Ioachimi Fortii Ringelbergii Andouerpiani Lucubrationes, uel potius absolutissima kuklopaideia nempe liber de ratione studij, utriusque linguae grammatice, dialectice, rhetorice, mathematice, & sublimioris philosophiae multa. ... Basileae apud Barpto

311쪽

lativa omnia ess , t Eicuius,hoc est, quae iunguntur genitivo,qualia sunt: imperator,rex,praetor,dictator conseu pater lius,an nepos aritus, Xorsocer, gener rate foror,praeceptor,discipula patronus, dies,dusseruus,dux, comes. Aut Aicui ut aequalis in 'aegusis,paer impar vicinus, propinquus smilis, di milis. Aut ad alid ut magnu,paruu,longum,breve, via ,uallis,altu, humile,sublime,depressis. Ite primmus,fecmdus,tertius,quarti quin ins extin, uigesimus,cet smy,mi Gm' Quippe nihil esse secuitu pot. aut tertim iri aliud pristi sit. Eode pertinent simplex duplex, triplex, quadruplex. Et inplu, duplum,triplumquadruplu,dimidium. Na duplu ad ulli id simplum restrium, cui magnu ad paruu: altu ad humile sursum ad deorsum supinu ad pronu ongu ad breue secundil ad prima.Relativoru natura est,ut unu sine Triplexnu τι alto o nequeat intelligi. Pater enim esse nemo potest tura retari ne filio,nec mos fine uasse,nec dux ne comite. Ite re uorumfulcra latiua inuice se definiret. Pater est,qui habet filia Filius qui habet patre. Maius,quo aliquid minus est. Minus quo maius aliquid reperitur. Maritus, q uxore habet. Uxor, i maritus est. Et relativa simul alui oriri,cosyrre, desinere siquide eode tepore sunt cir desinat esse,dus et struus,praeceptor Cr discipulus, us et nepos dux σ comes. Q VID

312쪽

asso

num.Reliquum est,ut dicamus,quomodo singula muces,definiri et diuidi posint. Thema,est id de quo agitur,uel est i ad quod omnia orationis,seu discepturitionis argumenta referuntur. Thematum duo genera sunt. Simplex thema, est vox aliqua simplex: ut deus mundus,homo, imal. compositum,est integra ora tis iue pronunciatum, vel aridina. Goctus iure caesius est. Mundus prouidentia regitur. Dissmendi ratio ad disciplinas omneis necessaria est. DE DEFINITIONE

nominis.

s Ria Dialectices vicia fiunt :'ire,diuidere,rux tiscinari. Finitio ex diuisio ad thematas plia

cia pertinent '. argumentatio ad oratione. Definitio est, P oratio, quae aut uocis,aut rei alicuius naturam declaurat. Ea duplex est, nominis er rei. Finitio nominis,

- est simplex te mologi vel qualiscunq; interpretatio I U ' vocabuli Visacrilegium est acrae rei ablatio. consul quiReipub. consulit. Theologus,qui de deo loquitur. medicus,qui medetur. Id genus finitiones impermis

313쪽

DI ALE cTI A. 3 aressunt,quam descriptiones rerum, nes rerum naturum explica sed uocum duntaxat originem. Quonianon contiauo stimus,qui consulantes Reipub. constulis uocandisnLNam er miles in pugna Reipub.con usiter ciuis aedificans domum,consulit Reipub. Sic no statim liquet, qui de diuina mente dissutantes theologi iit. Etenim Cr philosophi, Cr poetae,et oratores crebro de deo disserunt,nec ideo ipsos eo cognomento risi cupamin. Sic de medici descriptione dicendum:herbucomplures, er bruta animantia mederi posse, non tam

men medicorum nomen usurpare. caeterum nominis

finitio plane necessiria est,praefertim quando vox, qud agitur,est ambigva. Docet enim principio disiceri ptationis, orationis, uel operis, qua uerbi gnificatione uti uelimus. Vt scripturi de mundo nitio exprimere debemuη, quid nos appellemin mundum. Est enim Quid nmundus proprie qui constat ex ece orbibin fiderum duc er quatuor elemetis. Plinius mundi uocabulo pro coe fili interim utitur: vulgus quandoq, pro terra. DE SUBSTANTi AE finitione.

AL ter η est finitio rei. Quae est oratio, qua V o. sit res explicatur. Huius minae steties si re

sit explicatur.Ηuius quinq; Dcies sunt: Ditissubstantiae uenitio causarum nit quae constatu lyctibus seu offici sonitio quae conflut ex partis .

