장음표시 사용
381쪽
382쪽
A PVD MEDIOL ANENfES REGIV M. EN Epi CIVM a me aecepi tinu vero ostendu ERY ei P vYEANE, bonam Patiam nostro auo non 'ninu obsolevisse, qui ubique SEPT LivM nominas beneficium astimas, virumque praedicas. Sic vero mubus in ore suopum plurimus inscriptis,continuus in animo ac me hercules iuuat esse. In orς, in quo tanquamst roprio sacrario puadam lepores ipsc morantur.Sic loqueris a ronuntias,ut dulcedine vocis, Uingru' acumine,
num hermonem eloqui, sed ipsas Gratiasvideare: stamense monem quem elimine oris emissum istoniis modenia, Ioculorum hilaritari s vultus decressu iter ad pirant: digitigubernam. In scriptis qua eruditi sic dicam
eruditasupra aetate maiora anteatatem,υi civinatalem. In reliquia
rum libro annon exceptus lepide lepidis modu sumiambrosia libatopocias immortae talem hausi. In Pasiade Modidata heptem meis alis viaucres facere Notas tuas voluisti in Pleiade eptempennis capia meumon M. In Pane- σω ipsis laudatiunculis circumfuia . iis Schediast te dedistinctionibus legor. In Dissuarum promultiae conssicior: vistar videatin consilium evoluntasscriben ac nominandi mei. In animo denique,ac Vsa amoris sis, quacum paucis,idect, amicissimis tuis elocasti,Lipsi o & PIN E LLO. tu ego par rarum s eximium quam libensaresione mea impar faciam auge que, sciunt illi,qui amorem sciatum meum inureumque illum n runt. Vides itaque deblium meam P v T E A N E , quam laetum spurum putum e triplicisonte hostimentumpromas.quodnecpio,vireciprocem reciproco autem, quia vis quadam αμπαθέας cogit. Sed in ore & animo iamdu- m mihi es,es segulari modo. inscriptis minceru,s inusipsis bono omine - μπαθέα qua commental quadam face mea sitimata libens merito tibi dico, es addico,cum voto, ut septima hic ala utosias Adnatum tali gentes scimices. Vale,s literas propaga. Mediolani. coo ID. CI.
383쪽
IECTIO SEPTIMA, - Eorum, quae ad rerum consensus pcrtinent.
Cur oscitantibus contraoscitant ut plurimumΤAn quia si recordati fiterint, cum expedierit,agunt,potissimum autem bene mobilia,ut mingentibus, oscitatio autem spiritus& humidi motus est promptum igitur est, si solum intel Iinat. est enim prope.
Ciat si quempiam viderimus manum extendentem, aut pedem, aut aliud quippiam talium, non econtra idem facimus: si autem oscitauerit, econtra oscitamus An neque hoc semper est. Sed si di sipositum ad hoc sit corpus, & itaeotistitiatum , ut humidum sursum calefiat:tunc enim memoriamotum facit, qtaemadmodum ad rem Veneream,& ad comedendum. Quod enim memoriam excitat,est, quod habet sedem in phantasia.
E c τ o haec septima ea problemata continet o- - συμπι sep est autem sympathia consensus mutuus,siue compassio. Est autem duorum naturalis quae- s1m ibi dam coniunctio, Compassio,-Concordia. Cum enim multiplex sit ac vari viri,ciiti sacmonstrauit Fracastorius , non unum commune genus univocum habere potest. Hh a. coniunctio
384쪽
coniunctionem eam ver, similitudo vel generis, vel natura . vel temperam friati, vel motum vel etiam aliarum rerum conciliat. in plurimis vero causa ignoratur, Canaque de philosophi & medici, ctiam lapientissimi, ad substantiae totius familiaritatent, atque Occultam quandam vim, M proprietatern retulerunt: quam si quis sit,qui se scite p.rofiteatur.non caret impud Entiae arroganti aeque nota. Huiusmodi sympathiae Excmpla Permulta a philosophis referuntur,ut magnetis cum serro purgantium medi Camontorturi cum humoribus , elephanti cum homine, hominis cum plerisque animantibuς, herHis & fructibus, Ahi; ν,ihi, quibus salubriter vescitur: huic sympat latae contraria est antipathia, quae non cst aliud, qM L quam caeca rerum inter sic discordia: paulo aliter nomen m edici usurpant, cum eam distingunt ἰδαπαθέας. Tunc enim significat partis alicui his assectio nom, non proprie quidem M primario , vel per se laborantis, sed per societat tem de consensum alterius. de iis, quae ad prius illud genus pertinent sympathiae, egit li ac sectione Aristotcles, & de illis quidem, quae non occulta caecave propricta te aut agu nt, aut Patiuntur, sed quae huiusmodi sunt, ut quamuis occultas quasdam de latent oes habere causas videantur, huiusmodi tamen sunt, ut diligenter inuestiganti naturali philosopho aliquo modo in cognitionem venire postiat. ut videre est in quaestionibus iis primis, quas ii mulconiunximus , quhd cum ad eandem inuestigandam causam faciant , nisi id praestitissemus, ncccssarium erat cadem is pius repetere. Obseruandum autem Theodorum Gazam, qui in Latinum sermonem hos libros trastulit, primas hasce tres quaestiones omi- qui ii sistis lusisse, vel quia in eius libris non extarent, vel quia insequentibus huius sectionis proble- - φνι ς matis eaedem quaestiones tractentur. Duo item ultima huius sectionis problem
