장음표시 사용
391쪽
noteles 3.de m r. ad Nicom. βουληων &έ- in ον multum differre, cum nune ν in pueros & - .ras cadere posita scribat oluntatem autem non esse in seris, merito simonte, & inuite tradu cendum duxi. cum enim tria sint apud Graecos nomina βουληme, tribus quomodo
etiam nominibus apud nostros sunt distinguenda. Ac priori quidem resipondet Latinum nomen voluntas. προήρ πν Lambinus pessime consilium vertit primo Ethicorum ad Nicom .in principio, ut in com nostris ad illum librum long 1 oratione demonstrauimus, nos cum caeteris sere omnibus excepto praeconio electionem intelligimus. Sed amύπον quod uno vocabulo exprimi nequeat siponte, se stum vel sponte lusceptum semper appellaui. Porro
Dominibus Graecisse Ecet ita. ν,Latina,sponte S inuitus, respondcre existimavi. Nam maquae sunt εκουσι eic contraria, thuitc facta aut inuite suscepta, quarie inuite suscipiuntur, aut sunt nominanda credidi. Si quis enim inuoluntaria vel non voluntaria appellauet it significat onem horum nominum,omni no abutetur. Neque est quod quispiam dicat mea sponte,5
sua sponte, non admodum eme usitata pro mea & tua voluntate, sed saepius habere locum in xebus inanimis: ut cum dicimus ignem sua sponte siursu in moueri, de vera, de falsa sua sponte non aliena iudicari. Et cum Lucretius ait: si *cundas vertentes vomere Dia , Terraique solum subgentes umin is ortus, Sponte sua nequeant liqu/das eis Iere in au T. Quod si in iis quoque.quae ratione utuntur, sua sponte dicatur, ne hic quidem idem valere, quod sua voluntate sed potius per se, tuo marte, sua naturae ut cum homi ncs agunt aliquid PEI sc,5 non rogati, neque admoniti, vel sine aliorum auxilio dici posse sua sponte agere. Sic Cic. ad Marium. Magnum quiddam spe hauit, ne sua quidem sponte, sed aliorum auxilio. Haec siquis mihi obiiciat, nihil commouear. Dico enim sponte locum habere tum in inanimis, tum in animatis: Atque in inanimis quidem S: animantibus rationis expertibus spontem .i idem valere, quod per se, nulla vi coacta, aut nulla arte adhibita; in iis autem quae rationesta ut praedita, interdum sua vi, 5 per se, S: non rogata, neque adiuta, interdum ctiam sua voluntate. Sic Cic.in partitionibus. Qui sua sponte Be voluntate aliquid faciunt: alibi saepius. Ula igitur, cum Aristoteles alteram solutionem tradat ex parte appetitus subicctorii nide sumptan Niroque modo potest silmi. Cum enim quae sp&e,id est,ex seipsis fiant piancipium intrinsecum mutationis aut status sui habeant, quae vero inuite cxtrinsecus sumpto principio producantur, Vt Optime doccbat Aristotcles 3. de Inor. ad Nicona. merito dicemus Aristote lem id voluisse, sanitatem aliis per contactum non communicari,quod cum sponte fiat, id cst, inti insccis existentibus, non pol crat extrinsecus commeare, vicinisque communicari: praeci pue cum sanitas habitum iam supponat,quae cum inexistat firmcque adhaei eat,communicari non potcrii. morbus vero, cum non sponte fiat, sed inuitus. i.extrinsedis adhibitis principiis, cumque in ficii parte positus sit, externis etiam partibus, potissimum qui contagione com inlinicatur,adhaereat, fit,ut facile communicari approximantibus possit. QEod si per sponta si is e Dea & inuita intelligamus voluntaria, & non voluntaria dicere potcrimus cum Aponensi duplici modo haec verba intestigi polle. primo dicentes quoniam aegritudo aduenit nolenti &inuito, nullus enim X petit eam, cum sit per se corruptiua: co quod nemo sui corruptioncm appetiti sed sanitas aduenit volenti,& desderanti ipsam. Appctitur inim & diligitur maxinac, cum sit de genere bonorum laudabilium. in tantum,quod & in ipsa infirmus summam beatitudinem ponit existere, sicut dicit pi imo Etllic. sic igitur non voluntaria & coacta differunt ab his,quae sunt voluntaria, fle ex prudentia, quae est recta ratio agibilium. quoniam voluntaria fit prudentialia sunt bona , & determinata sua substantia perficientia: quae volentibus etiam adhuc conatibus vix adueniunt, non voluntaria & coacta sunt, praua & indzterminata, subiecta sua SI alia corrumpentia quae fugientibus etiam contingunt: ipsa enim rationem habent infiniti. Vel dicendum quod non voluntaria differunt a voluntariis per ea quae sunt ex prudentia, id est, per electionem: quoniam sanitatem quidem quilibet eligit sanae mentis , aegritudinem autem nullus: nunc autem quod uniisquisque eligit per se, nemini vult communicare t quod autem spernit,quilibet unicuique vult potius quam sibi inesse: sed sanitas & aegritudo sunt huiusmodi,quare appropinquando quis sanus infirmo, infirmatur: non autem curabitur aeger sano appropinquans. Hucusque Aponensis. quae quamuis speciosa& praeclara videantur,ctim tamen electionem & consilium naturali facultati tribuat, praestabit sortata priorem nostram cxpositionem sequu