314쪽

. DIALEcTIc A. a as , ut illa,quam habet domus est 'ma er erasa α:p mus,line qua domus,non diceretur.Et Rura ista,quara praese fert nauigium,est forma ex causa nauis: quipra o pesine ea huiuscemodi lignorum structura nauis uomi, cari non posset. Est ergo forma cansa domus, nauis, tisis, urbis, Cr aliarum rerum. caUa efficiens, Wi causa effieius res , quae aliquid escit: ut architectus, uel fiber est en, causa efficiens iamrus er naui j Finis est Patia cuius Finitiis aliquid'. IHic alio nomine Uus diripotest,quemadmo ' dum causa efficiens autor. Domus suis, uel causa estia habitatis,ut nos de dat ab imbre, ex tempestitibus. Finis nassium,nauigatio est. Quatuor ergo domus, et nauis causae sunt,sime quibus nes domus, neq; narimis sum'. Materia,hoc est,signa er lapides: frma, H, s est Pra illa ,quam habent domus er nauis: effcies ' et out architectus aut Merfnis,ut habitatis,nauigatis. Simili ratione aliarum quoque rerum cause possunti indagam . Ex his quatuor causis finitiones rerum coti

fcim s. Vt domus est aedificium e lignis cir lapidibiu habitationis gratia constru lam. Haec finitio duabus . t

constat rei causis,materia Cr 'e. Aedificium genus est. Penula,est uestis uilis et densu,qua caeteris ab in De custodimus, caeteras ab imbre diffidere nis est, Cr causa penula . vestis,genus est. Vilis er densa, οὐ V -

315쪽

a Io. FORTII RING. ab alijs distret uestibus. Hac voce cicero utitur, ubi ait Milonem penudatum uis qurem occideret Glo αdium. Ad hunc locum pertinent definitionesnonanunt relativorum, quorum unum alterius causa est,et qμα mutuo se de unt. Vt pater est,qui habestiam.Fi sius,qui habet patrem. FINITIO EX EFFEcTU

ponuntur. Magna est effectuum cum osse s coo

l gnatis,adeo ut pleruns haud Acile discernas. Elyrit m propriam cui rei uim demonstrat. Ut magnes est Iapis,qui attrahitfrru:haemaίites,quisanguincim stiLMalua herba est,quae uentrem lenit. sol fidus est cuius ortu dies'.Luna sidus est, cuiaue ui fluunt ac refluunt maria. Sirius' a est, qua exoriente ardorso lis geminatur. Ex offc s. Iusticia uirtus est, qua uniscuis rei tribuimu3 suum . Grammatice est,quae recte loquendi modum docet. Rhetorice est,quae bene diceri praecepta tradit. Praetor est qui iuri dicendo in ciuitate praeest. seditis,qui publica er priuata aedificia curat. comoedus, qui amres, quomodo agendonlybi Iae,docet. Effictus magis ad res natura agentes: ostiaria uero ad res,quae consilio agunt,pertinent.

316쪽

a V Ni m definitionuiti genus componitur ex

partibus,reel 1peciebus. Ex partius. Dies civilis,est patium uigintiquatuor horarum. Annus verum,qui constat diebus tercentum sexagintaquinq- et quadrante diei Magnus annus, qui quadraginta novievertentium annorum millia complinitur. Ex Jecisisses. Finitio, est oratio quae aut vocis, aut rei alicutis naturam declarat. Haec deficipiis e duabus contexitur finitionum fmis,nominis et res Deserunt si ecies et partes. Nam genus praedicari potest de Jeciebus, is tum de partibus nequaquam. FINITIO EX AccIDENTIBUS.

Vini*m finiendi genus constat accidentibus. Homo sanimat,bipes,erectum, sine penαnis. Narcis A, flos est croco similis, mense Augusto forens,postremus omnium forum. ceruim est animalpa rupes, pilosubru',ungula bi ca, ramosis ac foliis coralusinia septennium Us deciduis. AE SERVANDA sint infinitione. D' Dunt finitio er sinitum. Finitis enim odiprie uocatur id, quod ue yst,consequitur. rinitum,id quod praecedit. Vt in hac oratione,homoq 3 - est unu

317쪽

146 Ιo. FORTII RING. est animal capax rutlantis: homo desinitum est: -- nal capax rationis nitio. In finiendis rebus duo servanda sunt. Nefinitum plura comprehendat, quam sinitio.Et contra ne finitio aliquid contineat, quod defit definito.Quare haec finitio uitiosa est: homo est animal bipes:quia tum gallinae , tum anseres bipedes sunt. Et haec: homo est animal literatum,ac bellicosum quonia pleriq- imbelles sunt,et literarum expertes. in priore satius definitio patetini posteriore definitum In omni finitione genus definiti ponendum, aut aliquid loco generis An orationibus, uel libris filitis thematis scopis

illo tradritur. Vt si quis de Dialectices, Rhetorices,ua mundi natura scripturus sit,ita uocem'iat, oportet ut rei totius summam quam brevisime complectatur Quod si quum dicimu/: Dialecticen esse artem docendi fue explicandi naturam thematum simplicium Crcompositorum. Rhetoricen esse bene dicendi scientia solaste cies definitur. DE DIVISIONE. Triplex di a Iufo est uocis iii θ,ecies,uel partes, i dccide Milo. Iracta distinctio. Diuisionu tres sunt frmae. Qua rum prima est generis in Jecies. Sic corpus uiuum in plantam cr animit diuiditur: arbor in malum, pyra 'ritim . adoma in Implex cr compositu i Secunda, ciri