ostii iii '' in non erat hoc loco interpretatus, sed quia id in prima, ubi repetuntur, praestiterat, qui impresserunt postremo inde desumpsertini: quod & alibi factum est, ut inlpici nil primam
Gazae versionem, de postremas editiones, facile lici manifestum . primo igitur problcma- seitatio te quaerit, cur oscitantibus nobii e contra maiori ex parte, qui assistunt,oscitarat. In sicci m-do autem hanc actionem aliis comparando quaerit, cur si aliquem viderimus manum extendentem aut pedes,aut quippiam aliud ex membris, non E contra idem faci annus,quod de osti tantibus euenire maiori ex parte obseruatum est.est aute seu oscillatio, sym- Iti principio ptoma facultatis siue actionis animalis motricis. Est enim deprauatus maxill ae inferioris. 'ci:, sit,ut mox dicam,ob humiditatem flatu osiam,vel spiritum vaporoseim conten
m. . tum in inti sculis maxillam inferiorem aperientibus: vaporosa autem omnino materia est..' . u. -fit,Vt per initia accessionum, dc somno maxime appetente, crebrae fiant Oscitationes utque illae tum vino,tum magna rospiratione discutiantur,ut docuit Hi p. tumT.Aph. tum 6. Epid. eum autem humorem natura dum conatur expellere, maxilla I'Muci, dc agitat,hiatumque oris inducit: sic ut ab aliis partibus excrementa d cpellat: adem motus alios exercet,ut pandiculationem,tussim,si lagullum,uomitum, horiorem, SI alios iis similes. sed vomitio quidem Ac horror validi omnino motus sunt: pandiculatio autem de occitatio, mediocres,ut optime annotabat Gal. tum de dissi c. respons. io. tum 1 de sympi. Causis. s. inter quae aliud etiam est a Galeno proditum, quod cum eiusmodi omnium symptomatum alia naturae sint opera, a morbosa tamen causa coactς,alia morbosos comitetur affectus, nil contra moliente natura e dilia verb fiant natura te morbo ad actio nona simul Concurrentibus,ostitatio gignitur,sola facultate, naturaque agente,velut dc pandiculatio,&tussis,&sngultus. Haec enim BIius facultatis opcra sunt aduersus Causam morbificam insurgentis.
quoniam eam recordati fuerint, ei m expedieris agunt, potissimum autem bene mobilia. JSoluit causam reserens in reminiscentiam quandam, quae animantibus aduenit, proeXpellendis excrementis di quae inde prouenit, quhd aliquem conspicientes hac actione superstua excernere , quasi commoniti, ad idem movemur, maximε si materia fuerit bene disiposita, de adeo tenuis, ut hac motione possit propelli: quod etiam in mingen- tibiis solet saepenumerb euenire, ob urinae fluxilitatem 5 acrimoniam: de qua re i
Osiritis aus spiritus is humidi motin est. J Vt minorem syllogismi colligeret, docens ostitationem ex sympathia fieri posse, memoria suppeditante naturae nccessitat mr facili tamen & prompta admotum existente materiat verba haec addit, quibus ostendit materiam, quae o se iratione propcllitur, esse facile mobilem, quod tenuis sit, quoniam est spiritus, id est flatus vel vapor vel exhalatio,& humiditas tenuis Sed audiamus Hippo ς rate, si modo illius liber ille est de flatibus,aut alius ex pneumatico tu schola, ostitationis
385쪽
eausam materialem recensentem, iis verbis: Osicitationes autem febres praecedunt, cum magna copia coaceruatus aer fiterit,confestimque ad superiora crumpens, tanquam machinatione aliqua os diducit, quod hac ei facillimus exitus pateat. Quemadmoduna enim ab aqua in lebetibus ebulliente vapor copiosus euehitur, sic corpore concalefacto, aer coaceruatus,& Vi quadam delatus, per os crumpit. Eleganς admodum est oscitationis descriptio, pulcherrima materiae etiam delineatio additur. vapor enim crassus, & multa exhalatio 1 cruda materia,multa aquea humiditate Vi caloris Expressa coaceruata, S condensata ad instar turbinis conuoluta,& ad superiora erumpens, non secus ac ex virentibus I ignis,igne supposit multus minus,antequam flamma erumpat sursum subvehitur.& tanquam vectibus adhibitis idem os diducit ac mouet, S in principio accessonum os hiare
facit. Quod autem in propositione quaestionis primae,dicit, L m -- J M in secundo
