Architectura

281쪽

lia in Abigui equo victor eminuit et sine flagello, quo equi iactia tabantur aliis certaminibus ad Is XXX millia Nicit Cum primum visus esset his novitatibus duplici ornatus est gloria. Ititer milliarios agitatores primum locum obtinere videtur Iontius Epaphroditus actionis venetae In Caes. Antonini aug. iii solus victor o CCCCLXVII oicibus. In his singularum certamin quadrigarum vicit CCCCXI icibus. At Diocles praecedens eum victor eo CCCCLXII uicibus suit. Inter singulares quadrigam vicito LXIII oicibus iisdem temporibus eripuit et vicit CCCCXLVII uicibtis Diocles eripuit et vicit I uicibus Diocles agitator quo anno vicit CXXVlΙ. Uicibus Abigei Lucido Pompejano introjugis tribus victor III. Dicibus fuit. Inter . . . . Omnes Eminentes Agitatores introjugis Afris eqHis plurimum, vicerunt Pontius Epaphroditus actionis Venetae in Bubalo, quo vicit CXXXIΙΙΙoicibus Pompejus Musciosus factionis rasinae .... in hi ΤΙ .... XV , idest quindecies Diocles superatis eis in Pompejano equo Victor sui CLI uicibias. Singularum, quadrigarum certam in Vicit

CXLlΙI oicibus ampliatis titulis suis Cotyn, Galates Abigei, Lucido ompejano introjugis quinque Victor CCCCXLV o Dbus fuit singularum quadrigaru 11 certamines icit CCCXCVII D

Haec inscriptio ab nuphri Panuinio interpositis illustrationibus sui explicat in lib. I. de ludis Circensibus c. 4. Ditissimos Ob ea praemia fuisse aurigas Circensium victores facile colligitur. Hinc Iuvenalis Sat. H. Si libet, hinc centum patrimonia

causidicorum, Parte alia solum russati pone Lacertae. Et Martialis . . ad Romanos. Iam Parce lasso, Roma, gratulatori, Lasso clienti: quamdiu salutator Anto ambulones et togatulos inter Centum merebor lumbeos die toto, Cum ScorPus una quindecim graoes hora Feruentis auri ictor auferat SaCCOS.

Graeci Poetarum claudibus veres immortalibus, it cillae Sindari

Sunt, Victores celebrabant.

285쪽

EXERCITATIO SEPTIMA

De fundamentis et de firmitate aedisciorum. S. I. I irmitatem aedificiorum baseos stabilitas, a partium ex

quibus ipsa constant nexus et cohaerentia, efficiunt Basis autem duobus modis consideratur, nimirum Vel quam pondus ipsius aedificii verticali directione premit, vel quam urget dilectione obliqua Erecta ad perpendiculum aedificia basim habent in solo supra quod insistunt ea ero quae a perpendiculo recedunt, cujusmodi sunt arcus, ornices, camerae, testudines, basim habent in muris quibus innituntur, et in quos pondera premunt obliqua directione Partium Cohaerentia et nexus dependent ab indole ipsius materiae, quae adhibetur, ex arte qua parte ipsae collocantur et disponuntur, ex inculis quibuSCum Colligantur, ex tenacitate arenati, quod apponitur. Potentiae Contra stabilitatem agentes sunt ipsum aedificii pondus, si juxta directionem agat, cui par opposita is non adsito commotiones ejusdem Variae, quae ab ipsius soli concussione, a vi Ventorum, ab usu ipsorum aedificiorum sequuntur materiarum ex quibus Constant alterati multiplex, ex qua ip

sarum cohaerentiae vires minuuntur.

S. v. Erecta ad perpendiculum aedificia stabilitatem baseos a solo habent, quod vel natura solidum est, Vel arte solidatur. In

montibus, aut montium radicibus, aut generatim ubi lapidea, strata sunt, solum firmum ipsum per Se est, ponderi sustinendo aptum, neque subsidens, neque aquarum Cursu Vellendum. Si ero ter

reum Solum Sit, aut arenosum, Ut glarea soluta Constet, Ut pres

sioni cedere possit, aut ab aquae Cursu deturbari si congestitium, aut limosum et molle, incertam , atque instabilem basim exhibet: atque Vel fossione ad densiora terrae strata perveniendum eSt, Uibus aedificium tuto instrui possit vel infirmum per se solum densandum, materiis adactis, quae illud firmum reddere possint. . . Vitruvii praeceptum generale variis in locis repetitum est hujusmodi ci. S. O.' , Turrium murorumque undamenta sic Unt, facienda, uti odiantur, si queant inveniri, ad solidum et in O- 'ido, quantum ex amplitudine operis proe ratione Videatur Cras