392쪽
Cur eorum, quae tristia per auditum sentiuntur, quaedam exhorrescere nos faciant,ut serracium acuitur,& pumex cum secatur,& l piscum mola frangitur. signa etiam passionum,quae per Visium ipse nobis passiones efficiunt. Dentes enim stupescunt .cum aliquos acetosa comedentes ins picimus. & videntes aliquos strangulatos frigore multi corripiuntur ' An qtibὸ vox quidem omnis,&strepitus uentus est: nic autem corpus nostrum subiens mouere nos solet: mouebit vero magis aut ob magnitudinem, aut ob percussionem vehementiorem: sicque immutabit aliquid eorum quae in nobis sunt. magni igitur spiritus& leues locum ipsum sensus mouent ideo etiam eos demulcent & ob Icchant. Asperi autem quoniam ictum inserunt, vehementem locum concutiunt, & a longinquis repercutiunt ictus sui potentia: repercutiunt autem dc frigida a longinquis. potentia vero quaedam est frigiditas. ipsam autem horrorem inuehere iam dictum est. Asperitas autem quod ictu frequenti pilorum summitatem concut iens in partem pellit aduersam ; efficit ut pili in contrarium repellantur Pulso enim principio summitatem pilorum in contrarium volui necesse est. Hinc sit,ut pili erigantur ; omnes etenim deorsum procumbebant. Et motus spiritus, qui per auditum corpus ingreditur, de summis ad ima desertur. ergo cum soni, quos diximus, asperi sint, horror utique ob causam praedictam moueri potest. sunt autem potius in caeteris corporis partibus, quam in capite:
propterea quod pili, qui sunt in iis partibus , imbecilliores sunt. passio aurem haec imbecilla est. Cum auteri sensus audiendi quam videndi obtusior
393쪽
- Problematum Aristotelis. 373
sit, passiones etiam sup ficiem solam octupantes, ab ipse producuntur: horror autem talis est , quamobrem&a multis, &dissimilibus causis fit. sensus vero videndi cum exquisitissimus sit,accidentia quoque proportione illi correspondentia ab illo solent promanare. Quocirca essicitur ut ipsit veri effectus proficisci ex ipsb possint, leuiores tamen. At in sensu audiendi, ut ipsos minia me,sed propter expectationem,quae ab ipsis est,horrescimus. Rei enim tristis
S anxiae expectatio existit. Multas hoc Ioco proponit quaestiones, ex iis quae ad antipathiam & sympathiam perti
nent simul discutiendas, quod vilicum effectum omnes producant horrorem, quamuis causae de vatiae sint, di ita inter se distinctae, ut ex diuersis etiam specie selisibus seseant produci.
primo igitur quaerit cur nonnulla ex iis, quae auditu tristia nobis occurrunt,horrorem in no- serta eum
his ploducam,&concussiotiis quendam motum. explicat id quod proposuerat cxemplis, ut serta cum exacuitur:&Lvcro serra terreum instrumetitum dentatum qim ligna& lapides se- , 'oli' 'cantur, a Daedalo primo inuentum, ut docuit Plin. L7.cap. 6. ad acuendos autem illius dentes utimur lima, qua tcrendo serreos illos dentes, acuimus Sc polimus, in hac potissimum sest 'quid. actione cum durum duro, & asperum aspero illidatur, strepitus quidam aded sensui auditus 'μ molestus concitari solet, ut saepcnumero,& quamplurimis, qui praeitantissime hoc sientia praediti sum,horrorem concitet. rEt pumex cum secatur. J pumex κιπιυς, lapidis est genus fistulosas habens cauernulas, Besoraminuta, ex CO nominatum, quod videatur erosium, exessimque esse ab illo vermium ge- . nere, quod κιὸ nominatur, lignis & frumentis innasiccns,eaquc cxiguis foraminulis periclebrans ad scabra laeviganda aptissimus,quod ut commodius praestarc possit, siccatur,& quantum fieri poterat laevi batur, potissim im cum ad poliendas mulieres in usum ducebatur. Plin.lib.36. naturalis hilt.c. ap. 2I. sed&io pumices, qui sunt in usu laevigandorum corporum taminis, iam quidem xviris, atque ivt ais Catu ν l liberis, laudatissimi sunt, Melo, Scyro, Eoliis insulis. Probatio eorum est in candore de minimo pondere ut maxime spongios,a que aridi sint,& teri faciles, nec in fricando arenosi. ob maximam igitur illius siccitatem ubi secatur, strepitum edit auribus quam molestissimum, quod etiam persentitur ubi lapis molateritur. ex molae enim motu vehementissimo di lapidis duritie collisione tantus strepitiis e
Signa etiam passis m, quae sunt per visum, m. J uaerit rationem aliquorum quae ex visu