in principio solutionis,cum dicit , n nripis hoc semper. J Iis verbis Sc propositionis veritarem firmat, cum quamuis id fiat maiori ex parte ut oscitantem videntes, dc nos oscitemus, non tamen id semper cucnit: dc id tum ratione matcriae deficientis, tum ratione per non eGagentis. ratione materiae id fiet,cum is,qui alium oscitantcm consipexerit materias aliquas in maxillarum aut musculis aut iuncturis continuerit,aut saltem aliquas ab infernis partibus sursum latas reccperit:rationC aute agentis id etia eueniet, cum aliquo oscitante qui Lpia etia si id conspexerit alio animu auertens, non multu animaduerterit,quid alius faciat. Tune enim memorra motumfuis , dcc. J Inquirendum sane hoc loco mihi commodὸ vide tur, qua vi, quibiisve mediis instrumentis affectus ij animae corpori effecta sua imprimere valeant: id vero non modo de materialibus magis mutationibus, gaudio puta, moerore,spe, timore, & ira, sed de praestantissimis illis, quas animales medici appellant, imaginatione, eogitatione memoria,appetiitione 6c intcllectione. Inuestigandum igitur a nobis erit in Ahim ν,s praesentia quibus vinculis duo haec extrema anima dc corpus,in V nam cocant actionem di quoniam Thomas Rodericus a Vega tres modos excogitauit,quibus animae actiones cor- eo potispori communicari possunt, non alio magistro mihi in praesentia utendum esse duxi. Primus modus ut corporis est ratio spirituum dc sanguinis motum sequatur, quo vel intra corpus se recipiunt, in tristibus percipiendis, vel extra feruntur in laetis. Quo autem de- Messio ferente pedis spiritus, animae expers recurrat in moerore ad cor, in hunc modum est explicandum t percepto moerore ab anima Ob uniuersitatem eius in toto , communicat omnibus partibus tristem notionem,quare & cordi: cumque cor innatam habeat ab ortu doctrinam expandendi ad familiaria spiritum, auertendi a noxiis, rotraliendique reliquis membris immotis,cor solii in suo munere iungitur, non secus quam in motu fit arbitrario: quamprimum enim formatur in hoc prosequendi imaginatio, aut loquendi, ideo solus musculus contrahitur, propositae motioni destinatus, quia di fili se omnibus musculis imperio, solus is exequitur mandata,qui gnarus natura ministeri j sui ,etiam ignorante co qui mouetur,praeest imperatae motioni, reliquis octantibus. In vitalibus, doctrina liaec obscura obseruatur. Vel inuitis enim nobis conspecto noxio spiritus retrahit illa, diffundit ad laeta, trahit ad somnum, δc rursum suo tempore cmittit ad expergefactionem: pulsus dis serentias pro occasione auget, minuit, intermittit, in medio subsistit, recurrit. In animi affectibus varie sipiritiim commutat, in gaudio, aliter quam in moerore, Sc in verecundia, multo aliter.Spiritus veth motum, etiam humores, humores membra quaedam sicquuntur, ait Aphrodisaeus i .probi cm. quaecunque facile mobilia sunt.ut palpebrae,coles: ex ea enim consecutione membrorum ad spiritus fit,ut qui vel gaudio vel ira percitus cst, sic continere non possit: nec pueri,ob validum alimenti motum diu consistere nequeunt. Inio 3c hominem ipsum ideo rectum consistere scribit AristotcIesti de pari. anim. quia multus calor luissem natura sua sertur.Genitalia item de testes in magnis malis contrahuntur, retractum spiritum sequentes. Eadem haec vis calido innato imperat,ad locum mandat, ubi alimcntum nuper sumptum Conficiendum cst, ita ut algeant reliqua. Dum meditatur anima propter iugem spiritus motum in frigidat resolutione sua, & melancholiam augeti Demum quemadmodum proprio opere docet Galenus corporis temperamentum animam
in varios mores commutare: ita cconuerso animae Variae affectiones, coq)oris temperamentum immutant:in illis scilicet si inctionibus, quae utrique parti nostrae compositionis communes sunt. Alter modus desiimi ex Aristotclc potest lib. de communi animalium motione .ita enim habet Visio 3c imaginatio, rcrum agendarum vim obtinent. Etenim species caloris vel frigoris,& rei vel inducedae vel formidabilis, mente percepta quia amodo talis agnoscitur,qualis quaeque res cst. Idcirco motione solum effecti tum horrore tu metu
386쪽
perculsi videmus spectra. Itaque externorum etiam in anima Citra materiam recepta non ita exuunt statum illum externum,corporeumaue,quo obiecta nos immutant,quin scruent vestigium & umbram quand m exteriorum, uno e prodierunt: facultatem igitur obtinent sil- militer externis imprimere, alterarinue. Tertius modus minus prioribus promptus, sed ra- 'men & ille non ratione tantum,sed innumeris suasus est experimentorum testimoniis Ratione quidem sic:cum constent in orbe omnia,non modo caelestia, sed & terrena miro & artificii . pleno ordine,in quo in serna parem. periora imperent, iue diuinas illas contemplemur hic- rarchias, siue quae sub lunari orbe contincntur, & inter ipsas vegetantium facultates aliae mi- nistrent & serviant, atractrix,retentrix,concoctrix, 8c expultrix: aliae imperent, ministrentque nutritoria & genitiva, pro quarum arbitrio priores illae ociantur, agunt, stata tempora scr-uant, par est credere maiorem esse obsequentiam naturalium ad animales facultates. Di stant enim non solum genere sed etiam dignitate. Naturalium enim finis est esse: animalium sentire,mouere,demum bene esse. Quidni igitur ex hoc facultatum ordine manabit facultas illa imaginationis,& appetentis,corpori imperantium, ut pro illorum arbitrio naturales animalium facultates operentur,& obsequentes parcamὶ In omnibus quidem illud animalibus, euidentius in homine,cui est imaginatio morosa magis, de impotens. Inter homines vero ipsos, euidentissime in melancholicis. 