286쪽

αM SIMONIS STRATICO

situdine ampliore quam parietum, qui supra terram Sunt suturi, se et ea impleantur, quam solidissima structura' ac III S. 6.).se Substructionis undationes eorum operum Caedium sacrarum 1 se diantur, si queant inveniri ab solido et in solidum, quantum ex

se amplitudine operis pro ratione Videbitur, extruantur: qua stru- Ctura per totum solum quam Solidissima fiat . . . . Sin autem so- se lidum non invenietur, sed locus erit Congestitius ad imum, aut se paluster, tunc is locus odiatur, exinaniaturque, et palis alneis, is aut oleagineis, aut robusteis stulatis configatur, sublicaeque ma-- Chinis adigantur, quam creberrimae, Carbonibusque expleantur in terValla palorum, et tunc structuris solidissimis undamenta im-

Ρleantur V. Et i. S. 9.). se Fundamentorum pro theatris' autem si in montibus uerit, acilior erit ratio sed si necessita Coe- gerit in plano aut palustri loco ea constitui, solidationes substru- Ctionesque ita erunt aciendae, quemadmodum de undationibus medium sacrarum in tertio libro est scriptum V. Et vi S. 5.).se Edisicia quae plano pede instituuntur, si undamenta eorum fa- ita fuerint, ita uti in prioribus libris de muro et theatris a no- iis est expositum, ad vetustatem ea erunt sine dubitatione firma V. Alb. ni. 3. . se Nullis locis illico fidendum, quod serrum respuant: posset enim id esse in campestri parte ut et infirmum, e quo se maxima actura et totius operis ruina olim consequeretur'. Ottontis se Praeceptum habemus Vitruvii fodiantur ad solidum et in solido. Quibus verbis udico illum commendare non modo dili- , , genS, Sed et accuratissimum examen, quod solum serre OSSit, se monens o non debere acquiescere apparenti soliditati, nisi uni-D DI S terra, quam odimus, similiter solida sit . Ab solido autemo in solidum odiendum esse praecipit Vitruvius, ut moneat Odiendum aliquatenus esse postquam stratum firmum inventum erit, e quo appareat num sub strato firmo parvo aut magno intervallo stratum aliud minus firmum subsit Structura namque telliari S -jusmodi est, ut stratis, seu cutibus, diversae indolis ac crassitiei Componatur. Firma strata sunt, quae ex lapide, creta, argilla, aut glarea Crassiore, topho Constant. Infirma quae X arena, Vae aqua perfluuntur, quae palustria, quae ex Congesta materia Sunt. . . lurimum quidem adjumenti asserre potest praxi quae variis locis obtinet. Nam si experientia consulatur aliorum, et Onstet in data regione ossiones non ultra certam mensuram fieri Olere, quibus stabilitas aedificiorum obtinetur, ex ea notione Si rO- sciendum. Verum ubi aut aliorum experientia desit, aut eidem non

satis sidendum sit, tunc immediate exploranda soli imitas est, Vel

287쪽

EXERCITATIO VITRUVIANA VII. 65

immediata ossione, Vel puteis e Ca Vatis, Vel terebrae diu monio cujus descriptionem non inutile erit hic exhibere. Alia indicia pho firmitate soli aestimanda exhibuere e Baptista Albertus, ex eo demque sequuti alii de ArchiteCtura scriptores se Nos vero Alb.

111. . , OCto et perito omne incola et Vicinos Architect6, se consulendos putamus, qui quidem et Veterum aedificiorum exem-- plo, et ponendorum in die USU, regioni solum quale sit et quid se valeat sacile didicisse potuere Dantur tamen argumenta de soliis firmitate pertentanda et cognoscenda. Nam ubi grave aliquod per

se solum provolutaris, Ut ex ait Cadentem dimiseris, et non suh-- contremuerit locuS, aut aquam e patina, illi Statuta, crispantem

se non reddiderit, nimirum firmitatem isti polliceri interpretabimur . . . Sed invento solo firmo ac stabili, quaerendum est quanam proportione substructionis in Ossione altitudo aedisci erigendi altitudini, ac massae respondere debeat tum etiam qua proportione pedamenti crassitudo sit statuenda. Egregie monet olfius S. 19. . se Desiderantur regulae Geometricae determinandi conis ditionem fundamenti, ex pondere aedificii superstruendi dato sus

o ficit ideo si pondus aedificii suturi, atque conditio fundamentiis conseratur eum pondere aedificii cujusdam alterius, atque condiis tione undamenti ipsius Magis itaque experientiam quam ratiose nem hic sequimur. Quamobrem curandum, ne quid actas illa