proueniunt. Quaerens cur,quae prius signa fuerunt asiectionum in aliis exilientium, visu solo Conspecto in nobis fiam postmodum causae passionum, ita ut manikste Corpora nostra S iis alterentur, de mutationem subeant: exemplo id commonstrat. Dentes enim nostri cx conspectu cuius- mire cuipiam acerba comedentis stupescunt Ee eongelantur: quin & saliua quaedam admodum subtilis ad os adeo abunde confluit, ut Obseruauerim es uando aliquos tuba canentes ex inspe- excitetar.ctu cuiusdam pomum ciuium comedentis,ob nimium humoris affluxum, a proprio munere canendi omnino cessasse. Ei Diaenus aliqvis marios. J dixit, quod fusi atos aut strangulatos signi-sis a. . ficat, male igitur antiquus interpres congelatos vertit. inquit igitur, cum quispiam aliquem coulaqueo suspensum ut quouis alio modo strangulatum viderit, horrore perfuruli,perfrigorari,atque quasi animo linqui. constat. , quὸd vox quidem Omaras, Ecc.J Aggreditur soluere proposita problemata, ac rationem . reddere rerum earum, quas proxime proposuerat. Incipit autem a prima ex auditu dcsumpta.Et inquit horeore nos perfundi ex strepitibus illis de sonis, quod cum voce, δc omni sono semper ventus aliquis excitetur, dic aeris quidam motus. producit etenim in acre motum quendam circularem sonus omnis, non secus quam ex lapide in aqua proiecto, circulus ille omnibus conspicuus: qui quoniam cum sono inauditus sensorium ingreditur, sensum mouet. est enim sentire quoddam pati, dicebat Aristoteles i. de anima: motio haec si naturalis fuerit, 3c mediocris, sensationem probe facit, sed si vel maiori impetu quam par sit fiat, aut vehementiori impulsione aliquid ex iis, quae In nostro corpore latcnt, immutat, de sepe cor
l censuit Aponensis iis et bis Aristotelem docere, quo
modo magnitudo venti aut aeris moti cum s o, sensorium de sensun immutare valeat, atque illum quodammodo corrumpere . cum enim duplici modo noxam affetae posse aerem
394쪽
bullit. motum proasime ostenderit, magni aedine,& asperatate, IM lsuve vehementiori, censuitiis verbis ostendero, primum , nerripe quomodo magnitudine sua id praestare possit , 5: propterea censuit sonum cum magnitudine venti, etiam si suavis & mitis fuerit, seniblium au ditus & ipsum senium obtundere, & quodammodo inuolucre: cum enim sensim S: blande moueantur,diutius moram trahunt in sensorio, qua altius pcnetrare pollunt, Si sensiim perturbare : ες Miae ob causam caries, flante fauonio minus recte olfactu seras peis miscere possetinferius commonstrabat. At vero quamuis haec expositio&ingeniosa sit, &mperioria ponensis sententiae omnino consentanea,r pugnant tamen illi Artitotelis verba,cum dicit, e . . tit 80 P Ψοια in quod est: propter quod de cos demulcent,& oblectant. id cnim proculdubio apud auctoresἡA- fgnificaro constat. Propterca cens crem popus iis verbis ostendere, quam recte fiant sensationes ex obiectis sensioriis appolitis blande, potissim uni ipsi auditui ut econtra ex eodem aut nimis subitis,aut cum violentia agente,& sensiorium & sensus,aut ostuscen tur, ut etiam corrumpantur. Hinc flatim subdit. t inseri autem, quoniam ictum uisim ' sementem,&αJ econtra autem venti qui aspcri sunt,&impetu seruntur, vehementor acrem concutiunt,ac subi id feriunt.vndo auditus organum Contundunt,atque quatiunt. ex quo vehementi ictu repercussio quaedam fit vehemens. Primo enim ictui proportione respotadet semper repercustio. Reperturiant autem drfrigida, flec. J cum docendum illi esset,quomodo asiperi soni auditum feriant, atque horrorem incutiant,cum in sequenti sectione horroris praecipuam causam constituerit frigiditatem, ut idem praestare ex parte asperos sonos ostenderet, idcm facete dicit& asperos ventorum motus repercutiendo,quod frigiditas ipsa facit, di iure quidem merito: quoniam frigiditas activa A: clementaris qualitas, quae motum facit a circumserentiis ad ipsum centrum: talis autem in horrore est motus, ut longiori oratione cxplicabit sequenti sectione. nam frigus vehemens quodammodo corpus congelat, unde & corpus redditur
asperum, Ss rugosum, ex quo ictus quidam subitus & frequens inducitur in principio pilo,
min, quo tepelluntur,'reuerberantur in contrarium illius flatus, in quo prius crant. quoniam repereussione facta in pilorum principio, iacirape in cute,necesse est pilos in siummitate
sua exteriori contrario modo disponi quam erant prius constituti: ideoque cum deorsum es.sent protensi,euenit ut eleuentur,& quasi recti promineant. Id ipsum ex sonorii maspetitate,& venti simul commotione euenire colligit sonus Emim cum fiat ex acris collisione, median tibus duobus corporibus solidioribus, per aures ingreditur cum aere illo moto. sicque a su- .