8cratio quidem ita. Experimenta vcro apertius urgent. Quorum praecipuum est,cuius in praesentia quaerit rationem Aristoteles .conspicientes alium oscitantem oscitamus, contractis mandibularum musculis, in opus imaginatae oscitationis. Ideo autem magis sequitur Osicitatio, quλ vel pandiculatio, vel tussis,uiuo pandiculante vcltussiente: quia imaginationi magis obtemperant, & promptius in corpore,quaecunque faci- Ie mouentur,ut spiritus,ut status dissicilius humores & membra, de ex motibus is, qui paratas thabent,in quod operentur,materias. Ergo Iam mandibularum carnes, perpetuo cominent istatum excuti per oscitationem aptum, non semper carnes corolae, aut pectus,luco rarius Obtemperant pandiculatio & tussis. huc pertinet,qui ex intuitu mingentis mingit,de qua re inseriti S. sic venus concepta intendit colem, somniata excutit semen. Nam voluntas ipsa quid in corpore toto possit, notius est, quam ut multis demonstrari egeae. enim in coxporc pars inon ritu obsequentissimi mancipij confestim a praecepto omni arbiti io motui non obtem perat Ganeones conspecto suavi edulio,imasticant, Sc. quod non facile credatur, sapore cupito linguam inficiunt. Inspectus pallidorum mouet,augesque icterum, rubiuorum, haemoptois m,&in maculis rubris, in febribus,ideo iuuat,quia extrorsum sanguinem propcllit. In concepto vero, quid possit imaginatio,non est quod nos dicamus. In cute enim infantis citigiem formamque videmus cupiti a grauida, & negati edulij apparere, Sc si quippiam visu sum est matris sit ,quod grauiter serret, in simu infantuli nonnunquam videri. In hydrophobicis mira est imaginandi vis. Cum enim ex melancholiae illius proprietate morsi a rabido cane, pcrpc-
tua phantasia canes meditantur,ut tandem procedente malo, canes se et se arbitrati instar canum & ambulent,& latrent uantum potest fixa canis imaginatio,vt per oculos exeunti vapos ri sormam canis imprimat: quae vel a speculo, vel a liquore quouis ad oculos aegrotantis rediens , eum efferat quasi canes aspiciat: unde liquores omnes auersentur, querunturque se Potari canum visceribus. sed & non vulgares testes,nec pauci, reserunt conspexisse se in ill
rum urinis canina frustula, simulacraque. Quosdam vero imaginationis effectus, & ad primum modum, Sc ad hunc postremum simul reserri nihil vetat. Nam qui facile citra offensam per angustam trabem graditur, per eandem supra flumen positam titubat & cadit; potest habere cauam retractum spirituum ex timore. Musculi enim citra spiritum corporis molem sustinere nequeunt. Potest etiam reserri ad obsequentiam musculorum titubantium ex con-ςepta coniectataque ruina. Circulatoria effectus dum vel figuris, vel verbis sanguineos fluo res compescunt, aut tela,quae auelli non poterant,infixa, nullo negotio trahunt,possunt ad fiduciam eius,qui fanatur ex parte reserri: densatis enim vi fiduciae carnibus,sequitur ut sanguis introrsum,telum extrorsum protrudatur. Vel,quod magis videtur,ex spiritus iniqui commercio talia parantur: sed haec supra naturam sunt, nos naturalia timamur. Cum igitur elementa, mixta,planta:,animalium facultates,& naturales & vitales tanta sint doctrina insignita de animalibus enim facultatibus nulla est quaestio nulla illarum aut rationis particeps est, aut discursus i sed ab ortu ipso eam doctrinam quasi in mandatis habent, quam per P tuo cxciccnt, ignara quorsum hoc,tantum edocta, obedire,& iusta creantis citra iudicium-examen facere. Et quemadmodum horologia, nihil temporum momenta ipsa intelligentia nos humano
artificio certas temporum mensuras edocent, ita natulae eae rerum facultates diuino ait ilicio
constantes praestantissima quaedam de sapientissima cxcrcent, ipsa sui operis inscia. Intcr quas
387쪽
omnes irrationales dico,nec liberas facultatesὶ supremum capicntiae naturalis & innatae memoriae habet in matrix facultas. Si igitur irrationalibus de naturalibus hoc accidit,quid mirum si quae cognoscunt,& discursu agunt,eadem illa praestantius operantur.supra enim infor- matricem naturalium sapientissimam,reliquάsque omnes dictas sub orbe lunae facultates, innatasque doctrinas,influxus est alius diuinior,sempiternus, rationalis,discurrens, 5 libere agens in angelis hominibusque,quibus 8c bonitas est,& malitia quoniam & electionis libertas: quare etiam aut poena,ssi praemium. quod igitur dicit hoc loco Aristoteles in postremis verbis L .problematis.
