , apud quem de ea aetione agitur. ante dispicere solet : an in rem domini versum sit nee aliter ad peculii aestimationem transit quam sit aut nihil in rem patris domi nive versiam esse intelligatur aut non tolum. Cum ratem

quaeritur, quantum in peculio sit, ante deducitur quidquid patri domi nove a silio servove debetur , et quod superest, hoe solum pectilium esse intelligitur 3). s. 192. Ceterum dubium non est, quin is quoque , qui jussu patris domi nive contraxit, cuique institoria vel exercitoria

467쪽

sormula competit de peculio, deque eo , quod in rem domini versum est, agere possit r).Τir. VIII. Da ACTIONIBus QUAE ET DELICTIS VEL QUASI ET

DELICTIS NASCUNTUR.

S. I93. Pri P cipuae a licines , quae ex delictis oriuntur haesunt actio surti, condictio surtiva , actio vi bonoriam rapiorum legis Acquiliae injuriarium , et aliae nonnullis, in serius

reserendast.

S. 394. Furii actio poenalis est et competit ei, irius interest rem salvam esse licet dominus non sit, contra furem eosque . quorum ope et consilio res subrepta est contra herodes eortim non dati r sal. Rei dominus itaque surti agere non potest . nisi ipsius intersitu contra reliqui omnes, qui pro rei cristodia tenentiar. suiu actionem habent , voluti is . iii commodata res est , roditor Pigricra litius , emptor qui custodiam promisit, nec non is, qui polienda vel curanda vestimenta conduxit 3ὶ De furti poena iam diximus S. 97 in Actio liare infamiam irrogat. S. I95. Condictio furtiva rei persecutoria est . et datur domino, vel qui hujus loco est, contra furem ejusque her dPs . debo ipsa cum omni causa vestituenda Praeter domi num solus creditor pignerali litis ea experiri potest 5ὶ Impensas si G. l. e. , 4. S. 5 I. h. t. a i , i , I. de oblig. quae ex delieto.' se si . D. Q i us de surtis. s3 Gaj x, c. ao3-ao6. ιέ-i , I eo l. Conimo dana tamen ipse svr i agere potest, si commodati aetionem muttiere maluerita ex ingulari Jvεiiniani de eisione , L. isi in s. I. eit. 4 imi o i Dig. 3, s de condiet surtiva. is a. D. h. t. 6 Arg. r. ira . . . I eod. r. a C. D. 3 de pigri uet.

468쪽

a Titi rem factas deducere su non potest, nec unquam rei inieritu liberatur, cum perpetuo in mora sil IJ.

S. 1196. Circa surta olim locum habebant actiones surti eonia cepti, oblati prohibiti et non exhibili, quae novissimo iii raromano in desuetudinem abierunt a). Qui tamen scientes rem subreptam suscipiunt, surti nec manifesti actioni obnoxii sunt 3J. S. II M. Si coniux conjugi durante matrimonio rem subripuit, condictio cessat et rerum amolarum actio competit matrimonio soluto ). S. 198. Vi bonorum raptorum aclio Praetoris edicto in quadruplum intra annum constituta est, si cui dolo malo hominibus coactis damni quid factum esse dicetur, sive cujus hona rapta esse dicentur 5 . Haec actio igitur mixta est; sed post annum rei persecutoria in simplum 6 .

S. 199. Similes actiones sunt de tigno juncto in de arboribus furtim caesis 8ὶ utraque civilis in dupluma de damno in turba dato s), in duplum, de rapina ex incendio . ruina

naufragi , rate , nave expugnata in quadruplum tot et quae sunt aliae hujuscemodi Praetoriae actiones.

S. 1200. Quae sit vis atque natura actionis ex lege Aequilia,

3 . D. I. De surto per Ianeem et linteum cone epto vide Gaium'. e. Et notam meam in Gibbon , Decis de Phisto D duaero a romain, p. si 3.

469쪽

ex iis colligere licet, quae supra S. 985hde hac lege diximus Eat

ea civilis actio et mixta ij, quare contra heredes non datur, nisi quatenus locupletiores sunt la). Si damnum a pluribus injuria ait datum , singuli in solidum conveniri possunt, ne unius praestalio alteriam liberat, quoniam et poenalis est 3). Quae ad exemplum legis Acquilia in sactum conceditur ac lio, rei perseeutionem tantum continet in Rei laesae dominus vel qui ius itia re habet, ea experiri polost 5ὶ lis infitiando duplicatur M. S. 20 l. Propter iniuriam illatam datur actio injuriarum Praetoria aestimatoria, quae competit iniuriam passo omnique ad quem injuria pertinet, contra injuriam inferentem vel mandantem ad id , quanti judex injuriam aestimaverit Deinde actio civilis ex lege Cornelia competit , si quis pulsatus . verberatus . vel domus licujus vi introita sit 8 . Denique accusatiocri in in alis extraordinaria quoque locum habet, quae Propter libellum famosum capitalis est is . S. I 202. Similes ctiones sunt Praetoria de calumniatoribus io , ix se is, . , sed aetionibus. se a 3 4 3-6. de lege Aequilia

script verbiu

470쪽

el civilis de sepulchro violato si in omnes liae actiones famosae

sunt.

S. 1203. Denique hoc loco nolasse sufficiet actioncs , quae locum habent de albo corrupto a ; item si quis jus diceriti non obtemperaucrit 3ὶ vel si injus vocatus non ieriti j vel si quisiticius vocatum vi exemerit 5), caeteras. I. 204. Quasi ex delicto descendunt actiones popularcs de essu sis et dejectis , de periculose positis et suspensis 6 , et furtia clio adversias aulas , catapones et stabularios , quae singulae edicto praetoris constitutae sunt IJ. S. 205. Si judex litem suam secisse dicetur , extraordinaria cognitio locum habet 8 . TIT. IX. DE Nox ALIBUS ACTIONI Bus. 9ὶ S. 206. Ex maleficiis servorum , veluti si sui tum secerint,

aut bona rapuerint, aut damnum dederint, aut iniuriam commiserint, nox ales actiones prodita sunt, quibus domino damnato permittitur, aut litis aestimationem susserre aut hominem noxae dedere. Erat enim iniquum , nequitiam eorum ultra ipsoriam corpora dominis damnosam esses io . ii Dig. de sepulchro. sci Fr. 7 pr. D. a. 1 de jurisdictione. ὶ 3 Dig. ,3 i hoc titulo.

s6 Dig. 0, 3 de his qui essu deruiit et dejseer.'s: Dig. et iuri ad verga notas.