pernis profluens ad inferna permeat, sicque mediante quinto neruorum pari ad cercbrum delatus, tandem ad cor pia uenit secundum Arist. sententiam, qui cum frigiditatem secum iunctam habeat ratione venti commixti, aut potius acris commoti,effectus frigiditatis in nobis producit qualis est horror. Fiunt autem in resipus corporis partibus, &c. l cur horror huiusmodi caeterla eo oris nostripartibus magis eueniat, quam capiti, eam dicit esse causam , quod cum pili caeterarum partium imbecilliores sint, facile etiam ab imbecilli causa commoueri possunt. v nde obseruatum est,ut vehementioribus adhuc praesentibus causis,ut in metu magno, & aspectu horribialium, non modo horrorem hunc in pilis uniuersi Corporis euenire, sed saepe etiam capillos sapitis omnes pene erigi. malo igitur Aponensis imbecilliores capillos intelligit capitis pilos, cum hic per imbecilliotes intelligat Aristoteles tenuiores, & ut erigantur, ficetamur ve, magis habiles. cuiusmodi esse pilos ab ambitu corporis erumpentes, quili t per se ipsium cognoscere potest. Clim a tem sensin audiendi, &o J iis verbis A ristoteles docet cur ex auditu cepius horrores incutiatitur,quam ex visu,dic Itque id euenire,quod auditus est obtusior sensus, S: magis materialis, quam visust non enim sic spiritualis est,aut ratione instrumenti,aut med ij, aut obiecti, tvisius, quo fit, ut sympathiae, quae fiunt ex auditus compassionibus, in superficie magis effectus imprimant, nec adeo in profundis partibus diffundantiar: e quarum passionum numero horrorem esse iam demonstratum est: vnde, inquit, fit ex multis ac variis auditui obiectis: quod non fit in vim. non enim multa sunt huiusimodi in visir obiecta, quae nobis horrorem incutianti intimius enim visius amo pcnetrat, ac protenditur longius, quod spiritualis, ut ita dicam, multo magis sit. hinc hortores ab obiectu visus prodii sticepenumero causas habent , aut non subsistentes, aut saltem minimc tales, quales a sensu communi, aut imaginatione repraesentantur. siccus, quam qui a visibili producuntur, cum visius rarius in actione ma decipiatur. hoc quamuis ita si, quoniam actio visis minus in teriae inhaeret, subtilior' usque spilitibus pprscitur, quamuis vchementius
395쪽
impressio facta sit, minus perdurat, hinc etiam horrorem producit minus durabilem: quia
hoi testimus expectatione mali, itius aut ab hoc timore amouentiar in rebus visis. Quamuis autem Aristotcles horroris ex iis causis in materialem causam metum S: eiusdem si igiditatem referre videatur,si tamen ca,quae postremis iis verbis significauit, diligenter perpondere voluerimus, cum dicit, D. Sed propter expediationem, quae ab i ta es, horae mmm. Rei Cum trisuo Maera expectatio exiitιt. J ccnsendum crit altiori principio passionem hanc reserena Titsorda in esse. id vero libro de antipathia & sympathia Fracastorius cruditiis mus explicauit, tum risi biecap.19. tum 23 . a quo aliqua in praesentia nobis erunt mutuanda. Quod autem & timor, ii, laeuirat. quit,tristitia quaedam sit, maniscitum est: omnes enim ex malo aliquo timemus. Si igitur malum praesens iam sit,& laedat iam,tristitia simplex fit. si vero praesens non sit, scd iiiiiiiiii eat, ut affuturum, tunc timor vocatur,&pauor fit. Nihil enim aliud cst timor, quam trillitia ex imminenti malo. Primum autem quod in timore st,eli fuga caloris introrsum, eius quidOn,qui extra cor est,ucisus cor: eius autem, qui in corde,in penitissima cordis: propter quod time itos pallent,& tremunt,calore deserente membra. Fit autem in timore max: nic conci r-sus caloris ad cor,& fuga: quoniam Sc laborat maxime cor. In smplici namque ita citia,praesente malo in aliquo membro, phantasia quidem fit euitandi malum in ea paric, aut per consti ictionem, aut per motum tremulum,aut per excussionem,aut aliter: ipsum autem cor per
se non laborat: at ubi species mali imminentis ad phantasiam & ad cor sertur, ipsum quidem per se laborat, quare maxime ad ipsum fit caloris concursus. Formidolosa quoque simi ea, quae uti prorsus ignota pertingunt ad phantasiam: dico autem ignota, non quoad viii uersale illud,quod cognitioncm facit,ut calor, sonus,& id genus, sed quantum ad coniuncta quae sub ipso uniuersali latcnt: cum enim nescimus quae sint, bona-ne, an mala, tum ignotum illud pertimescit anima, quod phantasia hat de sublatente, atque immincnte malo. propter quodo: noctis S solitudinis, de maris, &praecipitiorum imago,& belli formidabilis est. omnium enim liceum phantasia fit coniuncti cuiuspiam , quod nocere possit: cuius signum eli, quod assuefacti nihil praeterea timemus quasi securi. hac de causa saepe expaiiescimus ex paruo lapilli casu, si impraelusus accidat. 5 superueniente nobis aliquo etiam amico, si de improuisbsuperueniat, timor fit, quod nondum parata anima sit , & non cognoscat, re autem cognita cessat timor. Clim igitur ex asperis iis sonis, & ex iugulatorum aspectu, timoris quoddam genus producatur,quo spiritus ad interiora,& ad propriam sedem retrahuntur, quid mitumii frigiditate in externis subsequente, effectus, qui a frigiditate produci solet, horroi inieraturi quin quod retractis ad interiora spiritibus, cutis corporis cui pili implantati sunt, quodammodo corrugatur, ne vacuum succedat: ex cuius motu pili. qui decumbebant,ut ita dicam, deflexique erant, aut in contrariam partem deflectuntur, aut criguntur: quod in horrore assidue euenire conspicimus. are si acutus nimis & stridulus si sonus, sensoriam vim
patitur in applicatione, quasi in anguito facta, tum & membrana quasi icta onenditur, unde S contrahitur repente, ac cum ea simul & neruuli quidam usque ad radices dentium, in quem locum subito incidens aer novus, horrorcin quendam circa dentes tacit. limc qui natura calidi sunt, di multi sanguinis,&spiritus, minus horrescunt, quod ea sit optima animae dispositio, per quam ea maximc potest, bc operatu r,& rc sistit: Operatur autem N poteti per calorem: quarc quibus is est plurimus,& minus confunduntur in periculis, M semper cons-lium capiunt, & si pars sanguinis &spirituum introrsum fugit, pars tamen multa relinquitur, quare nec tremunt, nec horrore corripiuntur. quod autem de comedentibus acerba Esis ater
quaesuit Aristoteles, quae saliuam in os videntis & saepe stuporem dentium inuehunt, ex
consense phantasiae cum memoria dcriuari possunt. Edente enim aliquo acerba quae- delitium in dam , memoria fit, & appetitus similium : omnis autem appetitus animam mouet, &calorem: anima autem , quae in mcmbro cst , quod appetit, quasi sibi deficiat aliquid in eo, suggerit proportionale quiddam, aut caliuam, aut quod melius iudicat. sic ganeones conspecto suavi edulio masticant, & , quod non facile credatur, sapore cupitolinguam inficiunt. tanta est voluntatis in nostro corpore potentia. Quae enim in corpore pars non ritu obsequentissimi mancipij confestima praecepto omni arbivario motu o, temperat
396쪽
tur, mouetur haec pars. hominibus quidem, quia sensu praediti sunt faciliori,
statim ac viderint, euenit, ut moueantur, rem miscanturque. Iumentis autem
vidisse non latis est, sed&alio sensu indigent. quamobrem addito etiam olia factu, mouentur: quia bene mobilis est hic sensus in iis, quae sunt sine ratione.& propterea In cundem locurn omnia mingunt,Vbi primum locium emiserit: tunc enim maxime mouentur, quando olfecerint: olfaciunt autem, postquam appropinquauerint.