ω- menvrram excitat es, quod habessed in miam. J Non modo ex primo modo cognoscitur,sed ex secundo:potisthnum ex eodem Aristotcle deprompto. Verum tertius modus omnem prorsus tollit difficultatem diligenter rimantibus ea, quae proxime proposita sunt. Sed audiamus Alexandrum, ut puto Trallianum, medicum illum insignem in primo
problematum,rem hanc ad examen reuocantem,prob. 3 quaerit enim quamobrem qui oscitantem viderint, sicitare incipiant quoniam, inquit , natura animantium consentiens inter
se assicique mutuo aptissima est,maxime etiam brutorum. Hinc ubi a grege asinorum meiere unus incipiat,caeteri quoque omnes identidem faciunt,quibus vesica plena est utina.
Cur si iuxta ignem steterimus,non mingimus)Αt si iuxta stuuium,mingunt 3
An quoniam omnis aqua memoriam in nobis excitat illius humiditatis, quae est in corpore, & egressum prouocat 3 Ipsa enim aqua congelatum in corpore humorem relaxat,quemadmodum sol niuem.
Nihil est effatu dignum in hoc problemate, neque quippiam in eo continetur quod explicatione longa indigeat, potissimum bene intellectis, quae a nobis proxime sum explicata. Quaerit igitur unde fiat,quod si quis iuxta ignem talerit,non excitatur ad mingendum,si vero iuxta aquam ad metenduna prolicimur. Obseruandum autem hic est,non quamlibet aqua id praestare sed profluentem,& potissimum fluuium. oportet autem etiam aquam quantit He multam eme,ut quantitate sua,& magnitudine,& speciem sivi ad oculos transimittat,M conser- Det sicque agere in phantasiam de memoriam possiit: quod si profluat, multo facilius id praestare poterit. An quomam o-x is aqua mera oriam, &c. J Quomodo speetes externi obiecti per sensus externos in intimis penetralibus ad phantasiam introductae memoriam promouere possunt ad aliquid agendum ex iis,quae a corpore dependent,iam longa oratione demostrauimus,quod si actio illa,quae ab obiecti speciebus in memoriam reuocatur,voluntaria fuerit, multo facilius compassiionem, ut sic dicam,introducit: huiusimodi autem cum sit missio, quae a volunt te proficiscitur,dc propterea musculo sphinctere, quo ad constringendum vesicam utitur, laxato operationem hanc si am perficit. Quid igitur mirum si oculis aquam externam multam profluentem prospicientibus, excitatur in nobis memoria illius, quae in corpore collecta est, potissimum autem si alicubi sit ad hoc reposita,ut excernatur,sique in inserno loco secesserit, unde Iaxatis repagulis effluere facile queat. receptis igitur aquae profluentis speciebus ab imaginatione memoriam excitat ad promouendum easdem, ut 8c nos aquam in nostro eorpore collectam profundamus : potissimum ipsemet aqua opus hoc pondere, tensione , vel
388쪽
Probi. IV Cura morbis quibusdam aegrotant, qui appropinquauerint, a sanitate autem,nemo senatur An quia morbus est motus, sanitas autem quies ' ergo ille mouere quidem potest,naec autem non. An quia hic quidem inuito fit, haec autem sponte. Non inuita autem ab iis,quae sponte fiunt, &'iis, quae sunt ex prouidentia, disserunt.