318쪽

tDI ALEcTIc A. 24 rei in parteis,uel membra. Vt quum arborem in radices,caudii ,ramos, Aialores partimur. Axioma in subiectum Cr praedicatum. Hanc cicero partitionem illam superiorem,diuisionem nominat. Tertia,rerum in accidentia. Vt pharmacora aliud salutare,aliud pestistrum . Arborum aliaestiuestres,allae domesticae. Proboquiorum aliud uerum,uliud fisum. Hic arborsi e .er pronunciatorum ratione tribuη diuisionufrmis stinximus. In diu me duo seruadu. Altera ut m bra

set opposita uel pugnantia. ana de causa haec bona tio est: horni a j rustici sunt,alij docti. Ite hominu alij liberi,alij urbani. Fieri enim potest,ut idectit rusticuser erudi :idem liber er urbanu3. Alterum,ut Asir iunctum costos ex me is omnibus simul sumptis conserti posit cum diuiso. Velut in diuisone animati cor . i soporis in anima et planta quicquid est animal uri plat est corpus uiuum: er quicquid uiuu corpus est,est animal ueIplantarat ocim diuiso plantae in herbamer frutice non est bona. Na licet istud proloquium uorusit: quicquid est herba uel frutex,est planta:βlbum tamen est,quicquid est planta,est herba uel frutex. OcTO QUI A E S TION E S, UEL loci thematissimplicis. PMmή, qμx e mologia uel origo uocabuli fit. LVt Medicus diatur,quia medetur. Mundus , a

319쪽

i o 3, 48 Io. FORTII RING. α IB. persim absolutus elegantia.chelidonia,quod ab Harundine inuenta sit. Secuda ansit. Ut sit ne ars aliquaqua adiuuari memoria posit. Sit ne deus. sintne instri Haec quaestio fecundo loco absoluenda est. Tertia quid sit res de qua agitur. Quid sit deu3. Quid mundus. Quid uirtus.Quid fortitudo. Huc pertinet,ea quae deliquitis finiendi omistim sunt. Quarta,quae causalae A quo aut Ore res sit probem. Cuius gratia icta.

Ex qua materia constet. cuiusmodi figuram habeas. Foculi forma apud Theocritum describitur ad hune ferme modum: Dabo π pro undum poculum molli oblitum caer recens Hricatum,adhuc sculptura reis dolens . Quinta unum an multa. Sint ne plures diI, quemadmodum veteres crediderunt. Hic dicemus,qua ratione id esse non posit. Sint ne plures mundi. Deme 'imocritus enim innumerabiles esse mundos opinaba α iur,quasi pilas alios extra alios. Sexta,quae σ quot sint tecies rei. Vt treis esse plantarum semus, arborem, ruticem, herbam. Duo esse axiomatum generas plex er compositum. Quatuor uirtutum steries frtitudinem,temperantiam. se m partibus constet. Arboris partes sunt: radix,caudex, mi fores. Axiomatis,

i i subiectum er praedicatum. Omur,quae rei sint uires vel officia lae quid res esciat. Qi id esciat Luna

l prudentis,iusticiam ortiti punia,quibu3 membris, sci

320쪽

scribit in Naturali historia,bis verbis: Non teporum modo,terrarumq; edsiderunt etiam ipsorum,coelis rector. Hic lucem rebus ministra austris tenebris. Hic reliqua fidera occultat. Hic uices temporum , αnums semper renascentem ex usu naturae temperat. His coeli tristitiam disicutit, atq; etiam nubila humani animi serenat. Hic suum lume caeteris quoq deribus paenerat. Hac ratione thematum simplicium natura indagania est. V ID AXIOMA, ET quae eius partes. Ronunciatum,axioma, enunciatio, proloquium t σπ , uel propositis,est indicatiua,Cr simplex oratio qua centi quiddam Agnificatur. Ut continentia temperantia est. In omnibus personis, numeris, ac temporisbus modi indicatiui axioma, uel propositio dicitur.cicero mortalis erat Agne munduου interibit. Dederam ad te literis. Cesar vicit Pompeium.Verba infinitiva sis iunctiva, i pro indicatiuis sumatur, propositio

nem effici*nt. Vt omnes concurrere pro concurrebat.

Aestas nondim per uerit,coponite nidos,pro erit.M. Varro in lib. selin. Lati ad Cic.quarto Cr uigesimo, pronunciatum ita finit: Proloquium est sententia insuatulat defideratur.De hoc Gelli uerba haec=unt. ι