is ...es... Quod de sympathia hominum ad ostitandum viso alio oscitante ab Aristotele proposi- poli inium tum est superius, ad alia non modo in homine, ted &in brutis animantibus quoque=oc lo-ώE. CO deduxit, quaerens, cur non modo vise oscitante oscitamus, ted viso tiam mingente, ad mingendum promouemur, id quod in brutis animantibus irequentius, in hominibus sepoetiam conspipitur. solutioncm totam suinit ex memoria. quod ,quamuis superius abundd satis explicatum sit.quomodo fiat, quoniam tamen hoc loco multa proponit, quae ex libio de communi animalium motione explicari S melius intelligi possunt, censui operae precium ine facti itum eise , si aliquibus ex eo libro desumptis. & explicatis, lucem iis, quae hoc loco
Proposita sunt,dare te tua uero. Aristotelis verba sunt haec: Memoria aut cm & specios, tanquam simularis tentes iis ipsis,alias quidem mitius alias vero magis eoi uiri sunt causae. Qua-pi opter recta ratione coniti ueta sunt, quae intrinsecus iace tu, S ad initia instrumentalium partit .m,ut commutentur,& ex compacti, mollia fiant, dil ex mollibus compacta, N: ex te vicissim tum icula tum aspera. mox aggreditur docere,quomodo diuti sis concurrentibus causis,iplum mouetur animal aut totum aut ad aliquam actioncm,SI subdiu Quae ciui, hoc cou-
tingant modo , S cuni activum& patibile talem habeant naturam, qualem laepe diximus, qu uado cci te contigerit, ut aliud quidem patibile sit, aliud vero actuosum, neutrique desit aliquid, quod ad eorum definitionem requiratur, confeltim aliud quidem agit, aliud vero patitur. Quamobrem simul ut ita dicatur in intelligit, quod incetiendum est, & incedit, nisi quippiam obstiterit. Et organicas quidem partes conuenienter aflectiones praeparant: ap- pctitio autem astectione si porro allectionem imaginatio: haec autom aut cogitatione, vel sensu efficitur. Simul vero Ec celeriter: quoniam patibile &activum corum de numero sunt, quae ad se inuicem mutuam habent naturam. Quibus verbis quid aliud sibi voluit Aristote-lcs, quam quod proxime dixerat, sensus & imaginationes mediantibus caliditatibus & frigiditatibus quibusdam inopinabili rerum genere,quas vel consectando,vel fugiendo mouetur animal,en cere scripserat, illud ipsum ab corundem memoria D specie effici. est autem mc- moria conseruatio-vcluti thetaurus quidam rei alicuius sub ratione prius comprehcnsae: memorantcs igitur rei alicuius delectabilis, speciem illius habemus ,& illam pei tractando Lenouamus. apprehensa autem species, dc intellecta, & cogitata, alterandi vim habet, de ad motum concitat. sic diffundimur cum gaudemus, transmissis per univcrsum cor pus spiritibus cum languinis copia, sicque incalescimus. Ad haec vero munia exercenda, inquit, naturam ipsani interna animalium affabro secisse, & architectatam este, ea scilis et quae ad organicarum ipsarum principia pertinent, neruos, musculos, organicas parte , quibus in motionibus aut communibus aut particularibus uti soleti nerui autem S musculi, quae principia motionum illarum esse solviat, ea natura praedita esse dciant, ut contrui a. quaedam
397쪽
quaedam secundum temporis exigentiam vicissim in se recipere valean aliquando enim duridi compacti,quandoque molles de dissi uentes, caliditatibus dil frigiditatibus a visu vel . m. igi Mnatione,tu in e iam inemoria aut specie rerum,aut iocundarum aut tristium alterati S tians puo modis
mutati, qui postea ministerium praestant Nobsequium organicis partibus. Docet postea bre- R ς multeriit admodum concise causarum ipsarum ordinem in iis animalium motionibu S, ab cx- eoni iiiiiii, tremis ascendens ad primas. Dicens organicas quidem partes Conuenienterta commode Praeparant ad motum affictiones ipis, siue passiones,quales sunt caliditates& frigiditates, omnino alterationes neruorum dc musculoru, ast ectiones autem istas δέ passi Oi .cs ipse commouent affectiones: appetitiones ab imaginatione mouentur, eae autem aut inte lectione, SI cogitatione, vel sensu suscitari vid cur. sed opposito modo procedamus. sensus siue intellectio imaginationem mouent, imaginatio vero ipsum appetitum : porro appetitus commotus Mexcitus passiones siue assectiones excitat, &mouet: eae vero neruorum habilem tum ad laxandum,tum ad contrahendam naturam pro sui exigentia commouent: qui postea organicas inuicem commouent partes,S postea mouetur animat,aut secundum aliquas sui partes, aut secundum uniuersum corpus. Aptissimo exemplo optime hoc ipsum docuit Leonicus, a quo haec sumus mutuati, cuiuspiam aliud agentis imaginationem subitus puellae conspectus, cum qua ante Consucuerat, excitat,iocundaeque illum admonci consuetudiniSrimaginatio ve- senilis qu, ro commota vegetum confestim suscitat appetitum, qui postea spiritus cuin sanguine iocundo quodam motu placidoque calore per totum corpus diffundit: ij autem geniali dcriuantes pi; is, '