Mot bustquid stasanitas quid sit. Morbus
Cur aliqui morbis aliquibus affecti, si aliis appropinquauerint , iisdem morbis illos inficiant,quaerit: cum alioqui a sanitate nemo sanetur. dubitandi ratio inde sumitur, quod contrariorum contraiij sunt effectus , ut si calor calefacit, frigus frigiditatem inducit, cum vero morbus M sanitas contraria statuantur,si morbus morbum producit, sanitas utique etiam sanitatem deberet producere. P marHus motuν, sinitar autem quies. J Difficillimum erit Aristotelis sententiam hoc loco recte intelligere , nisi prius aliqua de sanitate & morbo priectius fuero, cum nihil magis in hominum ore v ersetur,quam sanitatis de morbi nomen, m alioqui in illorum natura Beessentia probe dignoscenda Mihil sit magis controuersum, nihilque sere in medica sa- Cultate reperiatur,in quo magis inter se medici dissentianti conabor tamen ipse, seclusis opinionibus,rem hanc ita ob oculos proponere,ut non,nisi sophisticis, lubitandi locus relinqvatur. Communis est omnium hominum sententia, tunc homines sanos esse, cum recte proprias exercent operationes, & Citra sensibilem molestiam. aegrotare autem atque morbo laborare tunc dicuntur,cum actionum earum aliquam,quae consuetates le solent,male obeant,
in illisque rite exercendis aliquo modo impediamur. Erit igitur aegrotare, aliquid in se habere,quo male exerceat proprias operationes: climque nihil citra causam fiat, illi utique etiam inerit aliquid,quo actiones eae laedantur. Quare fit ut morbus,aut actio laesa sit,aut laetanis illius causa Quae si ita esse concedantur, utique etiam censendum erit, quocunque duorum horum dato statuendum ei se sanitatem in contrario positam Esse, nempe aut in operationibus.quae rem perficiuntur,aut in ea corporis dispositione,a qua actiones rite eduntur. Opti-mὸ enim dicebat Gal. noster, absurdum esse, non in eodem genere sanitatem & morbum collocare. Morbum autem non in laesa altione constitutum esse, de colligere est, quod dor- .mientibus nobis, cum nec bene nec male operationes edantur, morbo amen laboramus:
positus igitur est morbus in dispositione ea, qua laborantia corpora minus recte proprias exercent operationes,quaque laeduntur: sio autem haec fit necessarib per dispositionem illi
Contrariam,qua recte absioluuntur operationes. Constat autem tunc corpus recto iungi munere suo,suasque recte exercere operationes,cum corpus dispositum fuerit secundum naturam. Optime autem & secundum naturam dispositum erit corpus, cum ea ex quibus constat fuerint moderatissima. Cum igitur animal tot tantisque actionibus obeundis destinatum sue rit,necessario etiam triplici indiguit illa compositione, de qua Aristoteles L. de pari. animal. totius ex partibus organicis,organicarum ex similaribus, harum autem ex elementis: quae si omnes secundum naturam se habeam, ut ad talcs actiones obeundas sint maxime accommodatae,iam natura est voti compos, animal omnia peragit,quae sunt illi a natura praescripta,
M sanum dicitur. Quod si in parte aliqua vitium adsit, pro viiij ratione, ipsis quoquc actioniabus edendis aliquid accedit incommodi Et sicuti rerum secundum naturam se habentium, ordo quidam erat,de series, ita in ipsis quoque victis, Ec recesiu a statu naturali ordinem ess & seriem neeesse est, ςum deturbari a statu naturali possit, vel ipsa et cmentorum mixtio, vel smiliarium pallium constitutio,vel organicarum dispositio.Hinc symmetriam & moderationem dicimus sanitatem: ametriam vero, α immoderationem,morbum. At non per immode-r tionem morbum definiuit Gal. sed per affectum, id est, existentem cum hac immoderatione sic enim passim Gai .morbum definit affectum esse praeter naturam,a quo manifeste laeduntur opcrationes. Aristoteles autem notior lib. Categoriarum cap. de qualitate, nomen affectus sub qualitate sela collocauit: est enim , dispositio persuasionem aliquam habens in ipso corporα sed cum viderent aliqui Gal. lib. de disserentiis morborum aliquos morbos tribucre qualitati alios inquantitate constituere,quin dc alios in subitantia collocare crediderunt per alarum ii, siuc dispositionem affectumve, aliter in definitione moi bi a Gal. posita aliud intelligere,quam fecerit Ar litotcles in capite de qualitate . nempe quicquid corpus nostrum utcumque afficit praeter naturam, sicque morbum csse voluerunt quicquid
389쪽
Problematum At illo telis. 369
in corpore praeter naturam consistit,euertens temperiem , aut structuram, sicque laedens DP crationes, uue illud sit qualitas, siue subitantia, siue quiduis aliud. Alij aut cm ex verbis L al. in principio lib. de motb. differentiis, ubi lanitatum lymmetriam quandam csse, morbum amor nam Credidcrunt, in nulla qualitate earum, quae a natura ' mediocritat recedunt,morbi naturam constituendam csse sed in ametria ipsa. illuc immo dc Iatione, quae cxillo excessu proficiscitur: canaque nihil aliud esse cetuent. quam relationem rcalem poIIODd unaque esse morbum in praedicamento eorum , quae ad aliquid dicuntur .lcd nouatorum horum inania figmenta citeriore, non est praetentis inlli tuti, praelartim cum viri doctiss. hoc ex pro sesso optime praestiterint. retinenditia que cum Arithotele nostio in categoriis cap. de qualitate , morbum & sanitatem in praedicamento qualitatis cile reponcnda. sic
