장음표시 사용
281쪽
tientia. Partes eius,memoria, intelligentia, prouidentia. Nemoria est per quam animuε repetit illa que fuerunt. Intestigentia est,per quam ea pessicit,quae fiunt. Proui dentia est per quam Iuturum aliquid uidetur ante quam fmin indi Dctum sit. Iullitia est,habitus animi comum utilitate con Iustitia. seruatasuam cuique tribuens dignitatem. Eius initim est, ab natura profectum deinde quaedam in cofuetudincm existilitatis ratione venerunt postea res Cy ub nutura profecis. ab cosiuetudine probatas egism mctiis er rcligi' insanxit. Natura ius est quod non opinio genuit,sed quaeda 'innata uis instruit,ut religionem,pictat m,gratiam, iti dicationem obstruantiam,veritatem. Religio est,quae β, e . pcrioris cuius in naturae quam diuinam uocant a curam .ceremolitanis affert. Pietas,per quam sanguine contuma Iidciis, atriae : benevolis osticium CZ diligens tribuitur cultus.Gratis,in qua amicitiarum Cr osciorum alterius me / moria, π altolus remuneruus uoluntas continetur. Vindicatio est,per qua uis Cp iniuria, omnino omne quod Mobfuturum est, fendendo aut ulciscedo propulsatur. Ob- χία seruantia cst, per quam homines aliqua dignitate antecedentes cultu quodam Cy bonore dignantur. Veritas est, pcr qllam immutata ea quae sunt,aut ante fuerunt, aut jutura Aunt,dicuntur. consuetudine rus est,quod aut leuiter ia natura tractum aluit,s maim fecit usus, ut religioneraut si quid eorum quae ante diximus,ab natura profectu, malus factum propter consiuetudinem videmus, aut quod in more vetustus uulgi approbatione perduxit. quod gestηM,pactum,par,iudicatum. Pactu, est,quod inter aliquos crum conuenit. Pre,quod in omnes aequabile est. Iudicatum, de 'quo alicuius aut aliquorum iam sententi' constituta est.
Lege ius est quod in eo scripto, quod populo cxpomm
282쪽
Fortitudo . est,ut obstruet,continetur. Fortitudo ess,considerata periculorum fusiceptio. laborum perpesso. Eius partes, magnificentia,fidentia, attentialerseuerantia. Magnificentia est,rerum magnarum Cr excelsamu cum animi ami hi surg pla quadam Cy lplendida propositione agitatio atque administratio. Fidentia est,per quam magnis e bonestis in rebia multum ipse animus in sie fiduciae certa cu spe coia locauit. Patientia est, bone statis aut utilitatis causa rersi . . arduarum ac difficilium uoluntaria ac futurna perpestatu eri in sto. Perseuerantia est,in ratione bene considerata stabilis Teperantia er perpetua permansio. Temperantia e),rationis in Itabidinem,atque in alios non rectos impetus animi firma, j er modcruta dominatio. Eius partes sunt,continentia,claserit isto metitia. odestia. continentia est,per quam cupiditns com gubernatione regitur. Clamentia, per quam animi te, mere in odium aliculuε inuectionis concitati comitate re
si s P tinentur. Modestia,per quam pudor honestus, claram Crflabilem comparat autoritate. Atque baec omnia propter . Ie se solum,ut nihil adiungatur emolumenti, petenda sunt. Vitata pro ut d moustrerur,neque ad boc nostrum institutum pterm pertinet, I a breuitate praecipiendi remotu est. Propter se autem uitanda sunt, non ea modo , que bis contruria sunt,ut fortitudini gnavia,ez iustitiae iniustitia: uerum etiam ista,quae propinqua uictntur Cy finitima esse, abis sunt autem longisiime:quod genu s , si enitae contrariumen dissidetis,π ea re ullum est. Audacia non coiitrarisi, sed appositum est,ac yropinquIm, Cy tamen uitium est. Sic unicuique uirtuti sinitimum uitlti reperietum, aut certo iam nomine appellatum ut audacia,quae fidentiae: per trinacia, qua perseuerantiae fultima et uperstitio, quae religioni propinqua est,aut ne ullo certo nomine. Oguomnia
283쪽