lapsu, neruorumque&musculorum petentes naturam, illumque excresccte, Et diffundi fa- nereos. cientcs, illorum commotione, cum membra hominis illius excitant quaedam, tum illum ad explendam animi libidinom, inflammant,& partes etiam commouent, ut non immerito se perius eodem libro totam hanc facultatcm,ia parcum ad primam commotionem ad commotas ad primae vertebrae motum,machinas arte fabricatas Comparauit. Hoc nobis insanuauit Alex. primo problem.34. cum quaerit. cur qui Oscitantem viderint, oscitare inspiciantur quoniam inquit natui a animantium consentiens inter se , incique mutuo aptis ma cst,maximcque brutorum. Hinc ubi c grege asinorum meiere unus adorsus est,i aeteri quoque omnes idem idem faciunt,quibus vesica plena est urina. Quod igitur in solutione dicit A ristoteles quoniam enim remini ur, mouetur harpars J oscitationis igitur atque emictionis ad con-
spelitonem similium actionum causam refert in refricatam memoriam: repraesentata enim specie aliqua ab externis sensibus imaginatiuae facultati,haec memoriae tanquam LX pryletalia illius actus offert,quae iterum mouet partes huic actioni a natura destinatas ad agi nauna, si que musculi mandibulis inseruientes a memoria saluasiam mouente vapores in mandibulis Contentos per oscitationeni expellunt. & viso eo, qui locium cnaittit, memoria si utim repraesentat idem a nobis esse agendum, ut ea excernamus, quae a natura tanquam inutilia in v csicam erant collecta.
inibus quidem,&c. J quoniam hominibus, & brutis animantibus mingere ad conspectum alterius mingentis commune est,hic secundo loco disserentiam commotionis, M sy n- pathiae ponit,dicens: homines,quod persectissima facultate sentiendi praediti sint, propterque temperiem quam habent perfectissimam, facile species externorum obiectorum di optime recipiunt,statim ac alium mingentem aut oscitantem viderint,nullo alio sensu interueniente, . modo sint dispositi,id est,dummodo urina sit in vesica, reminiscuntur se hac amone indigere, ob speciem Sc passionem ex altero in imaginatione impressam, sicque mouentur ad oscitandum, aut metendum, ut alterum fecisse vident, spiritubus illis ad musculum vesicam occludentem,& ad v esicam transimissis. Iumentu autem vidisseransam estJ In brutis autem animantibus, ut asinis, equis,& canibus, cum sensitiva facultate in uniuersunti no adeo persecta praediti sint a natura, neque adeo spc- Cies vehementer aut imprimamur, aut adli aereant,non satis est vidisse, ut recordemur ad eam actionem moueantur,sed alio sensu opus habent,ut id praestare possint: propterea od .ratus,quo maxime valent ilissimul ad hoc inseruit: hinc ubi ad locum,in quo aliud eiusdem speciei animal minxerit. accesserint,subsistu nt,ac parte olfacta, emingunt: hinc canis,quod Olfactu maxime valeat, saepius ctiam mingit in loco,in quo alium lotium emisisse, olfactu cognouerit. Neque est quod quispiam Aristotelem reprehendat, censens v oluisse facilius moueri ad metendum hominem viso altero meiciate,quam bru ta animantia,cum confici saepius id in brutis animantibus euenire, ut de a sinorum grege attestatus est Alexan. primo probi mate 34. frequentius enim id fieri certissimum est in brutis animantibus. neque hoc neg. uit hoc loco Aristoteles: qui itimo ex eius ver b is hoc ipsum colligimus. nam, cum ad hanc pi o-
398쪽
ducendam actionem in animantibus ratione non praeditis,duo externi sensus eoncurrant, in homine unicus visus,ex duobus sensibus saepius imaginationi species visibilis & odorabilis relatae, pius etiam animal ad hanc actionem prolicienti homo autem licet facilius, id est minori quantitate specierum obiectarum moueatur , quia tamen ex uno sensu solum prolicit, Asis; dici propterea non adeo frequenter ad hanc actionem mouentur. An vero etiam dicere poteripio mus iumenta, quod rationem repugnantem non habeant,& loci inhonestatem non exho ε testant,quod homines faciunt, saepius ad hanc sympathiam agi. An potius Cum minus tactu
valeant,minus etiam irritantur a contenta urina,quo si ut multam etiam contineant, ita fit ut
vi imaginandi facilE pellatur, eo qubd parata sit ad irritandum materia. Quod si tertium illum modum in primis explicandis duobus huius sectionis problematis secuti fuerimus,multo etiam erit facilior huius problematis solutio,quamuis ex parte in idem tendat. sumitur autem ex facultatum ordine,& inseriorum obedientia quadam, ut pro imaginatricis & appeti- tricis facultatis corpori imperantium arbitrio,naturales animalium facultates operentur, ει
obsequentes pereant. sed quae co loco proposita sunt sufficiant.