Cnim dicit. Nam iis ipsis thomo muebatur de dispositisone o habitu in aliquo modo ciis ponitur, ' - - de facit E quoque mutatur ex calido frigidum subiens, dc ex sanitate morbum,ce in caetc. is etiam simili modo. Nisi harum ipsarum aliqua ob diuturnitatem versa iam in nati iam sit,dimouerique nequcat,aut summa cum dissicultate dimoueri possit, quam quidem tracratione quispiam habitum iam nuncupauerit quibus constat Ariliotes m a P ite inorbum di omnem aut habitum dicere aut dispositionem. Quod etiam saepius Gai docuit moidos Vix by aliquos in habitu esse docens,ut sunt febres hecticae,quosdam vero in dispositione, ut sunt om nos labros putridae. Hinc primo & 1. Meth. mcd. Gal. participatione Unius generis orbos omnes esse unum docebat,ut participatione sipeciei plures homines sunt unus no-mo. Itaque morbus unum genus est,id est,qualitas. cum genus quodcunque illud sit,cum in species distribuitur, necesse est ab omnibus illis speeiebus secundum candem rationem N formam participari. quod si in diuersis categoriis collocctur id nullo modo obtinere poterunt. Quod si quis, ut haec effugiat, dixerit relationem, si ponamus i ab multis praedicamentis, ratione fundamenti collocare potorimus sic enim immoderantia haec, si in qualitatibus quodammodo ad qualitatem resertur, ratione sui fundamentitis in quantitate, itidem ad illud ipsum,& si in substantia ad substantiam, cum alioqui immodoratio sit ad aliquid. at nos cum doctissimo Vallesio immoderationem hanc sub qualitate reieremus. cmadmodum enim deformitas improportio quadam cst partium vel praua Illarum arac ipsas coaptatio, tamen pulchritudo de deformitas qualitatos simi, ita morbusam proportio est calidorum. frigidorum, humidorum,& siccorum, aut partium,t. m ii haec
nulla est relatio, sed di sipositio quςda, qua prata E disponitur ipsum corpus. Hoc planc colligitur ex T. naturalis auscult. c. s. ubi halui, pcrsectiones auto habitus sinat, quare non uuat alterationes: virtutes autem omnes quodammodo ad aliquid eo dicimus Quemadmodum M eas quae corporis sunt,ut 1litatem Jc bonam habitudinem in t cmperie , cecUia moderatione calidorum M frigidorum collocamus. quibus verbis naanir est ut a sit mo bum Ec sanitatem ita esse ad aliquid ut virtutem S vitium: quae tamcn constat ciso dc iis, quae dicuntur, at non tamen sunt. sunt enim reuera qualitat cf. si igitur haec vcra suiu, itaΟ- modo verum crit quod hoc loco dicit Aristotcles, morbum motionem cisc & propter a, se ipsum aliis appropinquantibus communicare posse, ianitatem autum nequaquam, sit in quiete .cum alioqui a nobis probatum sit etiam dispositionem Illam, quae morbus Ust, elotii coo, . iam firmatam maiori ex parte esse,& is pcnumcro in habitum iam deductam non secus qui manitas: potissimum clim Sc s. de physico auditu. cap. 2.& . cap. s. ad morbum sanitatem non e δε motum contendat pili losophus. An dicendum est utique verum csse
morbum non comparari motu per se, quoniam habitus cit. at in habitibus non est. nam tum .disi iii calor non qua calor est, morbus,scd quatenus praeter naturam ; sed ad calorem qua calor est, motus est cum eis vero peruenel it, ut praeter naturam sit, non amplius motu compara- ἡ,b iuri dicemus ,quia iam firma cst disipossitio si sorte contingat, ut cx dispositione ad habitum spiu uotandem versus, morb una in habitu constituat. Sic igitur re vera morbus non positus cst in motu per se. Cum vero motu S alteratione comparetur, M in egentia sita constituatur,
aliquo modo in motu positus dici potest. Versim praestaret fortasse dicere sanitatem in mediocritate quadam positam csse, quae clim non cxccdat in gradu, conseruare quid c msubiectum in quo est,poterit, at in corpus externum agere fortasse commode non poterit: cum vero morbus in excessu qualitatum positus sit, in vicinum corpus actio tum suam communicandi facultatem habcre maiorem possie credemus. quod si addamus ctiam ouς de natura putredinis, Ac contagionis, in prima sectione nobis explicata sunt, S: mic-quentibus docebuntur, facillime huic problcmati satisfacere poterimus, dicentcs communicationem fieri mediantibus vaporibus, E corpore eductis bc communic. lis vacino corpori,
390쪽
no corpori,qui non ia: si ex putredine humorum calore humido agente eleuari solent. sinno autem corpori huiusmodi non contingunt exhalationibus & vaporibus, aut non inui tum cleuatis, aut certe non multam actionem retinentibus, qudd ncc multum calidi sint,