omnia item liti contraria rerum bonarum in rebus vitan dis reponemus. Ac de eo quidem genere bone latis, quod omnι ex parte propter se petitur,fatis dictum est. Nunc de eo,in quo utilitas quoque adiungitur,quod tamen boaenestum vocamus,scetam uidetur. Sunt igitur multa,quanos cum dignitate,tum quoque fructu ducunt:quo is geo 'ncre est gloria,dignitus,amplitudo, icitia. Gloria est, frequens de aliquo fama cum laude. Dignitis,alicuius honesta,eπ cultu; bonore, uerecundia digna autoritas. γ Amplitudo,potentiae aut maiestatis, aut aliquarum copiarum magna abundantia. Amicitia,vesunt erga aliquem
rerum bonarum illius ipsius cause,qssem diligit, m 6M I rami
pari voluntate.Ηic,quia de ciuilibus causis loquimur,fructus ad amicitiam adiungimus,ut eorum quoque causa petenda uideatur: ne forte quι nos de omnι amicitia diceare exinimant,reprehendere incipiunt: quanquam sunt, qui propter utilitatem modo peredum putant amicἰtiam,
sunt qui propter se solum, uni qui propter se Cr utilituistem quorum quid uersime constituatur, alius Iocus erit considerandusmunc hoc sic ad usum oratorium relinqu/tur,utranque propter rem amiculam esse expetendam. Amicitiarum autem ral ιo,quoniam partim sunt religioonibus iunctae, partim non fiunt: Cy quia partim veteres sunt,partim novae, partim ab illorum, partim ab nostro beneficio profectae,partim utiliores,partim minus utiles, ex causarum dignitatibus,ex temporum opportunitatiubus,ex oscijs,ex religionibus,ex uetustatb s babebitum Vtilitas autem,aut in corpore posita est,aut in extrariurebM:quarum tamen rerum multo maxima pars ad corporis commodum reuertitur,ut in Rep.qusdam su νέ
ut sic dicam ad corpus pertinent civitatis, ut agri,po
284쪽
lus, pecunia,classes,nautae,milites, foci : quibus rebu/ is
colamitate ac libertate retinent ciuuates. Alia uero quaciam quiddam magis amplum minus necessarium con sciunt,ut urbis egregia exornatio atque amplitudo , ut quaedam excellens pecuniae magnitudo , amicitiarum ac societatum multitudo. Quibus rebus non illud solum cousicitur,ut falae er incolumes,verum etiam ut amis aterque potentes sint civitates. Quare utilitatis duae partes videntum esse, incolumitas π potentia. Incolumitas est, salutis tuta atque intcgra con eruatio. Potetia est,ad sua construanda,CT alterius obtinenda idoneaertim rerum fuiscultus. Atque in i s ominbus quae ante dicta sunt, quid diffculter fert,er quid facile feri posit oportet considerare. Facile feri id dicimus,quod fine magno, aut sine ulla
labore sumptu imolesta,quam breui no tempore confici potest. Difficile autem feri, quod quanquam laboris,
sumptus,molestiae,longinquitatis indiget, atque aut omanes,aut plurimus,aut maximas causas habet simultatis:
tamen bis susceptis simultatibus compleri,uis ad extratum perduci potest. QIonium ergo de honestate, Cy dentilitate diximuw,nuc restat,ut de ijs rebus,quas his attributus esse dicebamus, nec itudine cy affectione perscribamus. Puto igitur esse hunc nec itudinem, cui nulla uiresisti potest,quae neque mutari,neque leniri potest. Atrique ut apertius hoc sit,exemplis licet uim rei, qualis Crquantasi cognoscamus. Vri posse flamma ligneam materiam necesse est. corpus in tale aliquo tempore interire necesse elatque ita necesse,ut itis postulat ea, quam modo describebamus,nec itusnis : cui nulla ui resisti malest,quae neque mutari,neque leniri potest.Huiusmodi nec itudinc cum in dicendi rationes incident recte necessitudinis
285쪽