ProbL VII. Cur cum secari aliquem viderimus, aut uri, aut torqueri,aut re aliqua molesta assci, animo vicem eius dolemus 3 An quod omnium communis natura
nostra est3condoluit itaque;si utique horum aliquid accidere viderit , ob proprietatem. An quomodo nares & aures defluxiones quasdam accipiunt secun
dum ysoprias facultates &virtutes: ita elimi visus idem patitur a delectabilibus & tristibus.
Cur vi ect Cur vices eorum doleamus,qui graue aliquid patiuntur,potissimum si id oc illa cernamus. rLsecari torqueri,aut tale quippiam pati viderimus.quin dolor is,quem potius compase aliquid et L sionem appellare licebit,non modo nobis euenit, cum praesente aliquo ex praedi trs laboraro quempiam videmus, sed cum proximo eadem illi: impendere praeuiderimus. quae enim dQsunt' ' proximo imminent,tanquam praesentia intellectus speculatur,ac si praesentia essent.immo id ipsum nobis euenit, quum vereatur ne quippiam lite eueniat, quamuis reuera id post non
π quod--m comm . natura mara es. J duas solutiones ponit, quarum prima est aeommunione naturae nostrae desumpta.quamb enim quis cum alio magis communicat, ac similitudincm habet, tanto magis compatitur. cum vero homo cum omnibus de anima praedi tis, εcres uis etiam mixtis aliqua in re communicet, necesse est in passionibus eorum simul Compatiantur. Sed non aeque. sicut enim membra in uno indiuiduo sibi inuicem compatiuntur adeo, ut si membrum unum laboret passo eadem alteri communicetur, quin neC aeqv liter,sed quae inter se maiorem habent unionem, ita dolet vices animantium homo, sed non aequemam cum pueri sensibus magis quam intellectit tegantur, qua in re brutis animantibus vremida at ex Parte assimilantur, efficitur, ut dum iugulare animantia illa viderint, magis compatiantur Pu quam adulti homines: & inter hos foemina ob eandem causam magis quam vir. Cum iamc cum animantibus ratione carentibus homo in sentiente facultate conueniat, in vehementi bus illorum malis aliquo modo compatitur. Hominum vero ad homines cum tanta sit coin-ho' 'Titi ri unio,dc similitudo,multo magis homines hominum vices animo dolemus, quod passio illa Π Ci naturae inferatur, quam communem secum habere unionem reuera nobis ipsis persuade M αεiui. hinc qui non modo communi hac natura participant, sed coniunctius quippiam habenti
399쪽
bent, maiorem excitant eoinpassionem:ut qui. sint eiusdem religionis,regionis,patriae, miliae,& sanguinis,qubd iis magis coniunetis. ω communione quadam colligatis maiori, ex eorum molestiis pars quaedam nostri laborare videatur. Ρνomodo res,er aures, &c. J Quemadmodum olfactus M auditus obiecta aliqua habent, quae voluptatem illis afferunt, ut odores gratos,& sonos, vocessive intcr se bene Consonantes,& alia,quae molestiam & dolorem quendam inducunt,ut foetidos odores, voces dissonantes,& asperas,ita visui euenit,qui exactior sensus est, & magis a materia seiunehus:multd enim plura habet obiecta,quae molestiam afferre solentsiue id fiat simplici obiectorum in exteriorem sensum actione,siue, ut supra domostrauimus, iis ipsis molestiis
internis animae potentiis communicatis:quo autem vinculo, quomodo corpori anima Passiones suas communicet,& e contra licEt abunde , nobis superius sit explicatum ut tamen meIius etiam intelligi possit, problemata quaedam Alexandri ad hanc rem spectaneia lio loco ad verbum referre optimum esse duxi:duodecimo primae sectionis sic habet. eant. Muam ob causam pallidi,qui metuerunt, efficiuntur 3Qubd natura humana visque int
inor,quae Corporibus nostris consulit,ne quid extrinsecus capiat nutrimenti,continuo &gie Ac se ad loca confert penitiora custodiae gratia. Quemadmodum nos quoque domum eur eoare
AEadem causa petere selemus:quo cum properat sanguinem secu trahit:quo solo vehiculo adimentoq; uti consueuit, utpote qui ex succis omnibus sit bonus solus. hic autem est, qui eui , suo florem nostro largiri corpori potest. Seqηitur: Cut iidem contremiscere solenti Voniam
vis etiam animalis per consensum utique naturalem diffugiens, nemos relinquit imbecil- stini. Ios,qui suo robore membra sustinent,firmaque tuentur. Haec eadem ratio cst, cur & suo datitur,&mingant inconsulto:muscilli namque quorum interest meatus excrem nt e. rum clauder debilitati claudere amplius nequeunt.& mox inamobre rhibescere solent, qui gaudent inoniam natura sponte occurrit, quae grata cxtrinsecus accessit. Quemad- seisi. nodum nos amicis aut liboris obuiam ultro festinamus, naturam autem sanguis comitatur,quem suo Calore cuti florem posse largiri,palloremq; ob eius orbitatem oriri proposuimus .Et infra.Cur erubcstere consueu runt,quos puduit monia natura sua naturali quadam non arbitrati conscientia verecundatur,& reueretur,quod honorandum colendumque senserit. Itaque more pudicae, nobilisque puellae compescitur: & se ad loca penitiora Corporis recipit, atque occulit. quod cum agitur,sanguis concitus liberalius fiuitat,cute que suo colorc pertingit Sunt tamen, qui natura sesa protegere copia sanguinis asseuerct; uomodo & manum naturali ingenio tantisper faciei admouere solcmus,dum pudore aia scimur. Cur etiam nonnulli a vita prae nimio timore discesserunti Quoniam Vis naturalis Tiri Λ Iliadmodum interiorem subiens partem sanguine, calorem insitum atque vitalem solitum do corde oriri obruit uniuersum atque extinguit.qua ratione oleum quoque multum,Vni