se inscia ac invita V. Sed practici Architecti aliquas leges protulerunt Philibertus de 'Orme a1. 7. haec docuit. Quoad crassitudinem pedamenti, si aediscium commune excitandum est, cujus supra solum parietes sint crassitudine pedum duorum aut uo, adi pollicum pedamenti crassities erit illius sesquialtera. Si vero aedificium stylobatis et columnis ornatum esse debeat, pedamentum latius opere superstruendo seri debet. Ob aedificia rotunda, et quae porticibus cinguntur, undamenta facienda sunt an ampla, quam Operis totius area, aut quoque ampliora. De altitudine pedamenti relata ad altitudinem aedificii nihil docet Androas Palladius I. . et . multa de undamenti habet, quae magnam partem ex Alberto desumpsit Prudentia Architecti si solum firmum sit ac stabile, definiendum esse, quanam proportione ossionis altitudo, altitudini erigendi aedificii respondere debeat, eamque ut plurimum ore subsextuplam, nisi caveae et hypogaea sint construenda. Quod vero pertinet ad pedamenti crassitiem, eam esse definiendam tum ex soli indole, tum ex pondere aedificii erigendi generatim vero duplam aciendam esse, sed latiorem quoque ubi solum minus firmum apparebit, ac magnum ab aedificio pondus es-

288쪽

set sustinendum Scam Occius latitudinem, seu quod idem est, crassitudinem pedamenti, Octava trinque parte majorem crasSitudine muri praecipit pro maximo limite, Vel duodecima pro minimo limite statuit. In turribus vero aedificandis triplam crassitudinem pedamenti praecipit, relate ad crassitudinem muri. Perra ultius Crassitudinem pedamenti determinandam potius esse censet ex altitudine, qua in ex Crassitudine muri erigendi. Nam si murus crassitudine

trium pedum sustinere debeat aut ConcamerationeS, aut Contignationes pavimentis onerosis contectas, aut tecta ex tegulis aut plumbis constratas, majorem in fundamentis firmitatem requiset quam murus Crassitudine pedum sex, qui pondus adjectum non magnum sustinere debeat. Etsi enim crassior hic murus ponderosior sit alio tenuiore, majorem tamen basim thabet, ut habet duplum pondus. f. 6. Undenam vero fiat, ut pedamenta vim acquirant ad aedissicii pondus ac pressionem sustinendam inquirendum est. Crassitudo quae iisdem tribuitur praesertim in infimis stratis ossicit ut in pluribus punctis premendo, Vis pressionis pro singulis minuatur, atque ideo minus cedat solum, cui pedamentum innititur. Explicat id Alburtus familiari comparatione prima parietum XOrdia et O COS, quo etiam undamenta nuncupant, habenda esse quota parte Sui ampliora, quam sit futurus paries, eorum imitatione, qui alpibus Hetruriae per nives ambulant. Nam hi quidem pedibus adigunt cribros uniculis in eum usum contextis, quorum amplitudine Vestigia minus immergantur. Unde sequitur, quod quo major est sundamenti massa continua ac cohaerens, eo firmior obtineatur sundatio. Id autem in structuris obtinetur, vel magnas adhibendo in insimo strato lapidum massas, vel structo pedamento illud non gra- ando imposito pondere, antequam arenati adhibiti calx concreta non fuerit eo modo, ut unicam sermo cohaerentem atque Conti'nuam pedamenti massam effecerit. Ad id contenditur etiam, cum infirmum solum rudium et palorum copia, qui per machinas figuntur solidatur, ac tabulatis instratis contegitur. Ea potentia, quae adhibetii, ad palos figendos, acit ad superandam cohaesionem, quae gignitur inter palum et terram aut limum eidem circumpOSitum, et ad dimovendum at suo ad latera pali urgendum limum ut 0- Cum palus nanciscatur. Ex hac secunda causa sit, ut dissicilius figantur in eodem sol pali, quo plures jam desivi fuerint et minora intervalla relinquuntur Tabulata vero eorum capitibus instrata esst Ciunt, ut potentiae premontes ad totum planum cui insistunt Suam actionem dissundant. Atque haec quidem crassitudinis peda mentis tribuendae rationem satis patefaciunt Unicuique enim py

289쪽

lam sit, quod si pedamenti loco POSset collocari SaXUm ejus massae

ac longitudinis, cujus ipsum S pedamentum, maximarum irium fundamentum haberetur. Quocirca nihil est praestantius, cum aedi siclorum, quae mole, altitudine, pondere insigni sunt, undanioni adiutius postquam structa fuerint, adjectis structurae ponderibus non gravantur Nam ea quiete in unicam quasi massam Conserruminata firmiora sustinendo aedificio redduntur. luribus enim de causis fieri potest, ut conferrum in alio maleriarum quae in undationibus ponuntur pari tempore a SuCCessione non sat, quae porro cum facta fuerit, parem totius massae resistentiam reddit Lapidum, aut laterum disserentiae, calcis et mortarii aliquatenus diversa compositio, aut quantitas etiam respectu quantitatis lapidum aut caementorum, quae adhibentur, is qua Operari utuntur in iis componendis, ac similia conferruminationem diverso gradu procedere cogunt.