studines appe datur. Sin aliquae res incident desesses, in illa superior positi ne feri,quaestione costderasimus. Atque etiam hoc inibi uideor uidere, esse quasdam cum adiunctione necessitudines,quasdam simplices er absolutatus. Nam aliter dicere solemus , necesse est caOBiensisse dedere Annibali: aliter autem, necesse est caOI inuenire in Annibalis potestatem. Elbic insuperiore adiuucto en haec,us malint fame perire: si enim id malunt, non est necesse. Hoc inferim non item,propterea quod Aue uelint ca linenses se dedere, siue famem perpeti aloque ua perire,necesse est casidinum uenire in Annibalis potestatem. Quid igitur perficere potest raec nec studinis distributio es Prope dicam,phrimum, cum is locus necessitudinis uidebitur incurrere. Nam eum supplex erit necessitudo,nihil erit quod multa dicamus, cum eam nutila ratione lenire posiimus. cum autem ita necesse erit,ut aliquid effugere aut adipisci uelunas, tum adiunctio illa quid habeat utilitatis,aut quid bonestatis, erit consideridum.Nam si uelis attendere,ita tamen,lit idquaeras,quod conueniat ad usum ciuitatis, reperius nullam esse rem. quam facere necesse sit,nisi propter aliquam cavsam,qua adiunctionem nominamus. Pariter autem inuenius esse multas res nec laudius ad quas similis adiunctio no ac cedit. Quod genuis ut homines mortales,necesse est lateris ire lae adiunctione: Ut cibo utuntur,non necesse est, nisi cum ιlla exceptione, Extra quamsi nolint fame perire. Ergo,ut dixi,illud quodas igitur,femper cuia odi sit, erit considerandum. Nam omni tempore id pertinebit, ut aut ad bonestatem hoc modo exponenda necesitudo sit, Necesse est,hoc faciamus, si boneste uolumus uiuere: aut
ad incolumitatem hoc modo,Necesse est incolumes gaulum s
286쪽
Lmus esse: t ad commoditatem hoc modo, Necesse est, si sine incommodo uob res uiuere. Ac summa quidem nec studo uidetur ese bonestatiS, huic proxima incolumitatis,tertia ac leu ima commoditatis quae cum bis nunes quam poterit duabus contectre. Hasce autem inter se sepe necesse cst comparari. ut quanquam praestet honestus et cob Itali,tamen utri poti inlim consulendum sit,deliberetur. Cuius rei certum quiddam praescriptum uidetur in perpetuum dari posse. Nam qua in re fieri poterit, ut cum incolumitati coli uiuerimus,quod sit in praesentia dehonestate delibutum, uirtute aliquando π industria recuperetur,incolumitatis raro videbitur habenda: cum auae
tem id non poterit,hontilatis. Ita in eiusmodi quoque re, cum incolumitati uidebimr consilere,vere poterimul dicere,nos bone latis rationem habere, quoniam sine lac lamitate eam nullo tempore possumus adipisci. Qua iure uel concedere alteri,uel ad constionem alterius descedere,cir in praesentia quiescere,atque aliud tempus expectare oportebIt In commoditatis uero ratione,modo I Nd attendatur,digna ne causa uideatur e quae ad utilitatem pertinebit,quare aut de magnificentia, aut de bonestate quiddam derogetur. Atque is hoc loco inibi caput illud
uidetur 4be,ut quaeramus quid sit illud, quod si adipisci,
alit effugere uelimus, aliqua res nobis sit nocessaria boc est,quae sit adiunctio, ut proinde uti quaeque res erit,iacti oremus,Cr graviorum quoque causum vehementi aerre necessa iam iudicemus. Aspectio est,quaedam ex temae
pore,aut ex negotiorum clientu, t administratione, aut studio hominum commutatio rerum ut non tales, quales
ante bubitae sint,aut plerunque baberi soleant, babenda videantur esse: ut ad hostes transire turpe uidaur esse,
287쪽