nec visciditate praediti ut etiam docet Alcx. primo problem. 3 6. Accedit ad hoc sinitatem in habitu maxime positam esse, quantoque magis a morbi statu recesscrit, magis in habitu posita est, inagisque fit ma & stabilis:hinc quietem sanitati hoc loco tribuit. At cum quis a sanitate recedit, ad morbumque vergit, perpetuo motu alterationis teneri dicendum est.& quamuis ubi ad cum statum pervcnerit,ut iam dispositioncm eam nactus sit, quae morbus dicitur, non moueri hoc modo dici possit,ut doccbat Arithoteles . de phys auditione,
cap. I. M I.eiusdem secundo,cum tamen,& morbus omnis ab principio ad declinationem alteratione quadam N mutatione varietur, tum praetcrca clim dispositio lice piam factum morbum supponat, ulteriorem tamen gradum quandoque adepta in habitum transmutetur,ut cum sobres aut diariae aut pus ridae in haecticam vertuntur: motum etiam in morbis
hoc modo esse fateri potcrimus : potissim sim autem id affirmabimus si vapores illi dicti exhalantes adiungantur Dubitari hoc loco iure merito potest cum nos sanitatem &mor-hum sub uno genere qualitatis posuerimus specic dispositionis& habitus, Aristoteles autem hoc loco uni motum alicri quietem gcnus constititit. quin immo si sanitas & morbus sunt hoc modo contraria,Cum contrariorum ea sit natura,ut se ab eodem se biecto mutuo depellant, cur sicut calidus affectus frigido, & frigidus calido saepenumero depelluntur, non etiam sanum corpus ad aegritudinem depellendam admovemus,chm alioqui hic ap- anii 3 plicato corpore sano sanitatem non induci testatus sit Aristoteles. Optim E respondetis: ctis Aponcnsis genera in duplici esse disserentia remota & propinqua. contrariorum unum est ia, genus remotum,cum genus cadat in species per disserentias appositas ex genere ortas: vnde,inquit,sicut liberalitatis Sc illiberalitatis genus est 'num habitus & disipositio quae sunt sub qualitate, ita etiam sanitatis bc morbi idem est genus remotum clim autem de alia genera propinqua ,sicut i liberalitatis genus est vicium,& liberalitatis virtus: ita in proposito
casu morbi genus propinquum cst motus, sanitatis autem quic s.Vnde optime diccbat Ual- Iesius,quemadmodum virtus secundum genus contraria est vicio, tamen utilla virtutis sipccies contraria est vitio alicui , sed vitium vitio, quoniam vitia consistunt in extremis ut exempli gratia liberalitas contrario non est prodigalitati,neque auaritiae,sed auaritia prodigalitati) ita morbus sanitati secundum genus contrarius est: tamen species quaecunque morbi non est mediocritati contraria, sed contrario lapsui:atque ita excedeti calori adhi- hemus excedens frigus:quod uolum contrarium est sanitas enim non est huic morbo con- tralia,sed morbo. Atque ita patet qua ratione morbi curentur contrariis,3c ut morbo non sint contraria duo,sed unicum. Sed multb manifestius x. de sapientia,Aristoteles rem hanc explicauit: nimirum aequale & medium dici contrarium extremis, non scorsum sumptis, sed simul id est, maiori is minori non ut sunt hoc quidem maius, illud verb minus,sed quatenus ambo participant communi hoc, ut sunt inaequalia: nam per naturam particularem maius opponitur minori,non aequali aequale autem medium cst, quod hac ratione non est vere contrarium, quia non maximὰ distat. Id nos sanitati & morbo applicemus. Sanitas est mediocritas morbus est immoderatio, vel pcr excessum vel per defectum: puta calor moderatus est sanitas, calor immodcratus, ut quatuor est morbus, frigus ut quatuor est morbus. ille per excessum, hic per defectum: calor x frigus sunt contraria: quia maximὰ inter se distant in eodcm genera qualitatum acti uprum:& hac ratione sanitas illis non ponitur, nisi ut medium , aequὶ distans ab extremis. At si ij morbi ambo sumantur, ut sint ametriae, ita simul ambo opponuntur sanitati,ut unum Vni. Nec dicimus ambo simul, quo niam ut adsit contrarium sanitati, opus sit, ut ambo adsint contrarii morbi: sed quoniam ambo conueniunt in hoc communi, quod simi ametriae : quare utrumuis adsit in corpore sue exccssus siue destinas, dicitur adesse contrarium sanitati. Haec autem oppositio est per modum priuationis de habitus, quia morbus dicit priuationem mediocritatis in subiecto nato apto. Ad tollendum autem morbum, non adhibcinus sanitatem, id est, mediam temperiem sed contrarium: quia contraria se mutuo destrucntia medium constituunt modium autem ad extrema non habet cam oppositionem, quae possit deducere extremum ad medium, ut diceb.it Aristotcles de iis qui ligna distorta dirigunt: trahunt enim de flectunt in oppolitam partem ut recta fiant. arura hic inutio Aon τὸ δεῖ, : vo5 ἐκοντι, dcc. Ac antiquus interpres, fle Gapa τα εουπια voluntaria,& uolun te susccpta Latine reddiderunt. Vertim cum A ristotelc