. . Quod Vero pertinet ad pedamenti altitudinem, cujus liqua requiratur proportio ad erigendi muri altitudinem, id quoque

causam habet physicam et mechanicam, quae est explicanda. Quo enim altius penetrat murus infra soli superficiem eo magis a terra ad latus posita premitur, quae densata, et pedamenti faciebus lateralibus applicata vim contra ipsius descensum exercet. Eo fit ut, si caveae aut hypogaea acienda sint, major prosunditas requiratur. . . asis seu solum per se infirmum arte solidatur, si palustre sit, aut congestitium per sudes ac palos machinae percussione in solum ipsum vi adactos atque inter se contiguos Leo Baptista Alberti, quem sequutus est docendo Palladius, statuit ut area si solidata lata duplo sit, quam futurus est murus Sintque

pali ad muri futuri altitudinem longi nihilo minus una partium ex octo, sintque crassi ad sui longitudinem, ita ut pars respondeat nihil minus duodecima denique conserti consigantur, quoad ubi plures interfigas, aditus non pateat. Hi autem Canones, tamquam ab experientia deducti admittendi sunt, ut tamen prudentiae et peculiaribus lo- Corum. hserVationibus Constitutae Architecti experientiae locus sit eosdem temperandi atque longitudinem et crassitudinem palorum augendi vel minuendi. Vulgo consigi solent, usquequo solum ita resi-

Stat, ut ulteriorem progressum recuset. Nonnunquam cuspidibus serreis extrema palorum muniuntur, ut saxa, aut macerias, aut Stratum

durius aliquod, sed tenue penetrare possint, et firmo solo infigi Sublica ad id adhihetur, machina nimirum, cujus adminiculo graV in

altum elatum ab ea altitudine concidens momentum percuSSioni in

caput subjecti pali exercet. Ad id grave vel directione verticali Cadens, vel obliqua pali caput incurrit in ea positione detenti quae

290쪽

a 63 SIMONIS STRATICO

est eadem curia directione gravis descendentis. Hoc indico, quoad directionem, ut intelligatur posse sigi palos non modo ad perpendiculum, sed otiam oblique Monet Albertus, ne mallei in machinis configendorum palorum sint gravissimi, sed crebro et celer ictu impellentes. Nam praegra 'eS, Cum sint pondere immani impetuque intolerabili, materiam protinus persi ingunt. Crebritas quidem omnem soli contumaciam et perVica Ciam assiduitate lassat et domitat. Videre licet ubi tenuem velis duram in materiam clavum infigere, si malleo utaris gravi, non succedit: si USillo et apto, penetrabit. Ratio evidens est. Cum corpus, in quod alterum est figendum, durum admodum est, et magna Vis in alterum Xtremum exerCetur,

corpus figendum necessario lectitur, aut edit quomodocumque, aut rumpitur. Contra si levior in ipsum ictus fiat, eo quidem parum PromoVetur, sed incorruptum SerVatur. Haec tamen non sunt absolute intelligenda. Nam ubi crassiores pali gendi sunt, ut in majoribus operibus aut pilarum in alVei fluViorum pro pontibus construendis, aut in aggeribus magnae molis, tunc gravioribus malleis NeCessario utendum est, atque Capita ipsorum, quae maximam percussionis vim sustinere debent, anulis seu vinculis erreis firmantur, ne ab ictu lacerentur. S. . Dum palis, atque instratis crassioribus tabulis firmaturhasis cui aedificium instruendum est, diligenter est obser 'andum,nuin arenosum Solum sit, cui extrema palorum insiguntur. Nam solum ejusmodi aquae pervium est, quae si uendi viam inveniat, arenam ipsam rapiendo, omnino infirmum reddit solum ipsum, atque aedificium caducum Explorari id potest terebrae ope, ut d mum constet de longitudine adhibenda palorum, ut firmum aco Da solum inveniant. S. o. Dum solum minus firmum invenitur, vel dum und menta praeparanda sunt ad sustinendas Columnas, aut pilas Orticus aut peristylii, non uniVersa undamenti linea pedamento Constructo uniformi roboratur, sed tantummodo pilae struuntur Solidissimae sub iis locis, quibus pondera inponenda sunt, eaeque pilae per arcus inter se nectuntur a confirmantur. Id Vitruvius docet m. S. 6.), sed non in ipso fundamento aciendum, verum supra terram parietes extruendos Sub columnis item supra, parietis ad eundem nodum crassitudinem servandam esse, intervalla autem Concameranda, aut solidanda fistucationibus, uti distineantur. Quo quidem in textu locum habere nequit solidanda sistucationibus, si pedamentum jam extructum ponatur nisi intelligatur intervallum inter stereobatas vel concamerationibus solidandum esse et