LIBER II. larque non illa animo qum Ulasses transi': Cr pecuniam in nrare dejcere inutile, at non eo construo quo Aristippus fecit. Sunt igitur res quaedam ex tempore ex constusto,non ex sua natura consideraule, quibus in omulus, quid tempora petant,aut quidpersonis dignum sit,considerandum es a non quid, sed quo quidque arrimo, qui cum,quo tempore,quati su fiat,attendendum est. His ex partibus ad sententiam dicendam , locos fumι oportere arbitramur. Laudes autem Cy uituperationes ex his hiscis fumentur,qui loci personis fiunt astributi, de quibus utile dictum e l. Sin distributius reuelare quis voletluristiatur in animum Cy corpus Cy extrarius res licebit. Animi est uirtus cuius de partibus paulo ante dictum est. Corporis,uast udo, dignitas,litres,lielocitas. Extrariae, honos pecunia,affinitas Eenus, amici,patria, potentia,Cr caetera quae unissi esse in genere intellige thr. Atque in bis id quod in omni ualet, ualere oportebit: contra ria quoque Cy quae Cy questa Miuntelligentur. Videre autem in uudando Cy in uitupcrando oportebit,non tanquae incorpore t is extrurijs rebus habuerit is de quo agetur,quam quo pacto bis rebus usus sit. Nam fortunam quidem Cr laudare stultitia. uituperare superbia est. Animi autem a laus bouesia,CT uituperatio vebea
mens est. Nitim quoniam mve in causae genus argumetis . G. tandι ratio trudita esl,de inuentione prima ac maxima
parte rhetoricae fulis dictum uidetur. Quare quoniamer una pars ad exitum hunc ab superiore t bro perducta est,σ hic liber non parum continet literarum, να rem I flant in reliquis dicemui C. . . E I UI S. index
288쪽
nominatio 43 probatio 12.σ8 Approbatam si Argumentatio SoArgumentationes uitiose 18.π 9o Argumentationes quomodo tractanti Argumentarionis perfecte' partes quirique Ly.Cr 83 Argumenta 6.π Q.σ γ
suptiua collitullo 3.EO' Attentos quado habebimus auditores 3.π γδε Attributa persionis
Barbarisinus 63 Beneficia 117Benesicia in bominem ibi
Benevoli quoauditores 3. TaBeneuolentia unde comparatur In Breuitas Q. T 76
causurum diuisio scausa duplex sscarum genera quatuor 3.7πc se genus admirabile, anceps,Cr obscurum 7
uidendum τι causa coniectaeralis . io Causa rationalis circuitio ' ζ ues Clementia Nars cohortatio μCollatio 'H.π 81 Commoratio sycomine ne 79. Fcommutatio st
289쪽
aemulabile exordium. 4 constitutio transtuliud 'o
compar L Ui qm constitutio iurisclusis M. Comparabile si Cr rog paratio 8.Cr i6.er ros constitutio absolvia Vo.ios complexio uitiosa za co dictio a ptiua a. io' coplexio 18.4 81.π8s cistonis legitimae partes 31 compositio 4; constitutio definitiva ios concesto quid 8.16.reris cosiuetudinis ius to8.etias, Eius diuisio ibidem contentio 3a.Cr q3.er 3 .Non concelsum si contentionis diuisis arconclusio s.ci set Cr 8o conirmatis 3a .Cr 47 conclusio simplex 8o continentia tr6 Coclusiones tripartitaestitas controuersia ex quibus nari conduplicatio si scitur 6. Cr .σ8 confirmatio s.cr is controucrsia ex scripto confirmatio uitiose at sententia 117
conformatio .6s contra scriptum confutatio a controuersta ex contrari' coniunctio si Iegibus ras conqi est ita sa controuersia ex ratiocinam conquesto Cr eius loci si tione ras consecutIo χχ.Cr 8o controuersia nominis,Fucti consicquentia 6s generis 68.Cr 69 consilium τ8.Crioi cῖtroucsa scripti τι. ii Oonstitutio negotialis toτ controuersum constitutio iuridicialis ab se contrarium h tu is Conuersio
constitutio mo copia scendi constitatis euufinem 6 Corporis motus Eius diuisio ibidem correctioco litutio generalis o. ior credibile
290쪽
criminis purgatio τo.ris Dociles ut reddantur audiis criminis deprecatio 7o.tis .2tores θ' fragrcriminis remotio ' το Dolus Z DI . . . in criminis relatio 7 .etioo Dubium genus
criminis comparatio το Dubitatio 2: si criminis tralaberes loci roo . D E pcto . - .' ais: Defensoris munus Hi Elegantia 4 Defensoris loci ros Enumeratio a .Cr 8o Definitio ita M so. σ1a4 Enumeratio falsa Defuitio mala ' si Enumeratio umose 8 Deliberatio Cr demo iratio Enumeratio distributionis
an calaum g vura sint 69 Demonstrativum genus r.et E locutio quid
Disiunctio Dissolutio Di paratum Di positio quid Distributio