uersimq; lucernae infla sum flammam potest extinguere:calor quippe corporis ille perapi sammulae lucernae respondet.& veth qui dolore vexantur nimio,eadem ipsa de causa disicessere ex vitae interit enim motus interior natiui caloris, quemadmodum ignis quoque obturatus extinguitur. Et paulo post. Quam ob causam qui laetitia exultant, exolvuntur' oniam vitalis vis, k insitus calor foras ad rem laetabilem immodicὸ profluens disepalatur,x interit. Unde sit,ut & sudent,& rubeant sanguinis aduentu. Calorem enim n riuum,ignemque ipsum, ut per loci sui appetitionem sursum efferri, sic per alimenti desiderium ima petere necesse est. Igitur utralibet mouendi ratione perempta, calor insitus interit, vis omnis vitalis evanescit. Haec Alexandri problemata ad verbum volui adduxisse,quae sint vice coronidis tractationi huic Aristotelis & nostrae de sympathiis,potis
400쪽
ab hydrope autem,& febre,& attonito morbo non occupantur: quin nec aliis An lippitudine,quoniam mobilissimus est oculus, & maxime omnium renIm sibi obiectarum similis redditur:aut quod mouetur a moto. quamobrem etiam e contra perturbatum videns, perturbatur maxime. phthius autem id facit, quoniam spiritum viciat,grauemque facit,celerrime autem omnes morbis iis corripiuntur, qui a spiritu corrupto producuntur, ut sunt pestilentes. Qui autem appropinquauerit,iale inspirat. AEgrotat igitur,quia morbosum est, quod inspiratur. A solo autem,quia expirat,aegrotat. Caeteri vero secus. eundem Veris,quia quo aegrotarit,hic non aliter spirat,quam suerit affectus Scabies autem
sol im inter alia vitia,ut Sc lepra,&huiu simodi quoniam in superficie est 3c visecidum,quod de quit. pruriginosa enim talia. Itaque idipsum, quia per summa
Oritur,glutinosumque est,haeret. Caetera autem non haerent,propterea quod insuperficie non sunt: quae aute in superficie sunt,quia ob siccitate non persistunt.
M, s, is, Quaerit hoc loco Aristoteles eui morbori im alij contagio serpant, vel potius communiear ali com centur,alij autem communicari nequeant. Pro qua re intelligenda de contagione multa essent dicenda,lum quae per immediatum contactum sit tum quae fomite medio perficitur,tumnii, quae ad distans communicatur. Verum quoniam longa oratione, tum lib. depe te viginti quinque abhinc annis iam elaborato,tum in prima sectione problς .com.leprimo, a Omnia eis, sunt diligenrer pertractata, censui ea solum capita in praesentia mihi esse sumenda, quae pi osionei explicando hoc problemate facere videbuntur. QPinor contagionis causas elie dicebamus....i ''' prima,putredo aliqua in humore: mes enim non exurgit momentaneus, sumciens indu ς' 50' re affectum ab humore quieto,ut optime annotabat Vega,sed amoto, non potcst moueri ad a, i fui e contagium ab innato Calore, quia ille emendat malitiam fomitis, non ab extraneo combu- , rente, quia talis dissipat Amitem, unde fiet ab extraneo putrefaciente. Et quamuis in omni,Ei, i - Orbo contavose iuncta non sit febris putrida,ut in lippitudine, morbo gallico,& cathai i lao,isinitis re- non propterea dicendum est non adesse putredincm, non enim tanta adeitic talis puti odo,'' ' ' quae ad putridas febres excitandas fassiciat. Secunda contagionis causa estientor forinitaszeΑ , ,hi, omni haerent,nec integre dissoluunturiunde per moram imprimunt.tertia causa μαε, i, su est,ut materia in superficie consistat, cutaneisque locis adhaereat. ut fit in scabie: quinimmo ρο ες multo magis si in extrema constat superficie lucidaret in ophtalmiaeQuarta causa inivr ma-L;ν,; .a. . 'putrefasta in loco posita sit,quae cvaporare,& ad longinqua mediante aere,& expirato, ut fons, de ambiente ferri possitivi in cathatto, & phthisi. Ex quibus esticitur , ut pro varietate putres t. huius materiae varia quoque morborum eontagioserum genera producantur, qualia munie t. stiam hoc loco ab Aristotele fuerunt enarrata. Lippitudo enim cum ex materia fiat calidio--9. . .a & subtiliori, non admodum autem viscida, ad long nqua vapores siue exhalationes trans- distini eom fundens,mediante partis & mobilitate di luciditate ex iis est,quae communicantur,dc ad lomo is τ' seruntur, mitem autem vix relinquunt. phthiss autem cum expiratione communi- eouincta. Cetur vaporibus crassioribus,& viscidis ex crassa materia eleuatis, quamuis longinquis ctiamo .ii ἀό ς0mmum cetur, b crassitiem tamen adeo longe ferri non potest, quamuis de contactu im- iis , iis it mediato, Potissimum per semitem relictum communicetur. Scabies autem, quamuis in sinus essicit extima corporis superficie haereat, cum tamen putredinem habeat in crassis omnino consi- ά . .. diviscidis,ad distantia serri non potest,sed vel contactu,vel semite relicto communi-eommunia catur. Hinc in solutione problematis dicit Aristoteles f An lippisu die quoniam, ste. J Prima causam suae huius c0mmunicantiae in ophthalmia refert in magnam oculi mobilitatcm. cum